„BIBLIOTEKI I ICH KLIENCI:
MIĘDZY PŁATNYM A BEZPŁATNYM KOMUNIKOWANIEM SIĘ W ERZE ZASOBÓW CYFROWYCH I SIECI”1
XV Jubileuszowa Międzynarodowa Konferencja Naukowa Instytutu Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ
(Kraków, 1-2 czerwca 2009 r.)
B iblioteki n a le ż ą do ty ch in stytucji, k tó re w w a ru n k a c h d ek o n iu n k tu ry jako je d n e z pierw szych odczuw ają niekorzystne skutki zakłóceń rów now agi finansów publicznych. R ów nocześnie je d n a k stoją p rzed nim i liczne, a n ie w pełni jeszcze w y k o rz y stan e m ożliw ości o p ie ra n ia się n a stę p stw o m k ry z y su gospodarczego i nakazom w szechobecnej logiki rynkow ej. A ltern a ty w ą dla kosztow nych rozwią
zań o b ciążających b ib lio tec zn e b u d ż e ty je s t m .in . tw o rz e n ie innow acyjnych, k o n k u re n c y jn y c h form m ed iac ji i u słu g in fo rm acy jn y ch , o p a rty c h n a now ych technologiach k o m unikow ania (IC T ) i w spom aganych dobrow olnie przez społe
czeństw o. W obec raczej n ie u ch ro n n ej konieczności zrew id o w an ia p rio ry tetó w finansow ych i o k re ś le n ia tego, co w tru d n y m ek o n o m iczn ie p o ło żeniu je s t dla bibliotek najbardziej przyszłościow e i o płacalne, w a rto za sta n aw iać się n ad spo
sobam i o ptym alnego w ykorzystania zasobów inform acyjnych i narzędzi kom uni
kacji w środow isku sieciow ym , trafnego szacow ania zw iązan ych z ty m kosztów, a ta k ż e n a d m e to d a m i o cen y efektyw no ści i p o sze rze n ia społecznego zasięgu tradycyjnych, bezpłatnych form promocji bibliotecznej oferty. T eraźniejsze i prze
w idyw alne n ied o statk i zaplecza finansow ego pow inny sk łan iać do poszukiw ania i kreo w an ia funduszy pozabudżetow ych (fu n d -r a is in g ), odw oływ ania się do po
m ocy sponsorów , organizacji obyw atelskich, a w reszcie i sam ych użytkow ników , również tych, którzy sk u p ia ją się w zw iązanych z b ib lio tek ą społecznościach w ir
tualnych. Przyjęcie takiej perspek tyw y ułatw ia w yznaczenie strategii bibliotek na najbliższe lata, uw zględniającej w praw dzie z racjonalnym u m ia re m ekonom iczne zagrożenia, lecz przede w szystkim zm ierzającej do m aksym aln ego w ykorzystania d o tąd rzadziej d o strze g an y ch czynników sukcesu , np . p o ten cja łu k om u n ik o w a
nia się w ra m a c h ru c h u O pen A ccess bądź w społecznościach W eb 2.0, o party ch n a a rc h ite k tu rz e uczestn ictw a. Z drugiej stro n y spojrzenie ta k ie zach ęca do roz
w ijan ia w b ib lio tek o z n aw stw ie m etodologii jak ościow ych i ilościow ych b a d a ń um ożliw iających p o m iar efektyw ności gospodarow ania funduszam i, klasyfikację i ty p izację form k o m u n ik o w an ia się b ib lio tek i k lien tó w w śro do w isku e le k tro nicznym , a tak że ocenę w pływ u u w aru n k o w ań finansow ych n a p rzeb ieg i rezul
ta ty tych relacji.
