STANISŁAW CHWIL
PLONOWANIE PSZENICY OZIMEJ
POD WPŁYWEM DOLISTNEGO DOKARMIANIA
WIELOSKŁADNIKOWYM NAWOZEM WUXAL TOP N
W WARUNKACH ZRÓŻNICOWANEGO NAWOŻENIA
AZOTEM
Katedra Chemii Rolnej Akademii Rolniczej w Lublinie
WSTĘP
D oglebow e naw ożenie azotem stosunkow o szybko zw iększa plony roślin upraw nych. C zęsto jednak czynniki kształtujące dostępność składników pokar m ow ych w glebie nie pozw alają roślinom na wydanie w ysokiego plonu w okre ślonych w arunkach glebow o-przyrodniczych.
Prostszą i skuteczniejszą m etodą uzupełniania niedoborów składników pokar m ow ych, zw łaszcza m ikroelem entów , jest dolistne dokarm ianie roślin, często nazyw ane naw ożeniem interw encyjnym , ze względu na szybkie ich pobieranie przez liście [Błaszczyk-O strow ska, Fiuczek 1974; Skiba 1988].
N aw ożenie dolistne ogranicza sorpcję chem iczną i biologiczną składników m ineralnych w glebie oraz zm niejsza niebezpieczeństw o eutrofizacji wód [War- chołow a 1988].
C elem pracy była próba oceny skuteczności dolistnego dokarm iania pszenicy ozim ej naw ozem w ieloskładnikow ym typu W uxal top N w w arunkach zróżnico w anego poziom u naw ożenia gleby azotem.
MATERIAŁY I METODYKA BADAŃ
B adania polow e przeprow adzono w latach 1997-1999 na glebie w apniow co- wej (rędzina) o pH (KCn 7,3 i następującym składzie granulom etrycznym : piasek 49% , pył 8%, cz. spław ialne 43% . Zasobność gleby w form y przysw ajalne składników pokarm ow ych kształtow ała się na poziom ie 21 mg P/kg, 330 mg K/kg i 23 m g M g/kg gleby. R ośliną testow ą była pszenica ozim a odm iany Rom a upraw iana po rzepaku na 2 poziom ach naw ożenia azotem (114 i 74 kg N/ha) stosow anego doglebow o i 4 wariantach dolistnego dokarm iania roślin. D ośw iad czenie założono w układzie krzyżow ym z losow o rozm ieszczonym i w ariantam i dolistnego dokarm iania. Przedsiew nie zastosow ano naw ożenie fosforow e i
pota-T A B E LA 1. Warianty dolistnego dokarmiania TA B L E 1. Variants o f foliar application o f fertilizers
Wariant Variant W yszczególnienie - Specification 1 2 3 4
poziom level I—II N bez dokarmiania dolistnego
-without foliar application o f fertilizers
poziom - level I—II N + dokarmianie dolistne w fazie strzelania w źdźbło + foliar application o f fertilizers at sprouting poziom - level I—II N + dokarmianie dolistne po kwitnieniu
+ foliar application o f fertilizers after flowering
poziom - level I—I I N + dokarmianie dolistne w fazie strzelania w źdźbło i po kwitnieniu + foliar application o f fertilizers at sprouting and after flow ering
sowe w daw kach 48 kg P20 5/ha i 78 kg K20 /h a . Na tle naw ożenia doglebow ego zastosow ano dolistne dokarm ianie roślin W uxalem w term inach podanych w tabeli 1. Skład W uxalu top N był następujący: 12% N, 4% P20 5, 6% K20 oraz 0,01% B, 0,007% Cu, 0,015% Fe, 0,013% Mn, 0,001% Mo i 0,005% Zn. D okar m ianie dolistne w ykonano w dawce 5 1 n aw o zu /3 0 0 1 wody/ha. O biekt kontrolny stanow iły poziom y naw ożenia doglebow ego bez dolistnego dokarm iania (w a riant 1).
Próbki roślin z pow ierzchni 1 m 2 do analizy struktury plonu pobrano w fazie dojrzałości pełnej w trzech replikacjach i określono: liczbę kłosów /m 2, liczbę ziaren w kłosie oraz m asę tysiąca ziaren. Plon ziarna i słomy w yrażono w t/ha. W yniki opracow ano statystycznie m etodą analizy wariancji dla dw uczynnikow ej klasyfikacji krzyżow ej. A nalizę średnich przeprow adzono za pom ocą w ielokrot nych przedziałów ufności T-Tukeya.
WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA
Zastosow ane poziom y doglebow ego naw ożenia azotem i w arianty dolistnego dokarm iania istotnie różnicow ały plon ziarna pszenicy ozim ej. N iezależnie od naw ożenia azotem dokarm ianie dolistne we w szystkich w ariantach zw iększyło plon roślin w stosunku do obiektu kontrolnego (tab. 2). Istotne różnice w ystąpiły tylko w przypadku dw ukrotnego zastosow ania dokarm iania dolistnego w okresie w egetacji, a plony ziarna pszenicy ozimej były o 16% większe.
N ajw yższe plony słom y podobnie ja k ziarna stw ierdzono pod w pływ em do karm iania dolistnego zastosow anego w fazie strzelania w źdźbło i po kw itnieniu. Żaden jed n ak z zastosow anych w ariantów dolistnego dokarm iania nie pow odow ał istotnych różnic w m asie słom y (tab. 2).
N iezależnie od dolistnego dokarm iania istotnie w iększe plony ziarna i słom y pszenicy ozimej uzyskano na w yższym poziom ie naw ożenia azotow ego.
Zastosow anie dolistnego dokarm iania pszenicy ozimej w drugim i trzecim w ariancie zw iększało liczbę kłosów /m 2 (tab. 3). Istotnie w iększą w artość badanej cechy stw ierdzono przy dw ukrotnym w ykonaniu zabiegu dolistnego dokarm iania roślin, a znacznie m niejszą po przeprow adzeniu zabiegu w fazie strzelania w źdźbło. Na obiektach z dolistnym dokarm ianiem stosow anym tylko po kw itnieniu stw ierdzono o 3% m niejszą obsadę kłosów pszenicy/m 2 niż w obiekcie
kontrol-T A B E LA 2. Plon ziarna i słom y pszenicy ozimej pod w pływ em dolistnego dokarmiania na zróżnicowanych poziom ach naw ożenia azotow ego
TA B L E 2. Y ields o f grain and straw o f winter wheat as influenced by f foliar application o f fertilizer as dependant on different levels o f nitrogen fertilization
P oziom y naw ożenia Warianty dolistnego dokarmiania Wartości
azotow ego Variants o f foliar application o f fertilizers średnie
Fertilization level 1 2 3 4 Mean
o f nitrogen values
Plon ziarna [t/hal - Y ield o f grain [t/ha]
I - 114 kg/ha 6,48 6,76 6,98 7,07 6,82
I I - 7 4 kg/ha 5,19 5,79 6,16 6,79 5,98
W artości średnie 6,50 6,70 7,16 7,52
-M ean values
NIRp=0,05 między wariantami - among variants 0,71
LSDp=0,05 między poziom ami - among levels 0,37
poziom x wariant - level x variant r.n. - n.s.
Plon słom y ft/hal - Y ield o f straw [t/hal
I - 114 kg/ha 7,79 7,51 7,83 7,66 7,70
1 1 - 7 4 kg/ha 6,75 6,90 6,89 7,79 7,09
Wartości średnie 7,27 7,21 7,36 7,73 _
Mean values
NIRp=0,05 między wariantami - among variants r.n. - n.s.
LSDp=0,05 między poziom ami - among levels 0,40
poziom x wariant - level x variant r.n. - n.s.
r. n. - różnica nieistotna; n.s. - not significant
nym . U zyskane wyniki wskazują, że wysoki poziom naw ożenia azotow ego zw ię ksza intensyw ność krzew ienia pszenicy, a dolistne dokarm ianie zastosow ane w fazie strzelania w źdźbło zwiększa liczbę kłosów /m 2 w dojrzałości pełnej poprzez ograniczenie liczby kłosów płonnych. Skiba (1988) w prow adzonych badaniach uzyskał podobne zależności.
Z astosow ane warianty dolistnego dokarm iania i poziom y naw ożenia azotow e go nie różnicow ały liczby ziaren w kłosie (tab. 3). O znacza to, że liczbę ziaren w kłosie m ożna rozpatryw ać jako cechę uw arunkow aną genetycznie, niezależną od poziom u naw ożenia.
W tabeli 4 przedstaw iono wpływ poszczególnych w ariantów dolistnego dokar m iania pszenicy ozimej na m asę tysiąca ziaren - M TZ. Przedstaw ione dane w skazują, że pszenica ozim a zareagow ała istotnym w stosunku do obiektu kon trolnego zw iększeniem (o 13%) M TZ przy dw ukrotnym dokarm ianiu W uxalem w okresie w egetacji i o 10% w przypadku zastosow ania w fazie strzelania w źdźbło. K orzystniejszy wpływ dolistnego dokarm iania na M TZ uzyskano przy w yższych poziom ach stosow anego naw ożenia azotem. Podobne wyniki w swoich badaniach uzyskał C zuba [1991]. W iększy wpływ dolistnego dokarm iania na M T Z uzyskano w fazie strzelania w źdźbło niż po kwitnieniu. Stw ierdzone różnice były jed n ak m niejsze od poziom u istotności.
