Wymagania do działów – „Chemia Nowej Ery” – klasa 8 Rok szkolny 2019-2020
WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY W KLASIE 8 konieczne
(ocena dopuszczająca)
podstawowe (ocena dostateczna)
rozszerzające (ocena dobra)
dopełniające (ocena bardzo dobra)
wykraczające (ocena celująca) VII. Kwasy – uczeń
– wymienia zasady BHP dotyczące obchodzenia się z kwasami
– zalicza kwasy do elek- trolitów
– definiuje pojęcie kwasy zgodnie z teorią Arrhe- niusa
– opisuje budowę kwasów – opisuje różnice w budo- wie kwasów beztleno- wych i kwasów tlenowych – zapisuje wzory suma- ryczne kwasów: HCl, H2S, H2SO4, H2SO3, HNO3, H2CO3, H3PO4
– zapisuje wzory struktu- ralne kwasów beztleno- wych
– podaje nazwy pozna- nych kwasów
– wskazuje wodór i resztę kwasową we wzorze kwasu
– udowadnia, dlaczego w nazwie danego kwasu po- jawia się wartościowość – zapisuje wzory struktu- ralne poznanych kwasów – wymienia metody otrzy- mywania kwasów tleno- wych i kwasów beztleno- wych
– zapisuje równania reak- cji otrzymywania pozna- nych kwasów
– wyjaśnia pojęcie tlenek kwasowy
– wskazuje przykłady tlenków kwasowych – opisuje właściwości po- znanych kwasów
– opisuje zastosowania poznanych kwasów – wyjaśnia pojęcie dyso- cjacja jonowa
– zapisuje wybrane rów- nania reakcji dysocjacji jonowej kwasów
– zapisuje równania reak- cji otrzymywania wskaza- nego kwasu
– wyjaśnia, dlaczego pod- czas pracy ze stężonymi roztworami kwasów na- leży zachować szczególną ostrożność
– projektuje doświadcze- nia, w wyniku których można otrzymać oma- wiane na lekcjach kwasy – wymienia poznane tlenki kwasowe – wyjaśnia zasadę bez- piecznego rozcieńczania stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI)
– planuje doświadczalne wykrycie białka w próbce żywności (np.: w serze, mleku, jajku)
– opisuje reakcję ksanto- proteinową
– zapisuje wzór struktu- ralny kwasu nieorganicz- nego o podanym wzorze sumarycznym
– nazywa dowolny kwas tlenowy (określenie war- tościowości pierwiastków chemicznych, uwzględnie- nie ich w nazwie)
– projektuje i przeprowa- dza doświadczenia, w któ- rych wyniku można otrzy- mać kwasy
– identyfikuje kwasy na podstawie podanych infor- macji
– odczytuje równania re- akcji chemicznych
– rozwiązuje zadania obli- czeniowe o wyższym stopniu trudności
– proponuje sposoby ogra- niczenia powstawania kwaśnych opadów
wyjaśnia pojęcie skala pH
– wymienia przykłady in- nych wskaźników i okre- śla ich zachowanie w roz- tworach o różnych odczy- nach
– opisuje wpływ pH na glebę i uprawy, wyjaśnia przyczyny stosowania po- szczególnych nawozów – omawia przemysłową metodę otrzymywania kwasu azotowego(V) – definiuje pojęcie stopień dysocjacji
– dzieli elektrolity ze względu na stopień dyso- cjacji
– wyznacza wartościo- wość reszty kwasowej – wyjaśnia, jak można otrzymać np. kwas chloro- wodorowy, siarkowy(IV) – wyjaśnia, co to jest tle- nek kwasowy
– opisuje właściwości kwasów, np.: chlorowodo- rowego, azotowego(V) i siarkowego(VI)
– stosuje zasadę rozcień- czania kwasów
– opisuje podstawowe za- stosowania kwasów: chlo- rowodorowego, azoto- wego(V) i siarkowego(VI) – wyjaśnia, na czym po- lega dysocjacja jonowa (elektrolityczna) kwasów – definiuje pojęcia: jon, kation i anion
– zapisuje równania reak- cji dysocjacji jonowej kwasów (proste przy- kłady)
– wymienia rodzaje od- czynu roztworu
– wymienia poznane wskaźniki
– nazywa kation H+ i aniony reszt kwasowych – określa odczyn roztworu (kwasowy)
