Pomiar parametrów urządzenia służącego do obezwładniania osób za pomocą ładunków elektrycznych

Z CAŁEGO KRAJU

dW= R^U2(t)dL

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 209

68

Pomiar

parametrów

urządzenia

służącego

do

obezwładniania

osób

za pomocą ładunków

elektrycznych

nosi kilkanaście Hz i maleje wraz z obniżeniem się napięcia zasilającego. Wyładowania zanikają przy napięciu około 7,5 V.

Energia elektryczna jest równoważ­ na pracy i określona wzorem:

gdzie:

W - energia [J],

R - rezystancja obwodu [Q], U - napięcie występujące na rezy­ stancji R [V],

t- czas pomiaru energii [s]. Całkując obie strony równania, otrzymujemy wzór na energię impulsu elektrycznego:

Ryc. 1.Wyładowania elektryczne pomiędzyelektro­ dami

Fig. 1. Electricul discharge betwcen the eleclrodes

Operację całkowania można zastą­ pić operacją sumowania poszczegól­ nych pól cząstkowych. Przy założeniu jednakowych odstępów czasowych At wzór przybiera postać:

gdzie: T jest okresem trwania impulsu. Oznacza to, że energia jest równoważna polu powierzchni ograniczonej krzywą impulsu. Rozporządzenie ministra spraw we­

wnętrznych z 1.12.1993 roku zmienia­ jące rozporządzenie w sprawie roz­ ciągnięcia niektórych przepisów usta­ wy o broni, amunicji i materiałach wy­ buchowych na poszczególne rodzaje broni białej oraz przedmioty, których używanie może zagrażać bezpieczeń­ stwu publicznemu (DzU Nr 119/93, poz. 533) określa, iż na „przedmioty przeznaczone do obezwładniania osób za pomocą ładunków elektrycz­ nych, z wyjątkiem przedmiotów o śred­ niej wartości prądu w obwodzie nie przekraczającej 10 mA i energii nie przekraczającej 300 mJ, jeśli można uwolnić się od ich obezwładniającego działania” wymagane jest uzyskanie pozwolenia na ich posiadanie. Można się więc spodziewać, iż laboratoria kryminalistyczne Policji coraz częściej będą spotykały się z problemem wy­ konania pomiarów parametrów tego rodzaju urządzeń.

Laboratorium Kryminalistyczne Ko­ mendy Stołecznej Policji otrzymało do badań przedmiot mający wygląd pałki. Na jego tabliczce znamionowej znaj­ dowały się następujące oznaczenia: „150.000 VOLTS, KEEP AWAY FROM CHILDREN, CAUTION - HIGH VOLTAGE, 916619". Celem eksperty­ zy było porównanie parametrów ele­ ktrycznych dowodowej pałki z danymi określonymi w rozporządzeniu.

Podczas normalnego użytkowania pałka zasilana jest z dwóch połączo­ nych szeregowo ogniw o napięciu 9 V (odpowiednik baterii typu 6F22). Włą­ czenie przycisku, który znajduje się w rękojeści, powoduje przeskoki iskier elektrycznych pomiędzy dwoma ele­ ktrodami umieszczonymi wzdłuż bo­ cznych, walcowych powierzchni pałki (ryc. 1). Częstotliwość wyładowań

wy-Widać więc, że do wykonania po­ miaru energii pojedynczego impulsu niezbędna jest znajomość jego kształ­ tu. Do zaobserwowania kształtu impul­ su wykorzystano oscyloskop typu OS- 360 z sondą pomiarową typu P-340 (o tłumieniu 10:1). Maksymalne napięcie wejściowe sondy, zgodnie z jej danymi katalogowymi, wynosi 350 V. Należało więc obniżyć napięcie występujące pomiędzy elektrodami pałki (według tabliczki znamionowej 150 kV). W tym celu zastosowano dzielnik rezystan- cyjny złożony z połączonych szerego­ wo 14 rezystorów MLT 2W 220 £1 i jednego rezystora RDO 5W 0,47 Q. Łączna wartość rezystancji, która wy­ nosi 3080,47 Q, została dobrana tak, aby była zbliżona do oporności skóry ludzkiej w normalnych warunkach. Sondę pomiarową oscyloskopu podłą­ czono do końcówek rezystora RDO 5 W 0,47 n.

Łatwo można obliczyć, że tłumienie dzielnika rezystancyjnego wynosi oko­ ło 6554:1, czyli napięcie 150 kV zosta­ nie obniżone do wartości około 22,9 V.