132
T A BELA 3. Liczba kłosów i ziaren w kłosie pszenicy ozimej pod w pływ em dolistnego dokarmiania na zróżnicowanych poziom ach nawożenia azotow ego
TABLE 3. The number o f ears and grains in ear o f winter wheat as influenced by foliar application o f fertilizei as dependant on different levels o f nitrogen fertilization
Poziom y nawożenia azotow ego
Warianty dolistnego dokarmiania Variants o f foliar application o f fertilizers
Wartości średnie
Fertilization level 1 3 4 Mean
o f nitrogen values
2
Liczba kłosów [szt/m ] - Number o f ears [number/m 12
1 - 1 1 4 kg/ha 665,3 715,3 674,0 746,7 700,3 II - 74 kg/ha 651,3 666,7 601,7 692,7 653,1 Wartości średnie $58,3 691,6 637,8 719,7 _ Mean values NIRP=0,05 LSDp=0,05
między wariantami - among variants między poziom ami - among levels poziom x wariant - level x variant
55,3 29,0 r.n. - n.s. Liczba ziaren w kłosie fszt./kłosl - Number o f grain in ear [number/ear]
I - 114 kg/ha 27,5 29,7 29,2 29,0 28,9 1 1 - 7 4 kg/ha 27,8 28,2 29,6 29,4 28,8 Wartości średnie 27,7 28,9 29,4 29,2 _ Mean values NIR P=0,05 L SD P=0,05
między wariantami - among variants między poziom ami - among levels poziom x wariant - level x variant
r.n. - n.s. r.n. - n.s. r.n. - n.s. r. n. - różnica nieistotna; n.s. - not significant
Przeprow adzone badania wykazały, że najlepsze efekty uzyskano stosując dolistne dokarm ianie W uxalem w dwóch term inach w okresie w egetacyjnym , tj. na początku fazy strzelania w źdźbło i po kwitnieniu. W yniki te są zgodne z danymi Czuby ( 1993), który zaleca dw ukrotne stosow anie dolistnego dokarm iania w okresie wegetacji. Porów nując efekty produkcyjne w ariantów z jednorazow ym dokarm ianiem pszenicy ozimej w okresie wegetacji stw ierdzono, że dolistne dokarm ianie pszenicy ozimej po kwitnieniu, pom im o że bardziej zw iększało plon ziarna, to stosow anie dokarm iania w fazie strzelania w źdźbło w w iększym stopniu zw iększało M TZ i liczbę kłosów niż stosow anie po kwitnieniu. M ogło to być spow odow ane intensyw nym wzrostem roślin w tym okresie wegetacji. W cześ niejsze badania Skiby ( 1988) wykazały niewielki wpływ na plon ziarna dolistnego dokarm iania zbóż w ykonanego w późnych fazach rozw ojow ych roślin.
Dane z literatury [Alexander 1986; Czuba 1991; Faber, Kęsik 1992; Skiba 1988] w skazują, że dolistne dokarm ianie roślin stosow ane w fazach intensyw nego ich wzrostu i rozw oju zw iększa plonow anie i charakteryzuje się w iększą efektyw nością działania niż naw ożenie doglebowe. Na podstaw ie badań przeprow adzo nych w Polsce przew aża pogląd, że dolistne dokarm ianie roślin je st zabiegiem stabilizującym plony i popraw iającym ich jakość w warunkach odpow iedniego naw ożenia doglebow ego [Czuba 1991, 1993]. W yniki innych badań w skazują natom iast, że dolistne dokarm ianie roślin przy stosow aniu dużych dawek naw o zów doglebow ych jest mało skuteczne [Faber, Kęsik 1992; M üller 1986]. Tak
T A B E LA 4. Masa tysiąca ziaren pszenicy ozimej uzyskana pod w pływ em dolistnego dokarmiania na zróżnicow anych poziom ach naw ożenia azotow ego л
TA B L E 4. The mass o f thousand grain o f winter wheat obtained as influenced by foliar application o f fertilizer as dependant on different levels o f nitrogen fertilization
Poziom y naw ożenia azotow ego
Fertilization level o f nitrogen
Warianty dolistnego dokarmiania Variants o f foliar application o f fertilizers
Wartości średnie Mean values 1 2 3 4 I - 114 kg/ha 35,0 36,4 34,6 37,0 35,7 II - 74 kg/ha 32,1 38,0 33,6 34,9 34,7 Wartości średnie 33,6 36,9 34,9 38,0 — Mean values
NIR P=0,05 między wariantami - am ong variants r.n. - n . s .
