Dzień Bydgoski, 1935, R.7, nr 47

(Pismo wychodzi ^{w dniu} datowania)

10 stron

Rok VII

nnA7mnnwmrmn dziecipomorski ^- gazeta ^{morska - dzień} grudziądzki-gazeta gdańska

UHHŁ WIUAWniUWA. DZIEŃ TCZEWSKI ^- DZIEŃ KUJAWSKI ^{- GAZETA} MOGILEŃSKA ^{: - : - : - :-:-}

Redakcja ⁱ Administracjai Bydgoszcz, ul. Marszałka Focha 12. Telefom 22-18^. Konto czekowe P. K. O. 205 .102

Zjazd ^b. działaczy niepodległościowych ^Pomorza

obradował wczoraj ^{w Toruniu}

Niedziela, ^{dnia 24} lutego ^br., będzie ^z pewnością datą zwrotną ^w zakresie najnow­

szej historjografji ^{Pomorza. Z} inicjatywy

grona byłych dzia-łaczy niepodległościowych zwołany ^{został do} stolicy ^ziemi pomorskiej prastarego Torunia, pierwszy ogólnopomor-

ski zjazd byłych działaczy niepodległościo­

wych. ^{Po raz} pierwszy ^{od chwili} odzyska­

nia niepodległości spotkali się ^{razem w} wielkiej gromadzie ^ci, którzy ^{za czasów} za­

boru nietylko ma-rzyli ^o ,.Tej, ^{co nie} zginę­

ła", ale także realnie, nieraz z zaparciem się samego siebie, ^dla niej pracowali.

Na zjazd przybyło ^ze wszystkich zakąt­

ków Pomorza kilkaset osób. O godzinie ⁹

rano w bazylice ^{św. Ja-na} odbyła się uroczy­

sta msza święta, odprawiona przez ^ks. pra­

łata Mańkowskiego, poczem ^na grobie, pole­

głych ^{w walce o wolność Pomorza na} to­

ruńskim cmentarzu garnizonowym, złożony

został ja-ko symbol trwałej pamięci piękny

Mienioc od uczestników zjazdu.

Obrady zjazdu toczyły się ^w wielkiej ^sali

Dworu Artusa. Obszerna sala oraz przyle­

gle pokoje zostały wypełnione ^szczelnie

przez przybyłych ^na zjazd. ^Na podjum, ^u-

dekorowanem zielenią ^{i barwa-mi} nąrodo-

wemi ustawiono dwa wielkie portrety ^Pana Prezydenta Rzeczypospolitej ^{i Marszałka} Piłsudskiego. ^W pierwszym rzędzie zasie­

dli jako reprezentant Rządu Rzeczypospoli­

tej ^{pan wojewoda pomorski, Stefan Kirti-}

klis, dowódca okręgu korpusu ^{Nr. VIlf.}

gen. bryg. ^Wiktor Thommee, przedstawiciel

J E. biskupa chełmińskiego, ^{ks. dr.} Stani­

sława Okoniewskiego, ^starosta krajowy po­

morski Wincenty ^{Łącki i inni}

Zagajenie ^obrad

Obrady zjazdu zagaił prezes komitetu

organizacyjnego ^{dr. Otton Steinborn,} były

prezes Rady Ludowej ^{w Toruniu i} pierwszy polski prezydent ^{miasta, któremu} przed la­

ty piętnastu ^{w udziale} przypadł za-szczyt przejęcia prastarego grodu Kopernika ^ocl usuwającej się ^z tej ^{ziemi na zawsze} oku­

pacyjnej władzy niemieckiej.

W momencie gdy ^mówca oświadczył, ^że

praca zjazdu ^ma jeszcze ^ra-z zadokumento­

wać. iż Pomorze było ^zawsze, jest ⁱ będzie polskie, ^na sali zerwała się długotrwała bu­

rza oklasków. Mówca podnosi historyczne..

Zasługi przy utrzym^aniu polskości ^Pomorza

ze strony miejscowego duchowieństwa oraz

szerokich rzesz społeczeństwa pomorskiego, trwającego uparcie ⁱ niezachwianie przy wierze 'i mowie ojców, poczem wznosi o-

krzyk ^{na cześć} Najjaśniejszej Rzeczypospo­

litej, Jej Prezydenta, prof. Ignacego Mościc­

kiego ^{i Wodza Narodu,} Pierwszego Mar­

szalka Polski, Józefa Piłsudskiego. Okrzyk

ten obecni stojąc powtórzyli trzykrotnie.

Zaproszony ^{na. marszałka} zjazdu ^senator

Janta Połczyński, były ^{minister rolnictwa,} wygłosił ^dłuższe przemówienie ^{o tem.} jak postawa głęboko patrjotycznej ^ludności Po­

morza zdecydowała ^w pierwszym rzędzie, ^że ziemia pomorska ^{weszła w} granice ^Państwa Polskiego, poczem do prezydjum zja-zdu zo­

stali powołani przez aklamację, pp.: dr.

Otton Steinborn. mjr. Mieczysław- ^Paluch,

ks. kan. Leon Kozłowski, Wanda Szuma- nówna, dr. Konrad Siudowski, senjor ^Po- lonji gdańskiej Czyżewski, Jerzy Śląski, Syl­

w'ester Buszczyński, ^{Jakób Snlecki i} Fra-n­

ciszek Kłosiński. Sekretarzami zjazdu zo­

stali pp. Wiktor Jagalski ^{i dr. Józef}Dębski.

Filomaci pomorscy ^a idea niepodległości",

mecenas Kazimierz Tomaszewski mówił o

organizacjach społecznych ^{na Pomorzu w} dążeniu ^do niepodległości ^{i wreszcie} mjr.

dypl.Siudowski ^w treściwym ⁱ jasnym refe­

racie omówił zbrojny ^ruch niepodległościo­

wy ^na Pcmorzu.

Praca w komisjach

W godzinach popołudniowych toczyły się obrady ^w pięciu komisjach zjazdow'ych:

akademicko ^- gimnazjalnej,która pod prze­

wodnictwem sędziego Pietrykow skiego za­

jęła się historją Towarzystw ^{Tomasza Zaria}

i udziału młodzieży ^{w ruchu} niepodległo­

ściowym ^na terenie Pomorza w' latach przed­

w'ojennych, pracy kulturalno ^- oświatowej, której przewodniczył ^{dr. Kazimierz Ko rz}e­

niewski, ruchu gospodarczo ^- społecznego pod przewodnictw'em p. Bronisław'a Hoza-

kowskiego, ^ruchu narodowego ⁱ zbrojnego pod przewodnictwem notarjusza ^Czesława Buczkowskiego ⁱ pracy niepodległościowej

kobiet pomorskich pod przewodnictwem pa­

ni doktorowej Haliny Steinbornowej.

Komitet wykonawczy

Następnie odbyła się druga część plenar­

nego posiedzenia, ^{na którem dokonano} wy­

boru Komitetu wykonawczego zjazdu ⁱ po­

lecono mu zajęcie się ^{zebraniem i} uszerego­

waniem materjalów historycznych ^oraz for­

mą ich przekazania potomności. ^{W skład}

Komitetu weszli: dr. Steinborn, Stanisław Gąsowski, ^dr. Korzeniewski, ^dr. Siudowski, dr. Dębski, p. ^Wojciechowski, ^{ks. kanonik} Kozłowski, ks. prałat ^Mańkowski, sędzia Pietrykowski, ^dr. Redieger, magister Jagal­

ski,kpt. ^{rez. Głow acki. Komitet}upoważniony

został do kooptowania ^{na członków} fachow­

ców historyków, mogących opracować ^ma- terjały odnośnego ^działu pracy. Przewodni­

czący ^sen. Ja.nta-Połczyński ^krótko zreasu­

mował prace poszczególnych komisyj.

Na zakończenie zabrał głos major ^Pa­

luch, który ^na wstępie podziękował p. ^sen. Janta ^- Połczyńskiemu ^za przewodnictwo

na zjeździe, poczem zobrazował całokształt obrad, dziękując zebranym ^za przybycie. ^Na

tem zjazd ^został zamknięty ^o godz. 18-tej.

Tekst deoesz hołdowniczych

,,Do Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej profesora Ignacego Mościckiego ^— Warszawa, Zamek.

Pierwszemu Obywatelowi Rzeczypospoli­

tej przesyła wyrazy hołdu oraz ślubowanie

wiernej służby ^{dla dobra Państwa.}

Zjazd ^b. działaczy niepodległościowych

Pomorza w Toruniu.

*

,,Pan Marszałek Józef Piłsudski ^— W ar­

szawa, Belweder.

Zebrani na zjeździe ^{w Toruniu b.} działa­

cze niepodległościowi ^Pomorza przesyłają Ci, ^Panie Marszałka, wyrazy czci i hołdu oraz niezłomne zapewnienia, ^{że w razie} po-

by wszyscy staną przy boku swego Wodza".

* * *

,,Jego Ekscelencja ksiądz biskup ^dr. Sta­

nisław Okoniewski ^— Pelplin.

Zebrani na zjeździe ^{w dniu} 24lutego ¹⁹³⁵

r. b. działacze niepodległościowi ^Pomorza składają Jego Ekscelencji wyrazy głębokiej

czci i svnowskiego nrzvwiazania”.

Pomorze festklefnotem

Azplitej

Przemówienie _p. wofewody ^Kirtiklisa

Po ukofiśtytuowąniu się prezydjum za­

brał glos ^pan wojewoda pomorski Kirtiklis, który pozdrowi? zjazd ^{w imieniu} Rządu Rze­

czypospolitej. Przemówienie to spotkało ^się

z niezwykle ^serdecznem przyjęciem ^ze stro­

ny zjazdu ⁱ wielokrotnie przerywane było

hucznemi oklaskami. ,,Będziecie ^Panowie zastanawiali się ^{i ustalali} tutaj, jak wyglą­

da objektywna prawda historyczna ^- mó­

wił p. wojewoda. ^{— Otóż dla mnie} niewąt­

pliwą prawdą historyczną jest, ^{że dzięki}

waszym wysiłkom, ^waszemu niesłychanemu uporowi, dzięki waszej ^{twardości i} nieustę­

pliwości ^{Pomorze zostało uratowane dla} Polski. Zebra-liście się. żeby nietylko ^sobie,

ale całej ^Polsce pokazać, jak walczyliście, tutaj ^z zaborcą.

Czem Pomorze było kiedyś? Poniewie­

raną i wszelkiemu' środkami germanizowaną dzielnicą dawnej Rzeszy Niemieckiej. ^Czem jest dzisiaj? ^Dziś jest klejnotem Rzeczy­

pospolitej, zi'emią, ^która łączy ca-łą Polskę

z morzem, ^a przez nie ze światem. Mamy tutaj ^do wykonania jeszcze wiele pracy or­

ganizacyjnej, ^{m am}y przed sobą przede- wszystkiem ^zadanie uporządkowania tej ziemi pomorskiej, ^a więc powiększenia jej granic, ^{stworzenia z Torunia} zgodnie ^z hi­

storyczną jego misją naprawdę wielkiej stolicy województwa, ^założenie wyższej ^u- czelni. aby ^{raz nareszcie dzielnica ta} żyła

własnem peinem życiem ^{dla dobra} swego i dla dobra i chwały Rzeczypospolitej.

Wierzę, ^że dzisiejszy zjazd ^do tego się przyczyni ⁱ dlatego, jako wojewoda nietyl­

ko życzę ^wam owocnych ^{Obrad, ale i} poz­

drawiam _was, jak ^żołnierz Piłsudskiego po­

zdrawia bojowników Niepodległości".

Przemówienia powitalne

Br. Surzyński ^{i Poznania} powitał zjazd

w imieniu wielkopolskich działaczy niepo­

dległościowych, wy'rażając nadzieję, ^{że od-}

tworzenie objektywnej prawdy historycznej

o ruchu niepodległościowym ^{na ziemiach}

Zachodnich Rzeczypospolitej przyczyni się do wytworzenia ^u przedstawicieli tych ^ziem

daleko bardziej czynnej, ^niż dotychczas, po­

stawy ^wobec wszystkich wysiłków kon­

strukcyjnych ^{w budow'ie} własnego ^Pań­

stwa.

