ROCZNIKI GLEBOZNAW CZE T. X X X II. NR 2, W ARSZAW A 1981
JA N G L IŃ SK I, G R A ŻY N A PR Z Y W A R A , W ITOLD S T Ę P N IE W SK I
W PŁYW N A TLEN IEN IA GLEBY NA W SCHODY BURAKÓW CUKROW YCH
Z akład A g r o fiz y k i P A N w L u b lin ie
W STĘP
N atlenienie gleby w yw iera isto tn y w pływ na kiełkow anie i rozw ój roślin [6, 7, 10, 11]. W iększość ro ślin u p raw n y c h w fazie kiełkow ania jest szczególnie w rażliw a na n ied o statek tle n u w glebie.
N atlen ienie gleby m ożna określić za pom ocą w ielu w skaźników ; do najpow szechniej u żyw anych należy sk ład p ow ietrza glebow ego, ściślej zaś stężenie 02 w fazie gazow ej gleby. D la p otrzeb p ro d u k cji ro ślin n ej [3, 4, 8, 7] bard ziej p rzy d a tn y m i w skaźnikam i okazują się: w y d a te k d y fu zji tle n u (ODR) i p o ten cjał o ksyd o red u k cy jn y (Eh). ODR c h a ra k te ry zuje p o ten c jaln y dopływ tle n u do korzeni roślin, a Eh — pośrednio w a ru n k i tlenow e p a n u jące w glebie.
N iniejsza praca stanow i część kom pleksow ych b ad ań prow adzonych przez nasz Z ak ład nad w pływ em n a tlen ien ia gleby na w schody ro ślin u p raw n y c h [3, 4, 5]. D otyczy ona b u rak a cukrow ego odm iany jedno kieł- kow ej. Ju ż p rzed 20 la ty zw racano uw agę, że w schody nasion b u rak ó w cukro w y ch są m iędzy innym i zależne od dostępności tle n u w glebie [1].
M A T E R IA Ł I M ETODY
Dośw iadczenie przeprow adzano w w a ru n k a ch lab o ra to ry jn y c h (tem p e ra tu ra 25°C) w cy klach 8-dniow ych, na 3 glebach (tab. 1), stosując zestaw w łasnej k o n stru k c ji (rys. 1).
P odstaw ow ym i jed nostk am i pom iarow ym i były kom ory pleksiglasow e z p ły ta m i ssącym i [3, 5], na k tó ry c h ustaw iono po 4 w azoniki p lasty k o we w ypełnione glebą p o b ran ą z w a rstw y ornej. K o n ta k t m iędzy p ły tą ssącą a glebą zapew niony był przez p erfo row an e dno plastykow ego w a zonika o śred nicy 9 cm i wysokości 8,5 cm. W każdej kom orze pleksigla- sowej um ieszczano po 4 w azony stanow iące p ow tórzenia stosow anego stężenia tlen u. G lebę nasypyw ano 4 dni przed rozpoczęciem dośw
iadczę-л b С- 1 U 1 J :tyfcri îi.4 :ia r :y c h g l e b
H;.- •' ùi: acdlîs :i.ï;ve:;t:Lg itv: l
h o d z a j gJc-by S o i l typo
P r o c e n t fr ak '- .i i o WYiniara^h ./ r^n
Po r cn n t a g o o f :;izc f r-Hctio/:- in mm G-.-ótoJi °b j • o El;T.D J bulk d-':ri:;it V r:;-chn:la v/ î a V - i у : ar o.i m2 / g Pr óc h n i c a ii łanu л % r:V a ■~„nr,v V:-av.;v:a- ПС UL'ie 1 - 0 , 1 0 , 1 -0 , -0 2 0 ,0 .7 - 0 , 0 0 ? < o * ź L i ' : ;;o r- ;; .o Grabów Płowa p i a s z c z y s t a Grey brov/n p o d z o l i c nandy 67 20 9 1 , 3 5 0 , 3 0 , 9 6 5 , 6 5 6 Ł o p a t k i Bru n a tn a l e s s o w a Ь r o vm l o e a n 7 57 27 ‘j Ы 5 2 4 , 0 1 , 7 6 5 , 3 14 7 P u ł k i br u n a t n a g l i n i a s t a brown 1 u:uny 4b 2 '3 VI 13 1, -0 4 u , 5 1 ,7 4 b ,3 1 4 , 6 1 6 , 7
nia w celu u stalenia odpow iedniej jej w ilgotności. Piątego dnia w każ dym w azonie w ysiew ano po 33 nasiona b u rak a cukrow ego (Beta vulgaris Var. Saccharata) odm iany P N Mono 1, o zdolności kiełkow ania w yno szącej 90%. Je st to odm iana genetycznie jednonasienna.
