MIEJSCE MAYCH I REDNICH MIAST W ROZWOJU
TURYSTYKI NA PRZYKADZIE TARNOWA
Jan Siekierski
Streszczenie. W zwizym opracowaniu podjto problem potencjau turystycznego ma-ych i rednich miast w Polsce, wpisujcego si w dziedzictwo kulturowe Europy. Prob-lem zilustrowano przykadem miasta Tarnowa. W wietle historii i ogólnej charakterystyki wskazano na walory i atrakcje turystyczne – przyrodnicze i kulturowe. W dalszej czci scharakteryzowano ruch turystyczny oraz niektóre waniejsze elementy zagospodarowania turystycznego. W krótkim zarysie omówiono take perspektywy w wietle strategii i przy-jtych kierunków rozwoju turystyki.
Sowa kluczowe: miasto, walory kulturowe, zagospodarowanie turystyczne, strategia roz-woju turystyki
WSTP
Mae i rednie miasta w Polsce opieraj swój potencja turystyczny gównie na walo-rach historycznych, wpisujc si trwale w dziedzictwo kulturowe Europy. Problemy roz-woju turystyki tej grupy destynacji turystycznych mona zilustrowa przykadem miasta Tarnowa, które ze wzgldu na swoj przeszo, zabytki kultury materialnej i niematerial-nej oraz stosunki etnicznie dysponuje moliwym do wykorzystania na skal europejsk potencjaem turystycznym.
Turystyka jest zjawiskiem o bogatych treciach: kulturalno-poznawczych, religijnych, zdrowotnych, biznesowych i innych. Wszystkie jej formy mona znale w Tarnowie bd te w otoczeniu tego miasta, np. turystyk pielgrzymkow w Tuchowie, uzdrowi-skow w nieodlegej Bochni (kopalnia soli).
Uczestnictwo w ruchu turystycznym do destynacji miejskich charakteryzuje osoby o rónych upodobaniach, zainteresowaniach i moliwociach realizacji. Rzetelne dane o rozmiarach i strukturze ruchu turystycznego stanowi podstaw wnikliwych analiz miejscowego rynku turystycznego, a take dziaa marketingowych. Potrzebne s take
Adres do korespondencji – Corresponding author: Jan Siekierski, Maopolska Wysza Szkoa Eko-nomiczna w Tarnowie, Rynek 9, 33-100 Tarnów, e-mail: jsiekier@ar.krakow.pl
odniesienia do rozwiza systemowych, podejmowanych z punktu widzenia uprawiania polityki rozwoju turystyki w skali kraju, regionów i lokalnej [Kurek, Mika 2007].
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie walorów, atrakcyjnoci, a tak-e ruchu turystycznego oraz waniejszych elementów zagospodarowania turystycznego miasta Tarnowa. Omówiono te strategi i kierunki rozwoju turystyki.
RYS HISTORYCZNY I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA TARNOWA
W IX wieku na zboczu Góry w. Marcina powsta gród Wilan, jeden z najwikszych w redniowiecznej Polsce, zniszczony na pocztku XIV wieku. Pierwsza wzmianka o istnieniu Tarnowa1 pochodzi z 1124 roku w spisie dóbr opactwa tynieckiego, a póniej jako wasno rycerska Specymira herbu Leliwa. Bdc kasztelanem wilickim, uczest-niczy on w koronacji Wadysawa okietka. Wedug najstarszych zapisów, 7 marca 1330 roku miejscowo Tarnów otrzymaa prawa miejskie na wzór Krakowa. Na Górze w. Marcina w 1331 roku Specymir uko czy budow potnego zamku, a take wiey kole-giaty oraz gotyckiego ratusza. Tarnów ju wówczas sta si znaczcym orodkiem handlu i rozwinitego rzemiosa [Ginalska 2001].
Zoty wiek miasta przypada na wiek XVI, a dynamiczny jego rozwój wynika z dzia-alnoci hetmana Jana Amora Tarnowskiego, zwaszcza w dziedzinie budownictwa rene-sansowego. Rozwój miasta kontynuowa syn hetmana Jan Krzysztof Tarnowski, a take inne rody osiade w Tarnowie.
