Aleksandra Żaryn
Kronika Międzynarodowej Rady
Ochrony Zabytków ICOMOS
Ochrona Zabytków 37/3 (146), 213-214
KRONIKA MIĘDZYNARODOWEJ RADY OCHRONY ZABYTKÓW ICOMOS
D ziałalność m iędzynarodowa
K ilk a m ie s ię c y w s z y s tk ie w y s iłk i w ła d z IC O M O S s k u p ia ły się n a p r z y
g o to w y w a n iu V II Z g ro m a d z e n ia G e n e ra ln e g o IC O M O S , k tó r e o d b y ło się w d n ia c h 11— 18 m a ja 1984 r. w R o sto c k u . W P a r y ż u d z ia ła ły K o m i te ty : O rg a n iz a c y jn y i M e ry to ry c z ny , z lic z n y m u d z ia łe m p r z e d s ta w i cieli K o m ite tu N a ro d o w e g o IC O M O S w N RD . K o m ite t te n o p ra c o w a ł te k s t tzw . D e k la r a c ji D re z d e ń s k ie j, k tó r a z o s ta ła o g ło szo n a n a z a k o ń
c zen ie o b ra d k o lo k w iu m n a u k o w e g o w D re ź n ie , s ta n o w ią c e g o je d e n z e le m e n tó w p r o g r a m u V II Z g ro m a d z e n ia G e n e ra ln e g o IC O M O S. T e k s t D e k la ra c ji D r e z d e ń s k ie j b y ł p r z e k a z a n y K o m ite to m N a ro d o w y m IC O M O S d o z a o p in io w a n ia ; P o ls k i K o m ite t w n ió s ł p o p r a w k i i u w a g i do te k s tu , k tó r e z o sta ły u w z g lę d n io n e . T e m a te m k o lo k w iu m w D re ź n ie b y ły : z a b y tk i i z esp o ły z a b y tk o w e ; ich ro la w o k re ś le n iu to ż s a m o śc i k u l tu r a ln e j. C z ło n k o w ie P o ls k ie g o K o m ite tu p rz y g o to w a li 15 re f e ra tó w , o d p o w ia d a ją c y c h tr z e m g ru p o m t e m a ty c z n y m :
1.
O d d z ia ły w a n ie z a b y tk ó w n a śr o d o w is k o m ie js k ie i w ie js k ie ; 2. Z a b y tk i a ży c ie w s p ó łczesn e; 3. D zia ła ln o ść k o n s e r w a to r ska . Z o s ta ły o n e w y d a n e w w e r s ji d w u ję z y c z n e j (fra n c u s k o -a n g ie ls k ie j), w o so b n e j p u b lik a c ji, k tó r ą P o ls k i K o m ite t p rz y g o to w a ł n a Z g ro m a d z e n ie G e n e ra ln e . W to k u p rz y g o to w a ń do V II Z g ro m a d z e n ia G e n e ra ln e g o K o m ite ty D o rad czy i W y k o n a w c z y IC O M O S p o d ję ły k il k a u c h w a ł o c h a r a k te r z e o rg a n iz a c y jn y m , z k tó r y c h n a jw a ż n ie js z e d o ty c z y ły p o w o ła n ia n o w eg o K o m ite tu M ię d z y n a ro d o w e g o ds. A rc h e o lo g ii z sie d z ib ą w S z to k h o l m ie o ra z w p ro w a d z e n ia n a p rz y s z ły K o n g re s w B a z y le i w 1985 r. te m a tu : Z a b y t k i a tu r y s t y k a i w z n o w ie n ia p o d ty m h a s łe m z a m a rłe j od k ilk u l a t d z ia ła ln o ś c i M ię d z y n a ro d o w e g o K o m ite tu ds. T u ry s ty k i. W tr a k c ie o p ra c o w y w a n ia je s t M ię d z y n a ro d o w a K a r ta M ia s t H is to ry c z n y ch . P o w s ta ły c z te ry n o w e k o m i t e t y n a ro d o w e , m .in . K o m ite t N a ro d o w y K u b y .
