11
SŁABE I MOCNE STRONY LIKWIDACJI KOPALŃ WĘGLA KAMIENNEGO NA PRZYKŁADZIE
K W K „GLIWICE" W GLIWICACH
1 1 .1 W STĘP
Początki K opalni W ęgla K am iennego „G liw ice” sięgają roku 1901, kiedy to pow stała Skonsolidow ana K opalnia W ęgla K am iennego „G liw ice” (Consolidirte G leiw itzer Steinkohle G rube) z połączenia 16 pól górniczych z G liw ic i okolic stanowiąc pow ierzchnię 24 km 2 [2].
Budow ę kopalni rozpoczęto w 1910 r. W ciągu 2 lat zgłębiono szyb I i szyb II i w ydobyto w roku 1912 pierw sze 38 ton węgla. Ten rok uw aża się za rok pow stania kopalni.
D o roku 1945 kopalnia funkcjonuje w strukturach górnictw a niem ieckiego. Złoże w ęgla zaw ierało pokłady cienkie i strome, rów nież struktura geologiczna złoża była skomplikowana.
Jednak w ęgiel koksowy, o w ysokich param etrach sprawił, że eksploatacja była ekonom icznie opłacalna. Od stycznia 1945 r. kopalnia funkcjonow ała w strukturach górnictw a polskiego. Po zakończeniu w ojny kilkanaście lat trw ała rozbudow a kopalni. U trzym anie w ydobycia na poziom ie 1,0 mln ton rocznie przy zm niejszającym się zatrudnieniu przynosi efekt i w kolejnych latach kopalnia osiąga dodatnią akum ulację na sprzedaży węgla. Produkując jedyny na rynku, w ysokogatunkow y w ęgiel ortokoksow y typu 35.2A nie m a problem ów z je g o zbytem. Jest to w ęgiel o dobrych param etrach [2, 3]:
• popiół 6-8%,
• w ilgotność 5-9%,
• zaw artość siarki 0,8-1,0% ,
• kaloryczność powyżej 31500 kJ/kg.
W połow ie lat 90-tych kopalnia zm uszona była (w skutek kończących się zasobów w ęgla) do poszukiw ania złoża. Po otrzym aniu w 1996 r. dotacji w w ysokości 60 m ln zł.
Z N arodow ego Funduszu Ochrony Środowiska i G ospodarki W odnej przystąpiono w północno-w schodniej części obszaru górniczego do [2]:
• odw iercenia 4 otw orów badaw czych z pow ierzchni na głębokość 1000 m,
• w ykonania 4 profili sejsm ologicznych o łącznej długości 5 km,
• w ykonania 2 w yrobisk udostępniających na poziom ie 403 m i 520 m, które m iały osiągnąć długość 1000 m.
Otwory badaw cze i profile sejsm ologiczne stw ierdziły dw a pokłady o m iąższości ok.
1,5 m. Zostało to potw ierdzone w trakcie drążenia przekopów. B adania w ęgla w ykazały, że są to pokłady silnie m etanowe. Ze w zględu na to, iż kopalnia „G liw ice” jak o niem etanow a, nie posiadała infrastruktury i w yposażenia w m aszyny i urządzenia górnicze przystosow ane do
130
pól m etanow ych, koniecznym było zaniechanie dalszych prac przy drążeniu w yrobisk udostępniających i w ycofanie się z projektu rozpoznaw ania złoża, co przyspieszyło likw idację kopalni.
1 1 .2 PRZEBIEG LIKWIDACJI KOPALNI 1 1 .2 .1 P r z e s ła n k i i k o n c e p c j a lik w id a c j i
Zapaść cen na rynku w ęgla koksow ego oraz brak perspektyw je g o zbycia po cenach um ożliw iających uzyskanie trwałej rentow ności, a także kończące się zasoby operatywne, w ym usiły podjęcie na początku 1998 roku prac nad opracow aniem pierwszej koncepcji zakończenia działalności kopalni.
