Pierwszy filozof. Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela

Pierwszy filozof

Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela

Chyba wszyscy znają pogląd, że filozofia powstała w starożytnej Grecji a pierwszym filozofem był Tales z Miletu – miasta w greckiej krainie Jonii. Czy filozofia była jednak oryginalnym tworem kultury greckiej?

Czy Grecy nie zapożyczyli poglądów od innych kultur? Z jakich powodów Tales jest uważany za

pierwszego filozofa? Aby odpowiedzieć na te pytania, przyjrzymy się procesowi kształtowania poglądów Talesa oraz im samym.

Jak każdy z nas, również Tales widział wielość i zmienność otaczających go rzeczy. Musiało jednak w jego spojrzeniu na świat znajdować się coś, co odróżniało go od innych ludzi krzątających się wokół

codziennych interesów i trosk. Nie tylko patrzył, ale także obserwował. Poza tym, jak każdy wykształcony Grek, Tales znał mity tłumaczące powstanie świata i to, co się w nim wydarza. Nie zadowolił się jednak wyjaśnieniem mitycznym. Odrębność Talesowego spojrzenia na świat zaowocowała pytaniami, a pytania otworzyły drogę do dociekania zwanego później filozoficznym.

Twoje cele

Poznasz poglądy Talesa.

Przedstawisz wybrane elementy procesu powstawania myśli filozoficznej.

Skonfrontujesz specyfikę poglądów filozoficznych z myśleniem mitycznym oraz potocznym.

Pierwszy filozof

Przeczytaj

Filozofia była oryginalnym wytworem kultury greckiej. Nawet jeśli dostrzegamy w tej kulturze elementy wywodzące się z innych cywilizacji, na przykład z kultury Bliskiego Wschodu, to z całą pewnością można postawić tezę, iż były one od początku poddawane refleksji z oryginalnej greckiej perspektywy

filozoficznej. Zatem np. matematyka, zapożyczona z Egiptu, a usystematyzowana przez Greków, jest przez nich ujmowana w ramach charakterystycznego dla nich namysłu i nabiera całkowicie oryginalnego sensu (m.in. staje się nauką).

Filozofia pojawiła się w Grecji będącej w szczytowym okresie rozwoju, kiedy to Grecy objęli swoimi wpływami basen morza Śródziemnego i – w konfrontacji z istniejącymi tam kulturami – wypracowali oryginalny system mitów, a następnie równie oryginalny system wiedzy zwanej przez nich filozoficzną.

Cezura między mitem a filozofią nie jest łatwa do uchwycenia – filozofia była (i w jakimś sensie jest nadal) uwikłana w myślenie mityczne. Jednak tym, co się zmieniło, był sposób pozyskiwania wiedzy. Tales swoje tezy oparł na wcześniejszej obserwacji, na doświadczeniu.

Wiadomości o Talesie zawdzięczamy w pierwszym rzędzie dwu autorom – Arystotelesowi, który był nie tylko twórcą systemu filozoficznego, ale też

systematyzatorem i komentatorem wcześniejszej wiedzy filozoficznej, oraz Diogenesowi Laertiosowi, autorowi dzieła Żywoty i poglądy słynnych

filozofów. Według tych źródeł Tales był człowiekiem bardzo wszechstronnym. Zajmował się matematyką, astronomią i geometrią, udzielał ludziom trafnych praktycznych porad i udzielał się w życiu

publicznym. W trakcie pobytu w Egipcie zmierzył wysokość piramid. Platon zaliczał go w poczet tzw.

siedmiu mędrców. Po wycofaniu się z aktywności publicznej Tales zajął się przyrodoznawstwem i to zainteresowanie wydało filozoficzne owoce w ramach szkoły, której był pierwszym

przedstawicielem. Jońscy filozofowie przyrody interesowali się początkiem i podstawowym

budulcem rzeczywistości. Nazywano ich badaczami przyrody, czyli fizykami od greckiego phisis - przyroda.

