Wiedza oraz umiejętności praktyczne pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym dotyczące przeprowadzania domowych pomiarów ciśnienia tętniczego

PRACE ORYGINALNE

KarolinaPOLETEK1 Izabela PAŁASZ1 Andżelika SIWIEC1 Agnieszka OLSZANECKA2

Wiedza oraz umiejętności praktyczne pacjentów z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym dotyczące przeprowadzania domowych pomiarów ciśnienia tętniczego

Knowledge and n <.. ards home blood

¡> , l

j ‘ i ij -1 i r i’ patients with arteria

hypertension

’Studenckie Koło Naukoweprzy IKlinice Kardiologii i ElektrokardiologiiInterwencyjnej orazNadciśnienia Tętniczego UJ CM

2I KlinikaKardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego UJ CM

Kierownik:

Prof,dr hab. n. med. Danuta Czarnecka

Dodatkowe słowa kluczowe:

gabinetowe pomiary ciśnienia tętniczego domowepomiary ciśnienia tętniczego nadciśnienie tętnicze

Additional key words:

office blood pressure measurements home blood pressure measurements hypertension

Autorzy niedeklarują konfliktu interesów

Otrzymano: 13.07. 2018 Zaakceptowano: 03. 09. 2018

Adres do korespondencji:

Dr hab. Agnieszka Olszanecka I KlinikaKardiologii, Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz NadciśnieniaTętniczego UniwersytetJagielloński, CollegiumMedicum ul.Kopernika 17, 31-501 Kraków

tel:+48 12 424 7300

e-mail: agnieszka. olszanecka@uj.edu.pl

Wstęp: Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najczęściej występujących schorzeń w społeczeństwie. Regu­

larne i poprawnie wykonywane po­ miary ciśnienia w domu umożliwiają nie tylko ocenę wartości ciśnienia tętniczego poza gabinetem lekarskim, ale takżeustalenie wskazań dofarma­ koterapii orazocenę skuteczności le­

czenianadciśnienia tętniczego.

Cel: Celem pracyjest ocena wie­

dzy pacjentów leczonych na nadci­

śnienie tętnicze na temat zasad pra­ widłowego pomiaru ciśnienia i ich przestrzegania w samodzielnych po­ miarach.

Materiał i Metodyka: Grupę bada­ ną stanowiło 205 pacjentów Poradni Nadciśnienia Tętniczego przyI Klinice Kardiologii i Elektrokardiologii Inter­ wencyjnej oraz Nadciśnienia Tętni­ czego UJ CM (41% mężczyzn, średni wiek 62 lata).Ocenawiedzy pacjentów została przeprowadzona za pomocą samodzielnie przygotowanego kwe­ stionariusza. Dodatkowe informacje zostały zebrane w trakcie obserwacji pacjentów wykonujących samodziel­

nie pomiar ciśnienia w warunkach zbli­

żonychdo warunków domowych.

Wyniki: Wśród badanych pacjen­ tów71,2% leczy się na nadciśnienie tętnicze dłużej niż5 lat. Zdecydowana większość (83,4%) korzysta z apara­

tów automatycznych zakładanych na ramię.W przypadku37,1% pacjentów wynik samodzielnego pomiaru ci­

śnienia tętniczego stanowi podstawę do samodzielnego modyfikowania schematu leczenia. 74, 6% badanych przyznaję, że prowadzi dzienniczek z pomiarami ciśnienia. Najczęściej obserwowaną rozbieżnością z zale­ ceniamibył brak wykonywania dwóch pomiarów w odstępie co najmniej jed­ nej minuty (75%). Najrzadziej pacjen­ ci wskazują jako czynnik wpływający nawynikpomiaruciśnienia niedawno spożyty posiłek (62, 9%) oraz wypeł­ niony pęcherz moczowy (60,5%).

Background:Hypertension is one of the most wide-spread conditions in our society. Regularand accurate home blood pressure measurements allow not only to evaluate the blood pressure outside the doctor’s office, but also to determine theindications for pharmacotherapy and to assess the effectiveness of treatment of hy­ pertension.

Aim: The aim of this study is to assess the state of knowledge ofpa­ tients treated for hypertension with regard to the guidelines and com­

pliance with those requirementswhi­ letaking self bloodpressure measu­ rements.

Material and Methods: The study group consisted of 205 consecutive patients of Hypertension Outpatient Clinic in 2016 (41% males, average age 62 years). The assessment of the patients’ knowledge was carried out with the useofself-prepared qu­

estionnaire. Additional information were collected byobserving patients taking blood pressuremeasurements individually in conditions resembling home environment.

Results: Among patients studied, 71. 2% havebeen treated forhyperten­ sion for over5 years. Themajority of them (83. 4%) use automatic measu­ rementdevicesplaced on the arm. In 37. 1% of patients, measurements in­

fluence the dose ofmedication taken.

74. 6% of respondents admit to keep a diarywith blood pressuremeasure­

ments. The most common mismatch between recommendation was failu­

re to take two measurements at an interval of at least 1 minute (75%).

The least number of patients indica­ te a recently consumed meal(62. 9%) and afull bladder (60.5%) as factors influencing pressure measurement results.