U chw ałą N r 375/III/98 z dnia 01.12.1998 r. Zarząd G SW SA. postanaw ia postaw ić K opalnię
„G liw ice” w stan likwidacji, określając, że [5]:
• eksploatacja w ęgla zakończy się 15.09.1999 r.,
• całkow ita likw idacja zakładu górniczego zostanie zakończona do 31.10.2000 r.
Podjęcie tej decyzji poprzedzone zostało przeprow adzeniem szeregu analiz techniczno- ekonom icznych dla jej uzasadnienia.
O bszar górniczy w ynosił 101,7 km 2 i był najw iększym obszarem górniczym kopalni w ęgla kam iennego w Polsce.
W dniu rozpoczęcia likwidacji produkcja w ęgla w ynosiła 4000 t/dobę, z 4 ścian kom bajnow ych w yposażonych w obudow ę zm echanizow aną G linik 066/16 Ozk, przy zatrudnieniu 2603 osób.
K oncepcja likwidacji zakładała [1, 4, 5, 6]:
• opracow anie projektów, dokum entacji, opinii, ekspertyz i analiz zw iązanych z likwidacją,
• utrzym anie obiektów przeznaczonych do likwidacji w kolejności zabezpieczającej ruch zakładu górniczego,
• likw idację w yposażenia dołu kopalni,
• szybką restrukturyzację zatrudnienia w raz z w ykorzystaniem części załogi do prac likwidacyjnych,
• utrzym anie pom pow ania w ody dołowej po zakończeniu likwidacji dla ochrony K W K
„Sośnica”,
• likw idację zbędnych budynków , dem ontaż m aszyn i urządzeń, z pom inięciem obiektów obj ętych ochroną konserw atora zabytków,
• usuw anie szkód górniczych w yrządzonych eksploatacją górniczą,
• rekultywacj ę terenów pogórniczych,
• zagospodarow anie m ajątku kopalni przez [1]:
o przekazanie aportem do innych spółek i kopalń G SW SA.,
o przekazanie w ładzom Sam orządu Terytorialnego na podstaw ie art. 66 Ordynacji Podatkow ej,
o sprzedaż w drodze przetargu,
o przekazanie do Spółki R estrukturyzacji K opalń SA. w Bytom iu.
131
1 1 .2 .2 L ik w id a c j a w y r o b is k , in f r a s t r u k t u r y n a p o w ie r z c h n i, u s u w a n ie s z k ó d g ó r n ic z y c h i r e k u lty w a c j a t e r e n ó w p o k o p a ln ia n y c h
L ikw idację w yrobisk korytarzow ych o łącznej długości 141,5 km, przez ich otam ow anie tam am i izolacyjnym i, w ykonano załogą w łasną [1, 7].
Likw idacja szybów I „G liw ice” , III „W ójtow a W ieś” , IV „O stropa” i V „Łabędy”, których długość sum aryczna w yniosła 2091,2 m odbyła się zgodnie z dokum entacjam i likw idacji poprzez ich zasypanie, po uprzednim dem ontażu zbrojenia i w yposażenia szybów.
W szybie II „G liw ice” zdem ontow ano zbrojenie i w yposażenie szybu i przystosow ano go do pom pow ania w ody dołowej z poz. 520 m [1,7].
L ikw idację zbędnych budynków , dem ontaż m aszyn i urządzeń prow adzono w oparciu o program, który w m iarę m ożliw ości był konsultow any z przyszłym i użytkow nikam i nieruchom ości należących do kopalni „G liw ice” . Program likwidacji uw zględniał, że w trakcie jej prow adzenia należało utrzym yw ać te obiekty przeznaczone do likwidacji, które zapew niały bezpieczeństw o ruchu zakładu górniczego. G eneralnie likwidacji podlegały obiekty w złym stanie technicznym oraz trudne do zagospodarow ania przez przyszłych użytkow ników (np. budynki nadszybia, stacji w entylatorów , chłodnie) [7].
M aszyny, urządzenia oraz pozostałe w yposażenie nadające się do pow tórnego użytku zostały zdem ontow ane a następnie przekazane do innych kopalń G SW SA.