– wymienia wspólne wła- ściwości kwasów
– wyjaśnia, z czego wyni- kają wspólne właściwości kwasów
– zapisuje obserwacje z przeprowadzanych do- świadczeń
– posługuje się skalą pH – bada odczyn i pH roz- tworu
– wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady
– podaje przykłady skut- ków kwaśnych opadów – oblicza masy cząstecz- kowe kwasów
oblicza zawartość procen- tową pierwiastków che- micznych w cząsteczkach kwasów
– zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocja- cji jonowej (elektrolitycz- nej) kwasów
– zapisuje i odczytuje równania reakcji dysocja- cji jonowej (elektrolitycz- nej) w formie stopniowej dla H2S, H2CO3
– określa kwasowy od- czyn roztworu na podsta- wie znajomości jonów obecnych w badanym roz- tworze
– opisuje doświadczenia przeprowadzane na lek- cjach (schemat, obserwa- cje, wniosek)
– podaje przyczyny od- czynu roztworów: kwaso- wego, zasadowego, obo- jętnego
– interpretuje wartość pH w ujęciu jakościowym (odczyny: kwasowy, zasa- dowy, obojętny)
– opisuje zastosowania wskaźników
– planuje doświadczenie, które pozwala zbadać pH produktów występujących w życiu codziennym
– określa zakres pH i barwy wskaźników dla poszczególnych odczynów – rozróżnia doświadczal- nie odczyny roztworów za pomocą wskaźników – wyjaśnia pojęcie kwaśne opady
– oblicza masy cząstecz- kowe HCl i H2S
– rozwiązuje zadania obli- czeniowe o wyższym stopniu trudności
– analizuje proces powsta- wania i skutki kwaśnych opadów
proponuje niektóre spo- soby ograniczenia powsta- wania kwaśnych opadów
VIII. Sole – uczeń – opisuje budowę soli
– tworzy i zapisuje wzory sumaryczne soli (np.
chlorków, siarczków) – wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli – tworzy nazwy soli na podstawie wzorów suma- rycznych (proste przy- kłady)
– tworzy i zapisuje wzory sumaryczne soli na pod- stawie ich nazw (np.
wzory soli kwasów: chlo- rowodorowego, siarkowo- dorowego i metali, np.
sodu, potasu i wapnia) – wskazuje wzory soli wśród wzorów różnych związków chemicznych
– wymienia cztery naj- ważniejsze sposoby otrzy- mywania soli
– podaje nazwy i wzory soli (typowe przykłady) – zapisuje równania reak- cji zobojętniania w for- mach: cząsteczkowej, jo- nowej oraz jonowej skró- conej
– podaje nazwy jonów po- wstałych w wyniku dyso- cjacji jonowej soli – odczytuje równania re- akcji otrzymywania soli (proste przykłady) – korzysta z tabeli roz- puszczalności soli i wodo- rotlenków w wodzie – zapisuje równania reak- cji otrzymywania soli
– tworzy i zapisuje nazwy i wzory soli: chlorków, siarczków, azotanów(V), siarczanów(IV), siarcza- nów(VI), węglanów, fos- foranów(V) (ortofosfora- nów(V))
– zapisuje i odczytuje równania dysocjacji jono- wej (elektrolitycznej) soli – otrzymuje sole doświad- czalnie
– wyjaśnia przebieg reak- cji zobojętniania i reakcji strąceniowej
– zapisuje równania reak- cji otrzymywania soli – ustala, korzystając z sze- regu aktywności metali, które metale reagują z kwasami według
– wymienia metody otrzy- mywania soli
– przewiduje, czy zajdzie dana reakcja chemiczna (poznane metody, tabela rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie, szereg aktywności metali) – zapisuje i odczytuje równania reakcji otrzymy- wania dowolnej soli – wyjaśnia, jakie zmiany zaszły w odczynie roztwo- rów poddanych reakcji zo- bojętniania
– proponuje reakcję two- rzenia soli trudno rozpusz- czalnej i praktycznie nie- rozpuszczalnej
– przewiduje wynik reak- cji strąceniowej
