Prawybory w Platformie Obywatelskiej w mediach Analiza porównawcza programów informacyjnych TVP1 i TVN*

(1)

Wojciech Maguś UMCS Lublin

Prawybory w Platformie Obywatelskiej w mediach

Analiza porównawcza programów informacyjnych TVP1 i TVN*

Wprowadzenie

Można zaryzykować stwierdzenie, że prezydenckie prawybory w Platfor- mie Obywatelskiej w 2010 roku były wydarzeniem bez precedensu w polskiej polityce. Decyzja Donalda Tuska o niekandydowaniu w wyborach ogłoszona 28 stycznia 2010 roku spowodowała, że największa partia parlamentarna stanęła przed problemem wyłonienia tego kandydata, który byłby w stanie zmierzyć się z Lechem Kaczyńskim i wziąć odwet za porażkę z 2005 roku. Przez dwa miesiące odbiorcy mediów obserwowali wewnątrzpartyjne starcie, które tylko z nazwy przypominało swój amerykański pierwowzór. Ostatecznie kandydatem partii rządzącej został Bronisław Komorowski, który w bezpośredniej konfrontacji pokonał Radosława Sikorskiego1.

W artykule chciałbym zaprezentować to, w jaki sposób Platforma Obywatelska wykorzystała wewnątrzpartyjne wybory na kandydata tego ugrupowania w elekcji prezydenckiej do zdominowania sceny politycznej. Postaram się odpowiedzieć na pytania: dlaczego to wydarzenie przyciągnęło uwagę mediów oraz dlaczego było tak chętnie relacjonowane i komentowane? Szczegółowej analizie zostaną pod- dane główne wydania telewizyjnych programów informacyjnych o największej oglądalności: „Wiadomości” TVP1 oraz „Fakty” TVN w okresie od 28 stycznia do 28 marca 2010 roku.

* Projekt został sfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki.

1 Więcej na temat prawyborów w Platformie Obywatelskiej zob. m.in.: W. Maguś, Proces wyłaniania kandydatów w wyborach prezydenckich 2010 roku w Polsce, [w:] M. Jeziński, W. Peszyński, A. Seklecka (red.), Wybory 2010. Polska i świat, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011, s. 9–22.

(2)

Idea prawyborów

Można powiedzieć, że prawybory stały się spektaklem przygotowanym na potrzeby środków przekazu, rywalizacja zaś między Bronisławem Komorowskim a Radosławem Sikorskim była elementem swoistego medialnego show2. Zdaniem Krzysztofa Kowalczyka na rezygnację Tuska miały wpływ trzy przesłanki: chęć utrzymania realnej władzy w państwie, lęk przed utratą pozycji w partii oraz obawa przed drugą porażką wyborczą3. Wydaje się jednak, że nie bez znaczenia był też cel związany z tym, aby dzięki prawyborom zastąpić niewygodne tematy (m.in. afera hazardowa) oraz narzucić agendę medialną. Należy podkreślić sku- teczność tego przedsięwzięcia, która została osiągnięta głównie przez to, że prawybory nie miały dotychczas, przynajmniej w takiej skali, pierwowzoru w polskim systemie politycznym. Można zaryzykować stwierdzenie, że jeżeli coś w polityce jest robione po raz pierwszy, to na pewno wzbudzi zainteresowanie mediów. Plat- forma Obywatelska pokazała także, że w wyniku profesjonalizacji komunikacji, mimo zdarzających się błędów, udało jej się, przynajmniej w pewnym stopniu, dotrzeć do wyborców ponad mediami. Przykładem jest debata Komorowski–

Sikorski, podczas której media zostały instrumentalnie wykorzystane jako „pas transmisyjny” służący do przesłania do odbiorców „wyprodukowanych” w całości przez partię treści4.

Niewątpliwie jednym z ważniejszych celów prawyborów było wypromowanie przyszłego kandydata partii rządzącej5. By tego dokonać, niezbędna była obecność obu pretendentów w mediach. Można to było osiągnąć na dwa sposoby: przezna- czając duże środki finansowe na płatną reklamę lub przez obecność kandydatów w programach informacyjnych i publicystycznych. Biorąc pod uwagę pełnione przez obu polityków funkcje, jeden z nich był marszałkiem Sejmu, drugi mini- strem spraw zagranicznych, ich widoczność w mediach była duża. Jednak nie przekładało się to na postrzeganie ich jako kandydatów PO w wyborach, ponieważ dla wielu osób oczywistym pretendentem od lat był tylko i wyłącznie Donald Tusk.

Prawybory miały to zmienić. Miały zakorzenić w świadomości wyborców obraz Komorowskiego lub Sikorskiego jako najlepszego kandydata partii rządzącej.

Należy pamiętać, że obaj pretendenci znaleźli się w trudnej sytuacji, ponieważ stanęli do rywalizacji o urząd w pewnym sensie zdeprecjonowany przez lidera Platformy Obywatelskiej.

2 Zob. więcej: W. Maguś, Prezydenckie prawybory w Platformie Obywatelskiej jako przykład politycznego show, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 2, 2012, s. 223–235.

3 K. Kowalczyk, Uwarunkowania, strategia i taktyka kampanii Bronisława Komorowskiego w wyborach prezydenckich 2010 roku w Polsce, „Studia Politologiczne”, vol. 19, 2010, s. 207.

4 W. Maguś, Prezydenckie prawybory …

5 Biorąc pod uwagę, że 41 proc. badanych uważało, że niekandydowanie Tuska zmniejszyło szanse PO na wygranie wyborów prezydenckich, należało pokazać, że następca Tuska niczym mu nie ustępuje; zob. J. Stróżyk, Polacy: premier dobrze zrobił, „Rzeczpospolita”, 29.01.2010, s. 7.

(3)

Prezydenckie prawybory w PO spełniły swoją funkcję, ponieważ przykuły uwagę mediów, mimo że ostateczny koszt tego przedsięwzięcia wyniósł nieco ponad 600 tysięcy złotych6. Kwota przeznaczona przez Platformę na organizację tego przedsięwzięcia była niewielka, szczególnie jeśli zestawimy ją z oddźwię- kiem medialnym, jaki ono przyniosło7. Podobnego zdania był także Bartłomiej Biskup, który twierdził, że gdyby partia musiała zapłacić za obecność swojego kandydata w środkach przekazu, to koszt ten byłby wielokrotnie większy. Należy odnotować, że szeregowi członkowie PO także docenili sukces prawyborów, np.

poseł Marek Wójcik nazwał je „złotym interesem”, mówiąc: „To ekonomiczny strzał w dziesiątkę: ogromne zainteresowanie, za to niewielkim kosztem”8.