L S D P=0,05 między poziom am i - among levels r.n. - n.s.
poziom X wariant - level x variant r.n. - n.s.
więc dokarm ianie dolistne m ożna by pom inąć w technologii upraw y pszenicy ozimej pod w arunkiem zapew nienia roślinom optym alnych w arunków do pobie rania z gleby składników pokarm ow ych. Pogląd ten potw ierdzają wyniki badań w łasnych, poniew aż procentow y przyrost plonu ziarna pod w pływ em dw ukrotne go stosow ania dolistnego dokarm iania w okresie wegetacj i przy niższym poziom ie naw ożenia azotow ego był 3-krotnie wyższy.
WNIOSKI
1. D olistne dokarm ianie pszenicy ozimej zastosowanym i roztw oram i naw ozu W uxal top N istotnie różnicow ało plon ziarna. W iększe przyrosty plonu w ystą piły na niższym poziom ie naw ożenia azotem.
2. Zastosow ane w arianty dolistnego dokarm iania W uxalem top N m odyfikow ały M TZ i liczbę kłosów /m , które kształtow ały plon ziarna pszenicy ozim ej. 3. N ajskuteczniejszym w ariantem dolistnego dokarm iania pszenicy ozimej było
dw ukrotne zastosow anie nawozu dolistnego W uxal top N w okresie w egetacji, które zw iększyło plon ziarna o 16%.
LITERATURA
A LE X A N D E R A. 1986: Optimum timing o f foliar sprays. Foliar Fertilization. Ed. Alexander A ., N ijh off M. Pub., Dordrecht: 4 4 -6 0 .
BŁA SZC ZY K -O STR O W SK A D., FIUCZEK M. 1974: Zagadnienia przenikania przez liście składników pokarmowych i innych zw iązków chem icznych. Z esz. P r obi. Post. Nauk R oln., 134: 4 3 -5 3 .
C ZU B A R. 1991: Technologia dolistnego dokarmiania roślin uprawy polow ej. Konferencja N a ukow o-Techniczna, Wrocław. „Dokarmianie dolistne w system ie naw ożenia roślin uprawy polow ej”: 7 -2 0 .
C ZU B A R. 1993: Efekty dolistnego dokarmiania roślin uprawnych. Cz. 1 : Reakcje roślin na dolistne stosow anie azotu. R ocz. G lebozn. 44 (3/4): 6 9 -7 8 .
FABER A., KĘSIK K. 1992: Ocena skuteczności dolistnego dokarmiania roślin w ieloskładniko w ym i nawozam i płynnym i typu Wuxal. IU NiG Puławy, ss. 77.
M ÜLLER K. 1986: The effect o f foliar fertilization on the yield and quality o f different crops. Foliar Fertilization. Ed. Alexander A., N ijh off M. Pub., Dordrecht: 434^452.
SK IBA T. 1988: W stępne obserwacje nad dolistnym stosowaniem mocznika na zboża w dośw iad czeniu wazonow ym . Seminarium Naukowe, Puławy. D olistne dokarmianie i ochrona roślin w św ietle badań i dośw iadczeń praktyki rolniczej: 5 7 -7 5 .
W ARC H O ŁO W A M. 1988: Teoretyczne podstawy dolistnego dokarmiania roślin. Seminarium N aukow e, Puławy. „D olistne dokarmianie i ochrona roślin w św ietle badań i dośw iadczeń praktyki rolniczej”: 5 -2 3 .
S. CHWIL
YIELD OF WINTER WHEAT AS INFLUENCED BY FOLIAR
APPLICATION OF WUXAL TOP N UNDER CONDITIONS
OF DIFFERENT NITROGEN FERTILIZATION OF SOIL
Department of Agricultural Chemistry, Agricultural University of Lublin
S U M M A R Y
The foliar application of fertilizers of w inter w heat using W uxal Top N preparation increased the grain yield up to 16% depending on the num ber of spraying operations perform ed during the period o f vegetative growth. The best effects w ere obtained after foliar application o f fertilizers on two dates: at the sprouting stage and after flow ering. Studies showed that high rates o f soil fertili zers could fully m eet the plants requirem ents for nutrients and could contribute to high yields o f w inter wheat. Foliar application o f fertilizers appeared to be less efficient at higher rates than at low er rates o f into-soil fertilization.
Praca w płynęła do redakcji w sierpniu 2000 r.
D r S ta n isła w C h w il
K a te d r a C h em ii R o ln e j A k a d em ii R o ln ic ze j w L u blin ie 2 0 -0 3 3 Lublin, A k a d em ick a 15