K oncepcja biblioteki jak o instytucji świadom ej presji konkurencyjnego rynku, a za ra z e m sp o łeczn y ch i m en taln o ścio w y ch p rz e m ia n zw iązan y ch z rozw ojem kom unikacji elektronicznej sta ła się te m a te m przew odnim p iętn astej już, ju b ile
uszowej m iędzynarodow ej konferencji naukow ej organizow anej co roku w In sty tu cie Inform acji N aukow ej i B ibliotekoznaw stw a U n iw e rsy te tu Jagiellońskiego przez prof. U J d r h a b . M a rię K ocójow ą. O b ra d y to czyły się w dn. 1-2 czerw ca 2009 r. w now ym , inaugurow anym w styczniu 20 0 9 r. sam o dzielny m K am p usie W y d ziału Z a rz ą d z a n ia i K o m u n ik acji S połecznej U J p rz y ul. prof. S ta n isła w a Łojasiew icza w K rak ow ie. K o nferencja zgrom adziła p o n ad 9 0 osób, w ty m gości z W ielkiej B ry tan ii, S tan ó w Zjednoczonych, N orw egii, T u rc ji, Słow acji i B u łga
rii. P odczas sesji p len arn ej i dw óch rów noległych p an eli dy sk usy jn ych p rz e d sta wiono ogółem 32 re fera ty i kom unikaty. U czestników konferencji zaproszono po
n a d to do o b e jrz e n ia to w arzy szący ch k o n feren cji pok azó w o raz do zw iedzenia now ych p om ieszczeń B iblioteki W ydziałow ej W y działu Z arząd z an ia i K o m u n i
kacji Społecznej U J. Zgodnie z w ieloletnią trady cją, je d n y m z p un któw program u
1 Oficjalna strona W W W konferencji: http ://w w w .in ib .u j.edu .pl/kon fer/ju bileo/in dex.h tm l.
była w id eo k o n feren cja ze sp ec ja listą ze S tan ó w Z jednoczonych, zo rganizow ana w K onsulacie G e n e ra ln y m U SA w K rakow ie.
Oficjalnego o tw arcia o b ra d dokonali prof. U J d r h ab. M a ria K ocójow a, o rg a
n izato r k o n fe ren c ji i prof, d r h ab . S zczep an B ilińsk i, p ro r e k to r U J ds. b a d a ń i w spółpracy m iędzynarodow ej. Słowo pow italne do zgrom adzonego au d y to riu m skierow ała rów nież S u san P a rk e r-B u rn s, konsul ds. p ra sy i k u ltu ry z K o n su latu G en eraln eg o U S A w K rakow ie.
Sesję p len arn ą, p row adzoną w języku angielskim przez W a n d ę P ind lo w ą (In s ty tu t IN iB U J), w y p e łn iły re fe ra ty gości zagraniczn ych . Ia n M . Jo h n s o n (T h e R obert G ordon U n iv ersity , A b e rd een , W ielk a B ry ta n ia ) postaw ił tezę, iż m im o dynam icznego rozw oju p u b lik o w an ia elek tro n ic zn eg o w ra m a c h O p e n A ccess i upow szechniania się, p rzynajm niej z pozoru, rów nego d o stęp u do w yników b a d ań w obszarze n a u k i o inform acji i bibliotekoznaw stw a, w ciąż jeszcze nie udało się w yp raco w ać ak c e p to w a n e j m etodologii pozw alającej m ia ro d a jn ie ok reślić udział bibliotek i służb inform acyjnych w stym ulow aniu rozwoju cyw ilizacyjnego społeczeństw rozw in ięty ch . W re z u lta c ie in icjaty w y b ad a w cz e p o d ejm o w an e w poszczególnych k ra ja ch m a ją c h a ra k te r rozproszony i fragm en tary czn y , a p ły nące z nich w nioski alb o w cale nie p rz e n ik a ją do św iadom ości d ec y d en tó w roz
dzielających fundusze n a działalność bibliotek, albo - dając fałszywy obraz sy tu a cji - m o ty w u ją p osunięcia niesłuszne. Ś ro dkiem zarad z en ia te m u stanow i rzeczy jest, wg Jo h n so n a, w ykorzystanie w alorów elektronicznej kom unikacji naukow ej do tego, by lansow ać zespołow e p ro jek ty m iędzynarodow ych b a d a ń k o m p ara ty - stycznych, szero k o p ublik o w ać ich w yniki i w te n sposób łagodzić rozdźw ięk m iędzy rzeczyw istym i p o trzeb am i bibliotek a nie zaw sze trafn y m i w y o b ra żen ia
mi o skali ty ch p o trze b , p rzek ład ający m i się n a n iek o rz y stn e decyzje finansow e.