Co ciekawe, mimo wielu zastrzeżeń, uznania dla pomysłu zorganizowania prawyborów nie kryli także konkurenci polityczni, w tym chociażby Józef Oleksy, któremu nie podobało się to, że całe państwo zostało zaangażowane w sprawy jednej partii. Jego zdaniem, mimo że Sikorski i Komorowski byli stale obecni w mediach, to nie mieli nic nadzwyczajnego do powiedzenia. Oleksy twierdził, że Platforma przekroczyła granice prezentacji kandydatów własnym szeregom, dużą winę za taki stan rzeczy ponoszą zaś środki masowego przekazu: „Z powodu zaangażowania mediów w ten prawyborczy spektakl ludzie odnoszą wrażenie, że to już są wybory. […] To jest diaboliczny efekt tego pomysłu. W umysłach wielu ludzi wybory rozstrzygną się przed ich zarządzeniem”9. W tym kontekście interesująca wydaje się opinia Łukasza Warzechy, który stwierdził, że „dzięki trwającemu kilka tygodni spektaklowi medialnemu Platforma była obecna we

6 Z czego około 200 tys. zł przeznaczono na druk oraz kolportaż partyjnej gazetki „POgłos”, taką samą kwotę przeznaczono na organizację spotkań kandydatów w terenie, organizacja debaty pochłonęła 50 tys. zł, finał prawyborów w auli Politechniki Warszawskiej kosztował zaś 150 tys. zł;

Zob. I. Kacprzak, Drogie prawybory PO, „Rzeczpospolita”, 30.03.2010, s. 7.

7 Najdobitniejszym przykładam oddźwięku medialnego prawyborów były dziennikarskie relacje poświęcone debacie między Sikorskim a Komorowskim. W tym miejscu należy przywo- łać raport przygotowany przez instytut PRESS -SERVICE Monitoring Mediów. Analitycy zbadali doniesienia prasy, radia, telewizji oraz serwisów internetowych w dniach 17–26 marca 2010 roku.

W tym okresie ukazało się prawie 1400 materiałów informujących o debacie prawyborczej – 63 proc.

w Internecie, 18 proc. w prasie, 14 proc. w telewizji, a 5 proc. w radiu. Debata prawyborcza była atrakcyjna dla stacji telewizyjnych, które przez trzy dni (niedziela, poniedziałek, wtorek) wyemi- towały aż 169 materiałów informujących o tym wydarzeniu. Zdaniem analityków instytutu był to niespotykany dotychczas wynik. Dzień po debacie, we wszystkich mediach ukazało się o niej blisko 400 doniesień. Same gazety w poniedziałek i we wtorek opublikowały niemal 140 tekstów. Wiele z nich znalazło się na czołówkach. Łącznie w całym monitorowanym okresie 21 publikacji trafiło na pierwsze strony, a 59 na drugie. Na szczególną uwagę zasługuje ekwiwalent reklamowy publikacji medialnych, który oszacowano na dużo powyżej 20 mln zł, z czego ponad 12,5 mln pochodziło z wyceny emisji programów telewizyjnych, a ponad 5,5 mln z publikacji prasowych. Zob. http://

www.press -service.com.pl/pl/firma/pressroom/informacje -prasowe/art56.html, 01.04.2010.

8 I. Kacprzak, Drogie prawybory PO, „Rzeczpospolita”, 30.03.2010, s. 7.

9 E. Olczyk, Szmajdziński nie budzi wstrętu. A nie rośnie mu poparcie, „Rzeczpospolita”, 22.03.2010, s. 8.

(4)

wszystkich mediach, omijając przepisy o prowadzeniu kampanii wyborczej. Pub- lice zaserwowano „narrację” o nowoczesnej, otwartej partii, tak demokratycznej, że nie boi się wyłonić swojego kandydata w prawyborach”10.

Należy podkreślić, że obaj kandydaci skutecznie podtrzymywali zainteresowanie opinii publicznej, m.in. apelując w świetle reflektorów do konkurenta, by ten nie głosował na siebie. Zadowolenia z eksponowania wydarzenia w mediach nie krył rzecznik rządu Paweł Graś, inny zaś polityk z otocznia premiera cieszył się, że udało się odsunąć w cień kandydatów innych partii11. W opinii dziennikarzy

„Rzeczpospolitej” kandydaci w prawyborach „królowali” we wszystkich serwisach informacyjnych12. Ogniskowanie uwagi na wydarzeniach zirytowało polityków opozycji. Grażyna Gęsicka, szefowa klubu PiS, wystosowała list do Państwowej Komisji Wyborczej, w którym napisała, że wystąpienia Sikorskiego i Komorow- skiego w prawyborach mogą mieć charakter wyborczy: „występowali jako oficjalni kandydaci w wyborach prezydenckich, przedstawiali swoje poglądy polityczne pod kątem zbliżających się wyborów prezydenckich, dokonywali też oceny obec- nej prezydentury w tonie, jaki zwykle się stosuje w kampaniach wyborczych”13.

W odpowiedzi Franciszek Rymarz, przewodniczący PKW, stwierdził, że w ocenie tej instytucji partyjne spotkania kandydatów w ramach prawyborów nie są elementem kampanii wyborczej oraz mogą być finansowane przez PO14. Politycy SLD także nie kryli niezadowolenia z obecności polityków Platformy w mediach.

Zapowiedzieli złożenie wniosku do KRRiT, skarżąc się, że „wymyślając prawybory, Platforma zdominowała serwisy informacyjne w telewizji publicznej”. Zdaniem polityków lewicy, 80 proc. treści informacji i publicystyki w okresie prawyborów dotyczyło PO. W liście podpisanym przez Tomasza Kalitę i Jerzego Wenderlicha można przeczytać, że: „Ordynacja wyborcza w Polsce, jak i przyjęte zwyczaje polityczne, nie nakładają na partie obowiązku wyłaniania kandydatów w prawyborach. Wskazanie kandydata na prezydenta jest wewnętrzną sprawą każdej partii. Podnoszenie tego faktu do rangi wydarzeń państwowych jest sporym nadużyciem i sztucznym kreowaniem ważnych tematów”15.

10 Ł. Warzecha, Pionki Donalda Tuska, „Rzeczpospolita”, 30.03.2010, s. 15.

11 mms, Prawybory rozpalają PO, „Rzeczpospolita”, 15.03.2010, s. 5.

12 D. Kołakowska, Wyborcy PO wolą marszałka, „Rzeczpospolita”, 16.03.2010, s. 3.

13 Gęsicka pisze do PKW ws. Komorowskiego i Sikorskiego, http://www.pis.org.pl/article.

php?id=16959, 11.03.2010.