Kolejne dwa stulecia w dziejach Tarnowa to stopniowy upadek. Czste poary, epi-demie i wojny prowadziy do ruiny. W wyniku pierwszego rozbioru Polski Tarnów zna-laz si w tzw. Królestwie Galicji i Lodomerii. Pewien rozwój nastpi dopiero pod ko-niec XVIII wieku, gdy Tarnów sta si siedzib powiatu i biskupstwa. Widoczny postp w rozwoju zacz si w drugiej poowie XIX wieku, w 1870 roku liczy ju blisko 40 tys. mieszka ców (trzecie miejsce w Galicji po Lwowie i Krakowie). W 1918 roku Tarnów jako pierwszy odzyska wolno [Ba burski 2000].
W latach midzywojennych zbudowano w Mocicach Pa stwow Fabryk Zwiz-ków Azotowych, zapocztkowujc uprzemysowienie ziemi tarnowskiej. Tragiczny w skutkach okres przypada na II wojn wiatow, niosc zniszczenia i mier, zwaszcza tutejszej licznej ludnoci ydowskiej.
Po wojnie nastpiy odbudowa i znaczcy rozwój, a liczba ludnoci stale wzrastaa do obecnego stanu 115,5 tys. mieszka ców. Przez duszy okres Tarnów by siedzib wojewódz-twa, a od 1 stycznia 1999 roku sta si siedzib dwóch powiatów – grodzkiego i ziemskiego w obrbie województwa maopolskiego.
Miasto Tarnów zajmuje obszar 72,38 km2 z gstoci zaludnienia 1596 osób na km2. Ludno w wieku produkcyjnym stanowi 63,5% przy staym wzrocie liczby osób w wie-ku poprodukcyjnym. W 2008 rowie-ku odnotowano dodatni przyrost naturalny (0,1‰) wo-bec ujemnego jeszcze w roku poprzednim. Ze wzgldu na migracje liczba mieszka ców zmniejsza si. Spadek ten wedug prognozy GUS wyniesie 14,8% w 2030 roku wzgl-dem 2008 roku [Informator... 2009].
Tarnów jest liczc si w Maopolsce aglomeracj przemysow. Tutaj w okresie transformacji powstay Tarnowski Klaster Przemysowy S.A. „Plastikowa Dolina”, Tar-nowski Park Naukowo-Technologiczny, Podstrefa Krakowskiej Strefy Ekonomicznej, Zielony Park Przemysowy [Raport... 2008].
Miasto stanowi take wany dla subregionu orodek akademicki z kilkoma uczelnia-mi.
WALORY I ATRAKCJE TURYSTYCZNE TARNOWA
Cechy i elementy rodowiska, które s przedmiotem zainteresowania turystów, okre-la si nazw walorów turystycznych [Kowalczyk 2002]. Przyjmuje si ich podzia na walory przyrodnicze i kulturowe, np. zabytki i obiekty historyczne, muzea itp.
Walory przyrodnicze
Tarnów jest pooony na Przedgórzu Karpackim i stanowi obszar bogaty w walory, oferujc due moliwoci wypoczynku na onie natury w miecie i jego otoczeniu.
Wyznaczone szlaki obejmuj atrakcyjne krajobrazowo trasy, sprzyjajce uprawianiu turystyki pieszej, rowerowej i samochodowej. czna dugo 22 wyznaczonych tras wy-cieczkowych wynosi 650 km. Do szczególnie atrakcyjnych nale szlaki:
czerwony (58 km) w miecie i wokó Tarnowa,
niebieski (23 km) w Tarnowie i z zespoem klasztornym w Tuchowie, óty (73 km) w Tarnowie i okolicy: Jamno-Kna-Cikowice.