Z kolei A n d re a M cG linchey (A m basada U SA w W arszaw ie) p rzed staw iła kulisy skom plikow anych, lecz dobrze ju ż w y p ra k ty k o w an y ch i sk u tecz n y ch d ziałań fi
nansow o-org an izacy jn y ch , dzięki k tó ry m a m e ry k a ń s k ie b ib lio tek i p ub liczn e m ogą za p ew n iać sw oim użytk o w n ik o m d o stęp do b e z p ła tn y c h - a raczej: b e z płatny dostęp do zasobów inform acyjnych w sieci. R efe ren tk a opisała w ielopozio
m ow ą s tru k tu rę w ład zy fe d era ln e j w U S A , b y n a s tę p n ie w yjaśnić w y n ik ając e z niej m echanizm y kaskadow ego podejm ow ania decyzji o przydziale środków dla bibliotek (w szczególności n a zakup licencji do peln o tek sto w y ch baz piśm ien n ic
tw a oraz p r e n u m e ra tę czasopism i p ra sy ), a ta k ż e w sk azać d o stę p n e lub sam o dzielnie tw o rzo n e p rzez b ib lio tek i a lte rn a ty w n e źró d ła fin an so w an ia. K o lejn y refera t, w ygłoszony przez C hris H a g a r (G ra d u a te School o f L ib ra ry & In fo rm a
tion Science, D om inican U niversity, R iver F o rest, Illinois, U SA ), dotyczył szcze
gólnej form y in te le k tu a ln e g o i p ra g m a ty czn e g o w sp ó łd ziała n ia w śro do w isk u W W W , a m ianow icie w spieranej przez B ibliotekę P ubliczną C hicago c o m m u n ity c o m p u tin g , k o n g lo m era tu w irtu aln y c h społeczności tw o rzen ia inform acji, a p li
kacji inform atycznych i usług inform acyjnych, pracu jący ch dobrow olnie n a rzecz popraw y jakości życia i integracji społecznej m ieszkańców C hicago. C hris H a g a r podkreśliła m erytoryczny i finansow y w kład G ra d u a te School of L ib rary & Infor
m ation S cience w działalność C hicagow skiej c o m m u n ity c o m p u tin g (C I), po le
gający z je d n e j stro n y n a k ształc en iu specjalistó w p rz y g o to w an y ch do p ra c y w społecznościach tego rodzaju, z drugiej zaś n a o rg an izo w an iu do rocznych otw artych sym pozjów, dających okazję do sp o tk an ia i dyskusji przedstaw icielom różnorodnych środow isk (w ty m b ib lio tek arzy i pracow ników inform acji), z a a n gażow anych w lo k aln e społeczności C I. M a re k Ś ro k a (U n iv e rsity L ib rary , U n i
v e rsity o f Illinois, U rb a n a C h am p aig n , U S A ) n a k re ślił p e rs p e k ty w y p łatn eg o i b ez p ła tn eg o d o stę p u do kolekcji cyfrow ych w U S A w k o n te k śc ie n ied aw n y ch rozstrzygnięć sądow ych w sporze wokół Google L ib rary P roject, zw racając je d n o cześnie uw agę n a obiecujące re z u lta ty projektów dygitalizacji o biek tó w k u ltu ry , w d rażan y ch p rzez a m e ry k a ń sk ie organizacje O p en C o n te n t A lliance i I n te r n e t A rchive. T o rd H o iv ik (O slo U n iv e rsity C ollege, N o rw eg ia) w prow adzi! n a to m iast do dyskusji w ą te k ed u k a cy jn y , a rg u m e n tu ją c n a rzecz korzyści w łączan ia
p a rty c y p a c y jn y c h , ak ty w izu jący ch n arzęd z i W e b 2 .0 do k sz ta łc e n ia wyższego m .in. w zakresie inform acji naukow ej i bibliotekoznaw stw a. Z aprezen tow ał a n a lizę ca se s tu d y b ez p ła tn eg o in tern eto w eg o k u rsu ak a d em ick ieg o L a tin a (L e a r n in g a n d T e a c h in g in a D ig ita l W orld), dow odzącą możliwości całkow itego prze