14 pap, PKW: prawybory to nie kampania, „Rzeczpospolita”, 17.03.2010, s. 6.

15 M. Graczyk, Lewica zazdrości PO wiadomości, „Dziennik Gazeta Prawna”, 12.03.2010, s. 6.

(5)

Metodologia i materiał badawczy

Bezpośrednim celem polityków jest zdobycie władzy lub jej utrzymanie. Jednak coraz częściej pośrednim celem każdej kampanii wyborczej staje się wpłynięcie na agendę medialną i w konsekwencji kształtowanie agendy publicznej16. Akto- rzy polityczni chcą zaistnieć w przekazach informacyjnych, ponieważ są one bardziej wiarygodne dla odbiorców niż reklama polityczna, która jest odbierana często jako przekaz propagandowy. Proces agenda ‑setting obejmuje trzy główne agendy: polityczną – tworzoną przez szeroko rozumiane środowisko aktorów politycznych; medialną – tworzoną przez media różnego typu oraz publiczną, która jest mierzona m.in. przy pomocy badań opinii społecznej17. Aby zbadać siłę odziaływania poszczególnych agend na siebie nawzajem, należy zanalizo- wać relacje zachodzące między nimi. Jest to proces skomplikowany badawczo, wymagający znacznych nakładów finansowych. Dlatego na potrzeby niniejszego tekstu zbadałem tylko agendę mediów, nie brałem natomiast pod uwagę relacji między poszczególnymi agendami.

W tej części tekstu postaram się zweryfikować pojawiające stwierdzenie poli- tyków i komentatorów politycznych o tym, że Komorowski i Sikorski „królowali”

w programach informacyjnych. Posłużą temu badania przeprowadzone na próbie warstwowej złożonej z informacji prezentowanych przez „Wiadomości” TVP1, emitowanych o godzinie 19.30 oraz nadawanych przez „Fakty” TVN o godzinie 19.00. Próba obejmowała wszystkie informacje wyemitowane od 28 stycznia do 28 marca 2010 roku. Pojedyncza audycja była podstawową jednostką badawczą, pojedyncza informacja była zaś traktowana jako jednostka rejestracji. Jednostką pomiaru była sekunda18.

16 M McCombs, Ustanawianie agendy. Media masowe i opinia publiczna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 122.

17 E. M. Rogers, J. W. Dearing, Agenda ‑setting research. Where has it been, where is it going?, [w:] D. Graber (red.) Media Power in Politics, CQ Press, Washington 1994, s. 78–82; za: B. Łódzki, Ustanawianie agendy mediów podczas kampanii wyborczych w 2005 roku, Wrocław 2010, s. 54.

18 Metodologicznie zbliżoną analizę programów informacyjnych w okresie kampanii wybor- czych przeprowadzali m.in.: B. Łódzki, Ustanawianie agendy mediów podczas kampanii wyborczych w 2005 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2010; B. Łódzki, Nagłośnienie kampanii do Parlamentu Europejskiego w 2009 roku. Analiza zawartości telewizyjnych audycji infor‑

macyjnych TVP1, TVN i Polsat TV, [w:] B. Dobek -Ostrowska, K. Majdecka (red.), Studia empiryczne nad komunikowaniem politycznym w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2011, s. 225–242; E. Nowak, R. Riedel, Media w kampanii wyborczej 2005 i 2007 roku. Analiza porów‑

nawcza programów informacyjnych TVN i TVP1, [w:] I. Hofman, D. Kępa -Figura (red.), Współczesne media. Status, aksjologia, funkcjonowanie, t. II, Lublin 2009, s. 24–33; E. Nowak, R. Riedel, Agenda setting, priming, news framing. Analiza porównawcza telewizyjnych audycji informacyjnych TVN i TVP1 w okresie kampanii wyborczych w Polsce 2005 i 2007 roku, „Zeszyty Prasoznawcze„ nr 1–2, 2008, s. 67–83.

(6)

Wybór tych dwóch audycji podyktowany był tym, że stanowiły one najchętniej oglądane programy informacyjne z tzw. prime time w badanym okresie. Należy zaznaczyć, że w lutym 2010 roku najwięcej widzów przyciągnął „Teleexpress”.

W marcu 2010 roku „Fakty” po raz drugi w historii wyprzedziły główny program informacyjny telewizji publicznej19.

Tabela 1. Oglądalność audycji informacyjnych w I kwartale 2010 roku w prze- dziale „wszyscy 4+”

Styczeń Luty Marzec

Liczba

widzów % Liczba

widzów %

„Wiadomości” 5 361 003 33,68 4 848 830 30,82 4 469 610 29,77

„Fakty” 4 594 870 30,03 4 398 538 29,33 4 522 441 29,82

Źródło: dane AGB Nielsen Media Research dla www.wirtualnemedia.pl; opracowanie własne.

Badania objęły okres dwóch miesięcy i rozpoczęły się 28 stycznia, w dniu ogłoszenia przez Donalda Tuska decyzji o rezygnacji z kandydowania w wyborach prezydenckich, co pozwoliło na obserwowanie procesu wyłaniania kandydata Platformy Obywatelskiej jeszcze przed oficjalnym zorganizowaniem prawyborów wewnątrzpartyjnych. 28 marca pojawiła się ostatnia informacja w analizowanych audycjach dotycząca bezpośrednio prawyborów w PO, dlatego też tej daty użyłem jako cezury końcowej.

Tabela 2. Liczba informacji w „Faktach” i „Wiadomościach” w analizowanym okresie

Liczba wszystkich

informacji Liczba informacji

prawyborczych Liczba wszyst-

kich informacji Liczba informacji prawyborczych

„F” „W” „F” „W” „F” + „W”

Suma 510 585 45 40 1095 85

Średnia 8,5 9,75 0,75 0,66 9,1 0,7

Minimum 11 7 0 0 6 0

Maksimum 6 12 3 5 12 5

Źródło: opracowanie własne.

19 Zob. http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/fakty -znow -lepsze -od -wiadomosci, 01.04.2001.

(7)

W trakcie okresu badawczego analizowane audycje wyemitowały łącznie 1095 informacji. Materiałów dotyczących prawyborów (szeroko rozumianych) było 85, co stanowi 7,76 proc. wszystkich informacji w obydwu analizowanych audycjach. W każdym wydaniu pojawiało się od 6 do 12 informacji dotyczących różnorodnych zagadnień. Średnio na jedną audycję przypadało 0,7 informacji dotyczących prawyborów.