Masa 1 0 0 0 kłębków w ynosiła 12,3 g. Do dośw iadczenia w ybierano n a siona dorodne, zdrow e i w y rów n an e pod w zględem wielkości.
Po siew ie nasiona p rzy k ry to jed n o cen ty m etro w ą w a rstw ą gleby, ko m ory szczelnie zam knięto i do każdej z nich oddzielnie doprow adzano m ieszankę azotu i pow ietrza z szybkością 25 m l na m in utę. Zastosow ano 5 kom binacji n a tlen ian ia (0,5, 3,0, 5,0, 15,0, 21% 0 2) oraz 3 poziom y w il gotności gleby odpow iadające ciśnieniom ssącym rów nym : 10, 50 i 100 hP a.
Stężenie tle n u w dopły w ający m i w ychodzącym gazie badano za po m ocą an alizato ra tlenow ego firm y B eckm an (różnica stężeń nie p rz e k ra czała 0,8%). Codziennie przez 8 k o lejn y ch dni liczono te rośliny, któ re wzeszły, m ierzono ODR i Eh, spraw dzano szczelność kom ór i przepływ gazu.
Za dowód, że nasiono wzeszło, uw ażano pojaw ienie się liścieni nad pow ierzchnią gleby.
ODR m ierzono w edług m etod y opracow anej przez L e m o n a i E r i c k s o n a [8], udoskonalonej przez G a w l i k a , M a l i c k i e g o i S t ę p n i e w s k i e g o [2].
Do p om iaru użyto 4 elek tro d p laty n o w y ch o średnicy 0,5 m m i d łu gości 4 m m . Czas po lary zacji elek tro d y w ynosił 3 m in, napięcie — 0,65 V.
W p ływ n a tle n ie n ia g leb y na w sch o d y b u rak ów cu k ro w y ch 63
R ys. 1 . Schem at zestaw u pom iarow ego
T he sch em e of the e x p erim en ta l set
Podczas trw a n ia dośw iadczenia p om iar ODR w ykonyw ano codzien nie p rzy użyciu a p a ra tu k o n stru k c ji M a l i c k i e g o i W a l c z a k a [9]. E lektrod y platyno w e w ciskano do gleby na głębokość 5 cm. Elek tro d y odniesienia zam ontow ane b y ły w każdym p o jem niku na stałe. P o te n cja ł o k sy d o red ukcy jny m ierzono codziennie jonom etrem Ionalyzer O rion R esearch m odel 404. Jak o elek trod ę odniesienia stosow ano elek trod ę kalom elow ą. P rz y w pro w adzan iu elek tro d zachow yw ano szczegól ną ostrożność, aby nie zm ienić skład u pow ietrza w kom orach. Do od czytanej w artości p o ten cjału oksydoredukcyjnego dodaw ano w artość po te n c ja łu elek tro d y kalom elow ej. W yniki podaw ano w mV.
W schodzące nasiona liczono codziennie począw szy od trzeciego dnia dośw iadczenia, kiedy to po jaw iły się pierw sze liścienie.
OM ÓW IENIE W Y NIK Ó W
W yniki pom iarów ODR, Eh i liczbę w zeszłych nasion b u rak a cu k ro wego opracow ano staty sty czn ie m etodą analizy w a ria n c ji dla nieortogo- nalnej p o tró jn e j k lasy fik acji krzyżow ej oraz obliczono pólprzedziały u f ności Tukeya.