n iesien ia p ro c esu d y d ak ty cz n eg o n a w irtu a ln ą p la tfo rm ę o b słu g iw an ą przez specjalistyczne aplikacje w ebow e, zw łaszcza gdy p rz ed m io te m k u rsu je s t n au k a grupowego tw orzenia produktów m ultim edialnych. W k ręg u zagadn ień W eb 2.0, od n iesio nych ty m ra z e m do za sad p ro je k to w a n ia i o rg an izo w an ia d o stęp u do bibliotek cyfrowych, umiejscowił się też re fera t Y a§ara T o n ty (D e p a rtm e n t of In form ation M a n a g e m e n t, H a c e tte p e U niversity, A n k a ra, T u rc ja ), k tó ry przek o
nyw ał o konieczności dostosow yw ania usług elektro niczny ch do oczekiw ań u ży t
kow ników z tzw. p o k o len ia dygitalnego (d ig ita l n a t i v e s ), p rzy w y k ły ch do b ez p ła tn eg o , elasty czn eg o d zielen ia zasob am i w spo łeczn o ściach w irtu a ln y c h W eb 2.0. W dw óch o sta tn ic h w y stą p ie n ia c h sesji p le n a rn e j, Iv a n k a Y ank ov a i T a n ia T odorova, re p re z e n tu ją c e S ta te U n iv eristy o f L ib ra ry S tu dies and Infor
m atio n Technologies (Sofia, B ulgaria) om aw iały - odpow iednio - proces organi
zow ania nowo pow ołanego w m acierzystej uczelni In s ty tu tu Z arząd zan ia B iblio
te k ą oraz, n a p o d staw ie d ośw iadczeń b u łg arsk ich , z a sa d y p ro jek to w a n ia i p ro w a d zen ia dom ow ego serw isu b ib lio tek i a k a d e m ic k ie j, um ożliw iającego m .in. d o stęp do b e z p ła tn y c h , filtrow any ch zasobów in fo rm ac y jn y ch i indyw i
d u a ln y dialog z b ib lio tek a rze m .
W p rzerw ie o b ra d pierw szego dn ia k onferencji u czestn icy zostali zaproszeni do o b ejrz en ia dw óch u zu p e łn io n y c h p re le k cjam i pokazów : E s tr e ic h e r z n a n y i n ie z n a n y — przygotow anej przez B e a tę K u re k rem in iscen cji z w y staw y , k tó rą w B ibliotece Jagielloń skiej u p am iętn io n o s e tn ą rocznicę śm ierci K a ro la E s tre i
c h e ra seniora, oraz A u to r s k a k s ią ż k a a r ty s ty c z n a — au to p re z e n ta c ji twórczości N a ta lii N ow ackiej, ab so lw e n tk i P raco w n i P ro je k to w a n ia K siążki i T ypografii A kadem ii S ztu k P ię k n y c h w K rak o w ie. R ów nolegle, p rz ez ca ły czas trw a n ia konferencji w holu K a m p u su W Z iK S U J w ystaw iano p o ste ry w y k o n an e z okazji 15-lecia m ięd zy n aro d o w y ch k onferencji w IIN iB U J p rzez D a n u tę B rom ow icz i G a b rie lę B e d n a rs k ą . L iczna g ru p a z a in te re so w a n y c h p rz y ję ła też propozycję zw iedzania B ib lio tek i W ydziałow ej W Z iK S , k tó rej w n ę trz a i w y p o sażen ie d e m onstrow ał kiero w n ik J a c e k R ad w an .
P o p o łu d n iu w K o n su lac ie G e n e ra ln y m U S A w K ra k o w ie o d b y ła się w ide- o k o n feren cja zorganizow ana dzięki w sp arciu S u sa n P a rk e r-B u rn s , k o n su la ds.
p ra sy i k u ltu ry oraz życzliwości i p ra cy J a n in y G alas, k ieru jącej A m ery k ań sk im O środkiem Inform acji. W ty m roku konferencja pośw ięcona b y ła om ów ieniu sy
tu acji u słu g b ib lio teczn y ch w a k tu a ln y c h w a ru n k a c h k ry z y su ekonom icznego, a ciekaw e i p o p a rte p rz y k ła d am i z p ra k ty k i b ib lio tek a rsk iej w y stą p ie n ie D ianę K re sh , d y re k to r A rlin g to n P u b lic L ib ra ry , A rlin gto n (V irg in ia), sp o tk ało się z żyw ym odzew em uczestników .