– wyjaśnia pojęcie hydrat, wymienia przykłady hy- dratów, ich występowania i zastosowania
– wyjaśnia pojęcie hydro- liza, zapisuje równania re- akcji hydrolizy i wyjaśnia jej przebieg
– wyjaśnia pojęcia: sól po- dwójna, sól potrójna, wo- dorosole i hydroksosole;
podaje przykłady tych soli
– definiuje pojęcie dyso- cjacja jonowa (elektroli- tyczna) soli
– dzieli sole ze względu na ich rozpuszczalność w wodzie
– ustala rozpuszczalność soli w wodzie na podsta- wie tabeli rozpuszczalno- ści soli i wodorotlenków w wodzie
– zapisuje równania reak- cji dysocjacji jonowej (elektrolitycznej) soli roz- puszczalnych w wodzie (proste przykłady)
– podaje nazwy jonów po- wstałych w wyniku dyso- cjacji jonowej soli (proste przykłady)
– opisuje sposób otrzymy- wania soli trzema podsta- wowymi metodami (kwas + zasada, metal + kwas, tlenek metalu + kwas) – zapisuje cząsteczkowo równania reakcji otrzymy- wania soli (proste przy- kłady)
– definiuje pojęcia reakcja zobojętniania i reakcja strąceniowa
(reakcja strąceniowa) w formach cząsteczkowej i jonowej (proste przy- kłady)
– zapisuje i odczytuje wy- brane równania reakcji dy- socjacji jonowej soli – dzieli metale ze względu na ich aktywność che- miczną (szereg aktywno- ści metali)
– opisuje sposoby zacho- wania się metali w reakcji z kwasami (np. miedź i magnez w reakcji z kwa- sem chlorowodorowym) – zapisuje obserwacje z doświadczeń przeprowa- dzanych na lekcji
– wymienia zastosowania najważniejszych soli
schematu: me-
tal + kwas → sól + wodór – projektuje i przeprowa- dza reakcję zobojętniania (HCl + NaOH)
– swobodnie posługuje się tabelą rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie
– projektuje doświadcze- nia pozwalające otrzymać substancje trudno rozpusz- czalne i praktycznie nie- rozpuszczalne (sole i wo- dorotlenki) w reakcjach strąceniowych
– zapisuje odpowiednie równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej (reakcje otrzymywania substancji trudno rozpusz- czalnych i praktycznie nierozpuszczalnych w re- akcjach strąceniowych) – podaje przykłady soli występujących w przyro- dzie
– wymienia zastosowania soli
– opisuje doświadczenia przeprowadzane na
– identyfikuje sole na pod- stawie podanych informa- cji
– podaje zastosowania re- akcji strąceniowych – projektuje i przeprowa- dza doświadczenia doty- czące otrzymywania soli – przewiduje efekty zapro- jektowanych doświadczeń dotyczących otrzymywa- nia soli (różne metody) – opisuje zaprojektowane doświadczenia
– odróżnia zapis cząstecz- kowy od zapisu jonowego równania reakcji chemicz- nej
– określa związek ładunku jonu z wartościowością metalu i reszty kwasowej – podaje przykłady zasto- sowań najważniejszych soli
lekcjach (schemat, obser- wacje, wniosek)
IX. Związki węgla z wodorem – uczeń – wyjaśnia pojęcie związki
organiczne
– podaje przykłady związ- ków chemicznych zawie- rających węgiel
– wymienia naturalne źró- dła węglowodorów – wymienia nazwy pro- duktów destylacji ropy naftowej i podaje przy- kłady ich zastosowania – stosuje zasady bhp w pracy z gazem ziemnym oraz produktami przeróbki ropy naftowej
– definiuje pojęcie węglo- wodory
– definiuje pojęcie szereg homologiczny
– definiuje pojęcia: węglo- wodory nasycone,
– wyjaśnia pojęcie szereg homologiczny
– tworzy nazwy alkenów i alkinów na podstawie nazw odpowiednich alka- nów
– zapisuje wzory: suma- ryczne, strukturalne i pół- strukturalne (grupowe);
podaje nazwy: alkanów, alkenów i alkinów – buduje model czą- steczki: metanu, etenu, etynu