Walory krajobrazowe Tarnowa odnosz si do takich obiektów, jak: [Ginalska 2001]: park miejski, zaoony w 1866 roku pod nazw Ogród Strzelecki, o wszechstronnym wykorzystaniu (koncerty, festyny, zawody strzeleckie, imprezy sportowe, zabawy dla dzieci i modziey itp.),
zielona pera Tarnowa; park Sanguszków pod Gór w. Marcina, dawniej z torem wycigów konnych, dziaalnoci rekreacyjno-wypoczynkow i sportow, krgielni i kortem tenisowym. Po wojnie zlikwidowano wikszo tych atrakcyjnych form re-kreacji,
Góra w. Marcina (384 m n.p.m.); najwyej wysunity na pónoc szczyt Karpat z ruinami zamku rodu Tarnowskich. Od 1938 roku Park Miejski im. Niepodlegoci z sieci cieek spacerowych i rowerowych, lenym starodrzewem i parkiem wypo-czynkowym,
Kantoria (wschodnia cz tarnowskiej dzielnicy Piaskówka), o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych, ze zbiornikiem wodnym po cegielni „Kantoria”, obec-nie akwen w dzierawie Polskiego Zwizku Wdkarskiego,
leny rezerwat przyrody „Debrza” w podtarnowskich Gumniskach w pónocnej czci miasta ze starodrzewem, bogat i unikalna or i faun,
las Lipie w czci pónocno-wschodniej Tarnowa, z wikszym kompleksem lenym (22 ha) z wieloma gatunkami chronionych rolin, np. wawrzynka. Lipie jest miejscem spacerów i przejadek rowerowych mieszka ców miasta i okolic (zawody kolarzy o Puchar Tarnowa MTB), a zim miejsce biegów narciarskich.
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Tarnów cechuj specy czne walory klimatyczne. Miasto znane jest jako polski bie-gun ciepa z najwysz, temperatur rednia, w kraju (8,8oC), a meteorologiczne lato trwa 118 dni.
Walory kulturowe
Tarnów nie bez powodu nazywany jest „per renesansu”, gdy na trasie turystycznej „Szlak renesansu” znajduj si wspaniae zabytki, zachowane do dzisiaj. Tarnów synie z renesansowego rynku oraz muzeów, w tym z pierwsz w Europie ekspozycj powi-con historii i kulturze Romów. Ponadto w miecie zlokalizowane s zabytki zwizane z histori ydów tarnowskich. Miasto zwizane jest swoj histori z yciem generaa Józefa Bema [Marciniak i Strojny 2007].
Szlak renesansu. Starówka jest jednym z najpikniejszych przykadów
renesansowe-go ukadu architektonicznerenesansowe-go w Polsce. Tarnowski rynek (0,66 ha) otaczaj okazae wie-lopitrowe kamienice (w czci, gdzie mieci si Muzeum Okrgowe, z podcieniami).
W centralnym punkcie rynku ulokowany jest Ratusz – zbudowany w XIV wieku, pierwotnie gotycki, potem poddawany wielokrotnie przebudowie, aby ostatecznie nada mu cechy renesansowe. Zwie czony ceglan attyk i 14 maszkaronami (wedug projektu J. Padovano) oraz 30-metrow wie z najstarszym rcznie nakrcanym zegarem. Szczyt dachu zdobi herb rodu Sanguszków – Pogo (który zastpi wczeniejszy tutaj herb Le-liwa). Od 1931 roku w miejsce magistratu zaoono tutaj muzeum, które funkcjonuje do dzisiaj.
Obok rynku na ssiednim placu znajduje si bazylika katedralna, która w gotyckim ksztacie bya wityni jednonawow i bez wiey, któr dobudowano pod koniec XV wieku na wysoko 72 metrów. Obecna w stylu neogotyckim zostaa uksztatowana pod koniec XIX wieku. Arcydzieem renesansowej rzeby nagrobnej w skali europejskiej w bazylice jest nagrobek Barbary z Tczy skich Tarnowskiej, pierwszej ony hetma-na Jahetma-na A. Tarnowskiego, wykohetma-nany w 1536 roku w piaskowcu przez wspomnianego wczeniej artyst woskiego J. Padovano, take autora pomnika hetmana Tarnowskiego i nagrobka Zo i Tarnowskiej ksinej Ostrogskiej.
W zauku placu Katedralnego mieci si Dom Mikoajewskich, zbudowany w 1524 roku w kamieniarce gotycko-renesansowej. Budynek zmienia przeznaczenie, m.in. by Fili Wszechnicy Jagiello skiej, a obecnie jest Muzeum Diecezjalnym, zaoonym w 1808 roku jako pierwsze na ziemiach polskich.