P ierw szy d zień k o n feren cji zakończył się ju b ile u szo w y m s p o tk a n ie m to w a
rzyskim w kaw iarn i M u ze u m U n iw e rsy tetu Jagiellońskiego w C ollegium M aius.
P ro feso r M a ria K ocójow a, ja k o in icjato rk a i o rg a n iz ato r ko nferen cji IIN iB U J, uhonorow ała w szystkich stałych uczestników i preleg en tó w kolejnych k o n feren cji o raz w spółpracow ników i se k re ta rz y p am iątk o w y m i m e d a la m i w p ostaci re plik h isto ry czn y c h m o n e t k rak o w sk ich . N u m iz m a ty o p a trz o n e okolicznościo
w ym b ile te m d o b ra n e b yły dla każdego o d rę b n ie , w ed le zasłu g dla konferencji.
U rozm aicającym ak c en tem w ieczoru był balladow y w ystęp O p en Access, zespołu m uzycznego działającego przy IIN iB U J.
W dru g im d n iu k o n ferencji o b ra d y toczyły się w dw óch rów noległych p a n e lach prow adzonych przez W a n d ę Pindlow ą i M arię K ocójow ą (In sty tu t IN iB U J).
W ra m a c h pierw szego p an e lu om ów iono p ro b lem a ty k ę p raw n y ch i organiza
cyjnych rozw iązań dotyczących p łatnego i b ezpłatn ego u d o stęp n ian ia inform acji publicznej i obyw atelskiej w Polsce. W yrażono w ty m względzie p o stu lat w zm oc
nionego, p a rtn e rs k ie g o w sp ó łd ziała n ia je d n o s te k s a m o rz ą d u te ry to ria ln e g o
i bibliotek publicznych (A nna S ita rsk a, In s ty tu t IN iB U J), a ta k ż e w skazano n a p otrzebę d o o k reślen ia — w polskim sy stem ie e - g o v e r n m e n t — sta tu su , ja k i e u ro pejski u staw o d aw ca p rzy zn aje bib lio tek o m pu b liczn y m n a m ocy przep isów d y rektyw y o ponow nym w ykorzystaniu zasobów inform acyjnych sek to ra publiczne
go (M a riu sz L u te re k , In s ty tu t IN iS B U W ). W dyskusji n a d s ta n e m o b ecn y m i p rzew id y w aln y m k ie ru n k ie m ew olucji in fra s tru k tu ry in fo rm acy jn ej w n a u c e pod rozw agę p o d d an o h ip o tezę o zaznaczającej się tu przew ad ze funkcji k o m e r
cyjnych, a w n a stę p stw ie - o przesu n ięciu p u n k tu ciężkości n a usam odzielniony zasób piśm iennictw a, u tożsam ion y z p rz ed m io te m o b ro tu handlow ego, za sad n i
czo je d n a k bez szkody dla bibliotek naukow ych, k tó re pozo stają w p isan e w nowy m odel kom unikacji n a p raw ach nie k o n k u re n ta , lecz p a rtn e ra (M irosław G órny, Zakład S ystem ów Inform acyjnych, In sty tu t Językoznaw stw a, U n iw e rsy tet A d a
m a M ickiew icza). O so b n ą grupę kom un ikató w pośw ięcono różno ro dn ym a sp e k tom społecznego funkcjonow ania inform acji cyfrowej: p rzed staw ion o w yniki b a daw czej an alizy sto p n ia cyfryzacji polskich czasopism n au k o w y ch (M a łg o rzata N ahotko, B iblioteka G łów na A W F w K rakow ie; M a re k N ah otk o, In s ty tu t IN iB U J), podjęto za g ad n ien ie odpow iedzialności b ib lio tek za św iad om e u k ie ru n k o w yw anie i o p ty m aliz ację w a ru n k ó w od b io ru zd yg italizo w an ych ob iek tó w d zie
