"Prawo zakonne po Soborze Watykańskim II", Joachim Roamn Bar, Warszawa 1971 : [recenzja]

Ferdynand Pasternak

"Prawo zakonne po Soborze

Watykańskim II", Joachim Roamn

Bar, Warszawa 1971 : [recenzja]

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 16/1-2, 299-302

1973

[11] R e c e n z je 299 pap ieża niż bisk u p a, zatrudnionego całkow icie w sw ej „ecclesia p a rtic u ­ la ris ” a dorywczo zajm ującego się pro b lem am i szerszym i. C iekaw e b y ­ łyby rozw ażania eklezjologiczne na te m a t w ystęp o w an ia p apieża w im ie­ n iu K ościoła i rep rezen to w an ie go przez p apieża i biskupów . M ożna było w ięcej odróżnić pap ieża działającego indyw idualnie, w ystępującego jako głow a kolegium biskupów i w reszcie ja k o osoba p ry w a tn a . Roz­ w ażania teologiczne czy też d y skursy scholastyczne i p rze starza łą k az u - istykę m ożna było opuścić a p rzy n a jm n ie j znacznie skrócić. W części końcow ej nie rozróżnił au to r przepisów zaw arty ch n iew yraźnie w n o r­ m aty w n y ch uchw ałach soborow ych od norm w ydedukow anych z tekstów d o k try n aln y ch V atican u m II, u sta w soborow ych od u sta w papieskich, w ydanych w ra m a c h rea liza cji uchw ał Soboru itp.

R ecenzent w „L’O sserv ato re R om ano” pochw alił o m aw ianą rozpraw ę. P o d k re ślił p ra k ty c z n ą użyteczność w yników za w arty ch w o sta tn im jej rozdziale. Rzeczyw iście, p ra c a d aje św iadectw o dobrego w a rsz ta tu n a u ­ kow ego w łoskiej szkoły kanonistów św ieckich. Sam o podjęcie ta k a k tu a l­ nego te m a tu godne je st uznania. W nioski a u to ra są ostrożne i n a ogół p opraw ne. N iew ątpliw ie w y n ik i ro zpraw y m ogą być pom ocą w pracy ustaw odaw czej. Co w ażniejsze, pow inny one stanow ić zachętę do d al­ szych b a d a ń kanonistycznych nad Soborem W aty k ań sk im II.

Bp

Walenty Wójcik

O. Joach im R om an B a r OFM Conv.: P raw o zakonne po soborze W a ty ­ k ań sk im II, W arszaw a A .T.K . 1971, s. 264.

Z nany i ceniony w Polsce sp e cja lista p ra w a zakonnego w y d ał znów d ru k o w a n y n a m ałej polig rafii (w ra m a c h w y d aw n ictw podręcznikow ych A.T.K.) now y tom

„Prawo zakonne po soborze Watykańskim II”.

zakonach —

o

osobach świeckich”

w n iew ielkim tylk o sto p n iu uw zględniał zm iany posoborow e tej rozle­ głej dziedziny, objętej soborow ym „aggiornam ento”, ja k ą stanow ią tzw. „stan y doskonałości” (zakony) i reg u lu jące ich życie oraz działalność przepisy p ra w a zakonnego.

W ydany obecnie tom stanow i bardzo cenną pozycję w polskiej k a - nonistycznej lite ra tu rz e nauk o w ej i to nie ty lko dlatego, że w prow adza fachow o w tru d n ą i p o dlegającą ciągłym uzupełnieniom pro b lem aty k ę p ra w a zakonnego, z k tó rą nie każdy n a bieżąco zapoznać się m oże (zw łaszcza laickie zakony m ęskie i żeńskie), ale także ze w zględu na to, iż w system atycznym u jęciu zagadnień zaw iera jasn y i rzeczow y k o ­ m e n ta rz do posoborow ych d okum entów z uw zględnieniem najnow szej lite r a tu r y przedm iotu. S p ełnia w ięc w polskiej lite ra tu rz e kanonistycz- nej rolę w ażną i odpow iada n a szerokie społeczne zapotrzebow anie na tego ro d za ju p u b lik ację.

bionego ujęcia omawianych zagadnień —■

łącząc je w pewne logiczne

grupy, niezależnie od czasu ukazywania się poszczególnych dokumentów.

