Aktualny stan dializoterapii w Polsce 2019

(1)

Wprowadzenie

Przedstawione dane powstały jako efekt pracy Polskiego Rejestru Nefrolo- gicznego działającego od roku 1990 pod patronatem Polskiego Towarzystwa Ne- frologicznego oraz Krajowego Konsultanta w dziedzinie Nefrologii. Historię działania rejestru przedstawiono we wstępie do arty- kułu opublikowanego w jednym z poprzednich numerów NDP, omawiającego stan dializoterapii w Polsce w 2016 r. [1-4].

Za zbieranie danych zbiorczych z po- szczególnych ośrodków w danym regionie odpowiedzialny jest Konsultant Wojewódz- ki, który za pośrednictwem aktualnego Konsultanta Krajowego przekazuje je do opracowania Zespołowi Koordynacyjne- mu (ZK Rejestru PTN) powołanemu decy- zją Zarządu Głównego PTN w 2015 roku.

W skład zespołu wchodzą: Prof. Ryszard Gellert (obecny Konsultant Krajowy), prof.

Alicja Dębska-Ślizień (Gdańsk), prof. Bo- lesław Rutkowski (Gdańsk). Za zbiorcze opracowywanie danych odpowiedzialny jest ponadto dr Grzegorz Korejwo i dr Piotr Jagodziński a sekretarzem ZK Rejestru PTN jest prof. Przemysław Rutkowski.

Przedstawione poniżej dane są efektem zbiórki przeprowadzonej w taki właśnie sposób. Publikowanie wyników pracy ze- społu konsultantów w NDP wprowadzono w 2016 roku.

Należy wspomnieć, że Polski Rejestr Nefrologiczny od lat współpracuje z Reje- strem European Renal Association – Eu- ropean Dialysis and Transplantation As- sociation oraz z United States Renal Data System, przekazując dane z Polski celem stworzenia możliwości porównania ich z danymi innych krajów w Europie i na świecie [5, 6]. Dlatego też od roku 2016 zbierane są dane dotyczące liczby chorych w okre- ślonych grupach wiekowych, płeć pacjenta oraz rozpoznanie choroby będącej przyczy- ną schyłkowej niewydolności nerek zgodnie z klasyfikacją ERA-EDTA [6].

Epidemiologia leczenia nerkoza- stępczego

Zapadalność łączna (HD+DO) w 2019 r.

Leczenie nerkozastępcze hemodializą (HD) i dializą otrzewnową (DO) rozpoczęło w całym 2019 roku 5823 pacjentów (5511 HD i 312 DO), co stanowi 151,6 pacjentów/

mln mieszkańców, co widać na Rycinie 1a (w 2017 – 170,5/mln, w 2018 – 157,3/mln).

W grupie tej 61% chorych miało powyżej

Adres do korespondencji:

Prof. dr hab. n. med. Alicja Dębska-Ślizień Katedra i Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego ul. Dębinki 7, Gdańsk 80-211

tel.: 58 349 25 05; fax: 58 346 11 86 e-mail: adeb@gumed.edu.pl

Autorzy nie deklarują konﬂ iktu interesów.

Otrzymano: 22.12.2020 Zaakceptowano: 31.12.2020

RAPORT

Alicja DĘBSKA-ŚLIZIEŃ¹ Bolesław RUTKOWSKI¹ Przemysław RUTKOWSKI¹ Piotr JAGODZIŃSKI¹ Grzegorz KOREJWO¹ Jolanta PRZYGODA² Dorota LEWANDOWSKA² Jarosław CZERWIŃSKI² Artur KAMIŃSKI² Ryszard GELLERT³

1Klinika Nefrologii, Transplantologii i Chorób Wewnętrznych, Gdański Uniwersytet Medyczny

2POLTRANSPLANT

3Konsultant Krajowy w dziedzinie Nefrologii, Klinika Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego

oraz zespół Konsultantów Wojewódzkich w dziedzinie Nefrologii:

Dr hab. n. med. Oktawia Mazanowska (dolnośląskie)

Prof. dr hab. n. med. Jacek Manitius (kujawsko pomorskie)

Prof. dr hab. n. med. Wojciech Załuska (lubelskie)

Dr hab. n. med. Ilona Idasiak-Piechocka (lubuskie)

Prof. dr hab. n. med. Michał Nowicki (łódzkie) Prof. dr hab. n. med. Marek Kuźniewski (małopolskie)

Prof. dr hab. n. med. Magdalena Durlik (mazowieckie)

Dr n. med. Grażyna Bogdanowicz (opolskie) Dr n. med. Marzena Janas (podkarpackie) Prof. Dr hab. n. med. Beata Naumnik (podlaskie) Prof. dr hab. n. med. Alicja Dębska-Ślizień (pomorskie)

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Więcek (śląskie) Dr n. med. Grzegorz Gwóźdź (świętokrzyskie) Prof. dr hab. n. med. Tomasz Stompór (warmińsko-mazurskie)

Prof. dr hab. n. med. Andrzej Oko (wielkopolskie)

Prof. dr hab. n. med. Kazimierz Ciechanowski (zachodniopomorskie)

Aktualny stan dializoterapii w Polsce – 2019

(NEFROL DIAL POL. 2020; 24: 38-50)

Current status of renal replacement therapy in Poland in 2019

(NEPROL DIAL POL. 2020; 24: 38-50)

65 lat, a ok. 26,7% powyżej 75 lat. Roz- kład wiekowy pacjentów rozpoczynających leczenie dializami obrazuje Rycina 2 i 3.

