Kazimierz Szałata
"Studia z historii filozofii: księga
pamiątkowa z okazji 50-lecia pracy
naukowej ks. Pawła Siwka SJ", praca
zb. pod red. R. Darowskiego, Kraków
1980 : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 20/1, 200-202
niezależna od elem entów konstytucjonalnych osobowości. Przypusz czenie to w ydaje się być niezw ykle interesujące i bogate w konsek w encje teoretycznej i praktycznej natury.
P racę zam ykają: bogata i różnojęzyczna lite ra tu ra psychologiczno-re- ligijna, aneksy oraz streszczenie w języku angielskim.
I jeszcze końcowa refleksja. Omówioną książkę i jej autora charak teryzuje oryginalność, która w ynika z głęboko przemyślanego w iązania bogatej wiedzy o osobowości człowieka z jego religijnym zachowaniem. Niemałą rolę w tej oryginalności odgryw a wprow adzeńie kategorii „in tensyw ności postaw y religijnej”. Po w tóre, powyższa książka stanowi dobrą dokum entację tego, co uczyniono n a gruncie psychologii z zagad nieniem postaw religijnych. Autor dokum entuje również własne osią gnięcia. Czyni to w sposób rzeczowy posługując się językiem facho wym, ale mie ubogim i nie herm etycznym . Naukowe poszukiwania ks. Prężyny są inspiracją do w ielokierunkow ych i wielopoziomowych badań postawy religijnej. Z tego powodu książka „Funkcja postaw y religijnej w osobowości człowieka” w dziedzinie eksperym entalnej psy chologii religii stanowić może dobre vademecum.
Józef Makselon
Studia z historii filozofii. Księga Pamiątkowa z okazji 50-lecia pracy naukow ej ks. Pawia Siw ka SJ, pr. zb. pod red. ks. R. Darowiskiego,
K raków 1980, stron 263.
W 1980 roku znany ze swej szczególnie aktyw nej działalności n auko wej filozof i psycholog ks. prof. Paw eł Siwek S J obchodził swój ju bileusz pięćdziesięciolecia pracy naukow ej. Co praw da już w latach dwudziestych .zaczęły się ukazywać pierwsze prace Jubilata, jednak za właściwy początek jego działalności naukow ej przyjęto -rok 1930, kiedy t-о Paw eł Siwek przedstaw ił na U niw ersytecie w C-lermont-Fer- r a r d dwie książki: La psychophysique hum aine d’après A ristote i L’ame le corps d’après Spinoza, n a podstawie których uzyskał pań stwowy doktorat francuski, ta k zwany le grand doctorat. Ten szcze gólny jubileusz uczcili profesorowie Wydziału Filozoficznego Towarzy stwa Jezusowego w Krakowie w ydając specjalną księgę pam iątkow ą ku -czci ks. prof. Paw ła Siwka Studia z historii filozofii pod redakcją ks. -prof. Romana Darowskiego.
W spomniana księga składa się z -dwu części. Pierw sza poświęcona jest w -całości życiu i działalności naukow ej ks. Siwka, druga nato m iast zaw iera sześć rozpraw z zakresu historii filozofii. Jak czytamy we w stępie — autorzy owych rozpraw pośw ięcają je Jubilatow i, -który w swej działalności zajm ow ał się również historią filozofii. Można też powiedzieć, że om aw iana książka spełnia -dwa zadania: ukazując - się w języku polskim inform uje o mało iznany-m w Polsce szerokim dziele naukow ym polskiego jezuity, którego w ykładów słuchano w różnych częściach -świata, a także inform uje -о pracach .podejmowanych n a Wy dziale Filozoficznym Tow arzystw a Jezusowego w Krakowie.
Większość iswojego twórczego życia spędził ks. Siwek poza granicam i rodzinnego kraju. Kiedy przebyw ał m iesiąc czasu w Plolsce po 41 la
tach pobytu zagranicą odwiedził A kadem ię Teologii K atolickiej w W ar szawie przekazując jej zbiór w ariantów tek stu greckiego dzieł A ry stotelesa De anima i Parva naturalis.
