Kodeks Napoleona
zajęcia nr 13 – 16 stycznia 2018 r..
Przesłanki kodyfikacji
- sytuacja polityczna i społeczna - stan prawny
- Komisja Kodyfikacyjna z 1793 roku i jej trzy projekty (1793, 94, 96) - Komisja Kodyfikacyjna powołana przez Napoleona w 1800 r
4 osobowa komisja:
François Denis Tronchet
Jean-Étienne-Marie Portalis
Félix-Julien-Jean Bigot de Preameneu Jacques de Maleville
Uchwalenie
36 odrębnych ustaw uchwalono już w 1803 i 1804 roku.
21 marca 1804 roku uchwalona została ustawa zbiorcza pt. Kodeks cywilny Francuzów (fr. Code civil des Français).
Od 1807 jako Kodeks Napoleona (Code Napoléon).
Po upadku Cesarstwa powrócono do oryginalnej nazwy, aczkolwiek związki z Napoleonem są nierozerwalne.
Systematyka
Sześć artykułów wstępnych o skutkach prawnych i stosowaniu prawa
• księga I: O osobach (Des personnes) – 11 tytułów, art. 7–515
• księga II: O majątkach i różnych rodzajach własności (Des biens et des différentes modifications de la propriété) – 4 tytuły, art. 516–710
• księga III: O różnych sposobach nabywania własności (Des différentes manières dont on acquiert la propriété) – 20 tytułów, art. 711–2281
Podział ten nawiązywał częściowo do trójpodziału prawa rzymskiego w Instytucjach Gaiusa (personæ-res-actiones).
Realizacja postulatów nurtu naturalnoprawnego.
Prawo osobowe i rodzinne
- Równość i powszechność praw prywatnych z zachowaniem patriarchalnego modelu (wszyscy obywatele płci męskiej);
- Brak ograniczeń w prawach cywilnych wynikających z wyznania, święceń kapłańskich lub ślubów zakonnych;
- Ustalenie początku i końca zdolności prawnej;
- Stosowanie instytucji śmierci cywilnej (wskutek skazania np. na śmierć, banicję);
- Ograniczenia prawne kobiet (podleganie władzy męża) i dzieci nieślubnych (podział na dzieci nieślubne i pochodzące z nieprawego łoża, tj. cudzołożne i kazirodcze);
- Laicyzacja małżeństwa – śluby cywilne zawierane przez urzędnikiem; możliwość
rozwodu i utrzymanie męskich przywilejów. Wiek – mężczyzna 18 lat, kobieta – 15 lat (wraz z wymaganą zgodą rodziców).
Prawo rzeczowe
- Brak definicji rzeczy, pojęcie „majątków” (fr. Biens) - Podział na dobra ruchome i nieruchome
- Prawo własności zdefiniowane jako prawo do korzystania z rzeczy i rozporządzania nimi w sposób najbardziej nieograniczony, pod warunkiem że nie są używane w sposób zabroniony przez ustawę lub przepisy
Była to realizacja postulatów rewolucji francuskiej, która miała na celu zagwarantowanie poszanowania prawa własności
- Likwidacja własności podzielonej
1. sposoby pierwotnego nabycia własności
• przyłączenie
• włączenie
• przedawnienie (forma zasiedzenia)
2. sposoby pochodnego nabycia własności
• spadek
• darowizna między żyjącymi (inter vivos) lub testamentowa (mortis causa)
• na skutek zobowiązań
Wadliwa konstrukcja prawa hipotecznego (małe zainteresowanie faktyczne) – prymat prawa pruskiego i polskiego.
Prawo spadkowe
Na mocy art. 718 otwarcie spadku następowało z chwilą śmierci naturalnej lub śmierci cywilnej spadkodawcy. Według art. 25 spadek po osobie skazanej na śmierć cywilną przechodził na jego prawnych następców tak, jakby skazaniec umarł w sposób naturalny i bez testamentu.
Dziedziczenie beztestamentowe:
• spadkobiercy "porządkowi"
1) dzieci zmarłego lub ich zstępni
2) rodzeństwo zmarłego i zstępni rodzeństwa
3) wstępni w linii ojca i w linii matki (dzielenie na dwie części)
• spadkobiercy "nieporządkowi" (według kolejności dziedziczenia):
1) uznane dzieci naturalne 2) współmałżonek
3) Skarb Państwa
Zobowiązania
Regulacje dotyczące zobowiązań zostały zawarte w księdze III kodeksu. Wyróżniono pięć źródeł zobowiązań:
• z umowy (ex contractu);
• z "jakby-umowy" (quasi ex contractu);
• z deliktu (ex delicto);
• z "jakby-deliktu" (quasi ex delicto);
• z mocy ustawy (de l'autorité seule de la loi)
Warunki ważności umowy:
• zgoda obu stron;
• zdolność do zawierania umów;
• określenie przedmiotu zobowiązania;
• causa - istnienie i prawidłowość odpowiedniej przyczyny prawnej.