Ryciny te ukazują odmienną proporcję wie- kową wśród pacjentów rozpoczynających DO w porównaniu do hemodializowanych (28% vs. 63%). Chorych z rozpoznaniem cukrzycy typu 1 i typu 2 rozpoczynających leczenie nerkozastępcze było 32% i 22%

odpowiednio w grupie HD i DO, (Rycina 4);

w 2019 roku odsetek łączny dla rozpo- czynających te dwie metody wynosił 32%

(w 2018-29%) co obrazuje stabilizację liczby zaczynających dializoterapię z nefropa- tią cukrzycową jako prawdopodobną przy- czyną schyłkowej niewydolności nerek.

Chorobowość łączna (HD+DO) w 2019 r.

Na koniec 2019 roku dializowano łącz- nie 21475 pacjentów, z czego 20555 me- todą hemodializy, a 920 metodą dializy otrzewnowej. W porównaniu do całkowitej liczby pacjentów dializowanych w 2018 roku (21328) i w 2017 roku (19578), zaobserwowano nieznaczny wzrost ogólnej liczby chorych – (wzrost o 0,68%) (Rycina 1b), zarówno w zakresie hemodializy – 20555 pacjentów (w 2018 r. – 20429 pacjentów), jak i dializy otrzewnowej 920 pacjentów (910 w 2018 r.). Dializa otrzewnowa stano- wiła w 2019 r. – 4,28% ogółu leczenia dializami (rok temu 4,26 %). Rozkład wiekowy populacji chorych dializowanych na koniec 2019 roku wykazywał podobne tendencje, jak rozkład rozpoczynających dializy. Pa- cjenci w wieku >65 lat stanowili 59% ca- łości, a >75 lat – 27% (w 2018 r. – 30,3%).

Rycina 5 obrazuje strukturę leczenia nerkozastępczego w Polsce na przestrzeni lat 1984-2019. Zwraca uwagę wysoka i stabilna liczba pacjentów z czynnym prze- szczepem – 305 pacjentów/pmp. Łącznie wszystkimi trzema metodami było leczonych w 2019 roku 888,1 pacjentów/pmp (2018 r. – 885 pacjentów/pmp).

Losy pacjentów dializowanych ilustruje Rycina 6. W porównaniu do roku 2018 spa- dła nieznacznie liczba zgłoszonych zgo- nów pacjentów dializowanych – 3958 vs.

4202. Śmiertelność ogólna nie zmieniła się i wyniosła 15,6% (w 2018 roku 15,85%).

Na rycinie 7 zaprezentowano główne przyczyny schyłkowej niewydolności nerek u pacjentów leczonych dializami na dzień 31.12.2019 roku w porównaniu do lat poprzednich.

(2)

Liczba chorych na 1 mln mieszkańców

0 45 90 135 180

86 88 90 92 94 96 98 '00 '02 '04 '06 '08 '10 '12 '14 '16 '18 151,6 170,5 149 164 138 135

130 135 122 99,1 96

84,5 67,5 48,1 54,8

32,7 37,9 22,4 26,6

22,2

Rycina 1a

0 7500 15000 22500 30000

81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 '00'01'02'03'04'05'06'07'08'09'10'11'12'13'14'15'16'17'18'19 21 475 19 578 20 391

18 962 17 193

14 645 13 094 11 440 9 345 7 702 6 103 4 835 3 665 2 668 2 050 1 508 1 144 497 700

Rycina 1b Rycina 1a

Liczba chorych ze schyłkową niewydolnością nerek na milion mieszkańców w Polsce, u których rozpoczęto leczenie dializami (hemodializa HD i dializa otrzewnowa DO) w latach 1986 – 2019.

Number of patients with ESRD per 1 mln of population, who started dialysis treatment during period of 1986-2019.

Rycina 1b

Liczba chorych przewlekle dializowanych (HD+DO) w Polsce stan na 31. grudnia każdego roku.

Number of patients treated with dialysis (HD+PD) in Poland at the end of each year (31^st December).

(3)

32%

68%

Rycina 4

68%

22%

78%

inne (others)

cukrzyca (diabetic)

HD DO (PD)

63%

37%

0-64 lata (years)

≥65 lat (years)

Rycina 2

28%

73%

0-64 lata (years)

≥65 lat (years)

Rycina 3

Procent pacjentów w wieku 65 lat i starszych rozpoczynającyc leczenie PD w porównaniu do pacjentów z pozostałych grup wiekowych.

