"Akcesja Polski do Unii Europejskiej na łamach prasy regionalnej Ziem Zachodnich", Paulina Olechowska, Szczecin 2012 : [recenzja]

Rafał Kamprowski

"Akcesja Polski do Unii Europejskiej

na łamach prasy regionalnej Ziem

Zachodnich", Paulina Olechowska,

Szczecin 2012 : [recenzja]

Rocznik Integracji Europejskiej nr 7, 437-439

RIE 7’13

437

Paulina

Olechowska,

Akcesja Polski

do Unii

Europejskiej

na

łamach

prasy

regionalnej

Ziem

Zachodnich,

Wydawnictwo Naukowe

Uniwer­

sytetu

Szczecińskiego,

Szczecin

2012,

ss.

284.

Tematyka związana zakcesją Polski do UniiEuropejskiejdoczekała się bardzowielu publi­ kacjiautorstwabadaczy reprezentujących częstoodmienne dyscypliny naukowe. Fakt ten od­

zwierciedla wielowymiarowość zagadnienia, które stałosię równieżprzedmiotem recenzowanej

rozprawy. Autorka w mnogości publikacji podkreślających ekonomiczne, prawno-międzynaro­ dowe, polityczneoraz społeczne konsekwencje akcesji Polski do Unii Europejskiejodnalazła, całyczas, niewystarczająco omówione pole badawcze, skupiające, niczymwsoczewce, wyżej

wymienione aspekty. Recenzowana publikacja składa sięz sześciu rozdziałów, wstępu, zakoń­

czenia, bibliografii orazstreszczenia. Niepodważalnymatutem książki jest bogate wykorzysta­

nierozmaitychzałączników: map, tabel oraz wykresów, które zostały zebrane w ostatniej części monografii.

W omawianej pracywyróżnić można dwie części. Pierwsza, służąca czytelnikowi jako

wprowadzenie do podjętejproblematyki, koncentruje się na pierwszych dwóchrozdziałach. Po­

zostałecztery rozdziały stanowią natomiast wynikiprzeprowadzonych przez Autorkę badań.

Autorkajuż we Wstępie zaznacza, iż „bez zaangażowania mediówtrudno byłoby obywatelom państw należących doUnii Europejskiej wprowadzićw życie podstawowe reformy”. Szcze­

gólna rola w tym procesie przypadła codziennej prasieogólnoinformacyjnej. W dalszej części

Wstępu Autorka przedstawia zakres geograficzny, chronologiczny orazmerytoryczny pracy. Po

zapoznaniu czytelnika z przyjętymi kryteriamii przedmiotem badańprzedstawiona i omówiona

została literatura przedmiotu, co stanowi cenną wskazówkę dla badaczy podejmujących w swych rozważaniach podobnątematykęorazpodkreśla bardzodobrąznajomość omawianego zagadnienia.

Wrozdzialepierwszym omówiona została rolastrategii informacyjnejw kwestiiakcesjiPol­

ski do Unii Europejskiej. W długiej drodze Polski do Unii Europejskiej, szczególnemiejsce przypadło NarodowejStrategiiIntegracji. Dokument ten został wypracowany jakorezultat ne­ gocjacjiśrodowisknaukowych,organizacji pozarządowychorazministerstw i urzędów admini­

stracji centralnej. Został on przyjęty 28 stycznia 1997 rokui stanowił swoisty drogowskaz akcentujący konieczne dalsze przedsięwzięcia,które Polska winna spełnić by dołączyć do rodzi­ ny państw Unii Europej skiej. Autorkazauważa, iżprowadzone od 1991 roku działania informa­ cyjne miały jednak zasięg ograniczony, a swoistyprzełom nastąpił w1997 roku, kiedy powołane

zostało Centrum Informacji Europejskiej. W dalszej części rozdziału Autorka omawia główne

cele rządowej kampanii informacyjnej, której istotnym elementem był Program Informowania Społeczeństwa. Paulina Olechowskazauważa, iż założeniaprogramu odbiegały od sposobu

jegorealizacji. Niekonsekwencja tawynikała jej zdaniem z brakuwystarczającejkoordynacji ze strony rządu orazszerokiego ukierunkowaniainformacji dowszystkich środowisk, wtym rów­

nieżniezainteresowanychpogłębieniem swego stanu wiedzy, eurosceptykóworaz osób niezde­

cydowanych. W drugiej części rozdziału Autorka przedstawiłazałożenia i realizację kampanii

przed- i poreferendalnej. Kampania przed-referendalna stanowiła istotną część w procesie

przedstawiania Polakomrzetelnych informacji na temat szans wynikającychz członkostwa i tymsamymzmobilizowania ich do udziałuw referendum.Przeprowadzona w dwóch odsło­

nach kampania, zdaniemAutorki, nie miała jednorodnego charakteru, ponieważ różneośrodki decyzyjneprowadziływłasneakcje. Odmienną strategię przyjęto po referendum europejskim, co przejawiało się określeniem trzech grup odbiorcówi,jak zauważaAutorka, odmiennej formy

przekazu uzależnionejod danego profilu grupy. Bardzo ważnązdaje się być kontestacja poczy­ niona przez P. Olechowską, iż omówiona kampania informacyjna byłajednymz ważniejszych przedsięwzięć politycznych po 1989 roku, w którym porozumiałysię różne partie. Stanowiło to jej zdaniempierwszysygnał o stopniowym zacieraniu się różnicideowo-historycznychskut­