Urokowi Starego Miasta sprzyja koncentracja ycia kulturalnego i towarzyskiego mieszka ców Tarnowa i coraz liczniej przybywajcych turystów.
Szlak pamici ydów. Pierwsze wzmianki o osadnictwie ydów w Tarnowie
pocho-dz z 1445 roku. Powikszajca si stale grupa mieszka ców naleaa w duej czci do elity spoecznej, która zbudowaa dzielnic z synagog, szkoami, drukarni. Tutaj ydzi w 1904 roku wznieli mykw (ani) w stylu maureta skim. W Domu Florina mieci si obecnie siedziba PTTK. W otoczeniu placu pod Dbem (obecnie Bohaterów Getta) Niemcy utworzyli w 1942 roku getto, pocztkowo na 40 tys. osób. Z tego miejsca zo-sta odesany pierwszy transport winiów do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Zbu-rzona zostaa stara synagoga, po której pozostaa tylko bima (podwyszenie, z którego odczytywana bya Tora). Zachowa si cmentarz ydowski (kirkut), jeden z najstarszych
i najwikszych w poudniowej Polsce, z ponad tysicem nagrobków od XVII wieku do dzisiaj.
Szlak generaa Józefa Bema. Urodzony 14 marca 1794 roku w Tarnowie bohater
narodowy Polski i Wgier Józef Bem ma w ratuszu sta wystaw. Na placu przy ul. Waowej pod murami Starego Miasta stoi monumentalny pomnik z brzu, odsonity 11 maja 1985 roku, przedstawiajcy generaa w wgierskim stroju wojskowym z szabl w rku [Ba burski 2000].
Najwikszym obiektem upamitniajcym generaa jest mauzoleum z jego prochami, wzniesione w 1928 roku w Parku Strzeleckim na stawie wedug projektu A. Szyszko-Bo-husza. Warto nadmieni, e wadze miasta wspópracuj z Wgrami. Dziaa tutaj prnie równie Towarzystwo Przyjació Wgier.
RUCH I ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE TARNOWA
W 1874 roku w Tarnowie powoano Delegatur Zarzdu Towarzystwa Tatrza skiego, a w 1924 roku powsta Oddzia Tarnowski Polskiego Towarzystwa Turystycznego. Tu-rystyk aktywnie rozwija take Zwizek Harcerstwa Polskiego. W 1931 roku powstao Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. W 1950 roku w wyniku poczenia PTTK i PTK powstao Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. W Tarnowie dziaa Oddzia PTTK, przyczyniajcy si do dynamicznego rozwoju turystyki w regionie [Kiryk, Ruta 1987].
Ruch turystyczny w Tarnowie
Do instytucji promujcych turystyk i odpowiedzialnych za jej rozwój nale: Urzd m. Tarnowa; Biuro Sportu, Turystyki i Rekreacji oraz Biuro Promocji Miasta, Tarnowskie Regionalne Centrum Koordynacji i Turystyki,
PTTK, Oddzia w Tarnowie,
Tarnowskie Centrum Informacji (TCI),
Maopolska Organizacja Turystyki w Krakowie.
Tarnowskie Centrum Informacji od kilku lat prowadzi badania ruchu turystycznego w miecie i subregionie. Sprawozdawczo w ewidencji statystycznej turystów odnosi si do osób korzystajcych przynajmniej z jednego noclegu w rejestrowanej bazie noclego-wej. A zatem wielu turystów nie guruje w tych ujciach, gdy przebywaj u znajomych, nie nocuj lub korzystaj z kwater przypadkowych, bd te przeznaczaj jeden dzie na pobyt. Ruch turystyczny w Tarnowie w latach 2007–2008 ilustruje tabela 1.
Najwicej turystów krajowych przybyo do Tarnowa z województw: maopolskie-go, lskiemaopolskie-go, podkarpackiego i mazowieckiego. Z zagranicy gównie z Niemiec, Fran-cji, Wgier, Woch i Wielkiej Brytanii. Najwicej osób przebywao w Tarnowie 1–2 dni w zdecydowanej wikszoci w sezonie letnim, bo ponad 60%.