Percent of patients over 65 years old starting PD treatment in comparison to patients from the other age groups in 2019.

Rycina 2

Procent pacjentów w wieku 65 lat i starszych rozpoczynających leczenie HD w porównaniu do pacjentów z pozostałych grup wiekowych.

Percent of patients over 65 years old starting HD treatment in comparison to patients from the other age groups in 2019.

Rycina 3

Procent pacjentów w wieku 65 lat i starszych rozpoczynających leczenie PD w porównaniu do pacjentów z pozostałych grup wiekowych.

Percent of patients over 65 years old starting PD treatment in comparison to patients from the other age groups in 2019.

Rycina 4

Liczba pacjentów z cukrzycą rozpoczynający leczenie HD i DO w porównaniu do pacjentów z inną przyczyną schyłkowej niewydolności nerek w 2019.

Number of diabetic patients starting HD or PD treatment in comparison to patients with other cause of ESRD in 2019.

(4)

Rycina 5

Liczba chorych na 1 mln mieszkańców

0 225 450 675 900

1984 1987 1990 1993 1996 1999 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

24 23,9 28,3 26,2

28,7 26,4 28 25,5

25 27,3 28 26,1

27,7

25 20 10 3 5

3 3

559,2 555 522 525

492 501 429 455

402 422 360 387

315 268,2 225 165 105 35 55

15 22

305 271 305

245 252 275 238

282 249 245 246

209 231 174 193

70 120 40 55

20 25 10

Przeszczep nerki (RTx) HD DO (PD)

Rycina 6

15,9%

3,5%

80,6%

15,1%

3,7%

81,3%

nadal dializa HD+DO (still on dialysis) przeszczepiono (transplanted)

zmarli (died)

2018 2019

Rycina 5

Porównanie metod leczenia nerkozastępczego ((HD, DO i transplantacja) w Polsce w latach 1984 – 2019.

Renal replacement therapy in Poland during the period of 1984-2019.

Rycina 6

Porównanie losów pacjentów dializowanych w Polsce w latach 2018 i 2019 na dzień 31. grudnia.

Outcomes of dialyzed patients in Poland in period 2018 and 2019.

(5)

Rycina 7

Procent

0 15 30 45 60

GN DN HN

1992 2000 2008 2012 2017 2018 2019

Rycina 7

Główne przyczyny schyłkowej niewydolności nerek u pacjentów leczonych dializami na dzień 31.12.2019 w porównaniu do lat poprzednich (GN - kłębuszkowe zapalenie nerek, DN - cukrzycowa choroba nerek, HN - nefropatia nadciśnieniowa).

Main causes od ESRD in dialysis patients on 31.12.2019 in comparison to previous years (GN - glomerulonephritis, DN diabetic nephropathy, HN - hypertensive nephropathy).

Rycina 8

Pacjenci powracający na DO lub HD po transplantacji (RTx) i skonwertowani w porównaniu do pierwotnie rozpoczynających DO lub HD w 2019.

Patients returning to DO or HD after RTx and converted compared to initially starting DO or HD in 2019.

Rycina 8

2,8%

92,6%

2,8% 4,7%

2,8%

92,6%

4,7%

4,7% 13,2%

83,9%

3,0%

powrót po RTx (returning after transplantation) pierwotnie dializa (primarily dialysis)

konwersja (converted)

HD DO (PD)

(6)

Wśród zadeklarowanych przez ośrod- ki dializ przyczyn schyłkowej niewydol- ności nerek (Rycina 7 i 14) dominowała cukrzycowa choroba nerek (rozpoznania niepotwierdzone biopsją) – u 6211 pa- cjentów dializowanych (29% całości, w 2018 r. było ich 35%). Kłębuszkowe zapalenie nerek potwierdzone lub niepotwierdzone biopsją było przyczyną schył- kowej niewydolności nerek u 14,5% (12%

w 2018 r.), a nefropatia nadciśnieniowa u 14,3% (11,5% w 2018 r.).

Na Rycinie 8 przedstawiono odsetek chorych powracających w roku 2019 do leczenia DO lub HD po utracie nerki prze- szczepionej, w porównaniu do pierwotnie rozpoczynających leczenie DO lub HD.

Stanowił on podobnie jak w roku 2018 r.

– 4,7% dla HD i nieco mniej dla DO 3,0%

(w 2018 było to 5%). W przypadku chorych dializowanych otrzewnowo zwraca uwagę znaczący procent chorych skonwertowanych z HD- wynosi on 13,2%

(odpowiednio konwersja DO-HD to tylko 2,8%).