Polski jezuita w ykładał w w ielu uniw ersytetach, głównie jezuickich w różnych krajach. W ykładał w pięciu językach: polskim , łacińskim, francuskim, angielskim i włoskim, i choć jak pisze w om aw ianej książ ce ks. Roman D am w ski, nie znajdujem y w pracach Ju b ilata jakichś oryginalnych rozw iązań w kw estiach zasadniczych, to jednak m ając' na uwadze cały dorobek — czterdzieści książek, kilkadziesiąt artykułów i mnóstwo recenzji — trzeba przyznać, iż jego zasługi szczególnie w rozwoju psychologii są ogromne. Dziedzina działalności ks. Siwka nie jest być może popularna w śród współczesnych psychologów za- fasynowanych osiągnięciam i psychologii eksperym entalnej. Zajmował się on bowiem psychologią tradycyjną, klasyczną, a mówiąc nieco precyzyjniej .starał się znaleźć pomost pomiędzy ta k zw aną psycholo gią metafizyczną a eksperym entalną. S tąd n ie uciekał on od klasycz nych pytań staw ianych wobec n a tu ry człowieka. Nie pom ijał też osiąg nięć psychologii współczesnej, choć sta ra ł się unikać now inkarstw a. W jakimś stopniu w pływ ał na to fakt, iż całe swoje życie ks. pnof. Siwek zwiiązany był z uczelniam i jezuickimi. Jako profesor tych za kładów naukow ych sta rał się nie w ykraczać poza isposófo w ykładu za lecany przez odpowiednie dokumenty.
Ks. prof. Roman Darowski, który opracow ał część om awianej książki pamiątkowej poświęconej Jubilatow i, omówił kolejno dzieje życia ks. Siwka, dziedziny pracy naukow ej i pisarskiej, a także zestaw ił biblio grafię książek i artykułów w ydanych do 1980 roku. Do .bibliografii prac ks, Siw ka dodano też oddzielnie zestaw ioną bibligrafię prac 0 ks. Siwku.
Jak wspom niano, om awiana księga pam iątkow a spełnia w dużym stopniu rolę inform atora o te j nie dość znanej u nas, a jakże w ielkiej postaci jaką jest ks. Siwek. W związku z tym należałoby również przy okazji niniejszego om aw iania Studiów z historii filozofii przypomnieć kilka faktów z życia Jubilata.
Paweł Siwelk urodził się w 1893 roku w Trojanow icach pod K rako wem. W K rakow ie uczył się w M ałym Sem inarium Księży Jezuitów 1 Gimnazjum św. Jacka. W 1908 roku w stąpił do Tow arzystw a Jezu sowego. W latach 1913—1916 studiow ał filozofię w K rakow skim Ko legium Jezuitów, a potem teologię w Kolegium w S tarej Wsi 1 w In stytucie Teologicznym jezuitów francuskich w H astings w Anglii. Tam przyjął święcenia kapłańskie. Na podstaw ie egzaminu komisyjnego z ca łości teologii i filozofii, który zdał z wynikiem bardzo dobrym Uni wersytet G regoriański w Rzymie w ystaw ił mu w 1927 roku dwa dyp lomy doktora filozofii i teologii. Pirzez ro k czasu w ykładał ks. Siwek psychologię racjonalną w Instytucie Filozoficznym jezuitów polskich czasowo przeniesionym z K rakow a do Nowego Sącza, po czym w la tach 1924—1926 ukończył n a U niw ersytecie Gregoriańskim ta k zwany Oursus M aeisterii przeznaczony dla przyszłych w ykładow ców u niw er syteckich. Po przedstaw ieniu rozpraw y Problema psychophysicum in
Spinozae system ate i egzaminach uzyskał ty tu ł odpow iadający dzisiej
szej habilitacji. N astępne dw a la ta spędził ks. Siwek w Paryżu uczęsz czając na iwykłady w Instytucie Psychologii na Sorbonie oraz w Col lège de France. Potem nastaoił pow rót do k raju , w ykłady w K rako wie, praca pisarska, wspom niany już na w stępie państw ow y doktorat
