Widok Sprawozdanie z konferencji „Konsument w zmieniającym się otoczeniu społecznym. Między pragmatyzmem a dyferencjacją”

(1)

315

Sprawozdania i recenzje

i wybuchowym dotyczą: umiejętności poboru i analizy próbek, znajomości materiałów oraz urządzeń wybuchowych, umiejętności prowadzenia działań ratowniczych podczas zdarzeń o charakterze chemicznym, biologicznym, radiologicznym, nuklearnym i wybuchowym (CBRNE). Wszystkie szkolenia realizowane są — w zależności od potrzeb — w formie pokazów lub ćwiczeń oraz ćwiczeń laboratoryjnych.

Skuteczność podejmowanych działań w zakresie ratownictwa chemicznego i ekolo- gicznego w obszarze systemu ratowniczo-gaśniczego zależy od poziomu wyszkolenia stra- żaków ratowników, ich wyposażenia, a także stosowania nowych technologii.

W seminarium udział wzięło 25 uczestników, w tym 7 osób z władz dziekańskich i dy- rektorskich Instytutu Socjologii, zaproszeni goście, doktoranci i studenci z Akademickie- go Koła Naukowego „Security&Society” IS UWr oraz studenci z Koła Naukowego PWSZ w Nysie.

Monika Zawartka ORCID: 0000-0002-2896-3197

Sprawozdanie z konferencji „Konsument w zmieniającym się otoczeniu społecznym. Między pragmatyzmem a dyferencjacją”

DOI: 10.19195/2083-7763.9.24

W dniu 23 października 2017 roku odbyła się we Wrocławiu interdyscyplinarna kon- ferencja naukowa zorganizowana przez Zakład Zachowań Konsumenckich Instytutu Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Współorganizatorem wydarzenia były Stowa- rzyszenie Dziennikarzy i Wydawców „Repropol” oraz Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej. Uroczystego otwarcia konferencji dokonali: rektor Uniwersytetu Wrocław- skiego — prof. dr hab. Adam Jezierski oraz prodziekan Wydziału Nauk Społecznych — dr hab. Marcelina Zuber. Uczestników konferencji przywitała także przewodnicząca Rady Programowej — prof. dr hab. Wanda Patrzałek.

Celem konferencji była dyskusja wokół konsumpcji, wskazująca na jej centralny sta- tus jako kategorii opisującej kondycję naszych czasów. W literaturze treść rozważań na temat konsumpcji pełna jest sprzeczności i antynomii, takich jak: „autonomia–domina- cja”, „racjonalność–nieracjonalność”, „wolność–zniewolenie”, „nadmiar–umiarkowanie”,

„instrumentalność–ekspresyjność”, „indywidualność–uspołecznienie”, „masowość–zróż- nicowanie” itp. Próba uporządkowania wiedzy o konsumencie zderza się z problemem nieustannie zmieniającego się otoczenia (gospodarczego, instytucjonalnego, kulturowe- go, politycznego itp.), wobec którego konsumenci podejmują adaptacyjne i dialektyczne zmiany. Dotychczasowe paradygmaty i prawdy naukowe (np. racjonalność działań i sta- bilność rynków) są kwestionowane, co skłania do poszukiwania nowych perspektyw i po- dejmowania nowych badań zachowań konsumenta.

Problematyka konferencji obejmowała następujące bloki tematyczne: gospodarstwo domowe wobec zmian w otoczeniu, stare i nowe trendy konsumpcji, alternatywne formy

KsięgaForumSocjologiczne9.indb 315 2019-04-01 13:43:49

Forum Socjologiczne 9, 2018

(2)

316 Sprawozdania i recenzje i style konsumowania, wyzwania dla marketingu w XXI wieku, społeczne i kulturowe determinanty zachowań konsumenckich.