Na rycinie 9 porównano łączną licz- bę bezwzględną pacjentów HD i DO na dzień 31.12.2019 r. w poszczególnych województwach. Z analizy danych zawar- tych na Rycinie 10 wynika, że największą liczbę dializowanych na milion mieszkań- ców stwierdza się w województwie wielkopolskim, kujawsko pomorskim, lubuskim, warmińsko-mazurskim i podkarpackim, podobnie jak w roku ubiegłym. Natomiast najniższe wskaźniki dotyczą województw:

podlaskiego i świętokrzyskiego Hemodializa

Wśród pacjentów dializowanych na koniec 2019 roku dość znacznie dominują mężczyźni (Rycina 11). Struktura wiekowa tej populacji pokazana jest na rycinie 12.

Ryciny 8 i 13 obrazują odsetek powraca- jących na HD po utracie nerki przeszcze- pionej (277 chorych – 4,7% rozpoczyna- jących terapię HD) przetransferowanych z dializy otrzewnowej – 165 pacjentów co stanowi 2,7 % ogółu hemodializowanych.

Rycina 14 pokazuje przyczyny niewydolno- ści nerek wg klasyfikacji ERA-EDTA.

Losy chorych hemodializowanych (porównanie z DO) prezentuje rycina 21.

W ciągu całego roku 2019 przeszczep nerki otrzymało 764 pacjentów hemodializowanych co stanowi 0,2% ogółu, zmarło 3900 – co stanowi 15%, a wciąż dializowało się na koniec roku 20555 pacjentów. Tylko 49 chorych hemodializowanych zmieniło w 2019 roku formę dializy na DO.

Na rycinie 15 przedstawiono porówna- nie łącznej liczby bezwzględnej pacjentów leczonych HD na dzień 31.12.2019 r. w po- szczególnych województwach. Najwięcej pacjentów jest w województwie mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. Rycina 16 prezentuje porównanie liczby pacjentów leczonych HD na dzień 31.12.2019 r. w przeliczeniu na milion mieszkańców (pmp) w poszczególnych województwach. W tym ujęciu największy wskaźnik ma wojewódz- two wielkopolskie, śląskie i warmińsko-mazurskie.

Rycina 10

Porównanie łącznej liczby pacjentów leczonych hemodializą i dializą otrzewnową na dzień 31.12.2019 w przeliczeniu na milion mieszkańców (pmp) w poszczególnych województwach.

Comparison of patients pmp treated with HD and PD on 31.12.2019 in different regions.

Rycina 9

Porównanie łącznej liczby bezwzględnej pacjentów leczonych hemodializą i dializą otrzewnową na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach. Dane zgłaszane przez stacje dializ.

Comparison of total number of patients treated with HD and PD on 31.12.2019 in different regions.

Rycina 9

Rycina 10

(7)

59%

41%

Kobiety (Female) Mężczyźni (Male)

Rycina 11

Procent pacjentów leczonych HD w rozbiciu na płeć na dzień 31.12.2019.

Gender comparison of patients treated with HD on 31.12.2019.

Rycina 12

Struktura wiekowa pacjentów leczonych HD na dzień 31.12.2019.

Comparison of age groups of patients treated with HD on 31.12.2019.

28%

32%

30%

10%

0-19 20-44 45-64 65-75 >75 0,17%

Rycina 13

Pacjenci powracający na HD po utracie przeszczepu nerki RTx w porównaniu do pierwotnie rozpoczynających HD lub pacjentów skonwertowanych z dializy otrzewnowej DO w roku 2019.

Number of patients coming back on HD after losing kidney transplant in comparison to initiating HD as the first RRT or transferred from PD in 2019.

2,8%

92,6%

4,7%

powrót po Rtx (returning after transplantation)-277 pts pierwotnie HD (primarily dialysis)-5511pts

konwersja z DO (from PD) -165 pts

Rycina 14

Przyczyny niewydolności nerek pacjentów leczonych HD i DO na dzień 31.12.2019 zgodnie z klasyfikacją ERA/

EDTA.

Causes of ESRD in patients treated with HD an PD on 31.12.2019 according to ERA/EDTA classification.

NIEZNANE(unknown) 12%

RÓŻNE (Miscellaneous) 10%

NACZYNIOWA Renal vascular disease) 6%

NN (Hypertension) 14%

ADPKD 7%

POZN (interstitial nephritis) 8%

KZN (GN) 14,5%

DM II 26,0%

3,1%DM I Rycina 11

Procent pacjentów leczonych HD w rozbiciu na płeć na dzień 31.12.2019.

Gender comparison of patients treated with HD on 31.12.2019.

Rycina 13

Pacjenci powracający na HD po utracie przeszczepu nerki RTx w porównaniu do pierwotnie rozpoczynających HD lub pacjentów skonwertowanych z dializy otrzewnowej DO w roku 2019.

Number of patients coming back on HD after losing kidney transplant in comparison to initiating HD as the first RRT or transferred from PD in 2019.

Rycina 12

Struktura wiekowa pacjentów leczonych HD na dzień 31.12.2019.

Comparison of age groups of patients treated with HD on 31.12.2019.

Rycina 14

Przyczyny niewydolności nerek pacjentów leczonych HD i DO na dzień 31.12.2019 zgodnie z klasyfikacją ERA-EDTA.