W ład z e IC O M O S o g ło siły d z ie ń 18 k w ie tn ia M ię d z y n a ro d o w y m D n iem Z a b y tk ó w i w p ro w a d z iły go do p r o g ra m u U N E SC O . W sie d z ib ie IC O M O S w P a r y ż u o t w a r to w y s ta w ę z o k a z ji 2 0 -lecia K a r ty W e n e c k ie j (1964— 1984), w k tó r e j w z ią ł u d z ia ł P o ls k i K o m ite t TCOMOS. M ię d z y n a ro d o w e iu r y p rz y z n a ło w 1984 r. N a g ro d ę im . P ie tr o G azzoli za z asłu g i n a n o lu o c h ro n y z a b y t k ó w p re z e s o w i h o n o ro w e m u P o l sk ie g o K o m ite tu TCOMOS p ro f, d ro w i S ta n is ła w o w i L o re n tz o w i.
Działalność Polskiego Kom itetu TCOMOS w kraju
W k o ń c u g ru d n ia 1983 r. o d b y ło sie p o sie d z e n ie p le n a r n e P o ls k ie g o K o
m ite tu . M ia ło ono c h a r a k t e r ro - b o c z o -o rg a n iz a c y jn y , a g łó w n y m ce le m było p rz y g o to w a n ie k o n fe r e n c ji k r a jo w e j n a te m a t o c h ro n y k r a j
o b ra z u k u ltu ro w e g o i b u d o w n ic tw a w s i p o lsk ie j. W w y n ik u d y s k u s ji te m a t k o n f e r e n c ji z o sta ł zaw ężo n y do o ch ro n y b u d o w n ic tw a d r e w n ia n eg o , u z n a n o b o w ie m , że k o n f e r e n c ja s ta n o w ić b ę d z ie je d n o z w ie lu s p o tk a ń i sy m p o z jó w d o ty c z ą c y c h o c h ro n y k r a jo b r a z u . G ru p a R obocza p o w o ła n a n a z e b ra n iu w C ie c h a n o w c u p o d p rz e w o d n ic tw e m s e k r e ta r z a P K N IC O M O S m g ra A n d rz e ja M ic h a ło w sk ie g o p r z e d s ta w iła p r o je k t p ro g r a m u . D a ta k o n f e r e n c ji z o s ta ła w y z n a c z o n a n a 2 k w ie tn ia 1984 r. W lu ty m 1984 r. G ru p a R obocza zło ży ła n a rę c e w ic e m in is tra k u l t u r y i s z tu k i E d w a r d a G o łę b io w sk ie go M e m o ria ł P o lsk ie g o K o m ite tu IC O M O S w s p r a w ie z a c h o w a n ia b u d o w n ic tw a d r e w n ia n e g o ja k o z n a m io n to ż sa m o śc i k r a jo b r a z u k u l t u ro w e g o P o ls k i; t e k s t M e m o ria łu za
m ie sz c z a m y n iż e j.
N a s tę p n y m d z ia ła n ie m G ru p y R o b o cz e j b y ło o p ra c o w a n ie A p e lu P K N
IC O M O S o o ch ro n ę k r a jo b r a z u k u l tu r o w e g o na te r e n ie P R L . A p el te n
g łosi, że P o ls k i K o m ite t IC O M O S w p o ro z u m ie n iu z M in is te rs tw e m K u ltu r y i S z tu k i p ra g n ie w y s u n ą ć n a czołow e m ie js c e w o g ó ln o p o lsk ie j o c h ro n ie d ó b r k u lt u r y s p r a w ę r a t o w a n ia k r a jo b r a z u k u ltu ro w e g o . A p el z w ra c a się d o w ła d z i sp o łe c z e ń s tw a , a w szczeg ó ln o ści do w o je w o d ó w , n a c z e ln ik ó w m ia s t i g m in o o n ra c o w a n ie p la n ó w o c h ro n y k r a jo b r a z u k u ltu ro w e g o i b u d o w ic tw a lu d o w e g o o ra z z le c e n ie r e a liz a c ji ty c h z a d a ń w s z y s tk im słu ż b o m n a sz c z e b lu w o je w ó d z k im i g m in n y m . N a z a k o ń c z e n ie P o ls k i K o m ite t IC O M O S a p e lu je o u tw o rz e n ie k o m is ji m ię d z y re s o rto w e j ds. o c h ro n y k r a j o b r a z u k u ltu ro w e g o . A p e l zo s t a ł ro z e s ła n y do w s z y s tk ic h w y ż e j w y m ie n