Conclusion: The state of knowled­

ge of patients treated for hyperten­ sion requires improvement. This is

Wnioski: Wiedza pacjentów leczących się na nadci­

śnienie tętnicze wymaga poprawy. Edukacja na temat techniki prawidłowego pomiaru jak i czynników wpływa­ jących na ten pomiarjest ważnym elementem poprawy

kontroli leczenia nadciśnienia tętniczego, ponieważ na podstawie wyników samodzielnych pomiarów ciśnienia tętniczego podejmowane są istotne decyzje terapeutycz­ ne w gabinecie lekarskim.

crucial for the treatment process, as therapeutic decisions aremade on the basis of results of measurementstaken by patients.

Wstęp

Nadciśnienie tętnicze (AH, arterialhy­ pertension) jest dominującym czynnikiem ryzyka chorób sercowo- naczyniowych, występuje u ok. 30-45% osób dorosłych [1] . Najskuteczniejszą metodą zapobie­ gania rozwojowi AH jest modyfikacja stylu życia, natomiast wewczesnym rozpozna­

niu choroby kluczowe znaczenie mają przesiewowe pomiaryciśnienia tętniczego krwi (BP, blood pressure)wykonywanemi­

nimum razw roku. Wg badania NATPOL 2011, jedna trzecia osób znadciśnieniem tętniczym nie ma świadomości choroby, a wśród osób z rozpoznanym AH terapię podejmuje tylko 87% chorych. Pomimo stałego wzrostu skuteczności leczenia hi- potensyjnego, wartości BP pozostają pod kontrolą zaledwie u26% osób zrozpozna­

nym AH[2, 3].

Pomiar BP wgabinecie lekarskim lub w przychodni pozostaje złotym standar­ dem rozpoznania AH, jednakaktualnewy­ tyczne ESH/ESC dotyczące postępowania w nadciśnieniu tętniczym zwracają uwagę na wysoką wartość pozagabinetowych pomiarów ciśnienia tętniczego - domo­

wych (HBPM, home blood pressure mo­

nitoring) oraz 24-godzinnej automatycznej rejestracji ciśnienia (ABPM, ambulatory blood pressure monitoring) w ustaleniu rozpoznania i wskazań do leczenia AH [4].

Wyniki HBPM wykazują bliższy związek z powikłaniami AH, a takżez chorobowo­

ścią i umieralnością z przyczyn sercowo- naczyniowych w porównaniu z BP mie­ rzonym w gabinecie lekarskim [5]. Istotną zaletą HBPM, wykonywanych najczęściej przez samego pacjenta,jest otrzymywanie znacznej liczby pomiarów, która odzwier­

ciedla rzeczywiste wartości BP pacjenta w środowisku jego codziennego życia i możliwość obserwacji jego zmienności na przestrzeni dłuższego okresu. Metoda ta umożliwia wykrycie tzw. „nadciśnieniabia­

łegofartucha” [6], które występujeu9-25%

populacji [7, 8]orazrozpoznanie nadciśnie­ nie maskowanego (ukrytego), które może byćobecnenawet u 9-17% osób [8].

Warunkiem koniecznym do wykorzy­

stania HBPM w praktyce klinicznej są wiarygodne wyniki pomiarów, do uzyska­ nia których niezbędne jest odpowiednie przeszkolenie pacjenta na temat techniki pomiaru, przygotowania przed pomiarem, wymagań dotyczącychsprzętu oraz czyn­ ników, które mogą wpłynąć na wynik po­

miarów.

Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego z 2015 roku ja­

sno określają zasady prowadzenia HBPM [2] . Rekomendowane jest używanie wali- dowanych, automatycznych aparatów za­ kładanych na ramię z rozmiaremmankietu

dopasowanym do jego obwodu. Należy wykonywaćpomiary przez 7kolejnych dni, dwukrotnie w ciągu dnia (rano i wieczorem o stałych porach, przed posiłkiem i przed przyjęciem leków), powtarzając każdy pomiar jednokrotnie po upływie co naj­

mniej jednej minuty dokilku minut. Należy zwrócić uwagę, aby zapisywać uzyskane wartości BP w dzienniczku samokontroli.

Średnie BP dla HBPM oblicza się, pomi­ jając wartości z pierwszej doby prowa­

dzenia pomiarów. Pomiary te stanowią podstawę ewentualnej modyfikacji terapii dokonywanej przez lekarza prowadzące­

go. Zatem ich poprawność i staranność niesie za sobą konkretne konsekwencje kliniczne. Poza okresem 7-dniowej obser­

wacji na ogół zaleca się wykonywanie 1-2 pomiarów w tygodniu. Technika wykonania samegopomiaru również jest ściśleokre­

ślona. Pacjent powinien znajdować się w cichympomieszczeniu, w pozycji siedzą­ cej,ze stopami nieskrzyżowanymi, oparty­ mi opodłogę, z plecami opartymi o krze­ sło i podpartym ramieniem ułożonym na wysokości serca. Przed pomiarem należy odpocząćkilkaminut,podczas badanianie powinno się rozmawiać, a co najmniej 30 minut przednim unikaćpiciakawyi palenia papierosów [2].

Celem pracy była ocenawiedzypacjen­

tów leczonychna nadciśnienie tętnicze na temat zasadprawidłowego pomiaruciśnie­ nia tętniczegokrwi oraz ichprzestrzegania wsamodzielnych domowych pomiarach.

Materiałyi Metodyka Populacjabadana:

Badanie zostało przeprowadzone wśród pacjentów Poradni Nadciśnienia Tętniczegoprzy I KliniceKardiologii i Elek­ trokardiologii Inwazyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego UJ CMpomiędzy lipcem 2016 roku a styczniem 2017 roku. Do badania zostali włączeni pacjenci ze zdiagnozo- wanym nadciśnieniem tętniczym. Udział w badaniu był dobrowolny. Kryteriami wy­ kluczającymi z badania był brak zgody pacjenta lub brak możliwości komunikacji zpacjentem.

Projekt badania:

Badanie składało się z dwóchetapów.

Pierwszy etap stanowiło badanie an­

kietowe przeprowadzone przez autorów projektu. Ankieta podzielona była na dwie części. Pierwsza część - dotyczyła infor­ macji na temat danych demograficznych oraz czasutrwania dotychczasowej terapii nadciśnienia tętniczego.

Druga część - oceniała wiedzę teore­ tyczną pacjenta na temat zasad popraw­

nego pomiaru ciśnienia tętniczego oraz ich stosowania podczas codziennych po­

miarów. Pacjent został zapytany o ilość powtórzeń pomiarów przy jednorazowym mierzeniu ciśnienia, częstotliwość wyko­ nywanych pomiarów, fakt prowadzenia dzienniczka ze wszystkimi pomiarami ci­ śnień, zaokrąglanie wyników pomiarów, uśrednianie wyników pomiarów orazwpływ wyników pomiarów na samodzielną zmia­ nę ilości lub dawki leków hipotensyjnych.

Poproszono o podanie źródła swojej wie­

dzy na temat zasadprawidłowego pomiaru ciśnienia, a takżewskazanie rodzaju, miej­

sca zakupu i atestu używanego aparatu do pomiaru ciśnienia. W ankiecie zawar­

to pytania o warunki pomiarów ciśnienia w środowisku domowym (np. czy pomiary ciśnienia wykonywane są przez pacjenta o stałych porach, przed czy po przyjęciu leków/ zjedzeniu posiłku czy zachowany jest przynajmniej 1-minutowy odpoczy­

nek przed pomiarem), wiedzę pacjenta o czynnikach wpływających na rzetelność pomiarów (np. niedawno spożyty posiłek, długotrwałe picie kawy lub kawa wypita bezpośrednio przed badaniem, wypełnio­ ny pęcherz moczowy, odpowiedni dobór mankietu, hałaśliwa okolica czy rozmowa podczasbadania).

Drugi etap badania polegał na obser­ wacji pacjenta podczas samodzielnego pomiaru ciśnienia. Przed przystąpieniem do pomiaru pacjent został pouczony, aby wykonał pomiarw typowy dla siebie sposób. Zgodność wykonania pomiaru ciśnienia tętniczego z zasadami ustalo­ nymi przez Polskie Towarzystwo Nad­

ciśnienia Tętniczego w 2015 roku była oceniana na podstawie przygotowanego formularza,który uwzględniał 5 obszarów oceny: pozycja pacjenta w trakcie bada­

nia, odpowiednie umiejscowienie man­

kietu aparatu, brakrozmowy podczaspo­

miaru, wykonanie minimum 2 pomiarów w odstępie co najmniej jednej minuty do kilku minut oraz wykonanie pomiaru na ramieniu, na którym obserwuje się wyż­ sze wartości ciśnieniatętniczego. Ostat­ nią częścią badania była edukacja pa­

cjenta na podstawie zaobserwowanych błędów wykonywania pomiarów zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.

Analiza statystyczna:

Analiza statystyczna wykonana została przy użyciuprogramu Statistica 12.0 (Stat­

Soft, Statistica 12. 0, Tulsa, Oklahoma, USA). Dane jakościowe zostały ocenione przy użyciu testu chi-kwadrat. Wartość p>0, 05 została uznana za istotną staty­ stycznie. Wykonano także statystykę opi­

sową, gdzie dane zostały przedstawione jakowartości liczbowe orazodsetek osób udzielających danej odpowiedzi.

Wyniki

W badaniu wzięło udział 205 pacjen­

tów (121 kobiet, 84 mężczyzn) w wieku od 21 do 87 lat (średnia 61, 9 żodchyle- nie standardowe 13, 4 lat). 71, 2% z nich stosuje leczenie hipotensyjne dłużej niż 5 lat. Największy odsetek pacjentów czerpie wiedzę na temat prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego od personelu medycz­ nego, w tymgłównielekarzy-80, 4% osób.

Pozostali uzyskują informacje natentemat od rodziny i znajomych - 10, 8%, z prasy i literatury fachowej - 6, 9% oraz intemetu -1, 9%.Zdecydowana większość(74. 6%) badanych przyznaję, że prowadzi dzien­ niczek z pomiarami ciśnienia. 88, 2% py­ tanych deklaruje, że nie zaokrągla w nim wyników.

Pacjenci dokonują pomiarów ciśnienia tętniczego z różną częstością. Najwięcej osób - 36,1% mierzy ciśnienie kilka razy dziennie (Ryc. 1). Najczęściej stosowanym przez pacjentów typem urządzenia domie­

rzenia ciśnienia był aparat automatyczny zakładany na ramię - 83, 4% (Ryc. 2). Oso­

bybadanenabywały sprzętgłówniew ap­

tekach -50, 2% (Ryc. 3). 40, 5% osób nie dysponowało wiedzą na temat tego, czy ich aparat do mierzenia ciśnienia posiada atest (Ryc. 4).

Wpływwyniku pomiaru ciśnienia tęt­ niczego krwi na zażywanie leków.

Większość badanych (62, 9%) stosuje sięściśle do zaleceń lekarskich,nie zmie­ niając samodzielnie dawkowania lekarstw.

Natomiast ponad jedna trzecia (37,1 %) pa­

cjentów modyfikuje zaleconą dawkę zależ­

nie od tego, czy wynik pomiaru jest według nichzbytniski, bądź zbyt wysoki (Ryc. 5).

Kobietysamodzielnie modyfikują leczenie częściej niż mężczyźni (45% kobiet vs 25%

mężczyzn;p=0, 003).

Wiedzana temat prawidłowych po­ miarów ciśnienia tętniczego i czynni­ kówwpływających na wynik.

Podczas domowych pomiarów tylko 22, 9% pacjentów wykonuje dwa powtórze­ nia w odstępie co najmniej jednej minuty do kilku minut. Trzy czwarte (75, 1%)bada­

nych wykonuje tylko jednokrotny pomiar, natomiast 2% wykonuje 3 lub więcej po­

wtórzeń.

Rycina 1

JakczęstodokonujePan/Pani pomiarów ciśnienia tętniczego w domu?

Howoften do youmeasure bloodpressure at home?

Rycina 2

Typ aparatu domierzeniaciśnienia tętniczego.

The type of device for measuringblood pressure.

Rycina 3

Miejsce nabycia aparatudo mierzenia ciśnienia tętniczego.

Place of purchase ofa blood pressuremonitor.

Rycina 4

Czy Pana/ Paniaparat domierzenia ciśnieniatętniczego posiada atest?

Does your blood pressure measuring device have acertificate?

Rycina. 5

Wpływwyniku pomiaru ciśnienia tętniczego nazażywanie leków.

The impactoftheblood pressure measurement result on drug use.

Rycina. 6

Czynniki błędnie interpretowane jako niemającewpływu na wynikpomiaru ciśnienia tętniczego.

Factorsmisinterpretedashaving no effect on the blood pressure measurement result.

Rycina. 7

Czynniki błędnieinterpretowane jako mające wpływ na wynikpomiaru ciśnienia tętniczego.

Factorsmisinterpretedas affecting theblood pressure measurement result

W grupie badanej42, 9% osóbnie kon­ troluje ciśnienia o stałych porach w ciągu dnia. Często pomiary są wykonywane po posiłku ipo przyjęciu leków- odpowiednio przez 54, 6% oraz 46, 3% osób. 8, 3% pa­

cjentów spożywa alkohol, pali papierosy lub nie unika wzmożonej aktywności fizycz­

nej na 30 minut przed pomiarem, a 16,6%

badanych nie zwraca uwagi na kilkuminu­ towy odpoczynek przed wykonaniem pro­ cedury.

Niska temperatura otoczenia, niedaw­ no spożyty posiłek oraz wypełniony pę­

cherz moczowybyłynajrzadziej uznawane przez pacjentów jakoczynniki wpływające na wynik pomiaru(odpowiedzi takiej udzie­

liło odpowiednio: 29, 8%; 37,1%; 39, 5%

osób) (Ryc. 6).

Natomiastdługotrwałe picie kawy oraz cienki nieuciskający rękaw ubrania pod mankietem są najczęstszymi czynnikami błędnie interpretowanymi jako zaburzające prawidłowypomiar ciśnienia (Ryc. 7).

cienki, nieuciskającyrękaw ubrania pod mankietem faza cyklu miesiączkowego (kobiety) długotrwałepicie kawy

0% 20% 40%

80%

Rycina 8

Błędypopełniane przez pacjentów podczas pomiaru ciśnienia tętniczego.

Mistakes made bypatients duringblood pressure measurement.

Błędy dokonywane podczas pomiaru Najczęściej obserwowanymi błędami podczas wykonywania procedury przez pacjentów były: brak dwóch pomiarów w odstępie co najmniejjednej minuty do kilku minut (75%), brak podparciapleców podczas pomiaru: (71,7%), brak pomia­ ru na ramieniu, na którym obserwuje się wyższe wartości ciśnienia (71,7%). Pa­ cjenci są świadomi konieczności przyję­

cia pozycji siedzącej podczas badania

(100%), ułożenia ramienia na poziomie serca (97, 1%) oraz nie zakładaniaman­ kietu na opinające ubrania (94, 6%) (Ryc. 8). Pacjenci młodsi w porównaniu ze starszymi (poniżej 65 rż vs powyżej 65 rż) wykonują procedurę bardziej po­

prawnie. Na mniejszą ilość popełnianych błędów wpływa także krótsze leczenie hipotensyjne (¿5 lat vs >5 lat) orazwyż­ szy poziom wykształcenia. Płeć nie ma statystycznie istotnego wpływu na ilość

Tabela I

Analiza czynników mogących mieć wpływna ilość błędówpopełnianych w trakciepomiaru ciśnienia tętniczego (analiza przy pomocytestu chi-kwadrat).

Analysis of factorsthat mayaffectthe number of mistakes madeduring the measurement of blood pressure (analysis using thechi-squaredtest).

Płeć Wiek Czasleczenia Wykształcenie

Liczba popełnionych błędów podczas pomiaru

kobiety [%]

(n=121)

mężczyźni [%]

(n=84)

<65 lat [%]

(n=104)

>65 lat [%]

(n=101)

<5lat [%]

(n=59)

>5 lat [%]

(n=146)

podstawowe izawodowe

[%]

(n=58)

średnie i wyższe

[%]

(n=147)

0-2 24 31 36 17 41 21 19 30

34 60 61 54 67 52 64 57 62

5 i więcej 16 8 10 16 7 15 24 8

p=0,220 p= 0,005 p=0,011 p=0,006

popełnianych przez pacjentów błędów w trakcie pomiaru (Tab.I).

Dyskusja

Domowe pomiary ciśnienia tętniczego wykonywane samodzielnie przez pacjen­

tów stanowią istotny element wcodziennej kontroli przebiegu nadciśnienia tętniczego i skuteczności terapii. Wykazują oneprze­

wagę nad pomiaremciśnienia wgabinecie lekarskimwzwiązkuzmożliwościąuzyska­ nia większej ilości wynikóww regularnych odstępach czasu w przyjaznym i natural­ nymdla pacjentaotoczeniu [9]. W porów­ naniu z ABPM, HBPM sątańsze, bardziej dostępne i wygodne dla pacjenta [10].

Kolejną zaletą HBPM jest możliwość większegozaangażowania pacjentaw pro­ ces leczenia, co ma wpływ na lepsze przestrzeganie zaleceń lekarskich i sku­ teczniejszą współpracę na płaszczyźnie lekarz-pacjent [2,11-13]. HBPM mogą być uznaneza narzędzieedukacyjne po­

prawiające zrozumienie choroby przez pacjentów [10]. VieraAJ. i wsp. udowod­ nili, że pacjenci przykładajądużowiększą wagę doHBPM i ABPMniż pomiarówwy­ konywanych w gabinecie lekarskim.Wiąże się to z większą świadomością potrzeby zażywania leków, zrozumieniem efektów ich działania wprocesieleczenia oraz lep­ szym przestrzeganiem zaleceń lekarskich w przypadku gdy terapia była włączona na podstawie HBPM bądź ABPM [14].

W randomizowanym badaniu klinicznym THOP [15] wykazano, że prowadzeniete­

rapii hipotensyjnejwyłącznie na podstawie wyników HBPM w porównaniudo opierania się jedynie na rezultatach pomiarów gabi­

netowych umożliwia zastosowanie mniej­

szej intensywności farmakoterapii w celu uzyskania kontroli ciśnienia tętniczego.

Nie umożliwia natomiast lepszej długoter­

minowej kontroli ciśnienia tętniczego, nie powoduje zahamowania przerostu lewej komory serca ani też poprawy ogólnego samopoczucia pacjentów. Wyniki badania pokazują, żeHBPM i pomiary gabinetowe są metodami komplementarnymi i nie za­

leca się korzystania wyłącznie z wyników HBPM w procesie monitorowania i lecze­ nia nadciśnienia tętniczego.

Obserwacje ostatnich dziesięcioleci, liczne badania i metaanalizy udowodniły, że HBPM (obok ABPM) są wiarygodnymi predyktorami ryzyka sercowo-naczynio- wego i śmiertelności, przewyższającymi

pod tym względem pomiary w gabinecie lekarskim [5,16-19]. Co więcej HBPM mają silniejszyzwiązek zpowikłaniami narządo­

wymi w przebiegunadciśnieniatętniczego [20,21]. HBPM jednak, w przeciwieństwie do ABPM, nie umożliwiają kontroli warto­ ści ciśnieniatętniczegowczasie snu(choć ostatnio pojawiły się na rynku aparaty dokonujące kilku pomiarów BP w nocy), czy pracy i nie pozwalają na ocenę krót­

koterminowej zmienności wartości ciśnie­ nia tętniczego [10]. Zatem każda z wyżej wspomnianych metod (pomiary domowe, pomiary w gabinecie lekarskim oraz 24-go- dzinnypomiarciśnienia) ma indywidualną i odrębnąwartość prognostyczną i dopiero ich połączenie może stanowić optymalny sposób kontroli nadciśnienia tętniczego [22, 23].

Ważny problem związany z HBPM stanowi odpowiednidobór aparatu do mie­

rzenia ciśnienia. Sprzęt ten powinien być sprawny oraz dokładny [24]. Obecnie za­

leca się używaniew pełni automatycznych aparatów posiadających walidację z man­

kietemzakładanymnaramię podczas do­

mowych pomiarówciśnienia tętniczego [2].

16, 6% pacjentów biorących udział wbada­ niu stosuje inne urządzenia - aparatypół­

automatyczne lub zegarowe zakładane na ramię bądź aparaty nadgarstkowe, które nie gwarantująuzyskaniarzetelnych i wia­

rygodnych wyników [25]. Jedno z brytyj­

skich badańwykazało podobnewyniki do­

tyczące sprzętu wykorzystywanego przez pacjentów do wykonywania samodzielnych pomiarów ciśnienia- większość osób de­

klarujących wykonywanie HBPM korzy­

stało z ciśnieniomierza automatycznego (84, 3%), natomiast niewielki odsetek osób (9, 9%) używał ciśnieniomierza ręcznego [26]. W porównaniu z polskim badaniem z 2007 roku [27] zauważalny jest znaczący wzrost odsetka osób korzystającychz au­

tomatycznych aparatów naramiennych, które są obecnie rekomendowane przez ekspertów [2]. Analizując miejsce zakupu aparatu przez pacjentów zauważyliśmy po­

zytywny trend wskazujący na apteki oraz sklepy medyczne jako główny punkt na­

bycia tego sprzętu. Z drugiej jednak strony prawiepołowaankietowanych nie zwróciła uwagi nafakt posiadaniaprzez ich aparat atestu. Na rynku dostępnych jest wiele urządzeń,jednakjedynie niewielka część z nich jest rekomendowana do kontroli ci­ śnienia na podstawie międzynarodowego

protokołu European Society of Hyperten­ sion [28]. Istotne zatem wydaje się uświa­ damianie pacjentomjak ważny jest zakup odpowiedniego aparatu i edukowane ich także w tej kwestii.

Pacjenci nie mają pełnej wiedzy do­

tyczącej wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych które mogą mieć wpływ na wynik pomiaru ciśnienia tętniczego krwi co może niejednokrotnie prowadzić do zafałszowania rezultatów. Osoby ba­

daneczęsto błędnie interpretowały wpływ danego czynnika lub nie zdawały sobie sprawy z jego znaczenia. Potwierdzają to także inne badania [27,29]. Wyelimino­

wanie wszystkich tych czynników niejest możliwe, jednak świadomość ich istnienia pozwala na zminimalizowanie ich wpływu na wynik pomiaru [30]. Pozycja ciała oraz ułożenie ramienia ma istotne znaczenie dla uzyskanego wyniku [31]. Brakpodpar­

cia ramienia w trakcie pomiaru wiąże się z wykonywaniem wysiłku izometrycznego, coprowadzido wzrostu ciśnienia tętnicze­ goi tętna. Wartośćciśnienia rozkurczowe­ go może wzrosnąćw takiej sytuacji nawet o 10%. Ramię w trakcie pomiaru musi znajdowaćsię na poziomie serca. Pozycja poniżej tego poziomu prowadzi do prze­

szacowania wartości ciśnienia skurczo­ wego i rozkurczowego, natomiast powyżej do zaniżenia wyniku. Błąd może wynosić w tych sytuacjach nawet 10 mmHg [30].

Niepodparte plecyw trakcie pomiaru mogą skutkować wzrostem ciśnienia rozkurczo­ wego o 6 mmHg [32], natomiast skrzyżo­

wanie nóg, w związku ze zwiększeniem powrotu żylnego, prowadzi do podniesie­ nia ciśnienia skurczowego o wartość od2 do 8 mmHg [33]. Powtarzanie takich błę­

dów prowadzi do niewłaściwychwniosków na temat wartości ciśnienia tętniczego występujących u danego pacjenta, w tym skuteczności stosowanejterapii. Zwraca to szczególną uwagęnakoniecznośćeduko­

wania pacjentów w tej kwestii.

Zgodniez wytycznymi PolskiegoTowa­ rzystwa Nadciśnienia Tętniczego należy rozważyć celowość domowych pomiarów ciśnienia tętniczego u chorych skłonnych do samowolnej modyfikacji terapii [2]. Aż 37,1%pacjentów biorących udziałw bada­ niu samodzielnie modyfikuje dawkowanie leków w zależności od wyniku pomiaru.

Większość przyjmuje dodatkową ilość le­ ków, w przypadku gdy wynik ten jest we­ długnich zbyt wysoki.Wartości pomiarów

domowych nie powinny służyć doraźnej Tiodyfikacji terapii przez samego pacjen­

ta [2]. Ważna jest edukacja pacjentów na emat rzeczywistej roli HBPM, którą jest długotrwałakontrola wartości ciśnieniatęt­

niczego, anie jedynie jednorazowy odczyt.