Stanowi to duży wkład w naukową systematykę przedmiotu, a biorąc

pod uwagę gruntowną dokumentację zarówno doktrynalną jak i biblio­

graficzną — stwierdzić trzeba, iż stanowi także o dużej wartości nau­

kowej tej w pełni samodzielniej, odkrywczej i twórczej pracy.

O m aw iane zagadnienia posoborow ego p ra w a zakonnego u ją ł a u to r w logiczny i p rze jrz y sty układ, w zorując się ogólnie na kodeksow ym uszeregow aniu te m a ty k i tego p raw a, z. uw zględnieniem w szakże now ych aspektów u k ła d u postulow anych przez now e posoborow e praw odaw stw o. W tym u jęciu system atycznym i zarazem posoborow ym w ychodzi a u to r od om ów ienia n a jp ie rw m iejsca zakonów w organiźm ie Kościoła poso­ borow ego (rozdział I) ja k n a to pozw alają d o k try n aln e dokum enty soboru W atykańskiego II, a zw łaszcza k o n sty tu c ja dogm atyczna O K ościele L u ­

m e n G en tiu m ze szczególnym uw zględnieniem aktualnego rozw oju p a r ­

ty k u la rn eg o p raw o d aw stw a zakonnego i jego głów nych kierunków . Z kolei za jm u je się a u to r zagadnieniem niezm iernie dziś ak tu aln y m , k tó re stoi do rozw iązania przed każdym zakonem : posoborow a odnow a życia zakonnego (rozdział II). G rom adzi tu a u to r nie tylko m a te ria ł leg i­ slacyjny, ale ta k że w iele przem yślanych u w ag praktycznych, k tó re stać się m ogą dla w ielu zakonów niezbędnym „vadem ecum ” w p rze p ro w a­ dzanym obecnie dziele odnowy.

Idąc za u k ła d em kodeksow ym ro z p a tru je au to r w następ n y ch roz­ działach, szczególnie pod k ą te m dokum entów soborow ych i posoboro­ w ych, n astęp u jące zagadnienia: zakładanie, znoszenie i unie zakonów ; zarząd zakonów ; fo rm a c ja zakonna; p ro fe sja (szczegółowo om aw ia au to r odnow iony obrzęd p ro fe sji zakonnej); n iek tó re obow iązki zakonne w asp ek tach posoborow ych, now ą d o k try n ę o odpustach, now e dyspo­ zycje odnośnie działalności apostolskiej zakonów , w reszcie posoborow y sto su n ek zakonów do H iera ra ch ii kościelnej i stopnie ich uzależnienia od niej. W „d o d a tk u ” zam ieszcza au to r in extenso n iek tó re w ażniejsze d o kum enty posoborow e dotyczące zakonów , ich nodnow y oraz głów nych przejaw ó w ich życia i k ieru n k ó w działalności w kościele posoborow ym . N a końcu zam ieszcza au to r te k s t zreform ow anego „W yznania w ia ry ”, przepisanego przy obejm ow aniu określonych fu n k cji zakonnych, obszer­ ny w ykaz w spółczesnej lite ra tu ry przed m io tu (w sum ie 144 pozycje) oraz streszczenie pracy w języku łacińskim . J e s t to zatem doskonały i gotow y podręcznik posoborow ego p ra w a zakonnego, oddany do ręk i nie tylko stu d en to m W ydziału P ra w a K an. A.T.K., ale także w ielkim rzeszom zakonników i zakonnic polskich. Rzecz znam ienna, że je st to pierw szy tego ro d za ju zwięzły i całościowo u ję ty podręcznik posoborow ego p ra w a zakonnego nie tylko w Polsce, ale i w ogólnej lite ra tu rz e kanonistycznej.

N ie je st to oczywiście podręcznik zam knięty i skończony. D oprow a­ dzony do końca m a rc a 1970 roku, czyli do m om entu o ddaw ania m aszy­ nopisu do d ru k u , będzie m usiał być w przyszłości uzupełniany w m iarę