W p ł y w n a t l e n i e n i a g l e b y n a w s c h o d y r o ś l i n . M aksim um ilości w zeszłych nasion stw ierdzono piątego dnia na glebie piaszczystej, szóstego — siódm ego dnia na glebie lessowej i siódmego dnia na glebie g liniastej (rys. 2). W n astęp n y ch dniach ilość żyw ych
R ys. 2. W schody buraka cu k row ego w czasie dla różnych w artości ciśn ien ia ssącego i różnych stężeń tlen u
A — gleba piaszczysta, В — gleba lessowa, С — gleba gliniasta, 1 — 21°/» 0 2, 2 — 15% 0 0, 3 — 5%
0 2, 4 3°/o 0 2
S u gar b eets em erg en ces tim e at d iffe r e n t v a lu e s of w a te r su ctio n and o x y g e n con cen tration
W p ływ n a tle n ie n ia g leb y na w sch o d y b u rak ów cu k ro w y ch 65
roślin na pow ierzchni gleby sy stem atycznie m alała. Było to w ynikiem obum ieran ia części w zeszłych uprzednio roślin. Tak więc ustalone w a ru n k i tlenow e w glebie b y ły w y starczające dla w zejścia roślin, n a to m iast uniem ożliw iały ich dalsze przeżycie. Mogło to być zw iązane ze zw iększonym zapotrzebow aniem na tle n po w zejściu roślin w sto su nk u do m o m en tu w schodu, jak też ze zw iększeniem aktyw ności patogenów glebow ych p rzy nad m iern ej w ilgotności gleb.
W zw iązku z tym zjaw iskiem p rzy analizie w yników , m ającej na celu u stalenie w pły w u w aru n k ó w tlen ow y ch w glebie na w schody b u ra ków, w zięto pod uw agę p ro cen t m ak sy m alnej ilości w zeszłych roślin. W schody m aksym aln e nasion na w szystkich trz e ch glebach w y k azu ją isto tn ą zależność zarów no od stężenia tle n u w glebie, jak i od ro d zaju gleby i jej w ilgotności (tab. 2 i 3). W zrost stężenia tle n u we w szystkich przy p ad k ach istotn ie zw iększał p ro cen t wschodów.
T a b e l a 2 Proc ent wschodów maksymalnych buraków cukrowych / l i c z b y ś red n ie z 3 w a r t o ś c i c i ś n i e n i a s s ą c e g o /
V / z a l e ż n o ś c i od rodzaju g l e b y i s t ę ż e n i a t l e n u
Per centage o f maximum emergence o f sugar b e a t s /mean v a lu e s f o r the three s u c t i o n l e v e l s / i n r e l a t i o n to the kind o f s o i l and oxygen c o n c e n t r a t i o n
°2 % Gleba S o i l \ 0 , 5 3 5 15 21 ś r e d n ioMean P i a s z c z v s t a Sandy 0 6 , 8 2 7, 8 54 ,2 74 , 5 32,7 Lessowa Loes3 0 0 , 5 2 4, 8 4 3 ,9 6 4 , 3 26 ,6 G l i n i a 3 t a Loamy 0 8 , 3 5 2, 7 7 7 , 9 8 7 , 3 45 , 2 śr e d n i o Mean 0 5 , 2 35,1 5 8 , 7 7 5 , 4
-L0>o5 ~ d la t le n u - fo r oxygen = 4,cO L0 , 0 5 “ d la Sl eb y “ f o r s o i l = ^»06
L0 , 0 5 “ l n t e r a k c «ji: gle ba x t l^ n - fo r i n t e r a c t i o n : s o i l x oxygen = 10*0
W pływ ro d za ju gleby na w schody b u rak ó w cukrow ych okazał się isto tn y (tab. 2), p rzy czym najw iększy p ro cen t w schodzących nasion za notow ano na glebie g lin iastej, m niejszy n a glebie piaszczystej, a n a j m niejszy na glebie lessowej. G leba g lin iasta dała przeciętnie o około 1 2,6% wyższe w schody niż gleba piaszczysta, a w p o rów nan iu z glebą lessow ą — przeciętn ie o około 18,5%. W yższe w schody roślin zanotow a no na glebie g lin iastej przy 15% tle n u i 100 h P a ciśnienia ssącego niż na glebie lessow ej i piaszczystej p rzy 2 1% tle n u i niższym ciśnieniu ssącym .