1 1 .2 .3 U s u w a n ie s z k ó d g ó r n ic z y c h i r e k u lty w a c j a t e r e n ó w p o g ó r n ic z y c h
W ostatnich latach działalności kopalni eksploatacja górnicza koncentrow ała się na obrzeżach terenów zurbanizow anych, co ograniczyło szkody w yrządzone w obiektach budow lanych i infrastrukturze. D o ograniczenia szkód przyczyniło się rów nież stosowanie podsadzki kamiennej w w yrobiskach. D o podsadzania w yrobisk w ykorzystyw ano po kilkaset tysięcy ton rocznie kam ienia popłuczkow ego, co znacząco obniżyło osiadania pow ierzchni oraz zredukow ało ilość kam ienia lokow anego na składow iskach kopalnianych. Z pow odów wyżej w ym ienionych zakres usuw ania szkód górniczych w ram ach likwidacji zakładu górniczego był znacznie ograniczony, a prace z tym zw iązane prow adzono systemem zleconym i dotyczyły [1]:
• 13 obiektów kubaturow ych,
• 1,7 km dróg pow iatowych,
• 400 m torów kolejowych,
• 1900 m 2 dróg technologicznych B U M A R -u Łabędy.
Przyjęty kierunek zagospodarow ania terenów przem ysłow ych kopalni, przew idujący rew italizację terenu Szybów G łów nych przy ul. Bojkowskiej oraz utrzym anie przem ysłow ego w ykorzystania terenu szybu IV O stropa i szybu V Łabędy, ograniczył zakres rekultyw acji do prac na fragm encie hałdy w O stropie i terenie po szybie III W ojtow a W ieś. W sumie rekultyw ację w ykonano na pow ierzchni 3,4ha. Rekultyw ację hałdy w O stropie w ykonano w kierunku zadrzew ieniow ym , natom iast terenu po szybie III poprzez obsiew m ieszanką traw, po uprzednim w ykonaniu zabiegów agrotechnicznych.
132
1 1 .2 .4 P r a c e z a b e z p ie c z a j ą c e p r z e d z a g r o ż e n ie m w o d n y m z w ią z a n y m z lik w id a c j ą z a k ła d u g ó r n ic z e g o
M iędzy kopalnią „G liw ice” a kopalnią „Sośnica” nie było bezpośrednich połączeń.
Istniały jednak zbliżenia w yrobisk ,które uznano za potencjalne zagrożenie. Z uw agi na nakładanie się (w jednym z rejonów ) na długości 350 m w yrobisk górniczych na granicy obszaru górniczego z w yrobiskam i sąsiedniej kopalni „Sośnica” , które oddziela półka skalna o grubości 32 m, w przypadku zaniechania odw adniania w yrobisk istniało praw dopodobieństw o infiltracji wód dołow ych z likwidowanej kopalni „G liw ice” do w yrobisk K W K „Sośnica” .
Pom pow ać w odę i ponosić koszty przez w iele lat czy zatopić kopalnię ? - było to pytanie, na które zdania i opinie różnych instytucji naukow ych i ekspertów były podzielone.
O statecznie zdecydow ano o konieczności pom pow ania wody.
U chw ałą N r 2/5/99 K om isji ds. Zagrożeń W odnych przy W U G określony został m aksym alny poziom piętrzenia w ody na rzędnej - 266 m n.p.m. [4, 5].
W zw iązku z tym głów nym zadaniem , m ającym na celu ochronę przed zagrożeniem w odnym sąsiedniej K W K „Sośnica”, było uruchom ienie systemu odw adniania z zastosow aniem głębinow ego agregatu pom pow ego H D M 6723/11 produkcji firm y RITZ o param etrach ja k na rys. 11.1, co nastąpiło w dniu 15.08.2000 r. [4].
Prace adaptacyjne i instalacja agregatu pom pow ego w szybie II zostały w ykonane przez Przedsiębiorstw o B udow y Szybów z Bytom ia. Całkow ity koszt tego przedsięw zięcia w yniósł 7430,23 tys. zł.