[13] R e c e n z je 301 ja k ukazyw ać się jeszcze b ęd ą nowe dokum enty przed ostatecznym za­ kończeniem p o d ję tej kody fik acji p ra w a zakonnego (Obecnie u k azały się i nie są ju ż o b jęte podręcznikiem : D ekret K ongregacji Z akonów udzie­ la jąc y pew nych u p ra w n ie ń zakonom z dn. 4. VI. 1970 r. W yja śn ien ie te jż e K ongregacji dotyczące k la u zu ry w zakonach ścisłych z dn. 4. VI. 1970, In stru k c ja o spow iednikach i inne). Te now e ak ty ustaw odaw cze, podobnie ja k i poprzednie, u ję te zostaną zapew ne w przygotow yw anej now ej k o d y fik acji p ra w a kanonicznego. Je d n a k do m om entu jej u k a z a ­ n ia się, co napew no p o trw a jeszcze k ilk a la t, podręcznik te n w ypełni dużą lu k ę w p u b lik a cjac h dotyczących p ra w a zakonnego i odda duże usługi w szystkim zainteresow anym .

Je śli odczuw a się pew ien niedosyt p rze g ląd a jąc zebrany m a te ria l za­ konnego p ra w a posoborow ego — w zw iązku z czym m ożna by zgłosić życzenie pełniejszego rozp raco w an ia tego m a te ria łu — to sugestie te i życzenia dotyczyłyby: szerszego opraco w an ia — przy p roblem atyce fo r­ m acji — nie tylko fo rm a cji now icjackiej (jak n a to pozw alają już do­ k u m e n ty posoborow e), ale także refo rm y studiów zakonnych (ratio s tu ­ diorum ) — sto su jąc tu analogicznie „serv atis se rv a n d is” D ek ret w p ro ­ w adzający zm iany de D eus scientiarum D om inus (por. K ongregacja N auczania K atolickiego w spraw ie odnow y k o n sty tu cji Deus scientia­

r u m D om inus z dn. 20. V. 1968 r.), a także in stru k c je i próby polskich

„m odeli” posoborow ego w ych o w an ia sem inaryjnego, w ypracow ane na zebraniach re k to ró w sem in arió w diecezjalnych i zakonnych. Szerszego ro zp rac o w a n ia w y m agałaby ta k że w łaściw a dla zakonników fo rm a cja d u sz p aste rsk a po św ięceniach kap łań sk ich , czyli tzw. „Tirocinium pasto­

rale”. Jego tem aty k ę, zakres i k ie ru n k i oddziaływ ania za w ierają liczne

d o k u m e n ty i p u b lik a cje posoborow e (zwłaszcza R atio fu n d a m en ta lis in ­

stitu tio n is sacerdotalis z dn. 6 I. 1970 r. oraz pism o K ongregacji dla

S p ra w D uchow ieństw a w sp raw ie stałej fo rm a cji duchow ieństw a zw łasz­ cza m łodszego z dn. 4. X I. 1969 r.).

To sam o dotyczyłoby a k tu a ln e j w ciąż i bardzo prak ty czn ej p ro b le­ m a ty k i: u su w an ia zakonników i zw iązanej z tym posoborow ej pro ce­ d u ry oraz kom petencji, w k tó re j to dziedzinie zaszły po soborze pew ne zm iany.

N ie je st to zastrzeżenie w pełni słuszne — n iek tó re bow iem z tych zag ad n ień (podobnie ja k i pom inięcie kw estii zarządu m a jątk iem zakon­ nym ) znalazły ju ż częściowe posoborow e naśw ietlenie w tom ie I (z 1968 r.), w om ów ionych szeroko posoborow ych u p raw n ie n iac h przeło­ żonych, w załączonych d okum entach — a zw łaszcza w innych szczegóło­ w ych p u b lik a cjac h a u to ra (np. obrzęd „Consecrationis v irg in u m ” z dn. 31. V. 1971 r., P ra w o K anoniczne 1972) — je d n a k ich zebranie w całość i logiczne u system atyzow anie, podobnie ja k uczynił to au to r w odnie­ sieniu do innych zagadnień, w płynęłoby zapew ne n a kom pletność i m oż­ liw ie w yczerp u jący przegląd oraz k o m e n tarz do posoborow ej p ro b lem a­ ty k i p ra w a zakonnego.

Z głaszając te życzenia — w yrazić należy A utorow i głęboka w dzięcz­ ność za tę now ą i bardzo p o trzeb n ą pu b lik ację naukow ą, n ap isan ą „na czasie”, stylem jasnym , p rzejrzy sty m , w w ykładzie solidnie udok u m en ­ tow anym nie tylk o lite ra tu r ą przedm iotu, ale i w łasnym rozległym do­ św iadczeniem w dziedzinie życie zakonnego.