dzictw a k ultu row ego oraz zbiorów pow stających oryginalnie w środow isku e le k tro n icz n y m (M a łg o rz a ta K isilow ska, In s ty tu t IN iS B U W ), ja k rów nież wyszczególniono najistotniejsze p rob lem y p raw a au torskiego zw iązane z tw orze
niem bibliotek cyfrow ych, ak c en tu jąc przydatność rozw iązań ty p u op en c o n te n t (M ag d alen a Z elew ska, B ib lio tek a G łów na A kadem ii E kono m icznej im. K aro la A dam ieckiego, K ato w ice). W ą te k k om unikacji elek tro n ic zn ej m ięd zy b ib lio te
k am i a od b io rcam i ich usłu g pojaw ił się n a o b ra d a c h pierw szego p a n e lu k o n fe
rencji w form ie ogólnego przeglądu skonw ergow anych narzędzi kom unikacyjnych najczęściej sp o ty k a n y c h w p ra k ty c e b iblio tecznej (M a ty ld a F ila s; B ib lio tek a U niw ersytecka, W arszaw a). P oruszono także kw estię jakości kolekcji fizycznych, pozostających n iezm ien n ie c e n tra ln y m sk ład n ik iem k o m u n ik acy jn ej o fe rty b i
bliotek i ra c ją ich społecznego b y tu . Z jed n ej stro n y , n a p o d staw ie dośw iadczeń B iblioteki U n iw ersy teck iej w T o ru n iu , dowodzono, że całościow a stra te g ia p ro mocji i b u d o w an ia w ize ru n k u biblioteki pow inna, w o sta te c z n y m ro z rac h u n k u , służyć w łaśn ie p o zy sk iw an iu n ajb ard ziej p o żąd an eg o k sięg ozb io ru , gdyż nic oprócz jego w alorów nie p o d trzy m a stałego n ap ły w u u żytkow ników (D o m in ik a C zyżak, B U w T o ru n iu ). Z drugiej strony, biorąc za przy k ład B iblio tek ę G łów ną U n iw e rsy te tu E k o n o m iczn eg o w K rak o w ie, p rz ed staw io n o p ro ces tw o rz en ia (w łasnym su m p te m i bez kosztów zew nętrznych) k o n k retn eg o narzęd zia pozw a
lającego B ib lio tec e d y sk o n to w ać w a rto ść zbiorów — m u ltiw y sz u k iw ark i baz bibliograficznych i k a ta lo g u online (Ja n in a Ożóg, A u reliu sz P o te m p a , B G U n i
w e rsy te tu E ko n o m iczn eg o , K rak ó w ). W p od o b n y m d u c h u , n a p o d staw ie d o św iadczeń O ddziału Info rm acji N aukow ej B ib lio tek i G łów nej S zkoły G łów nej G ospodarstw a W iejskiego, u k az an o zasadność badaw czego rozpozn aw an ia p ro filu p o trze b uży tk o w n ik ó w w celu sk o relo w an ia z n im po lity k i g ro m ad zen ia zbiorów i trafnego kom ponow ania oferty usług inform acyjnych (M a g d alen a S eta, B G S G G W , W a rsz a w a ). W dw óch re fe ra ta c h n aw ią zan o też do p ro b le m a ty k i Public R elatio n s b ib lio tek , om aw iając j ą - odpow ied nio - z p u n k tu w id zen ia opłacalności, tj. proporcjonalności ponoszonych w ydatkó w do skali k orzystn ych efektów w izerunkow y ch (K ry sty n a K aczm arczyk, B ib lio tek a P olitechn iki K ra kowskiej) oraz w aspekcie społecznym i w spólnotw órczym (Jadw iga M atuszczak, P edagogiczna B ib lio tek a W ojew ódzka, Z ielona G óra).