D la zapew nienia bezpieczeństw a pom pow ania w ody 10 stycznia 2003 r. uruchom iono drugi agregat głębinow y firm y RITZ o param etrach ja k pierwszy.
D ziałka o pow ierzchni 0,159 ha, na której zlokalizow any je st szyb II w raz z zainstalow aną tam pom pow nią, znalazła się w dyspozycji K om panii W ęglowej SA., a pom pow aniem w ody zajm uje się Centralny Zakład O dw adniania K opalń Sp. z o.o., działający obecnie w strukturach Spółki Restrukturyzacji K opalń SA. K oszty pom pow ania finansow ane są z budżetu państwa.
Ciągłe ponoszenie przez budżet Państw a, w sumie niebagatelnych kosztów utrzym yw ania odw adniania podziem nych w yrobisk zlikw idow anych kopalń w ęgla kam iennego, zm usza do ponownej oceny zasadności podjętych decyzji.
N adm ienić należy, że w chwili obecnej na obszarach zlikw idow anych kopalń funkcjonuje 7 stacjonarnych pom pow ni dołow ych i 8 pom pow ni głębinow ych, których obsługą zajm uje się SRK SA. Zakład CZO K [9].
Z a pom ocą w /w pom pow ni odprow adza się do cieków pow ierzchniow ych 209,6 tys.
m 3/dobę w ód zasolonych ,tj. 145,6 m3/m in ,zaw ierających ładunek chlorków i siarczanów 0 w ielkości 596,2 t/dobę [10].
D ecyzje o utrzym aniu odw adniania w yrobisk zlikw idow anej kopalni „G liw ice” budziły 1 budzą nadal kontrow ersje, poniew aż kopalnia zlokalizow ana była na obrzeżu G órnośląskiego Zagłębia W ęglowego, a jej w yrobiska, za w yjątkiem stosunkowo niew ielkiego rejonu, nie sąsiadow ały z w yrobiskam i innych kopalń. W zw iązku z tym, w 2005 roku CZOK Sp. z o.o. zaprezentow ał projekt „A naliza hydrogeologiczna zaniechania odw adniania R ejonu „G liw ice” i jeg o skutków dla K W K „Sośnica” po likw idacji korkami hydroizolacyjnym i połączeń hydraulicznych obydw u zakładów z zastosow aniem otw orów
133
w ierconych z pow ierzchni” w ykonany przez zespół autorski Politechniki Śląskiej w G liwicach, mający na celu zaprzestanie pom pow ania wody. Jednak przedstaw iona w nim koncepcja, uw zględniająca izolację w yrobisk kopalni „G liw ice” w sposób elim inujący ew entualny przepływ i infiltrację w ód w kierunku w yrobisk kopalni „Sośnica”, nie znalazły poparcia.
* T J P f - M ł f * U - ł M O ł
Rys. 11.1 Schem at układu pom pow ania w ód dołow ych z poz. 520 m [4]
13 4
Rys. 11.2 Pom pow nia przed i po rew italizacji budynku m aszynow ni [11]
Warto podkreślić, że w przypadku kopalni „Gliwice” nie sprawdziły się prognozy zakładające znaczny spadek ilości odpompowywanej wody. Opracowana na etapie likwidacji dokumentacja hydrogeologiczna przewidywała spadek o około 50% dopływu naturalnego wody, który w momencie likwidacji wynosił 5,8 m3/min.
W rzeczywistości dopływ wody utrzymuje się na poziomie zbliżonym [10].
Warto również zwrócić uwagę, że decyzja o szybkiej likwidacji kopalni uniemożliwiła podjęcie prac w wyrobiskach górniczych w celu ich izolacji w rejonie nakładania się wyrobisk z wyrobiskami kopalni „Sośnica” . W efekcie utracono m ożliwość zbadania metody skutecznej izolacji wyrobisk likwidowanej kopalni, pozwalającej na eliminację zagrożenia wodnego w kopalniach sąsiednich. Likwidacja innych kopalń przeprowadzona w podobny sposób spowodowała, że utrzymywany jest układ odwadniania generujący ogromne koszty, przy czym pojawiają się wątpliwości co do zasadności przyjętych przed laty rozwiązań.