Oddajmy głos Arystotelesowi:

Arystoteles

Metafizyka

Tales, twórca tego rodzaju filozofii, twierdził, że woda jest zasadą. (Dlatego dowodził, że Ziemia unosi się na wodzie). Zapewne doszedł do tego wniosku na drodze obserwacji, że pożywienie jest wilgotne i że samo ciepło powstaje

z wilgoci i dzięki niej żyje (a to, z czego coś powstaje, jest zasadą wszystkich rzeczy). Na podstawie tego oraz faktu, że nasiona wszystkich rzeczy mają wilgotną naturę, powziął myśl, że woda jest naturalnym początkiem wszystkich rzeczy wilgotnych.

Źródło: Arystoteles, Metafizyka.

“

Postać Talesa spowija cień historii. Niewiele zachowało się o nim informacji, a te, które posiadamy, uchodzą za dość niepewne. Żył w czasach Solona (ok. 635-ok. 560), ateńskiego męża stanu i poety, oraz Krezusa, ostatniego króla Lidii, słynącego z bogactw. Lata życia Talesa przypadały zatem na okres od ok. 624 r. p.n.e. do ok. 547 r. p.n.e. Zajmował się polityką, inżynierią , geometrią i astronomią (przewidział zaćmienie Słońca na rok 585 p.n.e.). Był w Egipcie, odwiedził też Mezopotamię.

Źródło: domena publiczna.

Co w powyższym tekście jest filozoficznego? Po pierwsze, problem. Tales powołuje się na zasadę, czyli coś, z czego wszystkie rzeczy powstają i w co się – ginąc – rozkładają. Co musiało poprzedzić tezę o zasadzie? Zapewne zaciekawienie i uświadomienie sobie samego problemu pochodzenia rzeczy.

Zwróćmy uwagę na trzy cechy takiej problematyzacji.

1. Ogólność, bo dotyczy wszystkich rzeczy.

2. Fundamentalność, bo dotyczy czegoś, co jest najwcześniejsze, pierwotne w stosunku do jakiejkolwiek rzeczy.

3. Przeciwstawność tego, co skończone, zmienne i podlega wyjaśnieniu (rzeczy), temu, co

nieskończone i niezmienne i co naturalnie wyjaśnia rzeczy (woda‑zasada). Można powiedzieć, że takie myślenie otwiera obszar refleksji, który później nazwany będzie metafizyką.

Można powiedzieć, że takie myślenie otwiera obszar refleksji, który później nazwany będzie metafizyką.

Po drugie, filozoficzna jest metoda znajdowania odpowiedzi. Tales przywołuje na rzecz swojej tezy o wodzie‑zasadzie proste obserwacje i wyprowadza z nich uogólnienia. Możemy więc powiedzieć, że Tales powołuje się na pracę naszych naturalnych władz poznawczych, czyli zmysłów i rozumu.

Niech nie zwiedzie nas naiwność poglądów Talesa.

To jest już filozofia! Rodzi się wtedy, gdy przekraczamy spojrzenie potoczne, które – co prawda – może prowadzić do dostrzeżenia

mnogości i zmienności rzeczy, ale które jeszcze nie prowadzi do zapytywania. Pytając, wykraczamy już poza tę potoczną percepcję: a właściwie skąd się te wszystkie rzeczy biorą i gdzie się podziewają? Czy coś je łączy? Czy rządzi nimi jakiś porządek? Poza tym filozoficzność przekracza odpowiedzi, które daje mit. Kultura grecka zawierała mity akwatyczne, np. mit Okeanosa i Tetydy, których wpływu na myśl Talesa nie należy wykluczać, ale mit jest

przedmiotem wiary a jego prawomocność

wywodzona jest najczęściej z jakiegoś pradawnego autorytetu lub uważana po prostu za oczywistą. Nie zawiera natomiast odwołań do systematycznej obserwacji i wyprowadzanych na jej podstawie wniosków.