438

RIE7’13

kujących podziałemnapostkomunę i postsolidarność, który jednak nadal obecny jest w szeroko

rozumianym dyskursie politycznym.

Rozdziałdrugi koncentrujesię nacharakterystyce prasyregionalnejw polskim systemie me­ dialnym oraz omawia metodologię badańpodjętychprzezAutorkę. Rozdziałten systematyzuje

koniecznądla dalszej lektury wiedzę poprzez ukazanie rozmaitych definicji oraztypologiiprasy regionalnej. Autorka przedstawia następnie charakterystykę dzienników regionalnych, które

stały się dla niej materiałem źródłowym recenzowanej publikacji. Wrozdzialeomówiono także

przemiany, które nastąpiły wPolsce po 1989roku,a które wynikały z likwidacji Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa- Książka - Ruch”.W omawianejczęści rozprawy, Autorka zaprezentowała również pięćhipotez badawczych oraz szczegółowo przedstawiła klucz katego-ryzacyjny.

AkcesjaPolski do UniiEuropejskiej w prasie regionalnej województwa zachodniopomor­ skiego stanowi temat trzeciego rozdziału publikacji.Autorka scharakteryzowaławnim aktyw­ ność ugrupowań politycznych, których posłowie często wypowiadali się na łamach prasy zachodniopomorskiej. PaulinaOlechowskazauważa, iż pewienprzełom w prowadzeniu polity­ ki informacyjnej oraz jej percepcja pośród mediów nastąpił w styczniu 2003, kiedy nastąpiła

zmiana na stanowiskuministra dospraw informacji europejskiej.Autorka kontestuje dalej,iż osukcesie prowadzonejkampanii zadecydowało także zaangażowanie się Prezydenta RP, Alek­ sandra Kwaśniewskiego wraz z małżonką.W dalszej częścirozdziału Autorkaprezentuje opinię

lokalnych dziennikarzy i czytelników po przeprowadzonym 7 i 8 czerwca 2003 rokureferendum

europejskim. Stwierdza ona,iżokres poreferendalny cechował się niemal całkowitym zanikiem zagadnieńunijnychw analizowanej prasie. Coraz więcej tekstów traktowało otematach lekkich,

niebrakowało także tekstów publicystycznych i komentarzy. Istotne miejsce w rozdziale poświę­

cone zostało także stosunkompolsko-niemieckim, które stały się elementem dyskusjidotyczącej

akcesjiPolski doUnii Europej skiej. Autorka ukazała specyficzny charakter współpracymiędzy­ regionalnej ze szczególnym uwzględnieniem współpracytrans granicznej.Wartym zaznaczenia

jeststwierdzenie, iż Niemcy przedstawiane były wprasie zachodniopomorskiejjako zwolennik iadwokat interesów Polski w UniiEuropejskiej. Głównymi autorami tekstów prasowych byli przedstawiciele władz samorządowych, kół gospodarczych i, co ważne, także mieszkańcy

województwa. Oczywistymjest, iż poobustronach pojawiałysię wątpliwości orazlęki, które

Autorka również scharakteryzowała. Rozdział czwarty poświęcony został odzwierciedleniu drogiPolski doUnii Europejskiej na łamach dzienników regionalnychwojewództwa lubuskie­ go. Publikowane materiały korespondowały zkolejnymi ważnymi wydarzeniami,jak zamknię­ cie negocjacji akcesyjnych, podpisanie traktatu akcesyjnego czy przeprowadzenie referendum akcesyjnego.Każdyznich został rzetelnie omówiony przez Autorkę publikacji a umieszczone

wykresyitabele znacznieułatwiły lekturępracy. Szczególne miejsce w tekstach zamieszczo­ nych nałamachgazetlubuskich zajęła kwestia postrzegania Niemiec jako adwokata polskich sta­ rań o członkostwo w Unii Europejskiej.W dalszej części Autorka omawiahistoryczny rozwój

porozumień Polaków zNiemcami. Przeprowadzającwnikliwąanalizę, Autorkastwierdza, iż

„celem tekstów prasowych, poświęconych polsko-niemieckiej tematyce, było przedstawienie lubuskim czytelnikom korzyścipłynących z pogłębianiasąsiedzkich stosunkówz Niemcami”. Interesującym zabiegiem w dalszej częścirozdziału jestzestawienie przez Autorkę argumentów przeciwników i zwolenników wstąpienia Polskido Unii Europej skiej, wśród których znaj dowali się przedewszystkimpracownicy sektora gospodarki czylokalni politycy. Równieżpolitycy z tzw. „pierwszych stron gazet”braliudział wlicznychfestynachpromujących akcesjęPolski

do Unii.

Tematem piątegorozdziału Autorka uczyniłaobraz starań Polski o członkostwowUniiEu­ ropejskiejw dziennikach dolnośląskich.Pod wieloma względamistruktura rozdziałuprzypomi­

na model zastosowany w czwartym rozdziale. Autorka również omawia charakter relacji

RIE 7’13

439

którzyna bieżąco krytykowali potknięcia rządu w działaniach promocyjnych. Autorka podkre­ śla, iżpewną cechą charakterystyczną tekstów dzienników dolnośląskich było częste zwracanie sięo opinię do znanych polityków. Wydarzeniemnajczęściejkomentowanym byłojednak refe­ rendumeuropejskie,zjawisko to Autorka opisuje szczegółowowdalszej częścirozdziału. Oce­

nie poddane zostały także opinie lokalnych liderów, zarówno reprezentujących środowisko naukowe,sferę polityki czy religii. Tocząca się kampaniainformacyjna stała się swoistym poli­

gonem, na którym zderzały się racje zarówno entuzjastów, jak i przeciwników akcesji. Podobnie

jak w poprzednim rozdziale istotne miejsce Autorka poświęciła kwestii stosunków polsko-nie­

mieckich. Wprzeciwieństwie do tekstów zamieszczonych wprasie lubuskieji zachodniopomor­

skiej, materiały prasowe dzienników dolnośląskichproblematycepolsko-niemieckiej poświęciły najmniejmiejsca.

Ostatni, szósty rozdziałstanowi zebranie i podsumowanie badań przeprowadzonychprzez

Autorkę. Paulina Olechowska zestawiłatrzynaście dzienników, które były przedmiotemjej ba­ dańcelem przeprowadzenia analizy porównawczej. W rezultacieczytelnikotrzymał bardzoin­

teresujący materiał,z którego wynika między innymi,iż najwięcej tekstów poświęconych Unii Europejskiejukazało się w województwie Zachodniopomorskimoraz, iżpodsycanie euroentu-zjazmu przed referendumskutkowało wzrostem sceptycyzmu wobec przystąpienia Polski do Unii. Analizie porównawczej poddane zostały także wypowiedziliderów opinii publicznej, jak i materiały traktujące o wzajemnychrelacjach Polski i Niemiec. Publikacja Pauliny Olechow­ skiej stanowi bardzo istotny wkład w studianad problematykąakcesjiPolski do Unii Europej­ skiej. Walorem pracy jest również jej przystępny język, dzięki któremu również czytelnik

zaczynający swąintelektualnąprzygodęztematyką integracji Polski zUnią Europejską nie po-

czuje sięzawiedziony.

RAFAŁ KAMPROWSKI

Marek

Rewizorski,

Beata Przybylska-Maszner,

System

Instytucjo

­

nalny Unii

Europejskiej

po

traktacie z

Lizbony. Aspekty

polityczne

i

prawne,

Wydawnictwo

Difin, Warszawa

2012,

ss.

482.

Najnowsza książka badaczy legitymujących się już sporymdorobkiem piśmienniczym zo­ stała poświęcona systemowi instytucjonalnemu UEpowejściu w życie Traktatu zLizbony. Jest to interesujące, nowatorskie ioryginalne ujęcie takważnych zagadnień, dodatkowo nasycone

dużymładunkiem treści teoretycznych. Przyj ęta optyka badawcza ustawiabadaną problematykę

pod niecoinnymkątem,dotąd nieeksplorowanym naukowo,przezcoksiążkazyskuje na atrak­

cyjności. Przyjęte hipotezy badawczei cele założone w pracy pozwalają lepiej udzielić odpo­ wiedzi chociażby na pytania o znaczenie przeobrażeń, którezaszły w strukturze instytucjonalnej

UE,czy o instytucje mające największywpływ na kreowanie polityki Unii ze względu nakom­

petencje prawodawcze oraz inicjatywę ustawodawczą.

Rozpoczynając poszukiwania badawcze, autorzyprzeprowadzili szerokozakrojoną kweren­

dę i zgromadzili wiele materiałów źródłowych, książek, artykułów, dokumentów unijnych

zarówno w j.polskim, jak i obcym, stanowiącychreprezentatywną literaturędla podjętego przez

autorów przedmiotu badań.

Książka jestobszerna, ale zewzględu naprecyzję słowa izwięzłość wypowiedzi nie sprawia

trudności w lekturze.Autorzy posiadajądobrze ugruntowaną wiedzęwzakresie opisywanych