W 41,7 proc. materiału badawczego nie stwierdzono obecności informacji prawyborczych. Najczęściej pojawiała się pojedyncza – dotycząca wewnątrz- partyjnej rywalizacji między Sikorskim a Komorowskim (50 proc. przypadków).

Tabela 3. Liczba informacji prawyborczych w audycji

Liczba informacji

prawyborczych Częstotliwość

występowania Częstotliwość

występowania %

„F” „W” „F” + „W” „F” + „W”

0 25 25 50 41,66

1 27 33 60 50

2 6 1 7 5,83

3 2 0 2 1,66

4 0 0 0 0

5 0 1 1 0,83

W analizowanych programach informacyjnych występowały różnice w ilości informacji zamieszczanych w audycji. W „Faktach” najczęściej pojawiało się od siedmiu do ośmiu różnorodnych tematów (56,7 proc. audycji), w „Wiadomoś- ciach” zaś najczęściej odnotowałem dziewięć lub jedenaście odrębnych tematów (55 proc. audycji).

Biorąc pod uwagę pozycję wiadomości dotyczącej prawyborów w strukturze audycji, na uwagę zasługuje fakt, że najczęściej informacje dotyczące tego tematu pojawiały się jako drugie i trzecie (w przypadku „Widomości”) oraz pierwsze i drugie (w przypadku „Faktów”). Stosunkowo rzadko występowały w końców- kach audycji. Małym wyjątkiem są tu charakterystyczne materiały, tzw. „michałki”, emitowane w „Faktach”, traktujące zagadnienie z przymrużeniem oka.

(8)

Tabela 4. Informacje w audycjach

Liczba informacji

ogółem w programie Częstotliwość wystę- powania w okresie

badawczym

Częstotliwość wystę- powania w okresie

badawczym

%

„F” „W” „F” + „W” „F”+„W”

6 2 - 2 1,66

7 14 4 18 15

8 17 5 22 18,33

9 11 18 29 24,16

10 11 13 24 20

11 5 15 20 16,66

12 – 5 5 4,16

30 25 20 15 10 5

0 I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Wykres 1. Miejsce informacji prawyborczych w strukturze audycji (w liczbach) Źródło: opracowanie własne.

(9)

Tabela 5. Pozycja informacji prawyborczych w strukturze audycji

Miejsce badanej informacji „Fakty” „Wiadomości” Ogółem

liczba % liczba % liczba %

1 18 40 6 15 24 28,23

2 11 24,44 14 35 25 29,41

3 5 11,11 9 22,5 14 16,47

4 1 2,22 6 15 7 8,23

5 0 0 2 5 2 2,35

6 1 2,22 0 0 1 1,17

7 1 2,22 1 2,5 2 2,35

8 3 6,66 0 0 3 3,53

9 0 0 0 0 0 0

10 4 8,88 0 0 4 4,71

11 1 2,22 1 2,5 2 2,35

12 0 0 1 2,5 1 1,17

Ogółem 45 100 40 100 85 100

Przyporządkowując materiały do kategorii tematów prawyborczych, nie zali- czyłem do niej informacji, w których pojawiał się B. Komorowski jako marszałek Sejmu oraz R. Sikorski jako minister spraw zagranicznych. W analizie chciałem oddzielić materiały poświęcone konkretnemu wydarzeniu, jakim były prawybory, od tematów politycznych, opisujących pracę urzędników państwowych. Informa- cje, w których pokazywano Komorowskiego i Sikorskiego przez pryzmat funkcji przez nich pełnionych, takie jak m.in.: represje wobec Polaków na Białorusi, reakcja Polski wobec działań władz Białorusi, wizyta Angeliki Borys w Polsce czy rozmowa między Sikorskim a Łukaszenką w Kijowie zostały potraktowane jako tematy polityczne. Jednakże materiały, w których krytykowano obu pretenden- tów za łączenie obowiązków kandydata w prawyborach z obowiązkami ministra spraw zagranicznych i marszałka sejmu, zostały włączone do analizy.

Jako tematy prawyborcze potraktowałem także materiały poświęcone rezygnacji Donalda Tuska z kandydowania w wyborach prezydenckich oraz pierwsze informacje o potencjalnych jego następcach, mimo że prawybory nie były wtedy

(10)

jeszcze ogłoszone oficjalnie20. W tym miejscu należy zaznaczyć, że temat „tego trzeciego”, obok Komorowskiego i Sikorskiego, od początku był atrakcyjny dla mediów i wywoływał szereg komentarzy. Pośrednio temat prawyborów był także

„podgrzewany” przez konkurentów politycznych. Warto tu wspomnieć o „hakach”

na Radosława Sikorskiego, o których powiedział Jarosław Kaczyński w wywia- dzie dla „Newsweeka”. Lider PiS przekonywał później, że nie mówił o „hakach”, tylko o „poważnych nadużyciach”, jednak przez kilka dni „hak” na Sikorskiego był często obecny w analizowanych materiałach.

Biorąc pod uwagę zainteresowanie programów informacyjnych tematem pra- wyborów, należy zauważyć, że interesowały się one wszystkim, co było związane z pretendentami do bycia kandydatem PO w wyborach prezydenckich. Widzowie mieli okazję obserwować każdy krok Komorowskiego i Sikorskiego oraz uzy- skać informację o formalnych kwestiach związanych z przeprowadzeniem tego niespotykanego w polskich realiach przedsięwzięcia. Dziennikarze informowali o miejscach, które odwiedzili minister spraw zagranicznych i marszałek Sejmu oraz komentowali wypowiedzi, które padały podczas spotkań z ich sympatykami.

Na uwagę zasługuje fakt, że programy informacyjne wychwyciły także m.in.

ostre słowa Radosława Sikorskiego w stosunku do prezydenta Lecha Kaczyń- skiego. Wydarzenie to było szeroko komentowane i krytykowane przez polityków, także przez partyjnych kolegów szefa MSZ.

Wydarzeniem, które przykuło uwagę dziennikarzy, było starcie partyjnych pretendentów podczas zjazdu Młodych Demokratów. Dużym zainteresowaniem cieszyła się także debata kandydatów, która odbyła się 22 marca w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego. Należy wspomnieć, że to wydarzenie zostało starannie zaplanowane, jego kulisy zaś wydają się interesujące. Każdy element debaty był wyreżyserowany: od powitania przez moderatorów, do kończącego uścisku dłoni. W trakcie przygotowań kandydatów zastępowali dublerzy, pro- wadzący zaś ćwiczyli tekst przesuwający się po prompterze. W tym kontekście nie mogą zaskakiwać słowa posła Nowaka, który kilka godzin przed debatą stwierdził, że „kandydaci powinni już być na wstępnym treningu”. Nie dziwią też słowa Tomasza Sianeckiego w „Faktach” określające kandydatów jako „aktorów pozwalających sobie na pewną improwizację”21. Dziennikarze ponadto dużo miejsca poświęcili prowadzącym debatę – „najładniejszym” posłom Platformy Obywatelskiej. Byli to Joanna Mucha oraz Sławomir Nowak, którym wytykano sztuczność roli, w jakiej się znaleźli.