francuski na U niw ersytecie w C lerm ont-Ferrand. W 1931 noku powo łano go n a profesora nadzwyczajnego filozofii na U niw ersytecie im. S tefana Batorego w Wilnie, ale w tym samym roku został m ianow a ny profesorem filozofii w U niwersytecie Gregoriańskim , gdzie rozpoczął w ykłady z psychologii. Po w ybuchu w ojny wrócił na krótko do k raju , ale zaraz znów w yjechał do Rzymu n a Uniw ersytet, potem do P o r tugalii a następnie do B razy lii W Rio de Janeiro w Uczelni Fucul- dades Catolicas w ykładał filozofię prowadząc jednocześnie szeroką dzia łalność duszpasterską i patriotyczną. P racę duszpasterską wśród po lonii kontynuow ał ks. Siwek również podczas swego pobytu w Stanach Zjednoczonych, gdzie od 1946 roku w ykładał filozofię na U niw ersyte cie Fordham . Pracow ał jeszcze przez kilka lat ks. Siwek we Francji, aby wrócić znów do Rzymu, gdzie w 1960 roku objął kated rę filozofii na U niw ersytecie L aterańskim .
Powyższe zestaw ienie niektórych faktów z życia ks. Siw ka obrazu je — choć nie w pełni — pracę dydaktyczną. A przecież ks. Siwek napisał w iele książek, artykułów , recenzji. Był psychologiem, histo rykiem filozofii i filozofem. Był także duszpasterzem , autorem podręcz nika psychologii — popularnego w swoim czasie n a uniw ersytetach, autorem prac filozoficznych, a le także książki Siadam i Chrystusa. W Polsce znany jest ks. Siwek jako autor przekładów i opracow ań dzieł Arystotelesa, które ukazały się w Bibliotece K lasyków Filozofii.
Wspomniano wcześniej, że om aw iana książka Studia z historii filo
zofii poświęcona ks. Profesorow i Paw łow i Siwkowi z okazji jego pięć
dziesięciolecia działalności naukow ej inform uje zarówno o Jubilacie jak ii o jego pracach podejm owanych n a W ydziale Filozoficznym Towa rzystw a Jezusowego w Krakowie.
Ks. S tanisław Ziem iański S J w artykule W pływ platonizm u na ary-
stotelesowską teorię definicji podejm uje próbę w yjaśnienia, czy w te
orii definicji A rystoteles jest w jakim ś stopniu kontynuatorem P lato na, czy też jest filozofem m yślącym niezależnie od swego m istrza. Tezą tego arty k u łu jest stwierdzenie, że Arystoteles w ydatnie posunął naprzód teorię Platona, przede w szystkim zaś poddał szczegółowej an a lizie m etodę definiowania. Ks. Roman D arowski S J prezentuje nato m iast w artykule Przepisy dotyczące nauczania filozofii w uczelniach
jezuickich w Polsce X V I w ieku ra tio studiorum kształtujące w arunki
rozwoju filozofii w środowisku jezuitów. Je st to ważny przyczynek do badań nad filozofią i dziejam i nauczania jej w Polsce, gdyż jak wiadom o szkolnictwo jezuickie odgrywało w tym względzie znacz ną rolę. Ks, Bolesław Dyduła S J przedstaw ia rozw ażania nad koncep cją n atu ry i przyczyn zła według siedemnastowiecznego jezuity pol skiego Wojciecha Tylkowskiego, natom iast ks. Franciszek Bargiel S J prezentuje poglądy filozoficzne Ja n a Morawskiego SJ. Ks. Franciszek Bargiel przedstaw ia też w innym tekście poglądy jezuity Benedykta Dobszewicza w konfrontacji z problem em odnowy jezuickiej filozofii w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku. Księgę pam iątkow ą ku czci ks. Siwka zam yka arty k u ł ks. P iotra Lenartow icza S J Pojęcie całości
i przyczyny w dziejach embriologii:
