• Nie Znaleziono Wyników

Zawartość miedzi, kobaltu, boru, cynku i manganu w oborniku z województwa krakowskiego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Zawartość miedzi, kobaltu, boru, cynku i manganu w oborniku z województwa krakowskiego"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)

TER ESA M A ZU R

ZAWARTOŚĆ MIEDZI, KOBALTU, BORU, CYNKU I MANGANU W OBORNIKU Z WOJ. KRAKOWSKIEGO

K atedra C hem ii R olnej W SR w K rak ow ie K iero w n ik — prof. dr T. L ity ń sk i

Stały wzrost zużycia nawozów mineralnych obniża system atycznie udział obornika w ogólnym bilansie nawozowym kraju. Ta utrata pozycji nawozu podstawowego nie zmienia jednak faktu, że obornik jest nawo­ zem pełnym, zawierającym wszystkie składniki pokarmowe niezbędne dla roślin. Poza borem i miedzią na glebach torfowych nie stosuje się w Polsce nawożenia mikroelementami jako specjalnego zabiegu na w ięk­ szą skalę i dlatego obornik jest nadal najważniejszym dla roślin źródłem mikroelementów.

Prac, szczególnie polskich, nad zawartością mikroskładników w obor­ niku jest niew iele, podjęto więc badania nad określeniem przeciętnej ilości Cu, Co, B, Zn i Mn w tym nawozie.

Próbki obornika pochodziły z gnojowni gospodarstw indywidualnych sześciu powiatów województwa krakowskiego. Pobrano je jesienią 1965 r. (21 próbek) i wiosną 1966 r. (37 próbek).

Do oznaczeń miedzi, cynku i kobaltu zastosowano metodę frakcjono­ waną S c h a u m l ö f f e l a [17]. 1 g obornika spalano z 20 ml m ieszani­ ny kwasów H N 0 3, HC104 i H2S 0 4 w stosunku 10 : 1 : 0,25. Z braku indo- oxyny wyekstrahowany cynk oznaczono według S a n d e l l a [15], sto­ sując 0,001-procentowy roztwór ditizonu w czterochlorku węgla. Bor oznaczono metodą B a r o n a [3], mangan — A l t e n a i W e i l a n d a [1] po spaleniu na sucho.

Średnia zawartość kobaltu i boru w próbkach obornika pobranych je­ sienią i wiosną jest bardzo zbliżona. W oborniku pobranym jesienią stwierdzono wyższą o 36% przeciętną zawartość miedzi i manganu niż w próbkach pobranych wiosną (18,89 ppm Cu, 257 ppm Mn). Jeszcze w ięk­ sze różnice wystąpiły w zawartości cynku, którego w oborniku letnim

(2)

w oborniku zimowym pobranym wiosną (127 ppm Zn). Przy statystycz­ nym i tabelarycznym opracowaniu w yników analiz różnic tych nie uwzględniono, przyjmując wszystkie próbki (58 sztuk) jako podstawę ob­ liczeń.

Wahania w zawartości mikroelem entów są różne, o czym świadczy duża rozbieżność między wskaźnikami zmienności, obliczonymi dla po­ szczególnych mikropierwiastków (tab. 1).

T a b e l a 1

Zaw arto ść m ie d z i, k o b a l t u , b o ru , cynku i nanganu w s.m . o b o rn ik a w ppm L ic z b a próbeK W ahania } Ś r e d n ia 1 W skaźnik z m ie n n o śc i % Cu 58 15 - 42 2 1 ,1 9 29 Co i 58 0 ,1 1 - 6 , 7 6 1 ,7 1 82 ! 3 5 7 * / 11 - 61 5 0 ,2 6 55 1 Zn 58 27 - 345 174 ! 52 lón 0 0 1Г \ 81 - 1050 CTï0 OJ 57 * / N ie b ran o do o b lic z e ń n a j b a r d z i e j o d b ie g a ją c e j w a r to ś c i 1 26 ppm В

Zawartość miedzi w suchej masie obornika waha się od 13 do 42 ppm. Średnia zawartość wynosi 21,19 ppm Cu. Niski wskaźnik zm ien­ ności — 29% świadczy o niedużych różnicach w zawartości miedzi w poszczególnych próbkach obornika. Największa liczba próbek, bo 62% ogólnej liczby, mieści się w przedziałach od 15 do 25 ppm Cu (rys. 1). Tylko jedna próbka zawierała więcej niż 35 ppm tego pierwiastka. Z porównania zawartości miedzi z zawartością makroskładników (NPK) w badanych obornikach wynika, że tylko między miedzią i fosforem istnie­ je zależność dodatnia, wyrażająca się współczynnikiem korelacji r - 0.53 1 (rys. 2). Próbki zawierające więcej fosforu miały wyższą zawartość miedzi.

Wysoki wskaźnik zmienności dla kobaltu — 82% jest wynikiem du­ żych wahań w zawartości tego pierwiastka, wynoszących od 0,11 do 6.76

(3)

16 16 \ n I х* A 3 <?1 6 10 20 30 40 p p m Cu I n IJ7 I 3f I 15 \ / I - I Z I % probe* Rys. 1. U d zia ł próbek obornika w p oszczególn ych przed ziałach zaw artości

m ied zi

R ys. 2. Z ależn ość m ięd zy za w artością m ied zi i fo sfo ru w oborniku

16 - 19- %12 3 a %

6\

V-2 -O 1,0 2,0 Ц0 50 6,0 W jipjri Co

LlO I & I П I 17 \ д I 3 I 3 \ S T 2 \ J I - I ^ \ - I ^ I o/opróóeM

Rys. 3. U d ział próbek obornika w poszczególn ych przed ziałach zaw artości kobaltu

ppm w s.m. obornika i świadczy o znacznej rozbieżności m iędzy poszcze­ gólnymi próbkami. 62% ogólnej liczby próbek zawiera od 0,5 do 2,0 ppm Co (rys. 3). Przeciętna zawartość w ynosi 1,71 ppm Co.

Niewielkie wahania w zawartości boru, bo od 11 do 61 ppm w s.m. obornika, są przyczyną niskiego wskaźnika zmienności, wynoszącego 35% w stosunku do średniej 30,26 ppm B. Przy obliczeniach nie uwzględnio­ no jednej próbki, w której zawartość boru odbiegała najbardziej (125 ppm B). 71% z ogólnej ilości próbek zawiera od 20 dc 40 ppm boru (rys. 4).

(4)

Rys. 4. U d ział próbek obornika w p osz- Rys. 5. U dział próbek obornika w czególnych przed ziałach zaw artości boru poszczególn ych przedziałach zaw artości

cynku

Rys. 6. U d ział próbek obor­ nika w p oszczególn ych p rze­ działach zaw artości m anganu

Ilości cynku znajdującego się w oborniku są duże i wahają się w sze­ rokich granicach (27— 343 ppm w s.m.). Przeciętna zawartość w ynosi 174 ppm Zn. Najwięcej próbek — 58% zawiera od 50 do 200 ppm Zn (rys. 5).

Duża rozpiętość w zawartości manganu wynosząca od 81 do 1030 ppm, jest przyczyną wyższego wskaźnika zmienności — 57% w stosunku do średniej 290 ppm Mn. 81% ogólnej liczby próbek zawiera od 150 do 450 ppm Mn (rys. 6).

(5)

Rys. 7. Z ależn ość m ięd zy zaw artością m ied zi i boru w oborniku

R ys. 8. Z ależn ość m ięd zy zaw artością m ied zi i cynku w oborniku

Mm\ jijim 800 600 400 ZOO у =263,80+1,24/ г =0,74 10 20 30 40 50 Си /г/г/7?.

Rys. 9. Z ależność m ięd zy zaw artością Rys. 10. Z ależność m ięd zy zaw artością m ied zi i m an gan u w oborniku k ob altu i m an gan u w oborniku

Z porównania dużej ilości poszczególnych m ikroelem entów wynika, że m iędzy zawartością miedzi i boru, miedzi i cynku oraz miedzi i m an­ ganu zachodzi korelacja dodatnia, wyrażająca się współczynnkiem r = = 0,34 dla miedzi i boru (rys. 7), r = 0,38 dla miedzi i cynku (rys. 8) oraz r = 0,74 dla miedzi i manganu (rys. 9). Wynika z tego, że próbki o wyższej zawartości miedzi są bogatsze w bor. cynk i mangan. Dodatnia korelacja zachodzi również m iędzy zawartością kobaltu i manganu przy współczynniku r = 0,40 (rys. 10).

Porównując średnie zawartości poszczególnych m ikroelem entów w analizowanych obornikach z wartościami podawanymi w literaturze (tab. 2) można stwierdzić, że przeciętna zawartość miedzi w obornikach z w o­ jewództwa krakowskiego (21,19 ppm Cu) jest zbliżona do średniej poda­ wanej przez H e m i n g w a y a [9], A t k i n s o n a i współpracowników [2], G a r g o 1 i współpracowników [5], H e s t e r a [10], S t e e n b j e r g a [18], wyższa od średniej podawanej przez S c h a r r e r a i P r i i n a [16],

(6)

Z a w arto ść m ie d z i k k o b a l t u , b o ru , cynku i manganu w o b o rn ik u K ra j ppm w s.m0 A u to r Cu Co ■ В Zn j Ып 1 A n g lia 19 /8 1,66 2 3 ,5 1 ! 182 i Hemingway R.G. / 9 / 6 2 ,0 6,00 20,0 120 ! 410 S to jk o v s k a A , , Cooke G. / 1 9 / D an ia 19,2 - 10-20 . 1 i S t e e n b je r g F . / 1 8 / F r a n c j a - - 2*9 " i J o u i s E0 , H angard E. / 1 1 / 2 5 ,8 - i1 G a ro la J . , C a d ie r R „, L a p la u d Ł'V5/ J u g o s ła w ia 50,0 6,00 ! 1 2 4 ,0 ! i 78 1 ! 470 j S to ja k o v s k a A . , Cooke G.W. / 1 9 / K anada 1 5 ,6 1 ,0 4 1 20,2 96 j 201 A tk in s o n H . J . , G i l e s G .R ., D e s ja r d in s G .J . / 2 / ::rf 9 ,8 1 ,0 4 i 1 7 ,4 ! i 82 218 i S c h a r r e r K ., P rü n H. / 1 6 / i 8-20 ! I 0 ,8 0 12 -2 4 80 ! 120-160 G e ric k e S . /6/ P o ls k a ■ 1 'i I 1 6 ,0 j - I 199 Hanower P . , Kwas W./8/ j S ta n y Z jed n o czo n e 1 7 ,1 3 j ! ! i 2>,0 ’ 3 9, i 26 Benne E . J . , H oglund C .R ., L c n g n eck er E .D ., Cook R.L« / 4 / AP 1 8 ,0 - 3 5 ,0 j - - H e s te r JoB. / 1 0 / S z w a jc a ri a ! i i i 110-20 - 15-30 G i s i g e r L . , W erner F . / 7 / Zw iązek R a d z ie c k i ! "1 1 ,3 5 1j - ! Katałymow t t . V . , S z ira s z o w A. / 1 4 / i - 2 0 ,7 i! - : 868 I K atalym ov M.V. / 1 2 , 1 3 /

G e r i c k e g o [6] oraz B e n n e ’a i współpracowników [4]. a niższa od wartości podanej przez S t o j k o v s k a i C o o k e [29] dla oborników angielskich i jugosłowiańskich.

Przeciętna zawartość kobaltu (1,71 ppm) jest zbliżona do wyników uzyskanych przez H e m i n g w a y a [9]. A t k i n s o n a i współpracow­ ników [2], S c h a r r e r a i P r ü n a [16] oraz K a t a ł y m o w a i S z i r - s z o w a [14], a niższa od wyników podawanych przez S t o j k o v s k a i C o o k a [19] dla oborników angielskich i jugosłowiańskich.

Uzyskana średnia zawartość boru (30,26 ppm) jest nieco niższa od przeciętnej podanej przez H e s t e r a [10], natomiast wyższa od zawar­

(7)

tości tego pierwiastka w oborniku pochodzącym ze Stanów Zjednoczo­ nych AP [4], Jugosławii [19], Anglii [9, 19], Kanady [2], Związku Ra­ dzieckiego [12], Szwajcarii [7], NRF [6, 16] i Francji [11], a także wyższa od wyników uzyskanych dla oborników polskich analizowanych przez H a n o w e r a i K w a s a [8].

Przeciętna zawartość cynku, wynosząca 174 ppm, jest wyższa od po­ dawanej w cytowanej wyżej literaturze.

Średnia zawartość manganu (290 ppm) jest niższa od średniej poda­ wanej przez K a t a ł y m o w a [13] i S t o j k o v s k ą [19], a wyższa od pozostałych średnich.