io n y c h a d re s a tó w . W d n iu 2 k w ie tn ia 1984 r. n a Z a m k u K ró le w s k im w W a rs z a w ie o d b y ła się o g ó ln o p o lsk a k o n f e r e n c ja n a te m a t: O ch ro n a b u d o w n ic tw a d r e w n ia n e g o ja k o z n a m io n to ż sa m o śc i k r a jo b r a z u k u ltu r o w e g o P o lsk i. P o p rz e d z iło ją z e b r a n ie p le n a r n e P o l sk ie g o K o m ite tu N a ro d o w e g o . W k o n f e r e n c ji w z ię ło u d z ia ł o koło 130 osó b ; p rz y b y li n a n ią p rz e d s ta w ic ie le słu ż b k o n s e r w a to r s k ic h ze w sz y s tk ic h w o je w ó d z tw , z a p ro s z e n i p rz e d s ta w ic ie le z a in te re s o w a n y c h r e s o r tó w i in t y tu c j i: M in is te r s tw a A d m in is tr a c ji i G o s p o d a rk i P r z e s tr z e n n e j, U rz ę d u O c h ro n y Ś ro d o w is k a i G o s p o d a rk i W o d n e j, M in is te rs tw a B u d o w n ic tw a i P rz e m y s łu M a te r ia łó w B u d o w la n y c h , M in is te rs tw a Z d ro w ia , K o m ite tu ds. T u r y s ty k i o ra z G e n e r a ln y K o n s e r w a to r P r z y ro d y , z k tó r y m z o sta ła n a w ią z a n a śc isła w s p ó łp r a c a . L ic z n ie p rz y b v li n a k o n f e r e n c ję c z ło n k o w ie P K N TCOMOS. n ra c o w n ic y M in is te rs tw a K u ltu r y i S z tu k i, P r a c o w n i K o n s e r w a c ji Z a b y tk ó w o ra z p rz e d s ta w i ciele S A R P , T U P , L O P i T O nZ . K o n fe re n c ję o tw o rz y ł P re z e s P o l sk ieg o K o m ite tu IC O M O S p ro f, d r K rz y sz to f P a w ło w s k i. W y g ło sił on r e f e r a t p t. P r o b le m y o c h ro n y k r a jo b ra zu na św iecie. N a s tę p n y m r e f e re n te m b y ł p ro f, d r J a n u s z B o g d a n o w sk i; jego r e f e r a t d o ty c z y ł z n a c zen ia k r a jo b r a z u z a b y tk o w e g o d la to ż sa m o śc i k u ltu r o w e j. A u to r A p e lu m g r M a r ia n K o rn e c k i w y g ło sił r e f e r a t p t. Z a c h o w a n ie b u d o w n ic tw a d re w n ia n e g o ja k o z n a m io n to ż sa m o śc i k r a jo b r a z u k u ltu r o w e g o P o l ski. P o ty c h tr z e c h p o d s ta w o w y c h r e f e r a ta c h n a s tą p iła d y s k u s ja . P o p rz e r w ie o b ia d o w e j, z ra m ie n ia P o l sk ie g o K o m ite tu d r B o h d a n R y m a sz e w sk i w y g ło sił r e f e r a t pt. F u n k c jo n o w a n ie ś w ia d o m o ś c i w a r to ś c i z a b y tk o w y c h w b u d o w n ic tw ie w ie j s k i m o ra z doc. d r E d w a r d B a r t- m a n ze S zk o ły G łó w n e j G o sp o d a r s tw a W ie jsk ie g o r e f e r a t p t. M o ż li w o śc i i sta n o b e c n y k s z ta łto w a n ia k r a jo b r a z u w P olsce. P o za k o ń c z e n iu d y s k u s ji o b ra d y p o d s u m o w a ł G e n e r a ln y K o n s e rw a to r Z a b y tk ó w doc. d r A n d rz e j G ru sz e c k i, p o d k re ś lił w a ż n o ść w y p o w ie d z i i o sią g n ię ty p rz e z k o n fe r e n c ję cel, ja k im b y ła w y m ia n a m y ś li o ra z p o ro z u m ie n ie p o m ię d z y ró ż n y m i r e s o r ta m i i ś r o d o w isk a m i. W szyscy u c z e s tn ic y k o n f e r e n c ji o tr z y m a li m a te r ia ły w p o s ta c i: M e m o ria łu , A p e lu i w y c ią g u z u c h w a ł IC O M O S d o ty c z ą c y c h o c h ro