Causes of ESRD in patients treated with HD an PD on 31.12.2019 according to ERA-EDTA classification.

(8)

Dializa otrzewnowa

Z analizy struktury wiekowej populacji leczonych dializami otrzewnowymi wynika, że w roku 2019 podobnie jak w ubie- głym roku obserwuje się jej odmłodzenie w stosunku do lat poprzednich. (Ryciny 17 i 18). Może to wynikać z wielu aspektów tj. tendencji do kwalifikowania młodszych, sprawniejszych i niezależnych chorych do tej metody oraz być może ze zmiany metody na hemodializę, co dalej wpływa na ob- raz epidemiologiczny na koniec roku. Naj- większą bezwzględną liczbę pacjentów DO odnotowano w województwie wielkopolskim, mazowieckim i śląskim (Rycina 19), a w ujęciu na milion mieszkańców wyróżnia się podobnie jak w w ostatnich latach woje- wództwo podlaskie i wielkopolskie i łódzkie (Rycina 20).

Losy chorych dializowanych otrzewnowo prezentuje rycina 21. W ciągu całego roku 2019 przeszczep nerki otrzymało 177 pa- cjentów dializowanych otrzewnowo co stanowi 15% (w 2018 r. – 10,5%), zmarło 58 – co stanowi 5% (w 2018 r. – 6,8%), a wciąż dia- lizowało się na koniec roku 920 pacjentów.

Aż 165 chorych dializowanych otrzewnowo zmieniło w 2019 roku formę dializy na HD.

Odsetek chorych z cukrzycą typu 1 i 2 i cukrzycową chorobą nerek jako praw- dopodobną przyczyną schyłkowej niewy- dolności nerek na przestrzeni lat wśród chorych dializowanych otrzewnowo nie zmienia się i w 2019 wynosi podobnie jak rok temu 28% (Rycina 22).

Raportowana niższa śmiertelność ogól- na w grupie dializowanych otrzewnowo (w 2019 r. – 6,5%) w porównaniu do całkowi- tej dla obydwu metod dializy łącznie (15,6%) wynika z faktu, że na dializę otrzewnową decydują się pacjenci młodsi w stosunkowo dobrej formie ogólnej, a także fakt, że nie są w ramach tej statystyki podawani pacjenci, którzy krótko przed zgonem zmienili metodą leczenia na hemodializę.

Rycina 15

Porównanie łącznej liczby bezwzględnej pacjentów HD na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach. Dane zgłaszane przez stacje dializ.

Comparison of total number of patients treated with HD on 31.12.2019 in different regions.

520 423 927

1508

2713 800

2556

570 1126 1194

1776 2150

1257

1188 1280

567

Rycina 16

527 358 545

520 502 560

563

459 531 574

522 615

539 558 518

559

Rycina 17

Struktura wiekowa pacjentów leczonych PD na dzień 31.12.2019.

Comparison of age groups of patients treated with PD on 31.12.2019.

11%

25%

38%

24%

3%

0-19 20-44 45-64 65-75 >75

Rycina 17

Struktura wiekowa pacjentów leczonych PD na dzień 31.12.2019.

11%

25%

38%

24%

3%

0-19 20-44 45-64 65-75 >75 Rycina 15

Porównanie łącznej liczby bezwzględnej pacjentów HD na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach. Dane zgłaszane przez stacje dializ.

Comparison of total number of patients treated with HD on 31.12.2019 in different regions.

Rycina 16

Porównanie łącznej liczby pacjentów leczonych HD na dzień 31.12.2019 w przeliczeniu na milion mieszkańców (pmp) w poszczególnych województwach.

Comparison of patients pmp treated with HD on 31.12.2019 in different regions.

Rycina 17

Struktura wiekowa pacjentów leczonych PD na dzień 31.12.2019.

(9)

Rycina 18

Procent pacjentów leczonych DO w wieku 65 i starszych w latach 1997-2019.

Percent of PD patients ≥65 years old in 1997-2019.

Rycina 21

Losy pacjentów dializowanych HD vs DO – podsumowanie roku 2019.

Comparison of outcomes of HD vs PD patients during the whole year 2019.

Rycina 19

Porównanie łącznej liczby bezwzględnej pacjentów DO na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach. Dane zgłaszane przez stacje dializ.

Comparison of total number of patients treated with PD on 31.12.2019 in different regions.

19

52 34

40

106 27

93

35

39 63

59 145

63

32 83

30

Rycina 20

19,3

44 20

13,8

19,6 18,9

20,5

28,2

18,4 30,3

17,3 41,5

27

15 33,6

29,5

14%

5%

15%

66%

dializowani nadal (still on dialysis) przeszczep (transplanted) zmarli (died) konwersja HD<->DO (converted) zmarli (died)

0,2%

15%

3%

81%

HD DO (PD)

Rycina 19

Porównanie łącznej liczby bezwzględnej pacjentów DO na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach. Dane zgłaszane przez stacje dializ.