20 Oficjalnie decyzję o tym, że kandydata Platformy członkowie partii wybiorą w prawyborach, ogłoszono 16 lutego 2010 roku, podczas posiedzenia Zarządu Krajowego PO w Kancelarii Premiera.

D. Tusk przekonywał, że poziom zaufania społecznego oraz pozycja w partii Komorowskiego i Sikor- skiego upoważniła Zarząd do zaproponowania członkom wyboru między dwóch polityków. Zob.

D. Kołakowska, Kandydat z prawyborów, „Rzeczpospolita”, 17.02.2010, s. 6.

21 „Fakty” TVN z dnia 22 marca 2010 roku.

(11)

Najwięcej krytycznych komentarzy po debacie padło w stronę Bronisława Komorowskiego, który, w nie do końca przemyślany sposób, wypowiedział się na temat ustawy poświęconej zapłodnieniu in vitro. Niefortunna wypowiedź spowodowała, że przez kilka kolejnych dni w analizowanych audycjach pojawiały się wypowiedzi marszałka Sejmu, w których tłumaczył się ze swoich poglądów.

Także w newsach dotyczących debaty pojawiały się oceny i podsumowania doko- nywane przez ekspertów oraz polityków opozycyjnych. Zarówno specjaliści, jak i przeciwnicy polityczni zastanawiali się, czy starcie Komorowski –Sikorski można w ogóle nazwać debatą. Zgodnej krytyce poddano m.in. to, że kandydaci na kandydata odpowiadali na znane wcześniej pytania, czytali z kartki oraz starali się za bardzo nie różnić, przez co prezentowali niemal identyczną wizję państwa. Debatę, która przyciągnęła uwagę mediów, o czym wspomniałem wcześniej, określano słowami: „schematyczna”, „nudna”, „sztywna”. Krytyczne opinie dotyczyły także niskiej frekwencji podczas prawyborów oraz „martwych dusz” w szeregach partii. W ostatnich analizowanych materiałach zapowiadano rozliczenia wewnątrz struktur okręgowych, w których frekwencja była najniższa.

Obok tych krytycznych stwierdzeń eksperci zajmujący się marketingiem politycznym i public relations wskazywali na PR-owski sukces przedsięwzięcia zorganizowanego przez Platformę Obywatelską. Według wielu głosów pojawia- jących się w analizowanych materiałach, prawybory pomogły partii rządzącej

„wzbudzić zainteresowanie medialne swoją wizją polityki” oraz skierować uwagę dziennikarzy, a przez to także opinii publicznej w pożądanym kierunku.

Popularność tematów

W dalszej kolejności chciałbym przyjrzeć się popularności tematów obec- nych w przywoływanych programach informacyjnych. Analiza ta wskazuje, że w pierwszym kwartale 2010 roku miała miejsce wyraźna przewaga tematów związanych z polityką. Jeśli przyjrzymy się poszczególnym, najbardziej medialnym kwestiom, to zauważymy, że w styczniu najpopularniejszymi tematami w „Faktach” i „Wiadomościach” były: zima, trzęsienie ziemi na Haiti, afera hazardowa, Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy, brak prądu, piłka ręczna, kradzież w Auschwitz, sprawa Olewnika, dramat pacjentów chorych na raka, wybory na Ukrainie, Tusk nie będzie kandydował na prezydenta, śmierć „Iwana”, 65. rocz- nica wyzwolenia Auschwitz, gaz (ceny, bezpieczeństwo, dywersyfikacja), Ağca wychodzi na wolność22.

22 Analiza_glownych_wydan_dziennikow_informacyjnych_styczen_2010.pdf; Zob. http://

www.press -service.com.pl/pl/analiza -glownych -wydan -dzienniko/, 1.05.2010.

Analiza przeprowadzona przez agencję Press -Service oprócz „Faktów” i „Wiadomości” obejmuje także pozostałe dwa najbardziej opiniotwórcze programy informacyjne, czyli „Wydarzenia”

i „Panoramę”.

(12)

W lutym programy informacyjne zostały zdominowane przez zimowe Igrzy- ska Olimpijskie w Vancouver. W dalszej kolejności mówiono głównie o: aferze hazardowej, represjach Białorusinów wobec Polaków, ataku zimy, wyborach prezydenckich, wyborach na Ukrainie, zabójstwie policjanta, gwałcicielu z Zie- lonej Góry, zaproszeniu Tuska do Katynia, katastrofach lotniczych, onkologii, emeryturach, misjach wojennych, sprawie Olewnika23.

Z punktu widzenia tematu artykułu na uwagę zasługuje fakt, że w marcu, w tym czasie, kiedy wewnątrzpartyjne starcie weszło w decydującą fazę, analizowane programy były zdominowane informacjami dotyczącymi wyborów prezydenckich. Następnie najczęściej poruszane tematy to: doping, poszukiwania rodziców chłopca, zamachy w moskiewskim metrze, katastrofy górnicze, poznań- ski kongres PiS, powodzie, sprawa Piesiewicza, zimowe Igrzyska Olimpijskie w Vancouver, onkologia, sprawa katyńska, komisja hazardowa, policja, afera pedofilska, książę Karol z małżonką w Polsce24.

Tabela 6. Popularność tematów w I kwartale 2010 roku w „Wiadomościach” TVP1 i „Faktach” TVN

Główny temat

informacji Styczeń Luty Marzec

TVN TVP1 TVN TVP1 TVN TVP1

1 polityka 17,77% 22,08% ↑27,69% ↑24,09% ↓21,48% ↓18,77%

2 przestępstwa,

sądy 12,20% 13,25% ↑16,54% ↓11,88% ↓16,30% ↑15,41%

3 ekologia, natura,

przyroda 14,63% 10,73% -6,15% ↓3,63% ↓3,33% ↓2,52%

4 tragedia, wypa-

dek, katastrofa 13,59% 10,73% -8,08% -6,27% ↑11,85% 8,68%

5 społeczny,

obyczajowy 4,88% 5,99% 6,15% 6,27% 6,67% ↑10,08%

6 ekonomia,

gospodarka 3,83% 5,36% ↓2,69% ↓3,63% 5,56% 5,32%

7 medycyna,

zdrowie 6,27% 5,99% -5,00% -4,29% 6,67% ↓3,92%

8 transport, drogi 4,53% 3,47% ↓0,77% ↓0,66% ↓2,96% ↑1,12%

9 kultura,

rozrywka 2,09% 2,21% 4,23% 5,28% ↓1,85% ↓1,40%

23 Analiza_glownych_wydan_dziennikow_informacyjnych_luty_2010.pdf; zob. tamże.

24 Analiza_glownych_wydan_dziennikow_informacyjnych_marzec_2010.pdf; zob. tamże.

(13)