Sesję plenarną rozpoczęło wystąpienie przewodniczącej Rady Programowej — prof. dr hab. Wandy Patrzałek, która przedstawiła interdyscyplinarne ujęcie ekologii w kontekście socjologicznym, ekonomicznym, kulturowym, filozoficznym i przyrodni- czym oraz na podstawie wyników badań własnych określiła, w jakim stopniu poziom świadomości ekologicznej oddziałuje na różne fazy zachowań konsumenckich. Badania własne odniesiono do ogólnopolskich badań prowadzonych przez TNS w latach 2009–

2015, dotyczących luk informacyjnych Polaków w zakresie wiedzy ekologicznej oraz za- chowań ekologicznych Polaków.

Celem wystąpienia prof. dr hab. Urszuli Swadźby z Uniwersytetu Śląskiego była pre- zentacja postaw studentów krajów V4 wobec pieniędzy. Najpierw przedstawiona została analiza teoretyczna stosunku do pieniędzy i postaw wobec pieniędzy. Badania empiryczne wykonano w uczelniach czterech krajów V4: w Polsce (w Katowicach), Czechach (w Oło- muńcu i Ostrawie), Słowacji (w Nitrze), na Węgrzech (w Godollo) w ramach grantu wy- szehradzkiego. Zaprezentowano wspólne postawy wobec pieniędzy studentów krajów V4, istniejące różnice między nimi, a także typy postaw.

Następnie prof. dr hab. Agnieszka Dejnaka z Wyższej Szkoły Bankowej we Wrocławiu opisała zmiany zachodzące w konsumpcji, nowoczesne trendy w konsumpcji na polskim rynku, ich uwarunkowania oraz charakterystyczne cechy i przejawy. Wskazała, że dy- namiczny i ciągły rozwój internetu oraz nowych technologii informacyjnych powoduje zmiany w zachowaniach konsumentów oraz w sposobie postrzegania przez nich wartości.

W celu nadążenia za zmianami firmy muszą nie tylko śledzić aktualnie zachodzące zmiany, lecz także przewidywać przyszłościowe trendy zachowań podmiotów rynkowych.

Kolejny referat wygłosił dr hab. Grzegorz Szymański z Politechniki Łódzkiej, który omówił m-commerce jako nowy trend współczesnych konsumentów. Wskazał, że istotną determinantą wpływającą na dynamikę rozwoju m-commerce jest zwiększająca się liczba smartfonów i urządzeń mobilnych. Przedstawiono również wyniki badań własnych.

Celem wystąpienia dr hab. Małgorzaty Koszewskiej z Politechniki Łódzkiej była analiza roli konsumenta w transformacji przemysłu tekstylno-odzieżowego w kierunku GOZ, a w szczególności analiza czynników determinujących sposób postępowania konsumen- tów z niepotrzebną odzieżą. Prelegentka na podstawie badań własnych przeprowadzo- nych na reprezentatywnej próbie dorosłych mieszkańców Polski pokazała, że sposób po- stępowania z zużytą odzieżą istotnie różnicowały zmienne socjodemograficzne, takie jak płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania.

Wystąpienie dr. Wiesława Podkańskiego — prezesa Izby Wydawców Prasy oraz Jacka Wojtasia — koordynatora ds. europejskich Izby Wydawców Prasy dotyczyło zagadnień prasy tradycyjnej i cyfrowej. Wskazali oni, że wbrew powszechnemu mniemaniu prasa tradycyjna nie „umiera” i jest uznawana za najbardziej wartościowe źródło informacji.

Czytelnicy chętnie sięgają po treści cyfrowe, co ma także negatywne skutki w postaci „pi- ractwa”, które nigdy wcześniej nie było tak powszechne.

Następnie odbyły się trzy sesje tematyczne. Pierwszą z nich, zatytułowaną Zachowania konsumenta na wybranych rynkach, poprowadziła prof. dr hab. Urszula Swadźba z Uni- wersytetu Śląskiego.