Comparison of total number of patients treated with PD on 31.12.2019 in different regions.

Rycina 20

Porównanie łącznej liczby pacjentów leczonych dializa otrzewnową na dzień 31.12.2019 w przeliczeniu na milion mieszkańców (pmp) w poszczególnych województwach.

Comparison of patients pmp treated with PD on 31.12.2019 in different regions.

0 15 30 45 60

1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015 2019

35,5 36 51,5 50

46,7 48 49,7 43,844,7

45 41,6 45,8 36,9 33

39 37,9 34 38

32,66 32,330,6

Rycina 18

Procent pacjentów leczonych DO powyżej 64 roku życia w latach 1997 – 2019.

Percent of PD patients >64 years old in 1997-2019.

(10)

Zakażenia WZW typu B i C wśród pa- cjentów dializowanych

Wg danych na koniec 2019 r. koło 94%

pacjentów jest pierwotnie niezakażonych, 1% ma dodatni antygen HBs, 4,3% ma reaktywne przeciwciała aHCV. W porów- naniu do lat ubiegłych, dzięki większej do- stępności do skutecznego leczenia, maleje procent pacjentów z wykrywalnym RNA HCV (1,7%), a na stałym poziomie jest liczba pacjentów, którzy wirusa HCV wyelimi- nowali – 1,5% (Rycina 23).

Przeszczepianie nerek

Zgodnie z danymi z Krajowej Listy Oczekujących biorców (KLO), na koniec Rycina 22

Procent pacjentów chorych na cukrzycą leczonych DO na dzień 31.12. każdego roku.

Number of PD diabetic patients on 31.12.2019.

Rycina 23

Status wirusologiczny WZW typu B i C pacjentów dializowanych na dzień 31.12.2019.

Status of Hepititis B and C virus among dialysed patients on 31.12.2019.

Rycina 22

Procent pacjentów chorych na cukrzycą leczonych DO na dzień 31.12.2019.

Number of PD diabetic patients on 31.12.2019.

Procent pacjentów

0 9 18 27 36

1995-96 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2018 2019

28 28 23 23 19 25 25 25 26 25

27,4 35,4 25,3 28

27 25,5 27,7 28,9

28,4 26,2 34,3 31,5

1%

99%

HBsAg ujemny (negative) HBsAg dodatni (positive)

Rycina 23

Status wirusologiczny WZW typu B i C pacjentów dializowanych na dzień 31.12.2019.

Status of Hepititis B and C virus among dialysed patients on 31.12.2019.

95,7%

1,5%

1,7%

1,1%

anty-HCV reatywny bez oznaczenia RNA (reactive without made RNA) anty-HCV reaktywny HCV RNA dodatni (reactive with RNA+)

anty-HCV reaktywny HCV wyeliminowane (reacitve with RNA negative) anty-HCV ujemny (aHCV negative)

2019 roku na liście aktywnych biorców przeszczepu jednonarządowego nerki było 1165 chorych, a nerki i trzustki – 35 chorych, łacznie 1200 pacjentów.

Rycina 24 obrazuje liczbę aktywnych biorców nerki, a rycina 25 aktywnych biorców nerki oraz nerki i trzustki. Na rycinie 26 zaprezentowano liczbę biorców nerki oraz nerki i trzustki na aktywnej liście w przeliczeniu na milion populacji w poszczególnych województwach.

Najwyższy wskaźnik pmp odnotowano w województwie zachodniopomorskim i pomorskim, a najniższy w lubelskim i opolskim. W roku 2019 spadła liczba aktywnych biorców dwunarządowych nerki

i trzustki, nadal jest to wciąż niewielki procent potencjalnych biorców w porów- naniu do liczby pacjentów dializowanych z powodu schyłkowej niewydolności nerek w przebiegu nefropatii cukrzycowej (Rycina 7, 24 vs. 25).

Dla oceny aktywności transplantacyj- nej regionów istotna jest zarówno liczba aktywnych na liście pacjentów, jak również liczba chorych przeszczepionych w danym roku. W tym porównaniu najlepsze wyni- ki w przeliczeniu na liczby mieszkańców odnotowano w województwie pomorskim i zachodniopomorskim, najmniej takich pacjentów było w województwie lubelskim i podkarpackim (Rycina 27).

(11)

Rycina 24

Liczba pacjentów aktywnych na liście biorców nerki (tylko nerka) na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach.

Number of patients active on the waiting list for kidney transplant only on 31.12.2019 in different regions.

0 45 90 135 180

Mazowieckie Śląskie Wielkopolskie Małopolskie Pomorskie Dolnośląskie Łódzkie Zach-Pomorskie Kujawsko-Pomorskie Podkarpackie Lubelskie Świętokrzyskie Podlaskie Lubuskie Warmińsko-Mazurskie Opolskie

40 23 31 37

41 58 41

71 73 75 72

98 96 96 141

172 Łączna liczba oczekujących

(active on waiting list)- 1165

Rycina 25

Liczba pacjentów aktywnych na liście biorców oczekujących na przeszczep nerki i przeszczep nerki i trzustki na dzień 31.12.2019 w poszczegónych województwach.