W pływ w ilgotności gleby na w schody b u rakó w cukrow ych był ró w nież isto tn y (tab. 3), p rzy czym n ajw iększą liczbę w zeszłych nasion
•i ci b ы I « 3 Procent wschodów mtiksymalaych buraków cukrowych / l i c z b y ś r o d c i e d la 3 g l e b /
w z a l e ż n o ś c i od s t ę ż e n i a t l e n u i w i l g o t n o ć c i
Percen tage o f maximum emergence o f sugar b e e t s /mean v a l u e s f o r th ree s o i l s / i n r e l a t i o n to oxygen c o n c e n t r a t i o n and s u c t i o n o f s o i l s C i ś n i e n i e s są c e S u c t io n 0 , 5 15 21 ś r e d n ioMean 10 hPa 50 hPa 100 hPa 3,9 5 , 2 6 , 6 2 9 , 5 3 6 .4 3 9 .4 5 0 , 3 5 7 , 6 6 8 , 2 65 .1 75.1 8 5 , 3 2 9 , 7 34,9 39,1 Śred nio Mean 5 , 2 35,1 5 8 , 7 7 5 , 4 L0 , 0 5 d la c i ś n i e n i a s są c e g o -""for s u c t i o n * 3 ,0 3 fo r oxygen * 4 , 6 d la i n t e r a k c j i ! t l e n x c i ś n i e n i e s są c e - oxygen x s u c t i o n * 1 0 ,0 L0 , 0 5 “ d la t l e n u 0 , 0 5
skano p rzy w ilgotności odpow iadającej ciśnieniu ssącem u 1 0 0 h P a (naj niższa w ilgotność gleby u ży ta w dośw iadczeniu). W schody m aksym alne, p rzy w ilgotności odpow iadającej ciśnieniu ssącem u 100 h P a, b y ły w ięk sze niż w schody p rzy ciśnieniu ssącym 10 h P a przeciętnie o 10%. S tw ie r dzono, że w pływ w ilgotności zaznacza się szczególnie p rzy w ysokim po ziomie n a tlen ien ia gleby.
W schody ro ślin dla poszczególnych stężeń by ły jed n ak zróżnicow
a-R ys. 3. Z aw artość w sch od ów m a k sy m a ln y ch buraka cu k row ego od stężen ia tle n u w g leb ie
interakcja O rfX gleba X ciśnienie ssące L005 = 18,00/«
R elation sh ip b etw een m a x im u m em erg en ce of sugar b eets and o x y g e n con cen tration in so il
W p ły w n a t le n ie n ia g le b y n a w s c h o d y b u r a k ó w c u k r o w y c h 67
ne (rys. 3). P rzy tym sam ym stężeniu tlen u różnica we w schodach do chodziła do 48°/o, gdy tym czasem L 0>os w ynosił 18%. D latego nie m ożna uznać stężenia tlen u w pow ietrzu glebow ym za m ia ro d ajn y w skaźnik c h a ra k te ry z u ją c y w a ru n k i w glebie dla wschodów b u rak ó w cukrow ych. O bserw ow ane zróżnicow anie w schodów p rzy ty m sam ym stężeniu tle n u spow odow ane było w pływ em ro d zaju gleby i w ilgotności.
N a rys. 4 przedstaw iono zależność w schodów m ak sym aln ych od ODR. J a k w idać w szystkie p u n k ty obrazu jące w schody u k ład a ją się w zdłuż jednej k rzy w ej, niezależnie od gleby, stężenia tle n u i wilgotności. O bser w ow any ro z rz u t w yników dla danej w arto ści ODR nie jest istotny, gdyż, jak w spom niano, półprzedział ufności dla in te ra k c ji p o tró jn ej: gleba X X stężenie 02 X ciśnienie ssące, w ynosi 18%. Z atem zróżnicow anie wschodów p rzy danym stężen iu tle n u (rys. 3) w ynikało ze zróżnicow ania ODR pod w pływ em w ilgotności i różnic w jakości b adanych gleb.