W= A(R

T U2(t)

o

Z CAŁEGO KRAJU

Jśr = i'SA

Ui R-1

h

Ze względu na to, że różne od zera

v

0.1 0,2 __ 0.3

i

Widać więc, że do obliczenia

śred-PROBLEMY KRYMINALISTYKI 209

69

T

ijis

2

+

+

+

Ryc. 2. Kształt impulsupojedynczego wyładowania Fig.2. The sJiapeof theimpulse of asingle discharge

gdzie:

chwilowa wartość prądu wynosi: Następnie wykonano próbę okre- śleniaśredniej wartości prądu w impul­ sie pomiędzy elektrodami. Zamierza­ no wykorzystać następującą zależ­ ność:

W toku wykonywania pomiaru poja­ wiły się trudności z uzyskaniem na ekranie oscyloskopu wyraźnego i sta­ bilnego przebiegu, z którego można by odczytać okres T (podstawa czasu os­ cyloskopu rzędu dziesiątek milise­ kund). Po około 1,5 minuty ciągłej pra­ cy urządzenia uległo ono uszkodze­ niu. Stwierdzono zanik generacji wyła­ dowań elektrycznych i jednoczesny wzrost prądu zasilającego do około 15 A. Rękojeść pałki uległa nagrzaniu. Ponowne próby uruchomienia urzą­ dzenia, po pewnym czasie, nie przy­ niosły pożądanego rezultatu, a jego budowa nie pozwala na dokonanie na­ prawy. Uniemożliwiło to wykonanie pomiaru średniej wartości prądu oraz wykonanie zdjęć fotograficznych prze­ biegów zaobserwowanych na ekranie oscyloskopu. Nie przeprowadzono również doświadczeń polegających

1 2,62 10

+

+

4-

dobnie wystarczający do osiągnięcia zamierzonego efektu obezwładnienia osoby. Stąd wniosek, iż czasy prze­ prowadzania pomiarów poszczegól­ nych parametrów tego typu urządzeń gdzie: T jest okresem pomiędzy powinny być jak najkrótsze. Pewnym

wyładowaniami. udogodnieniem mogłoby być wykorzy­

stanie oscyloskopu cyfrowego z pa­ mięcią, gdzie obróbka raz wpisanego niej wartości prądu konieczna jest zna- przebiegu jest znacznie wygodniejsza

rezystancją powietrza). Zwiększenie jomość okresu T. i łatwiejsza.

Korzystając z wcześniej wyprowa­ dzonego wzoru, dla At = 2 ps i R = 3080,47 Q, obliczono, że energia po­ jedynczego impulsu elektrycznego urządzenia do obezwładniania osób wynosi około 0,81 J. Jest ona większa od wartości określonej w rozporządze­ niu.

Maksymalne odczytane napięcie szczytowe wynosiło 23,58 kV, a nie 150 kV. Jest to skutkiem istnienia sto- - sunkowo niewielkiej rezystancji po­ między elektrodami (w porównaniu z

M®

—>

na pomiarach energii impulsu przy in­ nych wartościach rezystancji dzielnika podłączonego do elektrod.

Nasuwa się więc spostrzeżenie, iż —=j====l= - urządzenia do obezwładniania za po­

mocą ładunków elektrycznych mogą miała wartość równą zeru. Aby pomiar nie być przystosowane do ciągłej pra- średniej wartości prądu był w miarę cy, a jedynie do kilku- lub kilkunasto- dokładny, liczba składników sumy po- sekundowej. Czas ten jest prawdopo- winna wynosić co najmniej:

Wyjaśnienia wymaga zastosowanie tej rezystancji powinno spowodować aż 14 rezystorów 220 £2 zamiast jed- wzrost maksymalnego napięcia nego, o rezystancji wynoszącej około szczytowego, jednak jak wynika ze 3 kQ. Zostało to podyktowane konie- wzoru na energię, jej wartość nie po- cznością wydłużenia „drogi prądowej", winna ulec zasadniczej zmianie. Gdyby do elektrod podłączyć dzielnik

złożony tylko z dwóch rezystorów, to

na jednym z nich mogłoby wystąpić przebicie spowodowane obecnością dużej różnicy potencjałów na niewiel­ kiej odległości. Łańcuch 14 rezystorów 220 Q miał długość około 0,8 m, a na każdym z rezystorów występowała 14- -krotnie mniejsza różnica potencjałów. W tym przypadku wystąpienie przebi­ cia elektrycznego jest znacznie mniej prawdopodobne.

Podczas wykonywania pomiaru urządzenie było podłączone do zasila­

cza stabilizowanego o napięciu 18 V, wartości napięcia impulsu Ujwystępu- a przycisk w rękojeści został włączony ją w czasie około 18 ps (patrz ryc. 2), na stałe. Dzielnik rezystancyjny podłą- większość składników sumy będzie czony do elektrod zwisał swobodnie w

powietrzu i nie dotykał do żadnego przedmiotu ani podłoża. Średni pobór prądu wynosił około 1,8 A. Na ekranie oscyloskopu (wzmacniacz X - 0,1v/div, podstawa czasu - 2ps/div) zaobserwowano przebieg pojedyn­ czego impulsu (ryc. 2). Uwzględniając tłumienie dzielnika rezystancyjnego i 10-krotnie tłumienie sondy oscylosko­ pu, obliczono następujące wartości napięć w poszczególnych chwilach trwania impulsu:

Z CAŁEGO KRAJU

Robert Bogdan

Okoliczności znalezienia zwłok Oględziny i sekcja zwłok

SUMMARY

PROBLEMY

70

Samobójstwo

złożone

na

skutek

uduszenia

-

przez

zadzierzgnięcie

i

utonięcie

Na skutek przypadkowego uszko­ dzenia badanego urządzenia nie zmierzono średniej wartości prądu w obwodzie. Określono jedynie energię impulsu elektrycznego, która wynosiła 0,81 J. Sformułowanie zawarte w roz­ porządzeniu ministra spraw we­ wnętrznych ma postać koniunkcji:....i energii nie przekraczającej 300 mJ...". Zmierzona wartość jednego z parame­ trów - energii impulsu - przekracza wartość określoną w rozporządzeniu.