10 sport 1,74% 3,15% ↑10,38% ↑13,20% -6,30% -6,72%

11 ciekawostka 6,27% 1,26% ↓1,92% ↑1,98% ↓1,11% ↓0,56%

12 media 1,05% 5,36% ↑1,15% 8,58% ↓1,85% 9,52%

13 prawo, legislacja 1,05% 1,58% ↑3,46% ↑2,97% ↓1,85% ↓1,96%

14 wojna, armia,

militaria 3,14% 1,26% ↓1,15% ↑2,64% ↑2,22% ↓1,40%

15 historia 2,44% 2,84% ↓1,15% ↓1,98% ↑2,96% 7,00%

16 Kościół,

religia, etyka 0,35% 2,52% ↑0,77% ↓1,98% ↑3,33% ↑2,24%

17 edukacja, nauka 1,74% 0,63% ↑1,92% ↑0,66% ↓1,11% ↓0,56%

18 administracja 0,70% 0,63% ↓0,00% ↓0,00% ↓0,00% ↓0,00%

19 turystyka 1,39% 0,00% ↓0,38% ↓0,00% ↑1,48% ↑0,56%

20 służby

mundurowe 0,35% 0,95% ↑0,38% ↓0,00% ↑1,11% ↑2,24%

Źródło: dane Press -Service, opracowanie własne.

W powyższym zestawieniu nie wyodrębniłem prawyborów, jednak poni- żej przedstawię, w jaki sposób materiały poświęcone temu wydarzeniu wyglą- dały w zestawieniu trzech pierwszych – najważniejszych informacji w audycji.

W badanym okresie dominującą tematyką informacji na pierwszej pozycji była polityka, w tym takie sprawy, jak: afera hazardowa – praca komisji sejmowej;

prześladowanie Polaków na Białorusi – reakcja władz Polski; zaproszenie Tuska do Katynia – spięcia na linii kancelarii premiera i prezydenta. W dalszej kolej- ności, jeśli analizowane audycje skumulujemy, to zauważymy, że znalazły się w nich materiały poświęcone prawyborom. Częściej jednak w „Faktach” niż w „Wiadomościach” temat ten pojawiał się jako pierwsza informacja. W analizowanym materiale 30 proc. pierwszych informacji „Faktów” dotyczyło wyborów kandydata PO, w „Wiadomościach” było ich 10 proc., czyli zdecydowanie mniej.

W sumie tematy poświęcone polityce i prawyborom stanowiły blisko 57 proc.

pierwszych informacji obu audycji. Dalej, w ujęciu ilościowym, znalazły się tematy sportowe. Było to związane z sukcesami polskich reprezentantów podczas zimo- wych Igrzysk Olimpijskich w Vancouver. Na uwagę zasługuje fakt, że te tematy w „Wiadomościach” pojawiały się dwukrotnie częściej niż tematy „prawyborcze”.

W tym miejscu można zaryzykować stwierdzenie, że dla wydawców głównego programu informacyjnego telewizji publicznej sukcesy Adama Małysza i Justyny Kowalczyk były ważniejsze niż starcie Komorowski–Sikorski. Niewiele mniej miejsca poświęcono tematom dotyczącym przestępstw i pracy sądów, w tym:

kradzieży w Auschwitz, sprawie Olewnika, zabójstwu policjanta. W telewizji

(14)

publicznej, podobnie jak przy wiadomościach sportowych, sprawy kryminalne były chętniej relacjonowane niż wewnętrzna potyczka w PO. Pozostałe kwestie pojawiały się zdecydowanie rzadziej jako pierwszoplanowe informacje. Były to tematy poświęcone: ekologii, naturze, przyrodzie; tragediom, katastrofom, wypadkom; wojnie, armii, militariom. Jeden raz jako pierwsza informacja pojawił się materiał poświęcony sprawom społeczno -obyczajowym; historii; legislacji;

kwestiom dotyczącym Kościoła, religii i etyki. Także jeden raz pojawił się temat zaklasyfikowany jako ciekawostka.

Tabela 7. Tematyka pierwszej informacji w audycjach

Lp. Tematyka Częstotliwość

występowania w „Faktach”

Częstotliwość występowania w „Wiadomoś-

ciach”

Częstotliwość występowania w obu audycjach

ilość % ilość % ilość %

1 polityka 21 35 23 38,33 44 36,66

2 prawybory 18 30 6 10 24 20

3 sport 7 11,66 14 23,33 21 17,5

4 przestępstwa, sądy 9 15 8 13,33 17 14,16

5 ekologia, natura,

przyroda 2 3,33 1 1,66 3 2,5

6 tragedia, katastrofa,

wypadek 1 1,66 1 1,66 2 1,66

7 wojna, armia, militaria 0 0 2 3,33 2 1,66

8 społeczny, obyczajowy 1 1,66 0 0 1 0,83

9 ciekawostka 0 0 1 1,66 1 0,83

10 prawo, legislacja 1 1,66 0 0 1 0,83

11 historia 0 0 1 1,66 1 0,83

12 Kościół, religia, etyka 0 0 1 1,66 1 0,83

Jeśli weźmiemy pod uwagę informacje pojawiające się na drugim miejscu w agendzie audycji, to także przeważała tematyka polityczna, stanowiąca blisko 31 proc. obu audycji. Co piąty, drugi z kolei, materiał w analizowanych audycjach był poświęcony prawyborom, z czego nieznacznie częściej tematyka ta była poru- szana w „Wiadomościach”. W dalszej kolejności, podobnie jak przy pierwszych

(15)

informacjach, pojawiły się komunikaty dotyczące wydarzeń sportowych oraz kwestie związane z przestępstwami i sądami. Pozostałe tematy trafiały się zdecydowanie rzadziej oraz było ich więcej niż we wcześniejszym przypadku.