W yniki te p o tw ierd zają, że ODR m oże być w skaźnikiem dostępności tle n u glebow ego dla w schodzących nasion b u ra k a cukrow ego.
R ys. 4. Z ależność w sch od ów m a k sy m a ln y ch buraka cu k row ego od ODR T he dep en d en ce of m a x im u m em erg en ce of sugar beets on ODR
P rz y ODR poniżej 13 jxg m“ ^ “ 1 b u ra k i w ogóle nie w schodziły i tę w artość p rzy jęto jako k ry ty czn ą. W artość ODR w ynosząca 30 |jig m ^ s“ 1 zapew niała ilość w schodów odpow iadającą połow ie zdolności k iełkow a nia burakó w . P rz y ję to określać ją jako w artość lim itu jącą. Za w artość o p ty m aln ą uznano ODR, p rzy k tó ry m ilość w schodów ro ślin nie obniżała się istotn ie w sto su nku do zdolności kiełkow ania. D la b u rak ó w cukro w ych w ynosiła ona 55 fig m “ ^ " 1. W y raźn y w zrost liczby w schodzących nasion w y stęp u je w przedziale Eh od 400 do 500 m V (rys. 5). Je d n ak p rzy ty m sam ych w artościach p o ten cjału w y stę p u ją w schody rzęd u 0
R ys. 5. Z ależność w sch od ów m a k sy m a ln y ch buraka cu k row ego od Eh The dep en d en ce of m a x im u m em ergen ce of sugar b eets on Eh
I « b * 1 a 4 ś r e d n i e w a r t o ś c i ODR /ji& x a “ 2*“ 1/ d la badanych g l e b w z a l e ż n o ś c i
od c i ś n i e n i a s s ą c e g o i s t ę ż e n i a t l e n u w po w ie trz u glebowym Jôean v a l u e s o f ODR f o r i n v e s t i g a t e d s c i l s i n r e l a t i o n t c s o i l s u c t i o n and oxygen c o n c e n t r a t i o n i n s o i l a i r C i ś n i e n i e ss ą c e Su ct io n hPa Procent t le n u — Oxygen % I Sredni.« Gieba - S e i l 0 , 5 3 5 15 21 ale an P i a s z c z y s t a 10 8 , 4 15,4 19,6 2 9 , 7 3 6 ,7 2 2 , 2 Sandy 50 6,7 14,2 22,4 2 7 , 9 4 0, 2 2 2 , 8 100 8, 0 13, 0 18,4 2 9, 0 4 6 ,1 2 2 , 4 ś r e d n ia - .’iean - 8,0 14,2 20,0 2 3 ,8 4 1 ,6 2 2 , 6 Lessowa 10 4 , 2 14,9 28,2 45 , 9 5 2, 9 2 8, 9 L oess 50 11,0 18,2 24,5 4 3 ,9 4 6 , 9 28 , 9 100 6 , 0 1 8 , 0 25,6 34,1 5 3 , 8 2 7 , 3 ś r e d n i a - Mean - 7 , 1 17,1 2 6 , 1 41 , 9 5 1 , 3 2 8 , 4 G l i n i a s t a 10 4 ,8 2 0 , 8 29, 9 4 9, 2 6 9 , 8 35 ,9 Loamy 50 5 , 0 2 1 , 3 2 7 , 6 6 1 ,5 7 1 , 3 37, 4 100 6,5 20 ,2 35,6 53,1 67, 1 37,6 ś r e d n i a - Mean - 5,5 20 ,5 29, 9 5 6 , 3 6 9 . 5 3 8 , 3 ś r e d n i a ogólna dl a badanych g le b T o ta l mean va lue foj s o i l s i n v e s t i g a t e d ji 6,9 17, 5 2 5 ,2 42,1 54, 1 29 , 7 l0,05 - 41a Sleby - f o r s o i l /А / 1,37 L 0 , 0 5 - d l a - f o I ! 0 ;, = 2,04 Lq = 4 , 4 2 d la i n t e r a k c j i : g le ba x t l e n - fo r i n v e s t i g a t i o n : s o i l x oxygen I Q ■ 4, 38 d la i n t e r a k c j i : c i ś n i e n i e ssąc e x t l e n - f o r i n t e r a c t i o n s u c t i o n x oxygen Lq 05 ж 7 , 9 8 d la i n t e r a k c j i Kleba x c i ś n i e n i e ssn ce x t l e n - fo r i n t e r a c t i o n s o i l x s u c t i .on x oxygen
W p ły w n a tle n ie n ia g leb y na w sch o d y bu rak ów cu k ro w y ch 69
i 90%. W ynika z tego, że Eh nie określa jednoznacznie potrzeb tlen o w ych roślin, z w y ją tk ie m w arto ści k ry ty c z n ej dla ro ślin w y stęp u jący ch p rzy E h poniżej 400 mV.