The author presents the way of per­ forming measurements which aim at calculation of the energy of the elec- tric impulse and an average value of the current in the Circuit of an 'electric truncheon’.

The measurement had been per- formed with use of oscilloscope, measuring probe and resistance divider.

The results obtained showed that one of measured parameters had gone beyond the limit estimated for the value, established in the Rule of Guns, Ammunition and Explosive Materials for several kinds of side- arms and items, the use of whichmay cause danger to the public safety.

Samobójstwa złożone zdarzają się niezbyt często, toteż opis każdego z nich zasługuje na uwagę.

nie miał wrogów. Małżonkowie mieli dwoje dzieci: 19-letniego syna i 17-let- nią córkę.

Linka nylonowa, która otaczała szy­ ję denata, zagłębiła się w powłokach ciała i była zaciśnięta, przy czym węzeł znajdował się po lewej stronie wynio­ słości krtaniowej, wobec tego pętlę przecięto, a jej końce w miejscu prze­ cięcia odpowiednio zabezpieczono.

W skórze szyi stwierdzono obe­ cność twardego zagłębienia w postaci bruzdy, biegnącego od przodu, nie­ znacznie poniżej wyniosłości krtanio­ wej ku bokom, prostopadle do linii po- środkowej ciała i przechodzącego na tylną powierzchnię szyi. Bruzda była jednakowej głębokości od 14 do 16 mm, a w jej obrębie stwierdzono miej­ scowe ubytki naskórka. Po lewej stro­ nie wyniosłości krtaniowej, mniej wię­ cej w połowie długości szyi, stwierdzo­ no szerszy wycisk o rozmiarach 40 x 45 mm. Na przekrojach skóra w miej­ scu bruzdy była brunatnozielonkawo podbarwiona o jednolitym utkaniu. Po­ za tym w tym stanie rozkładu gnilnego na zwłokach denata nie ujawniono in­ nych śladów obrażeń. Stwierdzono zmacerowanie i białawe pogrubienie naskórka na dłoniach oraz całych sto­ pach z plackowatymi ubytkami. Mięś­ nie szyjne były na przekrojach brudno- czerwonawe. Na przekrojach mięśni karku i mięśni mostkowo-obojczyko- wo-sutkowych stwierdzono ogniska brudnoczerwonawe pod powięzami mięśniowymi, odpowiadające wyglą­ dem podbiegnięciom krwotocznym; topograficznie zlokalizowane są one w okolicach odpowiadających przebie­ gowi opisanej powyżej „bruzdy". Na W dniu 1 maja 1994 roku wydobyto

z Zalewu Szczecińskiego zwłoki męż­ czyzny, którym okazał się później 48- -letni Zbigniew Kazimierz D. Zwłoki

unosiły się na wodzie w odległości

około 150 m od brzegu, w pozycji po­

ziomej. Szyję denata otaczała linka, która biegła w kierunku dna zalewu. Była to linka trójżyłowa, koloru jasne­

go, średnicy ok. 12 mm.

Aby ułatwić wydobycie zwłok z wo­

dy linkę przecięto, następnie wyciąg­

nięto pozostałą jej część wraz z umo­ cowanym do jej końca obciążeniem, które stanowił nieregularnych kształ­

tów fragment betonowej płyty. W miejscu ujawnienia zwłok głębo­ kość wody wynosiła około 1,5 m, ale wcześniej jej poziom był znacznie wy­

ższy.

Podejrzewano, że zgon był wyni­ kiem zabójstwa. Szczegółowo opisa­ no odzież, w jaką ubrany był denat. Po szczegółach tej odzieży oraz po budo­ wie ciała, braku określonego zęba, zwłoki zostały rozpoznane przez żonę zmarłego. Zbigniew D. zaginął 15 kwietnia 1994 roku. Miał wykształce­ nie zawodowe i pracował jako zbro­ jarz. Okazało się, że był rencistą III

grupy z powodu uszkodzenia kręgo­ słupa, często również nadużywał alko­ holu i wywoływał w domu sprzeczki.

Jego żona wyjaśniła, że był on za­ dłużony (29 min starych zł) i komornik zabierał mu 1/4 renty. Ponadto groziła im eksmisja do mniejszego mieszka­ nia, co miało nastąpić właśnie w maju.