1 1 .3 PRZEKAZYWANIE I PÓŹNIEJSZE ZAGOSPODAROWANIE MAJĄTKU KOPALNI KWK „Gliwice” posiadała tereny o powierzchni 1347627 m2, na których istniały obiekty przemysłowe i bogata infrastruktura socjalno-bytowa (szkoły, ośrodki sportowe, ośrodki wczasowo-wypoczynkowe). Majątek ten przekazany został Gminie Gliwice, Starostwu Grodzkiemu w Gliwicach, Gliwickiej Agencji Turystycznej SA., Spółce Restrukturyzacji Kopalń SA. w Bytomiu lub w części został sprzedany [1].
1 1 .2 . 1 P o l e „Ł abędy"
Rys. 11.3 Pole „Łabędy” przed i po likwidacji [11]
135
Po zlikwidowaniu szybu V oraz infrastruktury na powierzchni (budynki biurowe, warsztaty, wentylatory główne i pozostałe obiekty) obszar o powierzchni 2,5 ha został sprzedany do SRK SA. w Bytomiu. Po kilku latach, z udziałem kapitału międzynarodowego, na terenie zlikwidowanego szybu powstało centrum logistyczne (rys. 11.3).
1 1 .3 .2 P o le „O stropa"
Działki o powierzchni 4,5 ha (wraz z obiektami takimi jak: cechownia, kotłownia, hala sprężarek, budynek maszyny wyciągowej, warsztaty mechaniczne) pozostały w strukturach Gliwickiej Spółki Węglowej SA. a później w Kompanii Węglowej SA. Pomimo pełnego uzbrojenia terenu i atrakcyjnej już od kilku lat lokalizacji (w pobliżu w ęzła autostradowego A-4), działki stanowiące teren zlikwidowanego szybu i obiekty na nim zlokalizowane nie zostały w pełni zagospodarowane (rys. 11.4). Brak ich zagospodarowania wpływa negatywnie na stan techniczny obiektów budowlanych oraz infrastruktury i widoczne są objawy ich dewastacji.
Rys. 11.4 Teren szybu IV „Ostropa" i zw ałow isk o kam ienia po rekultywacji [11]
Zlokalizowane w pobliżu zlikwidowanego szybu IV „Ostropa” zwałowisko kamienia (hałda), zrekultywowane w latach 1992-1999 w kierunku zadrzewieniowym zostało przekazane do KWK „Sośnica” (rys. 11.5).
Rys. 11.5 Budynki na Polu „Ostropa" przed i po likw idacji kopalni [11]
136
1 1 . 3 .3 R e j o n S z y b u III „ W o j t o w a W ie ś "
Z djęcia (rys. 11.6), przedstaw iają rejon szybu „W ójtow a W ieś” przed i po rekultywacji.
Rys. 11.6 Obiekty na szybie III „Wojtowa Wieś" i teren po rekultywacji [11]
Teren o pow ierzchni ok. 1 ha, po likwidacji szybu III (w entylacyjnego) i znajdujących się tam obiektów (w entylatory główne, budynek rozdzielni i sprężarek, chłodnia) oraz w ykonaniu rekultyw acji został przekazany na rzecz Gminy Gliwice.
1 1 .3 .4 P o le „Gliwice"
Część terenu, tj. 25,2 ha przy szybie I i II na Polu „G liw ice”, po zlikw idow aniu takich obiektów ja k : zakład przeróbczy, kotłownia, w arsztaty m echaniczne, stacja paliw, budynki m agazynow e) została przekazana na rzecz Starostw a G rodzkiego w trybie art. 66 O rdynacji Podatkow ej.
D w ukom orow y osadnik m ułowy o pow ierzchni ok. 34,5ha, zaw ierający odpady poflotacyjne w ilości ok. 800tys. ton został przekazany do Gliwickiej Spółki W ęglowej SA., a następnie do K om panii W ęglowej SA.