W p ł y w s t ę ż e n i a t l e n u , w i l g o t n o ś c i i r o d z a j u g l e b y n a ODR i Eh. W artości ODR gleb w czasie trw a n ia do św iadczenia w ah ały się w gran icach od 1,7 do 75 fig m łs 1 i b y ły isto t nie zależne od stężenia tle n u , n ato m iast niezależne od w ilgotności w przedziale 1 0 - 1 0 0 h P a (tab. 4).
W artości ODR b y ły isto tn ie zróżnicow ane p rzy w spółdziałaniu: gleba X stężenie 02 i ciśnienie ssące X stężenie 0 2.
Eh podczas trw a n ia dośw iadczenia w ahało się w granicach od 225 do 585 m V i było istotnie zależne od stężenia tlen u . N ajw yższe w arto ści Eh odpow iadały najw yższym stężeniom tle n u w glebie i odpow iednio
T a b e l a 5 ś r e d n ie w a r t o ś c i Eh / z 8 d n i / d la badanych g le b w z a l e ż n o ś c i
od c i ś n i e n i a s są c e go i s t ę ż e n i a t l e n u w g l e b i e
Meал v a l u e s Eh /from 8 day?/ fo r i n v e s t i g a t e d s o i l s i n r & la ti on to s o i l s u c t i o n and oxygen c o n c e n t r a t i o n i n s o i l a i r C i ś n i e n i e s sąc e Su ct io n hPa Procent t l e n u Oxygen % ś r e d n i a Mean Gleba - S o i l 0 , 5 3 5 15 21 P i a s z c z y s t a 10 356 401 439 462 475 427 Sandy 50 323 404 474 480 507 439 100 342 411 439 463 482 42? ś r e d n i o Mean - 342 405 450 466 488 428 Lessowa 10 385 432 477 524 562 476 Loess 50 328 428 463 495 519 448 100 384 446 488 509 540 473 ś r e d n i o Mean - 36 G 435 476 509 540 465 G l i n i a s t a 10 373 433 449 477 483 443 Loamy 50 368 408 432 476 481 436 100 355 3S7 417 452 470 418 ś r e d n io Mean - 365 413 433 468 478 431 ś r e d n i a ogólna d la badanych g le b T o ta l mean valu* fo r s o i l s i n v e s t i g a t e d 358 417 453 431 502 442 L0 , 0 5 " d la « 1еЪ* “ f o r s o i l = 4 , 0 - d l a . c i ś n i e n i a s są c e g o - f o r s u c t i o n «= 3 , 9 - d l a t l * c u - f o r oxygen = 5 , 8 I n t e r a k c j a : g le d a x c i ś n i e n i e s s ą c e - I n t e r a c t i o n : s o i l x s u c t i o n : LQ ж 9fo I n t e r a k c j a : gl e b a x t l e n : - I n t e r a c t i o n : s o i l x oxygen: I<Q « 12 ,5 0 I n t e r a k c j a : c i ś n i e n i e ss ą c e x t l e n : - I n t e r a c t i o n : s u c t i o n x oxygen: LQ = 12 ,50 I n t e r a k c j a : gle ba x c i ś n i e n i e s s ą c e x t l e n : - I n t e r a c t i o n : s o i l x s u c t i o n x oxygen: LQ ^ » 23*0
R ys. 6. Z ależność Eh od ODR w badanych glebach
T he relation sh ip s b etw een Eh and ODR in th e soils studied
ulegały obniżeniu w raz ze zm niejszeniem się stężenia tle n u (różnica w Eh w przedziale 0,5-2 1% 02 w ynosiła około 200 mV). W ilgotność gleb oraz ich rodzaj, jak też w spółdziałanie w szystkich 3 czynników (stężenie 02 X gleba X ciśnienie ssące) różnicow ały istotnie w artości Eh.