n y b u d o w n ic tw a lu d o w eg o . P o n a d to o b ra d o m to w a rz y s z y ła p ię k n a w y s ta w a fo to g ra fic z n a k r a j o b r a zu w si p o ls k ie j i tr a d y c y jn e j z a b u d o w y d re w n ia n e j. N a s tę p n e g o d n ia (3 k w ie tn ia 1984 r.) w o śro d k u w y p o c z y n k o w y m w O jrz a n o w ie o d b y ła się k o n fe r e n c ja sz k o le n io w a d la w o je w ó d z k ic h k o n s e r w a to ró w z a b y tk ó w . K o sz ty o rg a n iz a c y jn e teg o s p o tk a n ia p o k ry w a ł P o ls k i K o m ite t IC O M O S . S e sję p r o w a d z ił G e n e ra ln y K o n s e r w a to r Z a b y tk ó w doc. d r A n d rz e j G ru sz e c k i, k tó r y n a w s tę p ie o g ło sił r o k 1984 ro k ie m o c h ro n y k r a jo b r a z u k u l t u ro w e g o i b u d o w n ic tw a d r e w n ia n e go o ra z p r z e d s ta w ił r e f e r a t w p r o w a d z a ją c y do d y s k u s ji n a te m a t p r o g ra m o w a n ia z a d a ń p rz e z w o je w ó d z k ic h k o n s e r w a to ró w z a b y tk ó w . P o n a d to r e f e r a ty w y g ło sili: w ic e d y r e k t o r Z a rz ą d u M u z e ó w i O c h ro n y Z a b y tk ó w d r F r a n c is z e k M id u ra , d y r e k to r M u z e u m w S a n o k u d r J e rz y C z a jk o w sk i, d y r e k t o r M u z e u m R o ln ic tw a w C ie c h a n o w c u m g r K a zim ie rz U szy ń sk i, d y r e k t o r Z a rz a d u O c h ro n y i K o n s e r w a c ji Z esp o łó w P a ła c o w o -O g ro d o w y c h m e r A n d rz e j M ic h a ło w sk i. W g o d z in a c h p o n o łu d - n io w y c h p ro f, d r W o jc ie c h K a lin o w sk i w y g ło sił r e f e r a t p t. S v r a w a z a c h o w a n ia b u d o w n ic tw a d re u m ia n e g o w ś w ie tle 60 la t d o k u m e n ta c ji. W d n iu 16 k w ie tn ia 1984 r. n a Z a m k u K ró le w s k im w W a rs z a w ie o d b y ła się z o rg a n iz o w a n a p rz e z P K N IC O M O S k o n f e r e n c ja p ra s o w a , n a k tó r e j p o d a n o do w ia d o m o ś c i r e
213
z u lta ty o g ó ln o p o lsk ie j k o n fe r e n c ji i k u r s u sz k o le n io w e g o d la w o je w ó d z k ic h k o n s e r w a to r ó w z a b y tk ó w . K o n f e r e n c ję p ro w a d z ił s e k r e ta r z P K N IC O M O S m g r A n d rz e j M ic h a ło w ski. W szy scy u c z e stn ic y o tr z y m a li m a te r ia ły p rz y g o to w a n e n a k o n fe re n c ję , k t ó r a o d b y ła się 2 k w ie t n ia , a w ię c : M e m o ria ł, A p e l i w y c iąg z u c h w a ł IC O M O S w s p r a w ie b u d o w n ic tw a lu d o w eg o . M g r A. M ic h a ło w sk i p o in fo rm o w a ł z e b r a n y c h o d z ia ła ln o ś c i M ię d z y n a ro d o w e j R a d y O c h ro n y Z a b y tk ó w IC O M O S, je j p o d s ta w o w y c h c e la c h i o sią g n ię c ia c h o ra z p o d a ł do w ia d o