Teren z hałdą odpadów pokopalnianych o pow ierzchni 15,33 ha (przy ul. Pszczyńskiej) został przekazany do Gliwickiej Spółki W ęglowej SA. a następnie do K om panii W ęglowej SA. Od kilku lat do dnia dzisiejszego prow adzi się likw idację hałdy poprzez odzysk przepalonego m ateriału do celów inżynierskich.
1 1 .4 PROJEKT „NOWE GLIWICE"
Pierw sze koncepcje zagospodarow ania terenów po likwidowanej kopalni „G liw ice”
przew idyw ały um iejscow ienie w zabytkow ych obiektach uczelni technicznej, ekonom icznej, teologicznej jed n ak do ich realizacji nie doszło z różnych pow odów a głów nie finansowych.
M iasto otrzym ało 25,2 ha terenu a koncepcje jeg o zagospodarow ania pow staw ały do 2003 r. W ów czas zaprezentow ano ostateczny Projekt, który nazw ano „N O W E G LIW ICE”
a m iasto w ram ach program u PH A R E 2003 Spójność Społeczno-G ospodarcza otrzym ało dofinansow anie w w ysokości 9,51 m ln €. Szacow ana w artość tego projektu w ynosiła ok. 14 m ln €. R óżnica m iała być pokryta z budżetu m iasta [8].
P rojekt zakładał [8]:
13 7
• rekultywację i rewitalizację terenów i obiektów po kopalni,
• utworzenie nowych miejsc pracy,
• rozwój szkolnictwa w yższego,
• stworzenie warunków dla rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw.
W 2008r. projekt został zakończony a koszt jego wyniósł ostatecznie19,5 mln €. W 2009 r. miasto Gliwice w niosło wszystkie obiekty do Agencji Rozwoju Lokalnego Sp. z o.o.
która od tego czasu zarządza tym kompleksem [8].
Teren o powierzchni 15,86 ha poddano rewitalizacji razem z 4-ma budynkami o powierzchni 20518 m2 [8]. Istotnym elementem tego projektu było zachowanie dziedzictwa kulturowego przez rewitalizację trzech obiektów z początku X X w. Przywrócono blask tym obiektom a wewnątrz zachowano kilka oryginalnych elementów wykończenia wnętrz. W budynku „Cechowni” zachowano schody w ejściow e na piętro z kutą konstrukcją, drewniany sufit w auli, balustrady, glazurę. Dla podkreślenia historii tego miejsca zachowano stare nazwy obiektów [8].
W budynku Dyrekcji kopalni znalazło lokalizację Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych (rys. 11.7), a w budynku Cechowni Gliwicka W yższa Szkoła Przedsiębiorczości (rys.
11.8, 11.9). Również całkowicie zmieniona została dawna willa dyrekcji - rysunek 11.10.
Rys. 11.7 Dyrekcja kopalni oraz N auczycielskie Kolegium Języków Obcych [11]
Rys. 11.8 Cechownia oraz Gliwicka W yższa Szkoła Przedsiębiorczości [11]
Kompleks posiada tereny sportowe i parkingi na ok. 850 samochodów.
Tereny o powierzchni 10,11 ha zostały zrekultywowane a po ich uzbrojeniu podzielone na działki z przeznaczeniem na ulokowanie się na nich firm z branży nowych technologii.
138
Rys. 11.9 Budynek m aszynow ni przed likwidacją i Inkubator Przedsiębiorczości [11]
Kolejne 9,34 ha jakie ARL Sp. z o.o. zamierza zagospodarować to [8]:
- hałda o powierzchni 8,01 ha i pojemności 1,2 mln m3, która jest rekultywowana (sprzedaż łupka przepalonego) a po jej uzbrojeniu zostaną tam wydzielone kolejne działki z przeznaczeniem na inwestycje,
- teren 1,33 ha przekształcony już został w tereny zielone.