Można zatem powiedzieć, że filozofia zakłada rozstanie się z autorytetem potocznych oczywistości oraz autorytetem mitu na rzecz autorytetu naturalnych władz poznawczych. Tales pierwszy próbował wyjaśnić zjawiska fizyczne w sposób naturalistyczny, odchodząc od tradycyjnego pojmowania przyrody w kategoriach działania bogów

Źródła przypisują Talesowi także inne tezy. Obserwując działanie magnetytu i bursztynu wyprowadził pogląd, że posiadają one duszę i dusza jest zasadą ruchu. Obserwacja ta posłużyła mu jako argument na korzyść stanowiska hylozoistycznego, charakterystycznego dla wczesnej filozofii greckiej.

Platon w Teajtecie widział w nim filozofa, który tak bardzo zajmuje się badaniem świata, że popada w zgubne dla siebie roztargnienie: „Tales, obserwując gwiazdy i zadzierając głowę, wpadł do studni, z której go wyciągnęła, jak powiadają, ładna i sprytna służąca tracka. Uczony pragnął poznać, co się dzieje na niebie, ale nie zauważył tego, co było tuż przed nim, u jego stóp”.

Źródło: domena publiczna.

Tales wyrażał przekonanie, że cały świat, jak też każdy z jego elementów, posiada duszę. Jest w ciągłym ruchu i podlega nieustannym zmianom. Ruch oznaczał życie. Dowodem na to, że wszystko jest ożywione, był przykład magnesu i bursztynu. Taki pogląd, wyznawany zresztą przez wielu starożytnych greckich filozofów, wedle którego całej materii przypisuje się życie, nosi nazwę hylozoizmu.Zasługa Talesa polegała na tym, że zainicjował myślenie filozoficzne, próbujące znaleźć wytłumaczenie dla zjawisk zachodzących w przyrodzie, bez odwoływania się do mitologii. Postawił pytania, do których nawiązali kolejni przedstawiciele jońskiej filozofii przyrody.

Źródło: domena publiczna.

Na pierwszy rzut oka wiedza filozoficzna nie ma bezpośredniego waloru praktycznego. Cóż przyjdzie człowiekowi borykającemu się z codziennymi kłopotami ze sporu o to, co jest zasadą rzeczywistości – woda, czy powietrze? A jednak myślenie filozoficzne przez wieki kształtowało także nasz praktyczny stosunek do przyrody. W filozofii Talesa widzimy, że przyroda jest dla niego nie tyle przestrzenią aktywności sił boskich, ile sił i procesów wewnątrzprzyrodniczych. To otwiera długą, co prawda, drogę do ujmowania zdarzeń przyrodniczych jako dających się wyjaśnić i przewidzieć na gruncie naturalnych przyczyn. Takie ujmowanie przyrody będzie charakteryzować późniejsze pojawienia się nauki w kulturze Europy. Niedorzecznością byłoby oczywiście traktowanie Talesa jako początkującego naukowca, niemniej szacunek do naturalnych władz poznawczych, zmysł obserwacji i stawianie na ich podstawie śmiałych hipotez o naturalistycznym charakterze, łączy w pewnej mierze starożytnego filozofa z nowożytną i współczesną nauką.

Słownik

szkoła jońska

zapoczątkowana przez Talesa szkoła filozoficzna; oprócz Talesa zalicza się do niej dwu filozofów – Anaksymandra i Anaksymenesa; szkole tej zawdzięczamy sformułowanie pierwszych pytań, pojęć i metod dociekań filozoficznych, jej przedstawiciele interesowali się głównie przyrodą – początkiem i budową obiektów przyrodniczych

siedmiu mędrców greckich

grupa wybitnych myślicieli i działaczy politycznych aktywnych w Grecji w VII i VI wieku p. n. e.; do siedmiu mędrców zaliczano różne postacie, ale niektóre nazwiska powtarzają się we wszystkich źródłach – Bias, Solon, Pittakos, Tales

metafizyka

(gr. ταμεταταφυσικά — ta meta physika — to, co jest po fizyce) to dział filozofii, który zajmuje się pierwszymi zasadami bytu. Nazwa wywodzi się od komentatora Arystotelesa, Andronikosa z Rodos, który porządkując pisma mistrza, umieścił zbiór ksiąg poświęcony pierwszym zasadom bytu po księgach z zakresu fizyki. Stąd wzięła się nazwa metafizyki, czyli tego, co jest po fizyce. Choć

w pierwotnym sensie odnosiła się ona do filozofii pierwszej Arystotelesa, to w nowożytności zaczęła

być stosowana zamiennie z nazwą ontologia hylozoizm

(gr. hýlē – materia, zōḗ – życie) koncepcja filozoficzna, według której ruch i życie są nieodłączne od materii

Audiobook

Polecenie 1

Zapoznaj się z nagraniem. Wynotuj sądy o przyrodzie i sądy moralne, a także osiągnięcia praktyczne Talesa.