– wyjaśnia różnicę między spalaniem całkowitym a spalaniem niecałkowitym – opisuje właściwości fi- zyczne i chemiczne (spa- lanie) alkanów (metanu, etanu) oraz etenu i etynu
– tworzy wzory ogólne al- kanów, alkenów, alkinów (na podstawie wzorów ko- lejnych związków che- micznych w danym sze- regu homologicznym) – proponuje sposób do- świadczalnego wykrycia produktów spalania wę- glowodorów
– zapisuje równania reak- cji spalania alkanów przy dużym i małym dostępie tlenu
– zapisuje równania reak- cji spalania alkenów i al- kinów
– zapisuje równania reak- cji otrzymywania etynu – odczytuje podane rów- nania reakcji chemicznej
– analizuje właściwości węglowodorów
– porównuje właściwości węglowodorów nasyco- nych i węglowodorów nie- nasyconych
– wyjaśnia zależność mię- dzy długością łańcucha węglowego a właściwo- ściami fizycznymi alka- nów
– opisuje wpływ wiązania wielokrotnego w czą- steczce węglowodoru na jego reaktywność
– zapisuje równania reak- cji przyłączania (np. bro- mowodoru, wodoru, chloru) do węglowodorów zawierających wiązanie wielokrotne
– opisuje przebieg suchej destylacji węgla kamien- nego
– wyjaśnia pojęcia: izome- ria, izomery
– wyjaśnia pojęcie węglo- wodory aromatyczne – podaje przykłady two- rzyw sztucznych, tworzyw syntetycznych
– podaje właściwości i za- stosowania wybranych tworzyw sztucznych – wymienia przykładowe oznaczenia opakowań wy- konanych z tworzyw sztucznych
węglowodory nienasy- cone, alkany, alkeny, al- kiny
– zalicza alkany do węglo- wodorów nasyconych, a alkeny i alkiny – do niena- syconych
– zapisuje wzory suma- ryczne: alkanów, alkenów i alkinów o podanej licz- bie atomów węgla – rysuje wzory struktu- ralne i półstrukturalne (grupowe): alkanów, alke- nów i alkinów o łańcu- chach prostych (do pięciu atomów węgla w czą- steczce)
– podaje nazwy systema- tyczne alkanów (do pięciu atomów węgla w czą- steczce)
– podaje wzory ogólne: al- kanów, alkenów i alkinów – podaje zasady tworzenia nazw alkenów i alkinów – przyporządkowuje dany węglowodór do odpo- wiedniego szeregu homo- logicznego
– opisuje budowę i wystę- powanie metanu
– zapisuje i odczytuje równania reakcji spalania metanu, etanu, przy du- żym i małym dostępie tlenu
– pisze równania reakcji spalania etenu i etynu – porównuje budowę etenu i etynu
– wyjaśnia, na czym pole- gają reakcje przyłączania i polimeryzacji
– opisuje właściwości i niektóre zastosowania po- lietylenu
– wyjaśnia, jak można do- świadczalnie odróżnić wę- glowodory nasycone od węglowodorów nienasy- conych, np. metan od etenu czy etynu
– wyjaśnia, od czego za- leżą właściwości węglo- wodorów
– wykonuje proste obli- czenia dotyczące węglo- wodorów
– podaje obserwacje do wykonywanych na lekcji doświadczeń
– zapisuje równania reak- cji etenu i etynu z bro- mem, polimeryzacji etenu – opisuje rolę katalizatora w reakcji chemicznej – wyjaśnia zależność mię- dzy długością łańcucha węglowego a właściwo- ściami fizycznymi alka- nów (np. stanem skupie- nia, lotnością, palnością, gęstością, temperaturą topnienia i wrzenia) – wyjaśnia, co jest przy- czyną większej reaktyw- ności węglowodorów nie- nasyconych w porównaniu z węglowodorami nasyco- nymi
– opisuje właściwości i zastosowania polietylenu – projektuje doświadcze- nie chemiczne umożliwia- jące odróżnienie węglo- wodorów nasyconych od węglowodorów nienasy- conych
– opisuje przeprowadzane doświadczenia chemiczne – wykonuje obliczenia związane z węglowodo- rami