Rys. 11.10 Willa Dyrektora przed likwidacją i obecn ie [11]
PODSUM OW ANIE I WNIOSKI KOŃCOWE
Likwidację KWK „Gliwice” przeprowadzono zgodnie z zasadami zawartymi w
„Ustawie z dn. 26.11.1998 r. o dostosowaniu górnictwa w ęgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej” wraz ze zmianami do ustawy z dnia 15.12.2000 r. Proces likwidacji kopalni został zakończony z dniem podpisania Aktu Notarialnego i przekazania do Spółki Restrukturyzacji Kopalń SA. w Bytomiu w dniu 6.04.2001 r. niezagospodarowanego majątku kopalni [1].
Likwidacja kopalni przebiegła zgodnie z jej założeniami.
Podstawowe cele likwidacji [1]:
• społeczne: zmniejszenie zatrudnienia w likwidowanej kopalni, utrzymanie spokoju społecznego w trakcie likwidacji, wykorzystanie uprawnień „Górniczego Pakietu Socjalnego” dla załogi,
• techniczne: likwidacja zbędnych wyrobisk, obiektów i infrastruktury powierzchni, zagrożenia wodnego dla sąsiedniej KWK „Sośnica”,
13 9
• ekonom iczne: finansow anie kosztów likw idacji ze środków dotacji budżetowej, uniknięcie (poprzez szybką likw idację) w ysokich kosztów likwidacji zw iązanych z tzw.
„zatrudnieniem socjalnym ” , oddłużenie GSW SA. w zakresie i trybie określonym w
„U staw ie....” , zostały osiągnięte.
O dnosząc się do tytułu artykułu m ożna pow iedzieć, że:
1. Sukcesem je st w w iększości udane zagospodarow anie terenów poprzem ysłow ych kopalni.
Symbolem tego sukcesu je st sposób zagospodarow ania terenu szybów głów nych, tzn.
realizacja przez Gminę G liw ice projektu pn. „N ow e G liw ice” . Podstaw ą tego sukcesu była dobra w spółpraca z w ładzam i sam orządów terytorialnych i organam i nadzoru górniczego, co um ożliw iło sprawne przygotow anie strony form alno-dokum entacyjnej procesu likwidacji.
D o sukcesów zaliczyć rów nież należy sposób zagospodarow ania terenu szybu V
„Łabędy” . Patrząc na postępy likwidacji hałdy przy ul. Pszczyńskiej m ożna oczekiwać, że i w tym przypadku będzie podobnie.
2. Porażką je st brak pełnego, racjonalnego zagospodarow ania, w ydaw ałoby się atrakcyjnie zlokalizow anego, terenu szybu IV „O stropa” . M ożna przypuszczać, że przyczyną tego stanu był zbyt skromny (z uw agi na ograniczone nakłady ja k ie posiadała kopalnia) program likwidacji obiektów i infrastruktury zlokalizow anych na tym terenie, co obecnie m oże generow ać nadm ierne koszty jeg o zagospodarow ania.
3. D yskusyjną pozostaje kw estia sposobu likwidacji zagrożenia w odnego kopalni „Sośnica”
ze strony zlikwidowanej kopalni „G liw ice” . Czy pełnym sukcesem było uruchom ienie pom pow ni wód, biorąc pod uw agę stronę ekonom iczną tego przedsięw zięcia oraz w sumie peryferyjne położenia w yrobisk kopalni „G liw ice” w stosunku do innych kopalń ?
4. W arto rów nież w skazać nierozw iązany problem , w ynikający z ułom nego prawa, który dotyczy obow iązku kontroli stanu zlikw idow anych szybów kopalni. Likw idacja szybów polegała na ich zasypaniu i w ykonaniu trw ałego zabezpieczenia, jed n ak w sposób um ożliw iający kontrolę zasypu. Zlikw idow ane szyby znajdują się obecnie na działkach użytkow anych przez różne podmioty, które nie mają ani obow iązku kontrolow ania stanu zasypu ani udostępniania terenu w celu dokonyw ania takiej kontroli przez inne osoby.
Zadać zatem należy pytanie, do czyich obow iązków należy kontrola stanu zasypu ?