Dynamika ruchu turystycznego wskazuje, i ogólny wzrost liczby przybywajcych by mniejszy w 2008 roku w stosunku do roku poprzedniego, ale wikszy wzgldem 2006 roku. Dotyczy to równie turystów zagranicznych, jednak ich udzia w przybywajcych ogóem wynosi tylko 20%. Zauway mona wzrost liczby osób korzystajcych z nocle-gów, chocia dynamika udzielonych noclegów w przyjtych latach bya niska (7,1%).
–
–
–
–
–
redni czas pobytu turysty waha si od 1,52 do 2,09 dni w czerwcu 2008 roku. Sto-pie wykorzystania miejsc noclegowych w obiektach turystycznych wynosi 30,6%, a w hotelach 60,3%. Z przeprowadzonych szacunków wynika, e turyci pozostawili w miecie w 2008 roku okoo 46,4 mln z, w tym 22,2 mln z turyci zagraniczni [Infor-mator Turystyczny m. Tarnów 2009].
Z informacji TCI wynika, e najwikszym zainteresowaniem turystów w 2008 roku cieszyy si Muzeum Okrgowe – 24 tys. osób i Muzeum Diecezjalne – 6,1 tys., a w imprezach plenerowych uczestniczyo w Tarnowie ponad 100 tys. osób [www.it.tarnów. pl].
Zagospodarowanie turystyczne Tarnowa
Istotn rol w ruchu turystycznym odgrywa stan zagospodarowania w tej dziedzi-nie dziaalnoci usugowej. Szczególne znaczedziedzi-nie maj dostpno komunikacyjna, baza gastronomiczna i noclegowa, a take moliwoci wypoczynku, rekreacji i sportu, nie zapominajc o kulturze i rozrywce.
Dostpno komunikacyjna. Miasto posiada dobrze zorganizowan sie pocze
drogowych i kolejowych w regionie oraz z innymi orodkami w kraju, a take ssia-dami z zagranicy. Problemem pozostaje zapewnienie szybkiego ruchu autostradowego (w budowie A-4) i kolejowego. Take jak w caym kraju konieczna jest poprawa jakoci wikszoci dróg w miecie i subregionie.
Baza handlowa i gastronomiczna. W Tarnowie bardzo dobrze rozbudowana jest
sie handlu detalicznego i hurtowego. W ostatnich latach znacznie zwikszya si licz-ba obiektów gastronomicznych (restauracji, kawiarni, cukierni, pubów, pizzerii, licz-barów szybkiej obsugi). Do oryginalnych rozwiza w tym zakresie naley utworzenie restau-racji cyga skiej, meksyka skiej, austriackiej i innych.
Baza noclegowa-kwaterunkowa. Naley do sabiej rozwinitych, chocia widoczna
jest tutaj systematyczna poprawa. Obejmuje takie obiekty, jak hotele, pensjonaty, zajazdy,
Tabela 1. Ruch turystyczny w Tarnowie (tys. osób) Table 1. Tourism in Tarnów (thousand people)
Wyszczególnienie Lata Dynamika
2006 = 100 2006 2007 2008 Liczba osób ogóem – w tym turyci zagraniczni 450 80 500 100 475 95 105,5 118,7 Liczba korzystajcych z noclegów – w tym turyci zagraniczni 50 12,5 52,5 13,5 60 12,4 120,0 99,2 Liczba udzielonych noclegów – w tym turyci zagraniczni 98 25 100 23 105,0 23 107,1 92,0 ródo: www.it.tarnow.pl. Statystyki. Raport „Turystyka w 2008 r. w regionie tarnowskim”.
schroniska modzieowe, domy wypoczynkowe, prywatne pokoje gocinne i kempingi. Przecitnie na jeden obiekt przypada 29 miejsc noclegowych. óek dostpnych dla tury-stów jest okoo tysica (z uwzgldnieniem obiektów sezonowych), tj. okoo 1,5% ogóem w Maopolsce.