Sądy o przyrodzie

Sądy moralne

Osiągnięcia (pomysły) praktyczne Talesa

Polecenie 2

Zastanów się nad procesem myślowym prowadzącym do powstania teorii naukowych. Co jest potrzebne, by stawiać odpowiednie pytania, formułować tezy? Uzasadnij swoje zdanie, ilustrując wypowiedź odpowiednim przykładem.

Sprawdź się

Ćwiczenie 1

Oceń prawdziwość zdań.

Twierdzenie Prawda Fałsz

Tales żył w starożytnej Grecji na przełomie VII i VI wieku

p.n.e.

□ □

Tales zaliczany był do kanonu siedmiu mędrców.

□ □

Tales był założycielem filozoficznej szkoły sofistów.

□ □

Głównym przedmiotem dociekań Talesa była etyka.

□ □

Ćwiczenie 2

Rozwiąż krzyżówkę.

1. Koncepcja mówiąca, że życie jest nieodłączne od materii.

2. Kraina, z której pochodził pierwszy filozof.

3. Obserwował go Tales.

4. Diogenes, autor pracy o filozofach starożytnych.

5. To, co pierwsze wg Talesa.

6. Talesa metoda badania przyrody.

1 2 3 4 5 6

Ćwiczenie 3

Uzupełnij wyrazami z ramki zdania w tabeli, dobierając przy tym dla tych wyrazów odpowiednią formę gramatyczną.

wodą, magnetyt, Obserwacją, naturalne władze poznawcze, woda, magnetytu, naturalnym władzom poznawczym, obserwacja

Utożsamienie zasady z ... było ważnym poglądem Talesa.

Tales w poznaniu przyrody zaufał ...

... rzeczy Tales argumentował swój pogląd o znaczeniu wody.

Pogląd, że dusza jest zasadą ruchu Tales oparł m. in. o obserwację ...

Ćwiczenie 4

Które z poniższych sądów są zgodne, a które sprzeczne z poglądami Talesa?

Twierdzenie Zgodne Sprzeczne

Wszystkie rzeczy oprócz ożywionych powstały z wody.

□ □

Nie ma w przyrodzie ruchu i życia.

□ □

Wszystkie rzeczy nieożywione powstały z wody.

□ □

Jest w przyrodzie życie, ale nie ma ruchu.

□ □

Ćwiczenie 5

Wiesz, że Tales był założycielem szkoły filozoficznej zwanej szkołą jońską, w której spotykamy jeszcze dwóch filozofów – Anaksymandra i Anaksymenesa. Posługując się wiedzą o Talesie i pozostałych filozofach tej szkoły, przypisz twierdzenia do nazwisk filozofów.

Twierdził, że zasadą jest powietrze., Sformułował po raz pierwszy pogląd hylozoistyczny., Twierdził, że zasadą jest tzw. <i>apeiron</i>, czyli bezkres., Był uczniem Anaksymandra., Sformułował problem zasady wszechrzeczy., Sformułował termin arche.

Anaksymenes

Anaksymander

Tales

Ćwiczenie 6

1. Wynotuj z tekstu Laertiosa (Audiobook) anegdotę o tym, jak Tales wpadł do dołu.

2. Znajdź w literaturze filozoficznej nawiązania do tej anegdoty.

3. Stwórz na tej podstawie kilkuzdaniowy wizerunek filozofa oraz odpowiedz na pytanie: jaką postawę wobec filozofii wyraża reakcja służąca?