Number of patients active on the waiting list for kidney and kidney pancreas transplant on 31.12.2019 in different regions.

Rycina 25

Liczba pacjentów aktywnych na liście biorców nerki i trzustki na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach.

Number of patients active on the waiting list for kidney and kidney pancreas transplant on 31.12.2019 in different regions.

0 45 90 135 180

41 24 34 37

41 42 76 60

72 71 77 101 97

103 149

176 Łączna liczba oczekujących

(active on waiting list)- 1200

Rycina 24

Liczba pacjentów aktywnych na liście biorców nerki (tylko nerka) na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach.

Number of patients active on the waiting list for kidney transplant only on 31.12.2019 in different regions.

(12)

Rycina 28

Porównanie liczby biorców, którzy otrzymali przeszczep samej nerki lub nerki z trzustką, wątrobą lub sercem w 2019 roku, do liczby aktywnych na liście w zależności od województwa zamieszkania.

Number of receipients of kidney alone or with other organs in 2019 in comparison to number of patients active on the waiting list in different regions.

Rycina 26

Porównanie liczby aktywnych na liście oczekujących na przeszczep nerki i nerki oraz trzustki chorych / na 1 mln mieszkańców na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach.

Comparison of active patients number on the waiting list / for 1 mln population on 31.12.2019 in different regions.

Rycina 27

Porównanie łącznej liczby aktywnych na liście biorców i przeszczepionych w 2019 roku / na 1 mln mieszkańców na dzień 31.12.2018 w poszczególnych województwach.

Comparison of active patients number on the waiting list and transplanted patients in 2019 / for 1 mln population on 31.12.2018 in different regions.

44

49,2 71,3

57,9

69 56

52,3

63,6

39,2 63,52

50,6 54,4

74,1

41,3 50

63,1

Rycina 27

Porównanie łącznej liczby aktywnych na liście biorców i przeszczepionych w 2019 roku / na 1 mln mieszkańców na dzień 31.12.2018 w poszczególnych województwach.

Comparison of active patients number on the waiting list and transplanted patients in 2019 / for 1 mln population on 31.12.2018 in different regions.

Rycina 26

Porównanie liczby aktywnych na liście oczekujących N/NT chorych / na 1 mln mieszkańców na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach.

Comparison of active patients number on the waiting list / for 1 mln population on 31.12.2019 in different regions.

24

28,7 41,7

26,5

32,6 28,7

32,9

33,8

19,4 36,6

29,7 29,4

41,6

28,2 29,2

36,5

Rycina 28

Porównanie liczby biorców, którzy otrzymali przeszczep samej nerki lub nerki z trzustką, wątrobą lub sercem w 2019 roku, do liczby aktywnych na liście w zależności od województwa zamieszkania

Number of receipients of kidney alone or with other organs in 2019 in comparison to number of patients active on the waiting list in different regions.

0 100 200 300 400

39 19 24 27

42 37 28 50 56

51 76 91

87 71 88 197

24 41 37 34 42 41 60 76 71 72 78 98 101 103 149 176

aktywni na liście (active on list) przeszczepieni (transplanted)

Na rycinie 29 przedstawiono procent zgłaszalności w poszczególnych wojewódz- twach w przeliczeniu na bezwzględną liczbę pacjentów leczonych hemodializą i dializą otrzewnową. Najwyższy procent jest w wo- jewództwie zachodniopomorskim (7,5%), pomorskim (7,4%) i podlaskim (7,3%), a naj- niższy w województwie lubelskim (3,3%), opolskim (4,5%) i wielkopolskim (4,6%).

W 2019 przeszczepiono łącznie 983 chorych. Wśród pacjentów dializowanych 764 przeszczepionych było hemodializowanych, a 177 dializowanych otrzewnowo. Przed okresem włącze- nia do programu leczenia przewlekły- mi dializami przeszczepiono 42 osoby.

Przeszczepieni pacjenci dializowani stanowili 4,5% ogółu wszystkich chorych

dializowanych (HD+DO). Przeszczepie- ni pacjenci hemodializowani stanowili 3% ogółu wszystkich chorych hemodializowanych. Przeszczepieni pacjenci dializowani otrzewnowo stanowili 15%

ogółu wszystkich chorych dializowanych otrzewnowo.

(13)

Rycina 29

Procent pacjentów aktywnych na liście biorców nerki i nerki z innymi narządami spośród łącznej liczby bezwzględnej pacjentów HD i DO na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach.

Percent of patients active on the waiting list for kidney only or kidney with other organs transplantation in comparison to the total number of patients treated with HD and PD on 31.12.2019 in different regions.