m ości, że d z ie ń 18 k w ie tn ia zo sta ł n a c a ły m św ie c ie p ro k la m o w a n y M ię d z y n a ro d o w y m D n ie m Z a b y t kó w , a w P o lsce m a on za p o c z ą tk o w a ć R o k O c h ro n y K ra jo b r a z u K u ltu r o w e g o i B u d o w n ic tw a D re w n ia n e g o . W n a jb liż s z e j p rz y sz ło śc i p r o j e k tu je się z o rg a n iz o w a n ie w ie lu a k c ji, m .in . k o n k u r s u n a n a jle p s z e go u ż y tk o w n ik a o b ie k tó w d r e w n ia n y c h o ra z n a jle p s z y sp o só b p rz y s to s o w a n ia o b ie k tó w d r e w n ia n y c h do p o tr z e b w sp ó łczesn eg o u ż y tk o w a n ia ; p rz e d s ta w ic ie le p r a s y o trz y m a li w a r u n k i k o n k u rs u . P K N IC O M O S o głosił te ż u s ta n o w io n ą w p o ro z u m ie n iu z M in is te rs tw e m K u ltu r y i S z tu k i n a g ro d ę im . J a n a Z a c h w a to w ic z a za n a jle p s z ą p ra c ę d y p lo m o w ą z z a k re s u o c h ro n y z a b y tk ó w (zob. „ O c h ro n a Z a b y tk ó w ”, n r 2, 1984). G e n e ra ln y K o n s e r w a to r Z a b y tk ó w za p o z n a ł z e b ra n y c h z o b e c n ą sy tu a c j ą w d z ie d z in ie o c h ro n y k r a j o b ra z u , a w sz czeg ó ln o ści b u d o w n ic t w a d re w n ia n e g o w P o ls c e o ra z p r z e d s ta w ił g ro ż ą c e m u n ie b e z p ie c z e ń stw o zag ła d y . N a z a d a w a n e p rz e z u c z e stn ik ó w p y t a n i a o d p o w ia d a ł m g r M a r ia n K o r n e c k i ■— c z ło n e k P K N IC O M O S, s p e c ja lis ta w d z ie d z in ie b u d o w n ic tw a lu d o w eg o . G e n e ra ln y K o n s e r w a to r Z a b y tk ó w a p e lo w a ł g o rą c o do p rz e d s ta w ic ie li p r a s y o p o p a rc ie a k c j i r a to w a n ia z a b y tk ó w d re w n ia n y c h , p o d k re ś la ją c ic h w ie lk ą ro lę w k s z ta łto w a n iu św ia d o m o śc i s p o łe c z n e j i o p in ii p u b lic z n e j. A le k s a n d r a
Zaryn
M E M O R IA Ł P O L S K IE G O K O M IT E T U N A R O D O W E G O IC O M O S W S P R A W IE Z A C H O W A N IA B U D O W N IC T W A D R E W N IA N E G O JA K O Z N A M IO N T O Ż S A M O Ś C I K R A JO B R A Z U K U L T U R O W E G O P O L S K I 1. W e w s p ó łc z e s n y m , s z y b k im p ro c e sie p r z e m ia n e k o n o m ic z n y c h i sp o łe c z n y c h s z c ze g ó ln ie w y r a z iś c ie r y su je się p r o b le m z a c h o w a n ia k r a jo b ra zu k u ltu r o w e g o n a szeg o k r a ju w c a ły m je g o b o g a c tw ie — ja k o n a le ż ą c y do p o d s ta w o w y c h za d a ń w d z ie d z in ie k u lt u r y . Do jeg o n ie o d łą c z n y c h z n a m io n n a le ż y b u d o w n i c tw o d r e w n ia n e , od za r a n ia d z ie jó w z in te g r o w a n e z p o ls k im p e jz a ż e m h is to r y c z n y m lo g ic z n y m z w ią z k ie m . Z n a c z e n ie t e j s p u ś c iz n y d z ie jo w e j je s t o c z y w is te n ie ty l k o dla k u l t u r y p o ls k ie j, ale ta k ż e d la c a łe go o b sz a ru k u ltu r o w e g o E u ro p y , co je s t p o w s z e c h n ie u z n a w a n e i d o ce n ia n e w k r a ju i za g ranicą. S ta w ia ją c p r o b le m za c h o w a n ia to ż sa m o śc i k r a jo b r a z u k u ltu r o w e g o p o d r o z w a g ę W ła d z i S p o łe c z e ń s tw a — P o ls k i K o m i te t N a r o d o w y k ie r u je się n a d z ie ją p r z y c z y n ie n ia się do s p o w o d o w a n ia p o d ję c ia w s z e lk ic h m o ż liw y c h k r o k ó w , m a ją c y c h na ce lu u r a to w a n ie n is zc ze ją c e g o b u d o w n ic tw a d r e w n ia n e g o w P olsce. W n in i e js z y m w y s tą p ie n iu p r z e d s ta w ia m y d ia g n o z ę p r o b le m u o ra z sz e re g p o s tu la tó w z a r y s o w u ją c y c h k ie r u n k i n ie z b ę d n e g o d zia ła n ia . 