Tabela 8. Tematyka drugiej informacji

Częstotliwość występowania w „Wiadomościach”

1 polityka 23 38,33 14 23,33 37 30,83

2 prawybory 11 18,33 14 23,33 25 20,83

3 sport 6 10 9 15 15 12,5

4 przestępstwa, sądy 5 8,33 6 10 11 9,16

5 społeczny, obyczajowy 3 5 1 1,66 4 3,33

6 medycyna, zdrowie 3 5 1 1,66 4 3,33

7 prawo, legislacja 1 1,66 3 5 4 3,33

wypadek 2 3,33 1 1,66 3 2,5

9 wojna, armia, militaria 2 3,33 1 1,66 3 2,5

10 inne 0 0 3 5 3 2,5

11 ciekawostka 2 3,33 1 1,66 3 2,5

12 Kościół, religia, etyka 0 0 3 5 3 2,5

13 administracja 1 1,66 1 1,66 2 1,66

14 kultura, rozrywka 0 0 2 3,33 2 1,66

15 ekologia, natura,

przyroda 1 1,66 0 0 1 0,83

W wypadku informacji pojawiających się na trzeciej pozycji w agendzie audycji, po raz kolejny przeważały informacje dotyczące polityki, których było blisko 40 proc. Na uwagę zasługuje fakt, że materiałów poświęconych prawyborom, występujących jako trzecie informacje, było zdecydowanie mniej niż w dwóch wcześniejszych przypadkach. Tematy poświęcone polityce i prawyborom w sumie stanowiły przy tym blisko 51 proc. materiałów. Popularniejsze niż starcie polityków partii rządzącej, w obu analizowanych audycjach, były kwestie

(16)

związane z przestępstwami i funkcjonowaniem sądów. Interesujące jest, że wraz ze zmniejszeniem się ważności informacji, która przekłada się na pozycję mate- riału w agencie audycji, wzrasta ich różnorodność. W przypadku pierwszych informacji było 12 tematów, w przypadku drugich nastąpił wzrost do 15 tematów, trzecie zaś informacje to zestaw 17 różnych zagadnień.

Tabela 9. Tematyka trzeciej informacji

Częstotliwość występowania w „Wiadomościach”

1 polityka 18 30 29 48,33 47 39,16

2 przestępstwa, sądy 11 18,33 9 15 20 16,66

3 prawybory 5 8,33 9 15 14 11,66

wypadek 3 5 3 5 6 5

5 społeczny, obyczajowy 4 6,66 0 0 4 3,33

6 prawo, legislacja 3 5 1 1,66 4 3,33

7 ekologia, natura,

przyroda 2 3,33 2 3,33 4 3,33

8 ekonomia, gospodarka 2 3,33 2 3,33 4 3,33

9 inne 2 3,33 2 3,33 4 3,33

10 sport 1 1,66 1 1,66 2 1,66

11 medycyna, zdrowie 2 3,33 0 0 2 1,66

12 wojna, armia, militaria 2 3,33 0 0 2 1,66

13 Kościół, religia, etyka 1 1,66 1 1,66 2 1,66

14 historia 1 1,66 1 1,66 2 1,66

15 kultura, rozrywka 1 1,66 0 0 1 0,83

16 transport, drogi 1 1,66 0 0 1 0,83

17 media 1 1,66 0 0 1 0,83

Istotne z punktu widzenia powyższych badań jest to, że tematyka prawyborcza w sumie stanowiła 17,5 proc. pierwszych trzech informacji w „Faktach”

(17)

i „Wiadomościach” w badanym okresie. Biorąc to pod uwagę oraz przypominając, że liczba wszystkich materiałów poświęconych wewnątrzpartyjnemu starciu to 7,76 proc. wszystkich newsów w analizowanych audycjach, należy stwierdzić, że przedsięwzięcie zorganizowane przez partię rządzącą spełniło jeden z zamierzo- nych celów, czyli przykucie uwagi mediów. Interesująca w tym kontekście jest opinia byłego ważnego polityka Platformy Obywatelskiej Janusza Palikota, który już po odejściu z partii twierdził, że prawybory to był świetny chwyt marketin- gowy: „Pozwoliły nam przez dwa miesiące skoncentrować uwagę ludzi wyłącznie na kandydatach PO. I oczywiście dawały takie wytchnienie, przestrzeń Donaldowi.

Media zajmowały się w tym czasie głównie tym tematem”25.

Podsumowanie

Prawybory zostały ocenione przez dziennikarzy jednoznacznie. Przeważała opinia, że były „majstersztykiem politycznego marketingu i manipulacji”26. Inte- resujący w tym kontekście jest komentarz Piotra Gabryela, w którym stwierdził, że ostatecznie zwycięzcą tego przedsięwzięcia była Platforma, ponieważ „skutecznie, i to na wiele tygodni, zepchnęła w cień pozostałych pretendentów do fotela prezydenta Polski”27. Pogląd ten podzielał Jacek Żakowski. W jego opinii media zostały wciągnięte w grę, bo miały „temat marzenie każdego tabloidu:

prosty konflikt między celebrytami w dodatku uszlachetniony poważnym kon- tekstem wyborów prezydenckich”28. W tym miejscu warto przywołać słowa Jacka Raciborskiego, twierdzącego, że polityka żywi się konfliktem, który jest widowiskowy: „Słabość elektronicznych mediów i zręczne ich wykorzystanie przez polityków spowodowały, że opisywane są najbardziej prostackie formy tego konfliktu: personalne kłótnie, donosy, oskarżenia, a nie są problematyzowane konflikty programowe. Taki obraz polityki początkowo był nawet atrakcyjny dla widzów, ale trwający lata ten sam spektakl stał się nudny i depolityzuje resztki

25 A. Wojciechowska, J. Palikot, Kulisy Platformy, Warszawa 2011, s. 191–192.

26 Ł. Warzecha, Pionki Donalda Tuska, „Rzeczpospolita”, 30.03.2010, s. 15.

27 P. Gabryel, Prawybór, czyli wybór?, „Rzeczpospolita”, 22.03.2010, s. 2.

28 Żakowski ocenił, że Platformie udało się przyciągnąć uwagę mediów w trzystu procentach:

„Od kilku tygodni prawyborczy wyścig jest w polskiej polityce tematem numer jeden. Nie ma wie- czoru, żeby jakiś prawyborczy fakcik czy problemik nie zajął medalowego miejsca wśród wydarzeń dnia”. Zob. J. Żakowski, Trzysta procent niczego, „Gazeta Wyborcza”, 15.03.2010, s. 11. W innym miejscu publicysta zauważył, że przez prawybory „życie polityczne wygląda w mediach tak, jakby- śmy mieli tylko dwie partie. No, może dwie plus COŚ. Plus to ułamek, który tym bardziej się kurczy, im bliżej do wyborów. To jest problem. Bo PiS i PO mają wspólny interes w tym, by nikt trzeci nie kręcił się po politycznej scenie”. W opinii dziennikarza taka sytuacja nie była w interesie obywateli.