Dacjent powinien być także poinformowa­ ły, że zadaniem leków przeciwnadciśnie- niowych nie jest wyłącznie doraźneobniże­ nie wartości ciśnienia, ale długoterminowe zmniejszanie ryzyka sercowo-naczyniowe- ]O [34].

Edukacja pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze powinna być wielo­ płaszczyznowa, obejmując obok uświada­

miania istotychorobyi ryzyka jej powikłań akże elementy dotyczące zdrowegostylu tycia, w tym aktywności fizycznej, diety 2, 35, 36] czy palenia papierosów [2, 37] jak ównież aspekty związane z przygotowa­ niem i prawidłową techniką pomiaru ciśnie­ nia tętniczego oraz czynnikami wpływają­ cymi nawartość pomiaru.

Wnioski

Wyniki badania wskazują na niekom­

pletnąwiedzę pacjentów leczącychsięna nadciśnienie tętnicze dotyczącą prawidło­ wego pomiaru ciśnienia tętniczego krwi.

Zarówno czynniki wpływające na wynik pomiaru, jak i zasady poprawnego wyko­ nania procedury okazały się trudnościądla dużej liczby pacjentów. Stanowitoistotny problem i wyzwanie dla lekarzy prowa­

dzących, ponieważ na podstawie samo­ dzielnych pomiarów ciśnienia tętniczego podejmowane są decyzje terapeutyczne.

N związku z tym należy kłaść nacisk na edukację pacjentów w tym zakresie, po­

moc w doborze najwłaściwszego aparatu do mierzenia ciśnienia, jak i okresowe po- ządkowaniei systematyzowaniejuż naby- ej przez pacjentówwiedzy.

Piśmiennictwo

I. PiepolliMF, HoesAW,Agewall S,Albus C, Bro- tons C. et al:2016 European Guidelines on car­ diovascular disease prevention inclinical practice.

Eur Heart J. 2016; 37:2315-2381.

!. Tykarski A,Narkiewicz K,Gaciong Z, Janusze­

wicz A, Litwin M.iwsp: Zasady postępowania w nadciśnieniu tętniczym- 2015 rok. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego.

Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce 2015;1: 1 -70.

I. Zdrojewski T, Rutkowski M, Bandosz P, Ga­ ciong Z,Jędrzejczyk T. et al: Prevalenceand control of cardiovascular riskfactors in Poland.

Assumptions and objectives of theNATPOL 2011 Survey.Kardiol Pol. 2013; 71: 381-392.

I. Manda G, Fagard R, Narkiewicz K, Redon J, ZanchettiA. et al: 2013 ESH/ESC practice guide­ linesforthe management of arterial hypertension.

Blood Press. 2014; 23:3-16.

>. WardAM, TakahashiO, StevensR,Heneghan C: Home measurement of blood pressure and cardiovascular disease: systematic review and

meta-analysis of prospective studies. J Hypertens.

2012; 30: 449-56.

6. Parati G, BiloG, Mancia G: Whitecoateffectand white coat hypertension: what do theymean? Car- diovasc RevRep. 2003; 24:477-484.

7. Stergiou GS, Zourbaki AS, Skeva II, Moun- tokalakis TD: White coat effect detected us­

ing self-monitoring of blood pressure at home:

comparison with ambulatory blood pressure.

Am J Hypertens.1998;11: 820-827.

8. Fagard RH, CornelissenVA: Incidence ofcardio­

vascularevents in white-coat,masked andsusta­

inedhypertension, vs.true normotension: a meta- -analysis. J Hypertens. 2007; 25:2193-2198.

9. Parati G, Bilo G, ManciaG:Bloodpressure me­ asurement in research and in clinical practice:

recent evidence. Curr Opin Nephrol Hypertens.

2004; 13: 343-357.

10. Parati G, Stergiou GS, Asmar R, Bilo G, de Leeuw P.et al:European Society of Hypertension Practice Guidelines for home blood pressure moni­ toring. J HumHypertens. 2010; 24: 779-785.

11. Ogedegbe G, Schoenthaler A: A systematic re­

view of the effects of home blood pressure moni­ toring onmedication adherence. J Clin Hypertens.

2006;8:174-180.

12. Fletcher BR, Hartmann-Boyce J, Hinton L, Mc­ Manus RJ: The effect ofself-monitoring of blood pressure on medication adherence and lifestyle factors: a systematic review and meta-analysis.

Am J Hypertens. 2015; 28: 1209-1221.

13. Luscher TF,Vetter H, Siegenthaler W, Vetter W:

Complianceinhypertension: facts andconcepts. J HypertensSuppl. 1985, 3: 3-9.

14. Viera AJ, TuttleLA,Voora R, Olsson E: Compa­

rison of patients' confidence in office,Ambulatory and home blood pressure measurementsas me­

thodsofassessingfor hypertension. BloodPress Monit. 2015; 20:335-340.

15. Staessen JA, DenHond E,Celis H, FagardR, Keary L. et al: Antihypertensive treatment based on blood pressure measurement at home or in the physician's office: a randomizedcontrolled trial. J Am Med Assoc. 2004; 291: 955-964.