– projektuje doświadcze- nia chemiczne dotyczące węglowodorów
– projektuje i przeprowa- dza doświadczenie che- miczne umożliwiające od- różnienie węglowodorów nasyconych od węglowo- dorów nienasyconych – stosuje zdobytą wiedzę do rozwiązywania zadań obliczeniowych o wyso- kim stopniu trudności – analizuje znaczenie wę- glowodorów w życiu co- dziennym
– opisuje właściwości fi- zyczne i chemiczne me- tanu, etanu
– wyjaśnia, na czym pole- gają spalanie całkowite i spalanie niecałkowite – zapisuje równania reak- cji spalania całkowitego i spalania niecałkowitego metanu, etanu
– podaje wzory suma- ryczne i strukturalne etenu i etynu
– opisuje najważniejsze właściwości etenu i etynu – definiuje pojęcia: poli- meryzacja, monomer i po- limer
– opisuje najważniejsze zastosowania metanu, etenu i etynu
– opisuje wpływ węglo- wodorów nasyconych i węglowodorów nienasy- conych na wodę bromową (lub rozcieńczony roztwór manganianu(VII) potasu)
– wyszukuje informacje na temat zastosowań alka- nów, etenu i etynu; wy- mienia je
– zapisuje równanie reak- cji polimeryzacji etenu
X. Pochodne węglowodorów – uczeń – dowodzi, że alkohole,
kwasy karboksylowe, es- try i aminokwasy są po- chodnymi węglowodorów
– zapisuje nazwy i wzory omawianych grup funk- cyjnych
– wyjaśnia, dlaczego alko- hol etylowy ma odczyn obojętny
– proponuje doświadcze- nie chemiczne do poda- nego tematu z działu Po- chodne węglowodorów
– opisuje właściwości i zastosowania wybranych alkoholi (inne niż na lek- cji)
– opisuje budowę pochod- nych węglowodorów (grupa węglowodorowa + grupa funkcyjna)
– wymienia pierwiastki chemiczne wchodzące w skład pochodnych węglo- wodorów
– zalicza daną substancję organiczną do odpowied- niej grupy związków che- micznych
– wyjaśnia, co to jest grupa funkcyjna – zaznacza grupy funk- cyjne w alkoholach, kwa- sach karboksylowych, es- trach, aminokwasach; po- daje ich nazwy
– zapisuje wzory ogólne alkoholi, kwasów karbok- sylowych i estrów
– dzieli alkohole na mono- hydroksylowe i polihy- droksylowe
– zapisuje wzory suma- ryczne i rysuje wzory pół- strukturalne (grupowe), strukturalne alkoholi mo- nohydroksylowych o łań- cuchach prostych
– wyjaśnia, co to są alko- hole polihydroksylowe – zapisuje wzory i podaje nazwy alkoholi monohy- droksylowych o łańcu- chach prostych (zawiera- jących do pięciu atomów węgla w cząsteczce) – zapisuje wzory suma- ryczny i półstrukturalny (grupowy) propano-1,2,3- triolu (glicerolu)
– uzasadnia stwierdzenie, że alkohole i kwasy kar- boksylowe tworzą szeregi homologiczne
– podaje odczyn roztworu alkoholu
– opisuje fermentację al- koholową
– zapisuje równania reak- cji spalania etanolu – podaje przykłady kwa- sów organicznych wystę- pujących w przyrodzie (np. kwasy: mrówkowy, szczawiowy, cytrynowy) i wymienia ich zastosowa- nia
– tworzy nazwy prostych kwasów karboksylowych (do pięciu atomów węgla
– wyjaśnia, w jaki sposób tworzy się nazwę systema- tyczną glicerolu
– zapisuje równania reak- cji spalania alkoholi – podaje nazwy zwycza- jowe i systematyczne al- koholi i kwasów karbok- sylowych
– wyjaśnia, dlaczego nie- które wyższe kwasy kar- boksylowe nazywa się kwasami tłuszczowymi – porównuje właściwości kwasów organicznych i nieorganicznych
– bada i opisuje wybrane właściwości fizyczne i chemiczne kwasu etano- wego (octowego)
– porównuje właściwości kwasów karboksylowych – opisuje proces fermenta- cji octowej
– dzieli kwasy karboksy- lowe