(3)

317

Sprawozdania i recenzje

Doktor Katarzyna Caban-Piaskowska z Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi opisała złożone relacje zachodzące między autorem dzieła, samym dziełem i jego potencjalnym nabywcą w kontekście traktowania efektów twórczości artystycznej jako dóbr luksuso- wych, wprowadzonych do obiegu rynkowego. Głównym wnioskiem było podkreślenie roli edukacji dla budowania właściwych postaw odbiorcy — konsumenta i budowania jego relacji z artystami, odpowiedzialnymi za podaż.

Doktor Aleksandra Perchla-Włosik z Uniwersytetu Wrocławskiego podjęła w swoim wystąpieniu dyskusję na temat współczesnych trendów zachowań konsumenckich, któ- re mieszczą się w sferach antykonsumpcjonizmu i dekonsumpcji. Nawiązała również do problemu ethical fashion, czyli mody odpowiedzialnej społecznie. Z przeprowadzonej przez nią analizy wynikało, że zagadnienia mody i trendów w zachowaniach konsumenckich odnoszą się do budowania strategii marketingowej na podstawie zmieniającego się w społeczeństwach współczesnych systemu aksjonormatywnego, który w pewnym sensie staje się również kreacją działań marketingowych w zakresie produktów i usług odpowie- dzialnych społecznie.

Celem rozważań dr Anny Rogali z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu była analiza szans i zagrożeń związanych z zachowaniami informacyjnymi współczesnych konsu- mentów w przestrzeni wirtualnej. Na podstawie metody desk research prelegentka dokonała przeglądu i krytycznej analizy źródeł literaturowych związanych z zachowaniami informacyjnymi, nowymi mediami oraz społeczno-kulturowymi konsekwencjami rozwoju technologii informacyjnych. Wskazała, że niezwykle ważne jest edukowanie w zakresie kompeten- cji i zachowań informacyjnych, a także kształtowanie postaw umożliwiających samodzielny, przemyślany wybór interesujących użytkownika treści oraz ich krytyczną interpretację.

Przedmiotem dyskusji w drugiej sesji były zachowania konsumentów w zmieniającym się otoczeniu wobec różnych wyzwań badawczych. Sesję poprowadził dr hab. inż. Grze- gorz Szymański.

Wykorzystaniem metod neuromarketingowych w badaniach postaw etnocentrycznych konsumentów żywności zajęły się prof. dr hab. Ewa Jerzyk oraz dr hab. Renata Nestoro- wicz z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu. Zastosowanie tych metod może wzboga- cić wyniki badań tradycyjnych opierających się na deklaracjach konsumentów. Prelegentki wskazały jednak, że prowadzenie nowych metod badawczych wiąże się z pewnym ryzykiem i szczególnymi wymaganiami stawianymi badaczom neuromarketingowym.

Doktor Michał Cebula z Uniwersytetu Wrocławskiego zbadał determinanty praktyk rekreacyjnych wśród mieszkańców dużego miasta, w szczególności bycie gospodarzem i gościem w prywatnych domach i jadanie poza domem. Opierając się na danych o indywidualnych sieciach społecznych, pokazał, jak życie towarzyskie badanych (jadanie ra- zem) jest uwarunkowane nie tylko ich cechami społeczno-demograficznymi, lecz także naturą sieci społecznych. Argumentował, że to raczej więzi słabego typu oraz pozarodzin- ne sprzyjają towarzyskości. Wskazał, że „posiłki uspołecznione” są obszarem społecznej dystynkcji oraz przyczyniają się do budowania kapitału społecznego.

Magister Magdalena Skowrońska z Uniwersytetu Warszawskiego wskazała, że ewolu- cja marketingu sprawiła, iż potrzebne są nowe rozwiązania, narzędzia, kanały oraz metody dotarcia do odbiorcy. Zaznaczyła, że marketing XXI wieku to marketing interakcyjny, kładący nacisk na budowanie trwałych relacji z klientem.