S taty sty czn ie istotnie różnicow ały w schody b u rak a cukrow ego łączne w spółdziałania: stężenia tle n u i ro d zaju gleby, stężenia tle n u i ciśnienia ssącego, jak rów nież stężenia tlen u, ro dzaju gleby i ciśnienia ssącego (rys. 6).
W N IO SK I
1. Spośród trzech bad an ych w skaźników natlen ien ia gleby w okresie wschodów b u rak a cukrow ego (stężenie tle n u w pow ietrzu glebow ym , ODR i Eh) najlepszym okazał się ODR, gdyż jest w ykładnik iem ilości tle n u dostępnego dla nasion, niezależnie od ro d zaju gleby i jej w ilgo t ności. O ptym alna w artość ODR dla wschodów b u rak a w ynosi 55 |jtg m “ ^ “ 1, lim itu ją c a 30 |Lig m ~2s -1, a k ry ty c z n a 13 \xg m “2s _1.
2. P o ten cjał redoks był dobrym w skaźnikiem n a tlen ien ia jedynie p rzy niskich stężeniach 0 2 w po w ietrzu glebow ym , przy czym k ry ty c z n ą w arto ścią dla wschodów b u rak ó w okazało się Eh poniżej 400 mV.
3. Stężenie tlen u w pow ietrzu glebow ym nie jest p recy zy jnym w skaźnikiem w pływ u natlen ienia na w schody nasion b u rak a cukrow ego, gdyż są one istotnie uzależnione od ro dzaju gleby, jak i jej w ilgot ności.
W p ływ n a tlen ien ia g leb y na w sch o d y bu rak ów cu k row ych 71
L IT E R A T U R A
[1] E r i c k s o n A. E., V a n D o r e n D. M.: T he rela tio n of p la n t g row th and y ield to soil o x y g en a v a ila b ility . 7th Int. C ongr. S oil. M adison, W ise. U SA , 3, I960, 428-434.
[2] G a w 1 i к J., M a l i c k i М. , S t ę p n i e w s k i W.: T he problem of e ffe c tiv e v o lta g e control in m ea su rem en ts of ODR in soil. P o lish J. S oil Sei. 10, 1977, 4-9.
[3] G l i ń s k i J., D o b r z a ń s k i В., Ł a b u d a S., S t ę p n i e w s k i W.: S oil o x y g en co n d itio n s for em erg en ce of tom ato seed lin g s. P o lish J. S o il Sei. 12, 1978, (w druku).
[4] G l i ń s k i J., Ł a b u d a S., S t ę p n i e w s k i W.: O x y g en con ten t, red ox p o ten tia l and ODR as in d ices ch a ra cterizin g soil o x y g en con d ition s for w in ter w h e a t em erg en ce. Zesz. probl. P ost. N au k rol. 1979, 220, 1, 125-135.
[5] G l i ń s k i J., Ł a b u d a S.: O xygen d iffu sio n rate and red ox p o ten tia l as in d ices of th e o x y g en a tio n of flo x and b ean roots d u rin g em ergen ce. P o lish J. S o il Sei. 12, 1978, 2 (w druku).