– zapisuje równania reak- cji chemicznych kwasów karboksylowych
– podaje nazwy soli kwa- sów organicznych
– opisuje doświadczenia chemiczne (schemat, ob- serwacje, wniosek) – przeprowadza doświad- czenia chemiczne do działu Pochodne węglo- wodorów
– zapisuje wzory poda- nych alkoholi i kwasów karboksylowych
– zapisuje równania reak- cji chemicznych alkoholi, kwasów karboksylowych o wyższym stopniu trud- ności (np. więcej niż pięć atomów węgla w czą- steczce)
– wyjaśnia zależność mię- dzy długością łańcucha węglowego a stanem sku- pienia i reaktywnością al- koholi oraz kwasów kar- boksylowych
– zapisuje równania reak- cji otrzymywania estru o podanej nazwie lub poda- nym wzorze
– planuje i przeprowadza doświadczenie pozwala- jące otrzymać ester o po- danej nazwie
– opisuje właściwości i zastosowania wybranych kwasów karboksylowych (inne niż na lekcji) – zapisuje równania reak- cji chemicznych zacho- dzących w twardej wodzie po dodaniu mydła sodo- wego
– wyjaśnia pojęcie hy- droksykwasy
– wyjaśnia, czym są aminy; omawia ich przy- kłady; podaje ich wzory;
opisuje właściwości, wy- stępowanie i zastosowania – wymienia zastosowania aminokwasów
– wyjaśnia, co to jest hy- droliza estru
– zapisuje równania reak- cji hydrolizy estru o poda- nej nazwie lub podanym wzorze
zawierających do trzech atomów węgla w czą- steczce
– wyjaśnia, co to są nazwy zwyczajowe i nazwy sys- tematyczne
– tworzy nazwy systema- tyczne alkoholi monohy- droksylowych o łańcu- chach prostych zawierają- cych do trzech atomów węgla w cząsteczce, po- daje zwyczajowe (meta- nolu, etanolu)
– rysuje wzory półstruktu- ralne (grupowe), struktu- ralne kwasów monokar- boksylowych o łańcu- chach prostych zawierają- cych do dwóch atomów węgla w cząsteczce; po- daje ich nazwy systema- tyczne i zwyczajowe (kwasu metanowego i kwasu etanowego) – zaznacza resztę kwa- sową we wzorze kwasu karboksylowego – opisuje najważniejsze właściwości metanolu, etanolu i glicerolu oraz
w cząsteczce) i zapisuje ich wzory sumaryczne i strukturalne
– podaje właściwości kwasów metanowego (mrówkowego) i etano- wego (octowego)
– bada wybrane właściwo- ści fizyczne kwasu etano- wego (octowego)
– opisuje dysocjację jo- nową kwasów karboksylo- wych
– bada odczyn wodnego roztworu kwasu etano- wego (octowego)
– zapisuje równania reak- cji spalania i reakcji dyso- cjacji jonowej kwasów metanowego i etanowego – zapisuje równania reak- cji kwasów metanowego i etanowego z metalami, tlenkami metali i wodoro- tlenkami
– podaje nazwy soli po- chodzących od kwasów metanowego i etanowego – podaje nazwy długołań- cuchowych kwasów mo- nokarboksylowych (przy- kłady)
– określa miejsce wystę- powania wiązania po- dwójnego w cząsteczce kwasu oleinowego – podaje nazwy i rysuje wzory półstrukturalne (grupowe) długołańcucho- wych kwasów monokar- boksylowych (kwasów tłuszczowych) nasyconych (palmitynowego, steary- nowego) i nienasyconego (oleinowego)
– projektuje doświadcze- nie chemiczne umożliwia- jące odróżnienie kwasu oleinowego od kwasów palmitynowego lub steary- nowego
– zapisuje równania reak- cji chemicznych prostych kwasów karboksylowych z alkoholami monohy- droksylowymi
– zapisuje równania reak- cji otrzymywania poda- nych estrów
– tworzy wzory estrów na podstawie nazw kwasów i alkoholi
– tworzy nazwy systema- tyczne i zwyczajowe
– opisuje właściwości es- trów w aspekcie ich zasto- sowań
– przewiduje produkty re- akcji chemicznej
– identyfikuje poznane substancje