2. B u d o w n ic tw o d r e w n ia n e n a z ie m ia c h p o ls k ic h sięga p r a h is to r ii i je g o p o c z ą tk i w ią ż ą się z p o ja w ie n ie m się n a jd a w n ie js z y c h fo r m o s a d n ic z y c h n a n a s z y c h zie m ia c h . T r u iz m e m b ę d z ie w s p o m n ie n ie s ły n n e j o sa d y b is k u p iń s k ie j, k tó r a p r e z e n t u je się n a m ja k o zo r g a n izo w a n y — r z e c m o ż n a — u r b a n is ty c z n y o rg a n izm , u k a z u j ą c y z d u m ie w a ją c ą p e r fe k c ję i p o z io m te c h n ic z n y b u d o w li o b r o n n y c h i m ie s z k a ln y c h s p r z e d 2500 la t. A n a lo g ic z n e f o r m y i k o n s tr u k c je o d n a jd u j e m y w g ro d a ch i osa d a ch w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n y c h , k tó r e s ta n ą u p o c z ą tk u tr w a ł e j o d tą d ciąg ło ści k u lt u r o w e j od za r a n ia p a ń s tw o w o ś c i p o ls k ie j. T o, ż e ju ż w c ią g u X w i e k u p o ja w iły się p ie r w sz e p r e r o m a ń s k ie b u d o w le k a m ie n n e, a w n a s tę p n y c h s tu le c ia c h w z n ie s io n o p e w n ą ilo ść o b ie k tó w m a s y w n y c h , g łó w n ie r o m a ń s k ic h k o śc io łó w , n ie z m ie n ia fa k t u , że w cią g u w ie k ó w b u d o w n ic tw o d r e w n ia n e s ta n o w iło n ie o d łą c z n y e le m e n t p a n o r a m y k u lt u r o w e j n a szeg o k r a ju , ja k o r o d z im y a k c e n t j e j id e n ty c z n o ś c i, u w a r u n k o w a n e j w z g lę d a m i g e o fiz y c z n y m i i e tn ic z n y m i. Z n a n e p o w s z e c h n ie tw ie r d z e n ie , k tó r e w e s z ło do r e p e r tu a r u n a jp o p u la r n ie js z y c h p o ję ć h is to r y c z n y c h , m ó w ią c e , że K a z im ie r z W ie lk i z a s ta ł P o ls k ę d re w n ia n ą , a z o s ta w ił m u r o w a n ą , n ie je s t a d e k w a tn e do r z e c z y w is to ś c i. M im o ś w ie tn y c h in i c ja ty w in w e s ty c y jn y c h m o n a rc h y , d z ię k i k tó r y m p o w s ta ło w ie le m u r o w a n y c h ś w ią ty ń i w a r o w n i, lo k o w a n o b ą d ź o d n o w io n o lo k a c ję s z e re g u m ia s t, w k tó r y c h s p o r a d y c zn ie p o ja w iły się b u d o w le m a s y w n e — P o ls k a „d r e w n ia n a ” d łu g o n ie o d c h o d ziła w p rze szło ść . Z d r e w n a b u d o w a n o n a d a l n ie ty l k o c h a łu p y w ie js k ie , le c z w w ię k s z o ś c i d o m y m ie js k ie , w ię k s z o ś ć k o śc io łó w i ś w ią ty ń in n y c h w y z n a ń ; ic h fo r m y , n ie r z a d k o czerp ią ce im p u ls y a r t y s ty c z n e z r ó ż n y c h k r ę g ó w k u lt u r o w y c h , w z b o g a c a ły ro d z im e b u d o w n ic tw o , sta p ia ją c się z m ie js c o w ą tr a d y c ją , p r z y s ta ją c do „ o b y c za ju i n ie b a p o ls k ie g o ”. A le z d r u g ie j s tr o n y u je m n e w ła ś c iw o ś c i b u d u lc a n a ra ż o n e g o sz c ze g ó ln ie n a g w a łto w n e z n is z c z e n ie s p r a w iły , ż e w cią g u w ie k ó w w ie lo k r o tn ie tr a c iliś m y z n a c z n ą część za s o b ó w b u d o w n ic t w a d re w n ia n e g o , k tó r e je d n a k — do n ie d a w n a — o d ra d za ło się p o n o w n ie . W t y m p ro cesie n ie u s ta n n e j ro ta c ji n a s tę p o w a ły p r z e