Zob. J. Żakowski, Dwa plus coś, „Gazeta Wyborcza”, 22.02.2010, s. 9.

(18)

społeczeństwa politycznego”29. Wydaje się, że wszystkie te negatywne elementy wskazywane powyżej, można było obserwować podczas prawyborów. Czy właś- nie tym, że „spektakl stał się nudny” dla wyborców można wytłumaczyć niską frekwencję w prawyborach, która wyniosła zaledwie 47,47 proc.? Odpowiedź na to pytanie pozostawiam otwarte.

Na pewno prawybory nie były „wydarzeniem nudnym” dla mediów – w tym przypadku dla programów informacyjnych. Fakt, że w analizowanych programach (w badanym okresie) pojawiło się 85 informacji (7,76 proc. wszystkich) dotyczą- cych wyboru kandydata PO na prezydenta pokazuje, że temat ten był ważny dla dziennikarzy i wydawców głównych serwisów telewizyjnych. Jeszcze dobitniej fakt ów podkreśla liczba najistotniejszych informacji w agendzie audycji poświę- conych prawyborom. W sumie 24 pierwszych materiałów (w „Faktach” – 18, w „Wiadomościach” – 6) dotyczyło, w mniejszym, lub większym stopniu, wyboru następcy Tuska w walce o prezydenturę. Co piąta pierwsza z kolei informacja w analizowanym okresie była poświęcona temu wydarzeniu.

Jak już wcześniej wspomniałem, zainteresowanie mediów prawyborami było na tyle duże, że zirytowało konkurentów politycznych Platformy Obywatelskiej, którzy kierowali protesty do KRRiT i PKW. Wydaje się, że taka postawa była podyktowana bezsilnością i niemożnością skutecznej reakcji. W tym kontekście zasługuje na uwagę posunięcie władz PSL, którzy z ogłoszeniem swojego kandydata w wyborach prezydenckich czekali na zakończenie prawyborów w Platformie.

Jeden z polityków tej partii przekonywał, że prawybory okazały się „politycznym strzałem w dziesiątkę”, a z ich końcem pojawiała się szansa, by uwagę wyborców skierować w stronę kandydata ludowców30.

Bibliografia Opracowania:

• Kowalczyk K., Uwarunkowania, strategia i taktyka kampanii Bronisława Komo‑

rowskiego w wyborach prezydenckich 2010 roku w Polsce, „Studia Politologiczne”, vol. 19, 2010.

• Łódzki B., Nagłośnienie kampanii do Parlamentu Europejskiego w 2009 r. Analiza zawartości telewizyjnych audycji informacyjnych TVP1, TVN i Polsat TV, [w:]

B. Dobek -Ostrowska, K. Majdecka (red.), Studia empiryczne nad komunikowaniem politycznym w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2011.

• Łódzki B., Ustanawianie agendy mediów podczas kampanii wyborczych w 2005 roku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2010.

29 J. Raciborski, Dezerterzy z polityki, „Rzeczpospolita”, 02.03.2010, s. 15.

30 K. Manys, PSL czeka, by zyskać, „Rzeczpospolita”, 22.03.2010, s. 5.

(19)

• Maguś W., Prezydenckie prawybory w Platformie Obywatelskiej jako przykład politycznego show, „Środkowoeuropejskie Studia Polityczne”, nr 2, 2012, s. 223-235.

• Maguś W., Proces wyłaniania kandydatów w wyborach prezydenckich 2010 roku w Polsce [w:] M. Jeziński, W. Peszyński, A. Seklecka (red.), Wybory 2010. Polska i świat, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011.

• McCombs M., Ustanawianie agendy. Media masowe i opinia publiczna, Wydaw- nictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.

• Nowak E., Riedel R., Agenda setting, priming, news framing. Analiza porównawcza telewizyjnych audycji informacyjnych TVN i TVP1 w okresie kampanii wyborczych w Polsce 2005 i 2007 roku, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 1–2, 2008.

• Nowak E., Riedel R., Media w kampanii wyborczej 2005 i 2007 roku. Analiza porów‑

nawcza programów informacyjnych TVN i TVP1, [w:] I. Hofman, D. Kępa -Figura (red.), Współczesne media. Status, aksjologia, funkcjonowanie, t. II, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2009.

• Rogers E. M., Dearing J. W., Agenda ‑setting research. Where has it been, where is it going?, [w:] D. Graber, (red.) Media Power in Politics, CQ Press, Washington 1994.

Publikacje prasowe:

• Gabryel P., Prawybór, czyli wybór?, „Rzeczpospolita”, 22.03.2010.

• Graczyk M., Lewica zazdrości PO wiadomości, „Dziennik Gazeta Prawna”, 12.03.2010.

• Kacprzak I., Drogie prawybory PO, „Rzeczpospolita”, 30.03.2010.

• Kołakowska D., Kandydat z prawyborów, „Rzeczpospolita”, 17.02.2010.

• Kołakowska D., Wyborcy PO wolą marszałka, „Rzeczpospolita”, 16.03.2010.

• Manys K, PSL czeka, by zyskać, „Rzeczpospolita”, 22.03.2010.

• mms., Prawybory rozpalają PO, „Rzeczpospolita”, 15.03.2010.

• Olczyk E., Szmajdziński nie budzi wstrętu. A nie rośnie mu poparcie, „Rzeczpo- spolita”, 22.03.2010.

• pap, PKW: prawybory to nie kampania, „Rzeczpospolita”, 17.03.2010.

• Raciborski J., Dezerterzy z polityki, „Rzeczpospolita”, 02.03.2010.

• Stróżyk J., Polacy: premier dobrze zrobił, „Rzeczpospolita”, 29.01.2010.

• Warzecha Ł., Pionki Donalda Tuska, „Rzeczpospolita”, 30.03.2010.

• Wojciechowska A., Palikot J. , Kulisy Platformy, Warszawa 2011.

• Żakowski J., Dwa plus coś, „Gazeta Wyborcza”, 22.02.2010.

• Żakowski J., Trzysta procent niczego, „Gazeta Wyborcza”, 15.03.2010.

(20)

Źródła internetowe:

• http://www.press -service.com.pl/pl/analiza -glownych -wydan -dzienniko/

1.05.2010.

• http://www.press -service.com.pl/pl/firma/pressroom/informacje -prasowe/art56.

html, 01.04.2010.

• http://www.wirtualnemedia.pl/artykul/fakty -znow -lepsze -od -wiadomosci, 1.04.2001.

• Gęsicka pisze do PKW ws. Komorowskiego i Sikorskiego, http://www.pis.org.pl/

article.php?id=16959, 11.03.2010.