– omawia szczegółowo przebieg reakcji estryfika- cji
– omawia różnicę między reakcją estryfikacji a reak- cją zobojętniania
– zapisuje równania reak- cji chemicznych w for- mach: cząsteczkowej, jo- nowej i skróconej jonowej – analizuje konsekwencje istnienia dwóch grup funkcyjnych w cząsteczce aminokwasu
– zapisuje równanie kon- densacji dwóch cząsteczek glicyny
– opisuje mechanizm po- wstawania wiązania pep- tydowego
– rozwiązuje zadania do- tyczące pochodnych wę- glowodorów (o dużym stopniu trudności)
kwasów etanowego i me- tanowego
– bada właściwości fi- zyczne glicerolu
– zapisuje równanie reak- cji spalania metanolu – opisuje podstawowe za- stosowania etanolu i kwasu etanowego – dzieli kwasy karboksy- lowe na nasycone i niena- sycone
– wymienia najważniejsze kwasy tłuszczowe
– opisuje najważniejsze właściwości długołańcu- chowych kwasów karbok- sylowych (stearynowego i oleinowego)
– definiuje pojęcie mydła – wymienia związki che- miczne, które są substra- tami reakcji estryfikacji – definiuje pojęcie estry – wymienia przykłady wy- stępowania estrów w przy- rodzie
– opisuje zagrożenia zwią- zane z alkoholami (meta- nol, etanol)
– wśród poznanych sub- stancji wskazuje te, które
– zapisuje wzory suma- ryczne kwasów: palmity- nowego, stearynowego i oleinowego
– wyjaśnia, jak można do- świadczalnie udowodnić, że dany kwas karboksy- lowy jest kwasem niena- syconym
– podaje przykłady estrów – wyjaśnia, na czym po- lega reakcja estryfikacji – tworzy nazwy estrów pochodzących od poda- nych nazw kwasów i alko- holi (proste przykłady) – opisuje sposób otrzymy- wania wskazanego estru (np. octanu etylu)
– zapisuje równania reak- cji otrzymywania estru (proste przykłady, np. oc- tanu metylu)
– wymienia właściwości fizyczne octanu etylu – opisuje negatywne skutki działania etanolu na organizm
– bada właściwości fi- zyczne omawianych związków
estrów na podstawie nazw odpowiednich kwasów karboksylowych i alkoholi – zapisuje wzór pozna- nego aminokwasu – opisuje budowę oraz wybrane właściwości fi- zyczne i chemiczne ami- nokwasów na przykładzie kwasu aminooctowego (glicyny)
– opisuje właściwości omawianych związków chemicznych
– wymienia zastosowania:
metanolu, etanolu, glice- rolu, kwasu metanowego, kwasu octowego
– bada niektóre właściwo- ści fizyczne i chemiczne omawianych związków – opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne
mają szkodliwy wpływ na organizm
– omawia budowę i wła- ściwości aminokwasów (na przykładzie glicyny) – podaje przykłady wystę- powania aminokwasów – wymienia najważniejsze zastosowania poznanych związków chemicznych (np. etanol, kwas etanowy, kwas stearynowy)
– zapisuje obserwacje z wykonywanych doświad- czeń chemicznych
XI. Substancje o znaczeniu biologicznym – uczeń – wymienia główne pier-
wiastki chemiczne wcho- dzące w skład organizmu – wymienia podstawowe składniki żywności i miej- sca ich występowania – wymienia pierwiastki chemiczne, których atomy wchodzą w skład cząste- czek: tłuszczów, cukrów (węglowodanów) i białek – dzieli tłuszcze ze
względu na: pochodzenie i stan skupienia
– zalicza tłuszcze do es- trów
– wymienia rodzaje białek
– wyjaśnia rolę składni- ków odżywczych w pra- widłowym funkcjonowa- niu organizmu
– opisuje budowę czą- steczki tłuszczu jako estru glicerolu i kwasów tłusz- czowych
– opisuje wybrane właści- wości fizyczne tłuszczów – opisuje wpływ oleju ro- ślinnego na wodę bro- mową