Przedstaw'iciel Związku ^Powstańców śląskich p. Paszkow ski pozdrow'ił zjazd ^w

imieniu bratniej organizacji ^ze Śląska, ^któ­

ry ^uważa Pomorze za najbliższą ^sobie dziel­

nicę, Śląsk ^{i Pomorze bowiem} tw'orzą ra­

zem oś gospodarczą niepodległości ^Polski.

Wreszcie złoży'ł Zjazdowi życzenia senjor obyw'atelstwa gdańskiego sędziw'y p. Gzy-

żewski oraz 'prezydent ^{miasta Torunia} p.

Bolt. Poczem w'śród podniosłego nastroju ^u-

chwalono jednogłośnie wy'słanie depesz hoł­

dow'niczych ^{do Pana} Prezydenta Rzeczypo­

spolitej, ^Marszałka Piłsudskiego ^{i J. E. Ks.}

Biskupa Okoniewskiego.

Poza tem nadszedł cały szereg telegra­

mów i listów gratulacyjnych pod ^adresem zjazdu, ^{m. inn. od'J. E. Ks.} Biskupa Oko­

niewskiego, inspektora armji, gen, Norwida- Neugebauera, w'ojewody śląskiego ^dr. Gra­

żyńskiego. ^{b. kuratora} okręgu naukowego

Bernarda Chrzanowskiego, w'dowy po pier­

wszym staroście krajowym śp. ^{Józefie W}y­

bickim i inn.

Referaty historyczne

Historję ^ruchów niepodległościow'ych ⁱ zmagań się ^ludu pomorskiego ^z najeźdźcą oświetliły gruntownie cztery referaty, wy­

głoszone ^na plenum zjazdu, ^a mianowicie:

ks. prałat ^{Alfons Mańkowski mów'ił o} odro­

dzeniu narodowem Pomorza, sędzia Tade­

usz Pietrykowski wygłosił ^{referat na temat}

W 13-ta rocznice

koronacji Ojca

^św.

Uroczysta ^{akademia w Warszawie}

Warszawa, 24. 2. (PAT). ^{Dziś o} godz 19-tej ^w wielkiej ^sali rady miejskiej od­

była się uroczysta akademja reprezen­

tacyjna ^{ku uczczeniu} Jego Świętobliwo-

ści Papieża ^{Piusa XI w} 13-tą rocznicę koronacji. ^Na akademji ^obecni byli ^J.

E. ks. kardynał Rakowski, arcybiskup

Franciszek Marmaggi, nuncjusz apostol­

ski, ^{minister WR. i OP.} Jędrze'jewicz, przedstawiciele korpusu dyplomatycz­

nego i inni.

Akademję zagaił ^szambelan Franci­

szek Karpiński, wznosząc okrzyk ^na

cześć Ojca ^św. gorąco podchwycony

przez zebranych. ^Po odegraniu hymnu papieskiego przez orkiestrę 36 p. p^. wy­

głosił dłuższy ^referat prof. Oskar Hale- eki. Zkolei odbyła się część ^koncertowa akademji, ^{w czasie} której wykonano

szereg pieśni ^oraz występów solowych-

Na zakończenie nuncjusz Marmaggi podziękował wszystkim zebranym ^a przedewszystkiem kardynałowi Rakow­

skiemu, przedstawicielowi rządu ⁱ człon­

kom korpusu dyplomatycznego ^za uro­

czystość. Następnie przedstawił znacze­

nie dziejowe ^kościoła katolickiego ^dla jedności ^narodu polskiego ^{zarówno w}

chwilach smutnych, jak ⁱ radosnych. ^Po

udzieleniu błogosławieństwa papieskie­

go nuncjusz zakończył swoje przemó­

wienie słowami ,.N^iech żyje Polska!"