Na podstawie uzyskanych wyników można wyliczyć, że z dawką 100 q obornika o zawartości 25% suchej masy wprowadza się do gleby ok. 53 g Cu, 4,3 g Co, 76 g В, 435 g Zn i 725 g Mn. W tabeli 3 podano na przykładzie plonów kilku roślin, w jakim stopniu przeciętna roczna dawka obornika, wynosząca w województwie krakowskim ok. 77 q /h a 2, zaspokaja zapotrzebowanie roślin na mikroelementy. Jak widać, dla plo­ nów niektórych roślin obornik stanowi istotne źródło mikroelementów. T a b e l a 3

M ik ro elem en ty p o b ra n e z plo n am i i wnoszone z o b o rn ik ie m * / g /b a R o ś lin y P io nq / h a Cu Co В Zn Mn Zboża z ia r n o słom a 20 30 34 2** 29 120 150 Z iem n ia k i 200 30 40 26 B u ra k i cukrowe k o r z e n ie l i ś c i e 300 150 52 8*-* 180 60 105 S ia n o k o n ic z y n y 80 96 0 ,7 290 440 S ia n o lu c e rn y 100 ICO 1 .2 900 500 O b o rn ik 77 4 0 ,3 / r o c z n i e / 3 ,2 5 7 ,5 3 3 5 ,0 5 5 6 ,8 * / Z aw arto ść m ikroelem entów w r o ś lin a c h , wg S .G e r ic k e / 6 /

* * / Według Samcisona / 6 /

* * * / Flemming G.A . : T rac e e le m e n ts i n p l a n t w ith p a r t i c u l a r r e f e r e n c e t o p a s t u r e s p e c i e s . O u tlo o k on A g r i c u l t u r e , 4 , 2 7 0 , 1965; w edług W.Bergmann: D ie B edeutung d e r M ik ro n ä h rs to ffe i n d e r L a n d w ir t s c h a f t. F o r t s e h r , f ü r d ie L a n d w i r t s c h a f t , 6 / 2 / 3 / , 8 9 , 1968

2 W ytyczn e do opracow an ia b ilan su n a w o zo w eg o w o jew ó d ztw a k rak ow sk iego. PW RN , K raków 1969.

(8)

1. W 58 próbkach analizowanych oborników wahania w zawartości mikroelementów zależały od rodzaju pierwiastka; największe były w za­ wartości kobaltu i cynku, najmniejsze w zawartości miedzi.

2. Z zawartości fosforu w oborniku można pośrednio wnioskować o ilości oznaczonych mikroelementów: obornik zasobniejszy w fosfor za­ wiera zw ykle więcej mikroelementów.

3. Z dawką 100 q obornika o zawartości 25% suchej masy wnosi się do gleby 53 g Cu, 4.3 g Co. 76 g В. 435 g Zn i 725 g Mn. Ilości te zaspo­ kajają potrzeby niektórych roślin, zwłaszcza zbóż, przy średnio wysokim plonie.

LIT ER A TU R A

[1] A l t e n F.. W e i l a n d H.: U n tersu ch u n g en über die k olorim etrisch e M angan- -B estim m u n g m it P ersu lfa t. Z. P flan z., D üng. B od enkunde, 30 A, 1933, s. 193. [2] A t k i n s o n H. J., G i l e s G. R, D e s j a r d i n s J. G.: T race elem en t con ten t

of farm yard m anure. C anadian Journal of A gricu ltu ral S cience, 34, 1954, s. 76. [3] B a r o n H. : V erein fach te B estim m u n g des Bors in P fla n zen m it 1,1-D ian-

thrim id. Z. analyt. Chem., t. 143, 1954, s. 339.

[4] B e n n e E. J., H o g l u n d C. R., L o n g n e c k e r E. D., C o o k R. L.: A n im al m anures. M ichigan Agr. Exp. Sta. Cir. B ull., 1961, s. 231.

[5] G a r o l a J., C a d i e r R., L a p l a u d M.: É tude sur la com p osition ch im iq u e du crottin des b audets et étalon s. Ann. A gron. Ser. A, t. 8 (2), 1957, s. 243. [6] G e r i c k e S.: D ie V ersorgung von P fla n zen und Tier m it M ikron äh rstoffen .

D ie P h osphorsäure, 17, 1957, s. 203.

[7] G i s i g e r L. } W e r n e r F.: U n tersu ch u n gen über den S ta llm ist. L a n d w irt­ sch a ftlich es Jahrbuch der S ch w eiz, t. 54, 1940, s. 142.