Ćwiczenie 7

1. Opisz w formie fragmentu z pamiętnika Talesa drogę, jaką przebył on do przyjęcia poglądu, że woda jest zasadą wszechrzeczy.

2. Wzorując się na drodze Talesa, zaproponuj własną koncepcję zasady.

Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z tekstem Józefa Tischnera.

Znajdź w tekście różne przykłady sądów Staska Nędzy. Przyporządkuj każdy przykład jednemu z poniższych określeń. Użyj do tego cytatów z tekstu.

sądy egzystencjalne sądy praktyczne sądy paradoksalne sądy przewrotne

Odpowiedz na pytanie: czy sformułowanie “z nudów wynaloz myślenie” wyraża pewien warunek filozofowania?

J. Tischner

Historia filozofii po góralsku

Na pocątku wsędy byli górole, a dopiero pote porobiyli się Turcy i Zydzi.

Górole byli tyz piyrsymi „filozofami”. „Filozof” - to jest pedziane po grecku.

Znacy telo co: „mędrol”. A to jest pedziane po grecku dlo niepoznaki. Niby, po co mo fto wiedzieć, jak było na pocątku? Ale Grecy to nie byli Grecy, ino górole, co udawali greka. Bo na pocątku nie było Greków, ino wsędy byli górole. Bedym teroz opowiadoł, jak było naprowde z tymi mędrolami. Cystóm prowde bede godoł. Niby, jaki byk mioł interes, coby śklić? Piersy mędrol

“

sądy egzystencjalne

sądy praktyczne

sądy paradoksalne

sądy przewrotne

nazywo się w ksiązkach Tales, ale naprowde nazywoł się on Stasek Nędza nie z Miletu ino z Pardałówki Jego ociec chowoł owce i kupcył kóniami. To casym broł syna do miasta, coby wozu strzóg. Ale Stasiowi kotwiyło się tak siedzieć na wozie i siedzieć. A siedzieć było trza. To z totyk nudów nawiedziyło go myślenie. I zostoł się jako ten mędrol. Stasek Nędza z Pardałówki, dlo

niepoznaki zwany Talesem z Miletu, się nie ozyniył. Kie go matka nagabywała:

„zeń się”, to jej godoł: „jesce nie cas”. A kie jesce prógowała, to jej pedzioł: „juz nie cas”. Tak to nie było casu na głupstwa. Kie go roz ftosi spytoł, cymu ni mo dzieci, odpedzioł: „bo jo kochóm dzieci”. Ale byli i tacy, co się ś'niego

prześmiewali. Razu jednego wyseł w nocy na grape, co by się napatrzyć na gwiazdy i wpod do dołu. Uwidziała to Kaśka z Nędzówki i ozbębnieła po całyj wsi: „He, jaki mi ś'niego mędrol, nie widzi tego, co pod nogami, a chciołby wiedzieć, co na niebie”. Baby na wsi nie sanujóm niezyniatyk. Cheba ze księdza.

Dziś nawet małe dzieci ucóm się w skole „twierdzenia Talesa”, a rzeke Staska Nędzy z Pardałówki. A było z tym „twierdzeniem” tak. Kie budowali wieże kościelnóm w mieście, to się im skóńcyła miara i nie wiedzieli, cy trza juz kóńcyć wieże, cy jesce nie. I kieby nie Stasek, byłaby z tego drugo wieża Babel.

Bo budorze byli robotni, nie tacy jako dziś. Dopiero Stasek wyśpekulowoł, że trza pomiyrzyć wysokość budowy przez pomierzanie jej słonkowego cienia wte, kie cień chłopa ma takóm samóm długość, jak wysokość chłopa.

Pomierzali. Nei wtedy Stasek pedzioł: „chłopy, dość”. No i tak ta wieża stoi do dziś dnia. Stasek mioł jednak głowe. Roz w zimie, kie była ćma i duse cyścowe podchodziyły pod okno, Stasek pedzioł: „Smierzść się w nicym nie róźni od zycio”. Ftosi mu dogodoł: „No to cymus nie umieros?”. On na to: „No tymu.