O b rad y w ra m a c h drugiego p a n e lu rozpoczęło w y stąp ien ie pośw ięcone a n a lizie celowości w zbogacania program ów konferencji n au k ow ych z za k re su infor
m acji nauko w ej i biblio tek o zn aw stw a o b e z p ła tn e form y k o m u n ik o w an ia treści estetycznych, zw iązanych z k u ltu rą książki (pokazy, p re zen tac je, w ystaw y, spo
tk a n ia z tw órcam i etc.). W niosek, że są one w artościow ym , a w istocie n iezb ę d nym dop ełn ien iem głównego n u rtu kom unikacji naukow ej, został p o p a rty w y ni
kam i c a se s tu d y konferencji organizow anych w In sty tu cie Inform acji N aukow ej i B ibliotekoznaw stw a U J (M a ria K ocójow a, In s ty tu t IN iB U J). W kolejnych re fe ratac h zajm ow ano się szeregiem o d rę b n y ch kw estii teo re ty c z n y c h i p ra k ty c z
nych, o d zw ie rcied la ją cy ch n iem al p e łn e s p e k tru m te m a tó w sug ero w an y ch w zaproszeniu n a X V Ju b ileu szo w ą K onferencję N a u k o w ą IIN iB U J. Omówiono za te m przekrojow o w spółczesne m eto d y oceny kosztów finansow ania procesów b ib lio teczn y ch (B a r b a ra M a u e r-G ó rsk a , In s ty tu t IN iB U J ); za sta n a w ia n o się n ad sza n sam i p rz eszc zep ien ia n a g ru n t polski sp ra w d zo n y ch za g ra n ic ą sposo
bów pozyskiw ania przez biblioteki funduszy n a dygitalizację u nik ato w y ch obiek
tów dziedzictw a kulturow ego, np. n a wzór um ow y kojarzącej in te re sy B iblioteki B odleiańskiej i k o n ce rn u T oy o ta, k tó ra um ożliwiła pow stanie biblioteki cyfrowej d o k u m e n tu ją c e j dzieje b ry ty jsk iej m otoryzacji (A n e ta F irle j-B u z o n , In s ty tu t IN iB U W r.). T e m a te m dwóch w ystąpień była kosztowność elektronicznych w er
sji w y d aw n ictw ciągłych w sto su n k u do form d ru k o w a n y c h , ro z w aża n a ju ż to z p u n k tu w idzenia w ydaw cy wiodącego słow ackiego czasopism a biblio tek arsk ie
go K n iżn ic a (T om asz T ra n cy g ier, S łow acka B iblioteka N arod ow a, M a rtin ), już to z p e rsp e k ty w y g esto ra b u d ż e tu b iblioteki, szykującej się do w y k u p ien ia p re n u m e ra t (A d a m Ja c h im c z y k , In s ty tu t B ib lio tek o z n aw stw a i D z ie n n ik a rstw a , U n iw e rs y te t H u m a n isty c z n o -P rz y ro d n ic z y J a n a K o chan ow skiego , K ielce).
W drugim p a n e lu k o n ferencji znalazły p o n a d to m iejsce k o m u n ik a ty , w któ ry ch dyskutow ano rolę środków persw azji w relacjach bib lio tek arz-k lien t (M ałgorzata P ie trza k , In s ty tu t IN iS B U W ) oraz — n a p rzykładzie b ib lio tek i instytutow ej osa
dzonej w s tru k tu rz e w yższej uczelni techn icznej - p rz ed staw io n o sy lw etk ę solo lib ra ria n , b ib lio tek a rza , k tó ry sam odzielnie unosi cięż ar organizacji często n ie m al całego zaplecza m aterialn eg o jednostk i, w łączając w to zdobyw anie funduszy i/lub w y tw a rzan ie n iezb ęd n y ch p ro d u k tó w w łasn y m p rz em y słe m (Jadw iga S ta rom iejska, B ib lio tek a In s ty tu tu M ech an ik i Budow li, P o litec h n ik a K rakow ska).