Orodki sportowo-rekreacyjne. Tarnowski Orodek Sportu i Rekreacji z sieci
py-walni, boisk, lodowisk, hal sportowych, siowni, powsta w 1991 roku. Z klubów sporto-wych naley wymieni Uni Tarnów zaoon jeszcze w 1928 roku (z wyróniajc si w kraju sekcj ulow), posiadajc hal widowiskowo-sportow. Aktualnie przy udzia-le rodków z UE w budowie znajduje si Ponadregionalne Centrum Sportowo-Rekre-acyjne w Tarnowie.
Instytucje kulturalno-rozrywkowe. Gówn instytucj kulturalno-rozrywkow jest
Tarnowskie Centrum Kultury powoane w 1992 roku, któremu podlega najwiksze kino „Marzenie” oraz „Letni Am teatr”. Centrum organizuje wiele imprez kulturalnych i roz-rywkowych, wanych take dla przybywajcych do miasta turystów. Z waniejszych na-ley wymieni konkurs lmowy (Tarnowska Nagroda Filmowa) oraz aktywne sceny: muzyczn, plastyczn i kabaretow.
Do wanych obiektów kulturalnych nale: Tarnowski Teatr im. L. Solskiego, dzia-ajcy od 1945 roku (organizator Ogólnopolskiego Festiwalu Komedii) oraz Mocickie Centrum Kultury, które powstao w 2006 roku kontynuujce dziaalno wczeniej istnie-jcego tutaj (od 1971 r.) Domu Kultury Zakadów Azotowych.
PERSPEKTYWY ROZWOJU TURYSTYKI W TARNOWIE
W spojrzeniu prospektywnym rozwój turystyki czy si z rozwojem miasta, prze-strzennym zagospodarowaniem, podniesieniem jego atrakcyjnoci dla turystów oraz pro-mocj i reklam walorów turystycznych.
Strategia rozwoju turystyki
Przyszociowe ujcie zada zwizanych z rozwojem turystyki w Tarnowie zawarte zostao w nastpujcych dokumentach regionalnych:
Strategia rozwoju woj. maopolskiego na lata 2007–2013,
Kierunku rozwoju turystyki dla woj. maopolskiego na lata 2007–2013,
Strategia rozwoju spoeczno-gospodarczego miasta Tarnowa na lata 2000–2015. W pierwszym dokumencie podkrela si konieczno: systematycznej rozbudowy infrastruktury turystycznej, zachowania walorów przyrodniczych dla nastpnych poko-le , ochrony rodowiska i dziedzictwa kulturowego oraz podnoszenia atrakcyjnoci tury-stycznej miasta i rozszerzenia dziaalnoci gospodarczej, zwizanej z turystyk, a take podniesienia rentownoci usug turystycznych.
Drugi dokument, opracowany i przygotowany przez Maopolsk Organizacj Tury-styczn, zakada:
rozwój produktu markowego, jakim jest turystyka miejska, kulturowa, pielgrzymko-wa, rekreacyjna,
pooenie nacisku na atwo dostpn i rzeteln informacj turystyczn oraz promo-cj,
–
–
–
–
–
uwzgldnienie w dziaaniach ekonomicznego aspektu rozwoju turystyki (zatrudnie-nie, dochody, wpyw na rozwój gospodarczy),
zwikszenie moliwoci inwestycyjnych, e szczególnym uwzgldnieniem do nan-sowania ze rodków Unii Europejskiej.
Trzeci dokument zosta doprecyzowany w 2007 roku wraz z Programem Tarnów 2010 i wskazuje na nastpujce priorytety operacyjne:
rozwój infrastruktury komunikacyjnej,
wzrost jakoci ycia i poziomu wiadczenia usug publicznych oraz estetyka miasta, monitorowanie stanu rodowiska i zrównowaony rozwój,
ksztatowanie pozytywnego wizerunku miasta, jako regionalnego centrum aktywno-ci i integracji lokalnych spoecznoaktywno-ci.
Cao realizowanych zada zawarto w wieloletnim planie inwestycyjnym miasta Tarnowa. Na podstawie analizy SWOT uznano za piln potrzeb popraw ukadów ko-munikacyjnych, a take rozwój infrastruktury edukacyjnej, kulturalnej i rekreacyjnej. Uwzgldniono stron nansow realizacji przyjtych zada i projektów.