Kieby się róźniyła, to moze byk i umar, a tak to co bedym umieroł”. Taki to był Stasek Nędza z Pardałówki, co z nudów wynaloz myślenie.

Źródło: J. Tischner, Historia filozofii po góralsku, Kraków 2018, s. 4.

Dla nauczyciela

Autor: Piotr Mazur Przedmiot: Filozofia

Temat: Pierwszy filozof: Tales z Miletu

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, uczniowie klasy I liceum, technikum, zakres podstawowy Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

II. Pierwsze pytanie filozoficzne: co stanowi archē świata? Uczeń:

2. kojarzy imiona jońskich filozofów przyrody (Tales, Anaksymander, Anaksymenes) z przyjętymi przez nich zasadami (woda, bezkres, powietrze);

4. dostrzega w metodzie jońskich filozofów przyrody zalążek empirycznej metody naukowej: obserwacja zjawisk przyrodniczych oraz wysuwanie hipotez wyjaśniających te zjawiska.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji, kompetencje cyfrowe,

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele lekcji. Uczeń:

wyjaśnia poglądy Talesa: woda jest archē, dusza jest zasadą ruchu;

omawia proces powstawania myśli filozoficznej: ogólność, fundamentalność, przeciwstawność;

porównuje specyfikę poglądów filozoficznych z niefilozoficznymi.

Cele operacyjne. Uczeń:

rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;

dostrzega w poglądach filozofów paradygmaty myślowe, które są obecne w kulturze na przestrzeni wieków;

identyfikuje różne problemy, stanowiska i nurty filozoficzne na przykładach pytań i twierdzeń filozofów.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;

konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;

z użyciem komputera;

dyskusja;

lego logos.

Formy pracy:

praca indywidualna;

praca w parach;

praca w grupach;

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

klocki lego.

Przebieg lekcji Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cel lekcji. Wspólnie ustalają kryteria sukcesu.

2. Rozmowa kierowana. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na różne zawody i zadaje uczniom pytania:

Kim jest filozof? Czym się zajmuje?

Faza realizacyjna

1. Praca z treścią e‑materiału metodą lego logos. Uczniowie zapoznają się z treścią tekstu bazowego.

Następnie, w zależności od liczebności klasy, w 2‑4-osobowych grupach układają konstrukcje z klocków lego, odzwierciedlające budowę i znaczenie przeczytanego tekstu. Następnie każda grupa prezentuje swoją konstrukcję, przedstawiając jednocześnie sposób odczytania tekstu. Wspólne omówienie propozycji uczniów.

2. Praca z multimedium. Uczniowie pracują w trzech grupach. Zapoznają się z treścią audiobooka, a następnie, na podstawie usłyszanego tekstu, wynotowują: sądy o przyrodzie, sądy moralne, osiągnięcia (pomysły) praktyczne Talesa.

3. W tych samych grupach uczniowie opracowują plakaty ilustrujące zagadnienia z e‑materiału. Plakaty mogą być przygotowane różnymi metodami (np. kolaż, sketchnoting, rysunek). Po wyznaczonym czasie następuje prezentacja efektów pracy poszczególnych grup.

4. Jeśli zostało trochę czasu, uczniowie rozwiązują ćwiczenia z e‑materiału: nr 1‑3.

Faza podsumowująca

1. Jako podsumowanie lekcji uczniowie rozwiązują na forum klasy ćwiczenie 4: określają prawdziwość twierdzeń dotyczących poglądów Talesa.

2. Lekcję podsumowuje chętny uczeń, zwracając uwagę na nabyte umiejętności, oraz nauczyciel, odnosząc się do kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

Ćwiczenie nr 8 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Artur Przybysławski, Tales i początki refleksji europejskiej, Kraków 2016.

Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, t. 1, Od początków do Sokratesa, tłum. Edward Iwo Zieliński, Lublin 2005.

Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, tłum. Irena Krońska, Kazimierz Leśniak, Witold Olszewski, Warszawa 1984.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Uczniowie zapoznają się z treścią audiobooka przed lekcją, a na zajęcia przychodzą ze swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi poglądów Talesa.