7,4% 5%

7,5%

4,6%

6,1%

6,2%

7,3%

3,3%

7%

5,5% 4,9%

5,7%

4,5%

5%

6,1%

Rycina 29

Procent pacjentów aktywnych na liście biorców nerki i nerki z innymi narządami spośród łącznej liczby bezwzględnej pacjentów HD i DO na dzień 31.12.2019 w poszczególnych województwach.

Percent of patients active on the waiting list for kidney only or kidney with other organs transplantation in comparison to the total number of patients treated with HD and PD on 31.12.2019 in different regions.

Podsumowanie:

1. Zapadalność na schyłkową niewydol- ność nerek wyrażona liczbą pacjentów rozpoczynających leczenie nerkoza- stępcze jest porównywalna do wielu krajów Europy Zachodniej (151,6/mln mieszkańców).

2. Pośród osób rozpoczynających leczenie przy pomocy dializoterapii zdecy- dowaną większość stanowią pacjenci, którzy ukończyli 65. rok życia (61%

ogółu dializowanych). Istnieje różnica w tym zakresie w zależności od metody dializacyjnej. W grupie hemodializowanych 63% stanowili pacjenci powyżej 65. roku życia a w grupie dializowanych otrzewnowo tylko 28%.

3. Łączna liczba leczonych nerkoza- stępczo (HD, DO, RTx) utrzymuje nadal poziom równy średniej w kra- jach Unii Europejskiej i wynosiła

w 2019 roku 888,1 pacjentów/mln mieszkańców.

4. Od kilku lat obserwuje się ustalenie liczby pacjentów leczonych przy pomocy dializoterapii na podobnym poziomie i wynosi ona na koniec roku 2019 21475 osób.

5. Większość chorych kwalifikowanych do dializoterapii cierpi na cukrzycę typu 1 i 2, stąd najprawdopodobniej przyczy- ną schyłkowej niewydolności nerek jest u nich cukrzycowa choroba nerek. Od- setek może być znacznie zawyżony ze względu na wieloczynnikowy mechanizm uszkodzenia nerek u ludzi powyżej 60.

roku życia, którzy stanowią większość kwalifikowanych do leczenia dializami.

6. Zdecydowaną większość pośród chorych leczonych dializami stanowią osoby poddawane zabiegom powtarzanej

hemodializy (20555 osób – 95,7%).

W roku 2019 zaobserwowano podobne wykorzystanie dializy otrzewnowej.

Metodą tą leczonych było 920 osób (910 w 2018 r.).

7. Na listach oczekujących na przeszcze- pienie samej nerki na koniec roku 2019 aktywnych było 1165 pacjentów (5,4%

ogółu dializowanych), co jest wartością niższą w porównaniu z poprzednimi laty. Niski odsetek chorych zgłoszo- nych do transplantacji nerki może wyni- kać z zaawansowanego wieku chorych dializowanych i znacznej chorobowości chorych dializowanych. Nadal niska jest liczba aktywnych pacjentów zgło- szonych do przeszczepu nerki z trzust- ką (35 pacjentów). Jest to niewiele biorąc pod uwagę przewagę nefropatii cukrzycowej w etiologii schyłkowej nie- wydolności nerek.

W sumie około 8 do 13% chorych (dializowani i zgłoszeni wyprzedzająco) jest w ciągu roku aktywnych w KLO. Po- dany procent wynika z sumy chorych przeszczepionych w 2019 roku i aktywnych 31 grudnia 2019 roku na KLO.

8. W 2019 przeszczepiono łącznie 983 chorych. Wśród pacjentów dializowanych 764 przeszczepionych było hemodializowanych, a 177 dializowanych otrzewnowo. Przed okresem włączenia do programu leczenia przewlekłymi dializami przeszczepiono 42 osoby.

Piśmiennictwo

1. Dębska-ŚlizieńA., Rutkowski B., Rutkowski P, Korejwo G., Gellert R. et al.: Aktualny stan diali- zoterapii w Polsce – 2018. Nefrol. Dial. Pol. 2019, 23, 113-122.

2. Dębska-ŚlizieńA., Rutkowski B., Rutkowski P, Korejwo G., Gellert R. et al.: Aktualny stan le- czenia nerkozastępczego w Polsce – 2017. Nefrol.

Dial. Pol. 2018, 22, 133-140.

3. Dębska-ŚlizieńA., Rutkowski B., Rutkowski P, Korejwo G., Gellert R. et al.: Aktualny stan diali- zoterapii w Polsce – 2016. Nefrol. Dial. Pol. 2018, 22, 1-8.

4. Rutkowski B., Lichodziejewska-Niemierko M., Grenda R., et al: Raport o stanie leczenia nerko- zastępczego w Polsce – 2011. Drukonsul, Gdańsk 2014.

5. United States Renal Data System: 2018 USRDS 2018 Annual Data Report. Atlas of end-stage renal disease in the United States. National Institutes of Diabetic and Digestive and Kidney Disease.

Bethesda 2019.

6. ERA-EDTA Registry 2017 Annual Report. Am- sterdam, Acad. Me. Center Department of Medical Information 2018.