(4)

318 Sprawozdania i recenzje Celem wystąpienia dr Jolanty Tkaczuk z Akademii Leona Koźmińskiego w Warsza- wie była identyfikacja postaw oraz dominujących motywów korzystania z usługi car- -sharingu wśród konsumentów nabywających tę usługę na terenie Warszawy. W wyniku badań ustalono, że z usługi car-sharingu korzystają najczęściej osoby posiadające samo- chód prywatny, przede wszystkim młodzi mężczyźni o dobrym i bardzo dobrym statusie materialnym, a głównym motywem korzystania z car-sharingu była ciekawość wypróbo- wania nowej usługi.

Wystąpienia i wymiana poglądów w trzeciej sesji, zatytułowanej Konsument a nowe formy gospodarowania, której przewodniczyła prof. dr hab. Agnieszka Dejnaka, dotyczyły między innymi gospodarki o obiegu zamkniętym, wolontariatu w kontekście konsumpcji zrównoważonej oraz współtworzenia wartości na gruncie ekonomii współdzielenia.

Doktor Małgorzata Karpińska-Krakowiak z Uniwersytetu Warszawskiego wskazała, że humor stanowi najchętniej wybieraną technikę tworzenia emocjonalnej więzi nabyw- ców z markami, a zaangażowanie konsumentów to cel większości działań promocyjnych w mediach społecznościowych. Wskazała, że zgodnie z wynikami badań humor może jedynie przyczynićsię do kształtowania podstawowych komponentów kognitywnych i afektywnych zaangażowania oraz pozostaje bez wpływu na wskaźniki behawioralne.

Następnie głos zabrała dr inż. Ewa Prymon-Rys z Akademii Górniczo-Hutniczej w Kra- kowie, stawiając pytanie, czy rozwój filantropii i wolontariatu w warunkach polskich świad- czy o skłonności Polaków do konsumpcji zrównoważonej? Wystąpienie podsumowano roz- ważaniami dotyczącymi wspierania finansowego i czynnego angażowania się w działalność organizacji pozarządowych przez osoby fizyczne jako przejawu odpowiedzialnej konsumpcji oraz alternatywnego sposobu życia, uwzględniającego społeczne skutki konsumpcji.

Ostatnią sesję zakończyło wystąpienie dr Joanny Wardzały z Uniwersytetu Wrocławskie- go. Podjęła ona próbę określenia poziomu wiedzy i opinii młodych nabywców na temat procesów zakupowych w mediach społecznościowych, których pierwotnym założeniem miało być umożliwienie wymiany informacji z innymi ludźmi na różnych płaszczyznach.

Wskazała, że dzięki powszechnej dostępności technik komunikacyjnych media społecznoś- ciowe całkowicie zmieniły sposób wymiany informacji zarówno organizacji, społeczności, jak i indywidualnych użytkowników. Wystąpienie zakończono analizą wypowiedzi młodych konsumentów w zakresie wiedzy na temat reklamy w mediach społecznościowych w sieci oraz ich opinii na temat roli mediów społecznościowych w procesie zakupowym.

Podsumowując konferencję, prof. dr hab. Wanda Patrzałek wskazała, że konsumpcja to złożony proces, ujmowany w różnych kontekstach społecznych i ekonomicznych, op- arty na znaczeniach i symbolach, opisujący indywidualizację jednostkowych zachowań, ale także nowe perspektywy funkcjonowania społeczeństw. Podkreśliła, że konsument nie istnieje w próżni, a procesy ekonomiczne i kulturowe, w których uczestniczy, relacje, które nawiązuje i podtrzymuje, a także znaczenia, jakie im przekazuje, stanowią ważny kontekst jego otoczenia społecznego. Na koniec zapowiedziała kontynuację problematyki w kolej- nych latach, w ramach dalszych, cyklicznych konferencji naukowych.

Joanna Wardzała ORCID: 0000-0003-4475-3795