[6] К а а с к K., K r i s t e n s e n К . J.: E m ergence and seed lin g grow th related
to o x y g e n co n ten t and d iffu sio n rate in d iffe r e n t soils. A gron. J. 59, 1967, 541-544.
[7] К o w a 1 i к Р., S t ę p n i e w s k i W.: T he sig n ific a n c e of so il a eration for p lan ts. Zesz. probl. P ost. N au k rol. 1979, 220, 1 , 61-80.
[8] L e m o n E. R., E r i c k s o n A. E.: The m easu rem en t of oxy g en d iffu sion
in th e so il w ith a p la tin u m m icro electro d e. S oil Sei. Soc. A m . Proc. 16, 1952, 160-163.
[9] M a l i c k i M. , W a l c z a k R.: A gau ge of th e red ox p o ten tia l and the o x y g en d iffu sio n rate in th e soil w ith an au to m a tic reg u la tio n of cath od e p o ten tia l. Z esz. probl. P ost. N au k rol. 1978, 220 (w druku).
[10] S t o l z y L. H., L e t e y J.: C orrelation of p la n t resp on se to soil o x y g en d iffu sio n rate. Ililg a rd ia 35, 1964, 567-576.
[1 1 ] W e n g e l R. W.: E m ergen ce of corn in relation to so il o x y g en d iffu sio n rate. A gron. J. 58, 1966, 69-71. Я. ГЛИНЬСКИ, Г. ПШ И ВАРА, В . СТЕМПНЕВСКИ В Л И Я Н А Е А Э Р О Б Н Ы Х УСЛО ВИ Й В ПО ЧВЕ IIA ВСХ ОДЫ С А Х А Р Н О Й СВЕКЛЫ А гр оф и зи ч еск и й институт П ольской А кадем ии Н аук в г. Л ю блине Р е з ю м е И сследов али влияние сн абж ен и я кислородом т р ех почв (песчаной, глинистой и лёссовой) при д и ф ф ер ен ц и р ов ан н ой влаж н ости (10, 50 и 100 гПа) па пр ор аста ние сахар н ой свеклы . С н абж ен и е почв кислородом оказы вало п ол ож и т ел ь н ое в лияние на рост растений, а ср еди т р ех и ссл едуем ы х п ок азател ей сн абж ен и я кислородом (концентрация к ислорода в почвенном в о зд у х е, р а сх о д д и ф ф у зи и кислорода ODR и окислитель!го-восстанонительны й потенциал Eh) паилучш им ок азал ся ODR. Л имитирую щ ей величиной ODR для исходов свеклы бы ло 30 У]г ок азал ся ODR. Л имитирую щ ей величиной ODR для всходов свеклы было 30 цг м- 2 s-1, критической ж е 13 кг м- 2 s-1. К ритические величины Eh для всходов свеклы составляли 400 m V.
J. G LIŃSK I, G. PRZYW ARA, W. STĘPNIEW SK I
THE EFFECT OF O X Y G E N C O N D IT IO N S IN THE SO IL ON THE EM ERGENCE OF SU G A R BEET
D ep artm en t of A grop h isik , P o lish S o il S cien ce S o ciety
S u m m a r y
T h e au th ors h a v e in v e stig a te d th e e ffe c t of o x y g en a tio n of th ree soils (sandy, lo a m y and loess) at d iffe r e n tia te d m o istu re (10, 50 and 100 hPa) on the em erg en ce of sugar beet. T he o x y g e n a tio n had a p o sitiv e e ffe c t on th e em erg en ce of th e p lan ts, and out th e th ree o x y g en a tio n in d ices ex a m in ed (o x y g en con cen tration in th e so il air, o x y g en d iffu sio n rate ODR and th e Eh p o ten tia l) ODR proved to be th e best. T he lim itin g v a lu e of ODR for th e em erg en ce of b eet w a s 30 pig m “2s _1, and th e critical v a lu e w a s 13 jxg m - 2s - 1 . T he critical v a lu es of
Eh for th e em erg en ce w a s 400 m V.
Prof . dr Ja n G li ń sk i Z a k ła d A g r o f i z y k i P A N