Kierunki dziaa w rozwoju turystyki
W rozwoju gospodarczym due znaczenie ma wykorzystanie ekonomicznych i poza-ekonomicznych instrumentów bezporednich i porednich o charakterze ekonomiczno-- nansowym. W tym zakresie szczególna rola przypada wadzom samorzdów terytorial-nych oraz aktywnoci i inicjatywom mieszka ców.
Oddziaywanie pa stwa obejmuje polityk makro- i mikroekonomiczn, a jej skutecz-no oceniana jest m.in. przez kryterium efektywnoci alokacyjnej, stabilny, zrównowa-ony rozwój i wpyw na tempo wzrostu gospodarczego. Polityka rozwoju obejmuje wic dziaania i decyzje w zakresie celów, rodków i zada podejmowanych przez wadze odpowiednich szczebli decyzyjnych, dysponujcych okrelonymi rodkami nansowymi krajowymi i zagranicznymi, np. unijnymi.
Kluczowym programem zwizanym z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej by realizowany w latach 2004–2006 Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regio-nalnego (ZPORR). Obecnie jest realizowany Maopolski Regionalny Program Operacyj-ny (MRPO) na lata 2007–2013, z uwzgldnieniem wymogów Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Maopolskiego [Siekierski 2009].
ZAKO CZENIE
Tarnów z racji posiadanych walorów i atrakcji turystycznych zasuguje na szerokie zainteresowanie turystów w kraju i za granic.
Dziaania w tym zakresie, gównie przez wykorzystanie rónych form promocji mia-sta, wynika ze zrozumienia przez wadze regionalne i lokalne, znaczenia turystyki dla rozwoju gospodarczego. Std zrozumienie wadz miasta dla modernizacji i staej rozbu-dowy infrastruktury turystycznej z uwzgldnieniem wymogów ochrony rodowiska oraz wykorzystania odnawialnych róde energii. W ostatnich latach radykalnie ograniczono redni i nisk emisj zanieczyszcze . Wprowadza si take szeroki zakres recyklingu.
–
–
–
–
–
–
Jednake podstawowym zadaniem pozostaje rozbudowa bazy noclegowej i innych form wiadczenia usug dla turystów.
Podejmowane inicjatywy w zakresie rozwoju turystyki w Tarnowie wynikaj m.in. z opracowanych i przyjtych programów, strategii, projektów i planów – stanowicych podstaw i punkt odniesienia do realizacji zada w tym zakresie.
PIMIENNICTWO
Ba burski K., 2000. Przewodnik po Tarnowie. S-Can, Tarnów, 21.
Ginalska T., 2001. Tarnów – miasto z tradycj, otwarte na przyszo. PUW, Tarnów, 7. Informator Statystyczny – Miasto Tarnów, 2009. GUS, Oddzia Kraków.
Kiryk F., Ruta Z., 1983. Tarnów – dzieje miasta i regionu. Wyd. UM w Tarnowie. Kowalczyk A., 2002. Geogra a turyzmu. PWN, Warszawa.
Marciniak B., Strojny A., 2007. Tarnów – pera renesansu. Wyd. „Bezdroe”, Kraków.
Kurek W., Mika M., 2007. Turystyka Tarnowa jako przedmiot bada naukowych. PWN, Warszawa, 14. Raport o stanie m. Tarnów za rok 2008. Internet: www.tarnow.pl/indeks php/pl/Miasto/Urzd m.
Tarnowa.
Siekierski J., 2009. Polityka rozwoju regionalnego w Maopolsce w latach 2000–2007. Urzd Mar-szakowski, Kraków.
THE POSITION OF SMALL AND MEDIUM TOWNS IN TOURISM DEVELOPMENT ON THE EXAMPLE OF TARNÓW
Abstract. The article is a concise presentation of the town of Tarnów position on a tourist map of Poland. In the light of its history and general characteristics the tourist values, natural and cultural attractions of the city were discussed. Further, the tourist movement was characterized and some more important elements of tourist facilities development. The perspectives were outlined brie y in the light of adopted strategy and directions in tourism development.
Key words: town, cultural values, tourist facilities development, strategy of tourism de-velopment