D alej z kolei, naszkicow ano m odel b ib lio tek a rza dziedzinow ego z z a k resu sztuk plastyczn ych w k o n tek ście p rz e m ia n info rm acy jn o -k o m u n ik acy jn y ch w B iblio
tece U n iw e rsy teck iej w T o ru n iu (A n n a K lugow ska, B ib lio te k a U n iw e rsy teck a w T o ru n iu ), a ta k ż e o p isan o zako ńczony su k c e se m p ro c es k re o w a n ia now ego serw isu W W W B ib lio tek i U n iw e rsy te tu Ś ląsk ieg o w o p a rc iu o b e z p ła tn ie do
stęp n y sy stem za rząd zan ia tre śc ią C M S Joom la! (A le k san d ra E . A dam czyk, B i
blioteka U n iw e rsy tetu Śląskiego). W o brad ach konferencji zatytułow anej B iblio
te k i i ich k lie n c i... nie m ogło z a b ra k n ą ć w y stą p ie n ia , k tó reg o tre ś ć odnosiłaby się krytycznie do sam ego pojęcia k lie n t i rozm aitych jego w arian tó w bliskoznacz
nych (Ire n a S ocha, In s ty tu t B ilN U Ś). W w y nik u analizy fachow ego i n auk o w e
go p iśm ien n ictw a z za k re su IN iB w ykazano, że frekw encja i k o n te k st użycia po
szczególnych te rm in ó w o k re ślający ch o d b iorcę u s łu g b ib lio te c z n y c h m oże być zn am ieniem w spółistnienia w ielu odm ien ny ch m odeli w zajem n ych relacji biblio
te k i i u ży tk o w n ik a, a z a ra z e m p u n k te m w yjścia do ich k ry ty k i. P ro g ra m o m a w ianej sesji panelow ej za m y k a ły dw a re fe ra ty b adaw cze, do ty czące sto p n ia do
stępności, a rc h ite k tu ry oraz kom fortu użytko w an ia polskich zasobów bezpłatnej inform acji naukow ej. A u to rk a pierw szego z nich dokon ała krytycznego przeglądu serw isów in te rn e to w y c h b ib lio tek głów nych polskich uczelni w yższych, z m yślą o ocenie intuicyjności naw igacji w u d ostęp niany ch tu e-zasobach oraz funkcjonal
ności łączy o d sy łając y ch do źródeł ze w n ętrz n y ch (U rsz u la D ług aj, B ib lio tek a G łów na P olitechniki Śląskiej). D rugi z referatów , k tó ry z przyczyn obiektyw nych niestety nie mógł zostać wygłoszony podczas o b rad konferencji, zaw ierał, w edług słów a u to ra , „w yniki b a d a ń m ający ch n a celu u sta le n ie sto p n ia zaangażow ania polskich b ib lio te k a k a d e m ic k ic h w tw o rz en ie, u trz y m a n ie i n ie o d p ła tn e u d o stęp n ian ie zbiorów publikacji pracow ników m acierzy stej uczelni oraz system ów inform acji bibliograficznej n a te m a t ty ch p u b lik a c ji” . W b a d a n iu , k tó re objęło serw isy W W W 20 b ib lio te k n ajlep sz y ch polskich uczelni, o ce n ie podlegały m .in.: m ożliw ość darm o w eg o d o stę p u do p ełn y ch te k stó w , za w arto ść zasobów , ekspozycje w serw isie W W W , a p a ra t w yszukiw aw czy oraz stop ień zintegrow ania
z globalnym i n arzęd z ia m i w yszukiw ania tego ty p u inform acji (R em igiusz S ap a, In sty tu t IN iB U J).
O brady zakończyła w spólna dyskusja, k tó ra potw ierdziła duże za in tereso w a
nie środow iska p ro b le m a ty k ą o m a w ia n ą w tra k c ie konferencji.
M a te ria ły k o nferencyjne pod re d ak cją M arii Kocójowej zostały opublikow a
ne n ak ład e m In s ty tu tu Inform acji N aukow ej i B ibliotekoznaw stw a U J w postaci książki e lek tro n ic zn ej B ib lio te k i i ich k lie n c i: m i ę d z y p ł a t n y m a b e z p ła tn y m k o m u n ik o w a n ie m się w e r z e z a s o b ó w cy fro w yc h i sie c i (2 0 0 9 , IS B N : 9 7 8 -8 3 - 9 2 1 5 9 3 -3 -9 ). P u b lik a c ja za w iera te k sty w szystkich re fe ra tó w , k o m u n ik ató w i prelekcji, a dodatkow o w iele różnych m ateriałó w n a te m a t sam ej jubileuszow ej konferencji. K siążka je s t szóstą pozycją w y d a n ą w ra m a c h trzeciej serii w yd aw niczej IIN iB U J eP u b lik a c je I n s ty tu tu In fo rm a c ji N a u k o w e j i B ib lio te k o z n a w s tw a UJ. W niedługim czasie plan o w an e je s t n ie o d p ła tn e u d o stę p n ie n ie z a w a r
tości książki w serw isie W W W In s ty tu tu .
A g n ie s z k a K o ry c iń sk a -H u ra s In s ty tu t Inform acji N aukow ej i B ib lioteko zn aw stw a U n iw e rs y te tu Jag iello ń sk ieg o T e k s t w p ły n ą ł do re d a k c ji 1 6 lip c a 2 0 0 9 r.