– wyjaśnia, jak można do- świadczalnie odróżnić tłuszcze nienasycone od tłuszczów nasyconych – opisuje właściwości bia- łek
– podaje wzór ogólny tłuszczów
– omawia różnice w budo- wie tłuszczów stałych i tłuszczów ciekłych – wyjaśnia, dlaczego olej roślinny odbarwia wodę bromową
– definiuje białka jako związki chemiczne po- wstające w wyniku kon- densacji aminokwasów – definiuje pojęcia: pep- tydy, peptyzacja, wysala- nie białek
– opisuje różnice w prze- biegu denaturacji i koagu- lacji białek
– podaje wzór tristeary- nianu glicerolu
– projektuje i przeprowa- dza doświadczenia che- miczne umożliwiające wykrycie białka
– wyjaśnia, na czym po- lega wysalanie białek – wyjaśnia, dlaczego skro- bia i celuloza są polisa- charydami
– wyjaśnia, co to są dek- stryny
– omawia przebieg reakcji chemicznej skrobi z wodą – planuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne weryfikujące postawioną hipotezę
– bada skład pierwiast- kowy białek
– udowadnia doświadczal- nie, że glukoza ma właści- wości redukujące
– przeprowadza próbę Trommera i próbę Tol- lensa
– wyjaśnia, na czym po- lega próba akroleinowa – projektuje doświadcze- nie umożliwiające odróż- nienie tłuszczu od sub- stancji tłustej (próba akro- leinowa)
– opisuje proces utwardza- nia tłuszczów
– dzieli cukry (sacharydy) na cukry proste i cukry złożone
– definiuje białka jako związki chemiczne po- wstające z aminokwasów – wymienia przykłady:
tłuszczów, sacharydów i białek
– wyjaśnia, co to są wę- glowodany
– wymienia przykłady wy- stępowania celulozy i skrobi w przyrodzie – podaje wzory suma- ryczne: glukozy i fruk- tozy, sacharozy, skrobi i celulozy
– wymienia zastosowania poznanych cukrów
– wymienia najważniejsze właściwości omawianych związków chemicznych – definiuje pojęcia: dena- turacja, koagulacja, żel, zol
– wymienia czynniki po- wodujące denaturację bia- łek
– podaje reakcje charakte- rystyczne białek i skrobi
– wymienia czynniki po- wodujące koagulację bia- łek
– opisuje właściwości fi- zyczne: glukozy, fruktozy, sacharozy, skrobi i celu- lozy
– bada właściwości fi- zyczne wybranych związ- ków chemicznych (glu- kozy, fruktozy, sacharozy, skrobi i celulozy)
– zapisuje równanie reak- cji sacharozy z wodą za pomocą wzorów suma- rycznych
– opisuje przebieg reakcji chemicznej skrobi z wodą – wykrywa obecność skrobi i białka w produk- tach spożywczych
– wyjaśnia, co to znaczy, że sacharoza jest disacha- rydem
– wymienia różnice we właściwościach fizycz- nych skrobi i celulozy – zapisuje poznane równa- nia reakcji sacharydów z wodą
– definiuje pojęcie wiąza- nie peptydowe
– projektuje i przeprowa- dza doświadczenie che- miczne umożliwiające od- różnienie tłuszczu niena- syconego od tłuszczu na- syconego
– projektuje doświadcze- nia chemiczne umożliwia- jące wykrycie białka za pomocą stężonego roz- tworu kwasu azoto- wego(V)
– planuje doświadczenia chemiczne umożliwiające badanie właściwości oma- wianych związków che- micznych
– opisuje przeprowadzone doświadczenia chemiczne – opisuje znaczenie i za- stosowania skrobi,
– identyfikuje poznane substancje
– opisuje hydrolizę tłusz- czów, zapisuje równanie dla podanego tłuszczu – wyjaśnia, na czym po- lega efekt Tyndalla
– opisuje znaczenie:
wody, tłuszczów, białek, sacharydów, witamin i mi- kroelementów dla organi- zmu
– wyjaśnia, co to są związki wielkocząstecz- kowe; wymienia ich przy- kłady
– wymienia funkcje pod- stawowych składników odżywczych
celulozy i innych pozna- nych związków chemicz- nych