[8] H a n o w e r P., K w a s W.: S k ład ch em iczn y obornika na p od staw ie analiz w yk on an ych w stacjach ch em iczn o -ro ln iczy ch IUNG . Pr. D ziału Żyw . Roś. i N aw oź., 1951— 1955, z. 1, 1956, s. 38.

[9] H e m i n g w a y R. G.: The m in eral com position of farm yard m anure. The Em pire Jou rn al of E x p erim en ta l A gricult., t. 29 (113), 1961, s. 14.

[10] H e s t e r J. B.: T he plant food asp ects of crop production. A m er. Fert., t. 103, 1945, s. 12, 22, 24.

[11] J o u i s E., H a n g a r d E.: E nquête sur la com position des fu m iers français. Ann. A gronom . Ser. A, t. 8 (6), 1957, s. 903.

[12] K a t a i y m o w M. W.: S od ierżan ije bora w udobrenijach. D okłady A N SSSR , 60 (7), 1948, 1217.

[13] K a t a ł y m o w M. W.: S od ierżan ije m arganca w u d obrienijach. D okłady A N SSRR, t. 77 (3), 1951, 447.

[14] K a t a ł y m o w M. W. , S z i r s z o w A. A.: S od ierżan ije kobalta w ra stien i- jach, p oczw ach i udobrenijach. D ok ład y A N SSSR , t. 101 (5), 955, 1955. [15] M a r c z e n k o Z.: O d czynniki organiczne w an a lizie n ieorgan iczn ej. PW N,

(9)

[16] S c h a r r e r K., P r ü n H.: Ü ber den M ikro- und M ak ro-N äh rstoffgeh alt von W irtsch a ftsd ü n g em itteln . L an d w irtsch . Forsch., t. 8 (3), 1956, s. 182.

[17] S c h a u m l ö f f e l E.: U ber die colorim etrisch e B estim m u n g der M ik ro­ n äh rstoffe K upfer, Zink, K obalt, M angan, E isen und M olybdän aus ein er A sch en lösu n g durch fra k tio n ierte E xtrak tion . L an d w irstch . Forsch., t. 13 (4), 1960, s. 278.

[18] S t e e n b j e r g F.: M an gan ese, copper and boron in farm yard m anure, liquid m anure and com m ercial fertilizers. Tidsskr. P la n tea v l, t. 44, 1940, s. 373. [19] S t o j k o v s k a A., C o o k e G. W.: M icronutrients in F ertilizers. C hem istry

and Industry, t. 2 (48), 1958, s. 1368.

D r T e r e sa M azu r

K a te d r a C h e m ii R o ln e j W SR K r a k ó w , M ic k ie w ic z a 21

Cytaty

Powiązane dokumenty

Zasadnicza część kresowian przybyła do Kołczyna w kwietniu 1946 roku, kiedy osiedliła się tu duża grupa mieszkańców Wołkowa.. Dawni mieszkańcy Tołszczowa znaleźli nowe domy

Księża więc w praktyce mogli bądź sami zgłaszać się do dyspozycji władz po- wstańczych, co przy małej liczbie duchowieństwa w obu archidiecezjach było na

Towarzystwu udało się uzyskać kserokopie dokumentów znajdujących się aktualnie w archiwum Uniwersytetu Humboldta w Berlinie, a mianowicie kopię dyplomu doktoranckiego oraz

19 W Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gorzowie odbyły się wykła- dy dra Tomasza Ratajczaka nt.. „Zamki joannitów na terenie Ziemi Lubuskiej” oraz mgra

Zenon Krystek, b. Zawodowo pracował od 1964, najpierw w Rejonowym Przedsiębiorstwie Melioracyjnym, ok. 1975 został wicedyrektorem nowo utworzonego Wojewódzkiego Zarządu

U Kippferlinga Fallada miał sposobność pokazać się z jak najlepszej strony. Wy- korzystał swoją wiedzę, którą zdobył podczas pobytu w Szczecinie, kiedy był swego

Co prawda obejmuje ona nie tylko pozycje książkowe, ale także artykuły prasowe, jednak nie zmienia to faktu, że wydawanych jest coraz więcej książek traktujących o przeszłości

Panegirycznej intencji wiersza — opartej na tradycyjnej topice laudacyjnej — służyły tei występujące w nim antynomie, o których wspomnieliśmy powyżej, sygnalizując