5. Likw idacja zakładów górniczych przez samych przedsiębiorców w ja k najw iększym stopniu tj. doprow adzenie terenu do „stanu zerow ego” stw arza szybsze m ożliw ości ich zbycia i późniejszego zagospodarow ania i ich rew italizacji (Pole „G liw ice”, Pole
„Łabędy”, rejon szybu „W ojtow a W ieś”), w przeciw ieństw ie do terenów z infrastrukturą tam pozostaw ioną przez zakłady górnicze (Pole „O stropa”).
LITERATURA
1. K aczm arczyk P.: Spraw ozdanie z zakresu rzeczow ego i finansow ego likw idacji K opalni
„G liw ice” . G SW SA. G liw ice czerwiec 2001 r.
2. N agla P.: Zarys dziejów K opalni W ęgla K am iennego „G liw ice” . K W K „G liw ice”, G liw ice 1997 r. P raca zbiorow a pod red.
3. Skalińska-D indorfow a E., Jaros J.: G leiw itzer G rube - Gleiwitz. M ateriały A rchiw um Państw ow e Gliwice, G liw ice 1955 r.
140
4. G SW S.A.: Likw idacja K opalni W ęgla K am iennego „G liw ice” . G SW SA. Gliwice m arzec 2001 r.
5. K W K „G liw ice” : Program likwidacji zakładu górniczego K W K „G liw ice” na lata 1999
2000. K W K „G liw ice” . G liw ice 1999 r.
6. K W K „G liw ice” : Program socjalny likwidowanej K W K „G liw ice” . K W K „G liw ice” . G liw ice 1999 r.
7. K W K „G liw ice” : Plan ruchu likw idow anego zakładu K W K „G liw ice” . K W K
„G liw ice” . G liw ice 1999 r.
8. W yw iad z członkiem zarządu A gencji R ozw oju Lokalnego Sp. z o.o. w Gliwicach.
G liw ice 2011 r.
9. Vadem ecum . Centralny Zakład O dw adniania Kopalń. Czeladź, czerwiec 2009.
10. N iepublikow ane dane W U G zaw arte w raportach rocznych w sprawie zagospodarow ania w ód kopalnianych, za lata 2000-2012.
11. Zdj ęcia autorskie W ojciech B aran
SŁABE I MOCNE STRONY LIKWIDACJI KOPALŃ WĘGLA KAMIENNEGO NA PRZYKŁADZIE KWK „GLIWICE” W GLIWICACH
Streszczenie: W artykule przedstawiono krótki rys historyczny Kopalni Węgla Kamiennego
„Gliwice” w Gliwicach od czasu je j powstania w 1912 r. Przedstawiono problemy występujące w trakcie likwidacji kopalni, sposób ich rozwiązywania oraz pokazano w jaki sposób zagospodarowano tereny po byłej kopalni. Poruszono zagadnienia związane z zagrożeniem wodnym w likwidowanych kopalniach.
Słowa k lu czow e: górnictwo, Gliwice, kopalnia węgla kamiennego, rekultywacja, historia kopalni, likwidacja kopalni, pompownia głębinowa
A bstract: In this paper there was presented a short historical scheme o f the Coal Mine named
„Gliwice” in Gliwice, since the day it was built in 1912 year until the day when decision about its closure was resolved. Under consideration there was taken the coal mine closures problems, the way o f solving that problems and the way o f ground management after mine closure. Also there was considered the issues connected with water hazard in mining closure.
Key w ord s: Mining, G liw ice city, coal mine, land reclamation, history o f coal mine, closure o f the coal mine, bottom o f pump station.
dr inż. Aneta GRODZICKA Politechnika Śląska
ul. Akademicka 2A, 44-100 Gliwice e-mail: aneta.grodzicka@polsl.pl mgr inż. Józef KOHUT
Centrum Badań i Dozoru Górnictwa Podziemnego Sp. z o.o.
ul. Lędzinska 8, 43-143 Lędziny e-mail: j.kohut@cbidgp.pl
dr inż. Roman UZArOwICZ, mgr inż. Piotr WOJTACHA W yższy Urząd Górniczy
ul. Poniatowskiego 31, 40-055 Katowice e-mail: wug@ gov.pl
141