16. ShimboD, AbdallaM, Falzon L, TownsendRR, Muntner P: Role of ambulatory and home blood pressure monitoring inclinical practice: a narrative review. Ann Intern Med. 2015; 163: 691-700.

17. Stergiou GS, Siontis КС,loannidis JP: Home blood pressure as a cardiovascular outcome pre­ dictor: it's time to takethis methodseriously. Hy­ pertension 2010; 55: 1301-1303.

18. NiiranenTJ, Hanninen MR, JohanssonJ,Reu- nanen A, JulaAM: Homemeasured blood pres­

sure is astronger predictor of cardiovascular risk than office blood pressure:the Finn-Homestudy.

Hypertension 2010; 55:1346-1351.

19. Andreadis EA, PapademetriouV,GeladariCV, KolyvasGN,Angelopoulos ET.et al: Home, au­

tomated office andconventional office blood pres­

sureaspredictors of cardiovascular risk. J Am Soc Hypertens. 2017; 11: 165-170.

20. Mule G, Caimi G,Cottone S, Nardi E, Andronico G. et al: Value of home bloodpressures as predic­

tor of target organ damage in mild arterialhyper­

tension. J Cardiovasc Risk 2002; 9: 123-129.

21. Tachibana R, Tabara Y, Kondo I, Miki T, Kohara K: Home blood pressure is a better predictorof carotid atherosclerosisthanoffice blood pressure

in community-dwelling subjects. Hypertens Res.

2004; 27: 633-639.

22. Mancia G, FacchettiR,Bombelli M, Grassi G, Sega R: Long-term riskofmortalityassociated with selective and combinedelevation in office, home, and ambulatory blood pressure. Hypertension 2006; 47:846-853.

23. Staessen JA, HondE, Celis H: Antihypertensive treatment based on blood pressuremeasurement at home orinthe physician's office: a randomized controlled trial. JAMA. 2004; 291: 955-964.

24. Yarows SA, Staessen JA: Howto use bloodpres­ sure monitors inclinical practice. Am JHypertens.

2002; 15:93-96.

25. ParatiG, AsmarR, Stergiou GS: Self bloodpres­ sure monitoring at home by wristdevices: a reli­

ableapproach? J Hypertens. 2002; 20: 573-578.

26. Baral-Grant S, Haque MS, Nouwen A, Green­

fieldSM, McManus RJ: Self-monitoring of blood pressurein hypertension: a UK primary caresur­ vey.Int JHypertens. 2012; 2012:582068.

27. Wiliński J, Czarnecka D, Bilo G, Dymek G, Kli­ ma Ł.i wsp: Przestrzeganie zasadprawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego przez chorych na nadciśnienietętnicze w praktyce samodzielnych pomiarów ciśnienia tętniczego (SBPM). Arterial Hypertension 2007;11: 53-59.

28. O’Brien E, Atkins N,StergiouG, Karpettas N, ParatiG.et al:European Societyof Hypertension International Protocolrevision 2010 for thevalida­ tion of blood pressure measuring devices inadults.

Blood PressMonit. 2010; 15: 23-38.

29. Węgorowski P, Michalik J, BuchcieZ, Stani- sławekA, Domżał-Drzewicka A:Assessment of knowledgeabouthypertension. Journalof Educa­

tion, Healthand Sport. 2017; 7: 873-887.

30. Beevers G, LipGY, O’Brien E: ABC of hyperten­

sion. Blood pressure measurement. Part I - sphyg- momanometry: factors commontoalltechniques.

Br Med J. 2001; 322: 981-985.

31. NeteaRT, LendersJWM, Smits P,ThienTh:Both body and arm position significantlyinfluenceblood pressuremeasurement.J Hum Hypertens.2003;

17:459-462.

32. Cushman WC, Cooper KM, Horne RA, Mey- drech EF: Effect ofback support and stethoscope head on seatedblood pressuredeterminations. Am J Hypertens. 1990; 3: 240-241.

33. Peters GL, BinderSK, Campbell NR: The effect of crossinglegs on blood pressure:a randomized single-blind cross-over study. Blood Press Monit.

1999; 4: 97-101.

34. Abdullah AdinaA,SajaratulnisahO: The influ­

ence of self-owned home bloodpressure monitoring (HBPM) on primary care patients with hypertension:

aqualitative study. BMC Fam Pract. 2011; 12: 143.

35. WróblewskaJ, Klocek M,Czarnecka D: Ocena spożycia wielonienasyconych kwasów tłuszczo­

wychwśród młodych kobiet imężczyzn chorują­

cychna nadciśnienie tętnicze. PrzeglLek. 2016;

73: 382-387.

36. Semków-Pochwatko A, Stolarz-Skrzypek K, Czarnecka D: Ocena częstościspożycia syropu glukozowo-fruktozowego przez pacjentów z nadci­

śnieniem tętniczym.PrzeglLek. 2017; 74: 66-70.

37. Durkalec-Michalski K, Suliburska J, Krejpcio Z: Palenie tytoniuw wybranejgrupie pacjentów z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym. Przegl Lek. 2009; 66: 729-732.