m ia n y u w a r u n k o w a n e o k o lic zn o śc ia m i c za su i m ie js c a , w y m o g a m i n o w y c h f u n k cji, z d o b y c z a m i te c h n ik i, p o g lą d a m i n a p r o b le m y fo r m y . O s o b n y m w a lo r e m s ta ła się ro z m a ito ść re g io n a ln a , w k tó r e j, ja k r z a d k o w in n e j d z ie d zin ie , o d zw ie r c ie d la ł się g e n iu s loci re g io n ó w i na ro d u . W y n i k ie m b y ła z je d n e j s tr o n y o lb r z y m ia w ie lk o ś ć o d m ia n , k o n s tr u k c ji i fo r m z d o b n i c z y c h , z d r u g ie j ciągłość tr a d y c ji. T a je d n o ś ć w ró żn o śc i i tr w a ło ś c i w e w o lu c ji, to sz c z e g ó ln e c e c h y p o l sk ie g o b u d o w n ic tw a d r e w n ia n e g o , sta n o w ią c e fe n o m e n w s k a li e u ro p e js k ie j.3. Do n ie d a w n a w y d a w a ło się, że n ie w y c z e r p a ln y m i z a s o b a m i b u d o w n ic tw a d r e w n ia n e g o d y s p o n u je w ieś. S ta t y s t y c z n ie d o p ie ro p o r. 1957 n a s tą p ił za s a d n ic z y p r z e ło m i o d tą d b u d o w le m u r o w a n e p o c z ę ły p r z e w a żać. W o s ta tn ic h la ta c h p ro ces w y p ie r a n ia b u d o w n ic tw a d r e w n ia n e g o w y d a tn ie się n a s ilił; d e w a s ta c ja i z a n ik z a b u d o w y d r e w n ia n e j s ta ły się fa k te m . Z ja w i s k a te w y s tą p iły r a p to w n ie i n ie z o s ta ły d o s ta te c z n ie w c z e ś n ie r o z p o zn a n e . Do is to tn y c h p r z y c z y n za n ik a n ia tr a d y c y jn e g o b u d o w n ic tw a na w s i n a leżą : p o w o je n n y p ro c e s s z y b k o p o s tę p u ją c e j in te g r a c ji s p o łe c ze ń s tw w ie js k ic h i m ie js k ic h , p r z e ła m a n ie d o ty c h c z a s o w y c h iz o lu ją c y c h je fiz y c z n y c h i in te le k t u a ln y c h ba rie r o ra z ż y w y r u c h i n w e s t y c y jn y n a w s i o te n d e n c ja c h za sa d n iczo z r y w a ją c y c h z tr a d y c ją . Z a z n a c z y ł się r ó w n ie ż d e fic y t b u d u lc a , k tó r y , n ie g d y ś p o w s z e c h n y i ła tw o d o s tę p n y , w o b e c n y c h w a r u n k a c h sta ł się tr u d n o o s ią g a ln y i drogi, a jeg o s to so w a n ie o g r a n ic zo n e p o su n ię c ia m i n o r m a ty w n y m i. L ik w i d a c ję tr a d y c y j n eg o b u d o w n ic tw a n a ogół p r z y s p ie s z y ł z ł y s ta n te c h n ic z n y , s u b s ta n d a rd u ż y t k o w y , „o d g ó r n e ” n a c isk i: r o z m a ite p r z e p is y b u d o w la n e , u b e z p ie c z e n io w e , p r z e c iw p o ż a r o w e , w re s z c ie k o le jn e „ a k c je p o r z ą d k o w e ”. S zc z e g ó ln ie n ie b e z p ie c z n y m c z y n n i k ie m s ta ł się o b s e s y jn y n a c is k p s y c h ic z n y , u p a tr u ją c y w s ta r e j z a b u d o w ie z n a m io n z a c o fa n ia i u b ó stw a . N e g a ty w n e p r z e o b r a ż e n ia o b licza k u ltu r o w e g o c a ły c h o b sz a ró w w ie j s k ic h d o p e łn ia ż y w io ło w o r o z w ija jąca się c h a o ty c z n a u rb a n iza c ja , a ta k ż e n a d e r w ą tp l iw e j w a rto ś c i e k w iw a le n t w p o sta c i n o w e g o b u d o w n ic tw a , ja k i u z y s k u j e m y w m ie js c e w y e li m i n o w a n e j z a b u d o w y tr a d y c y jn e j. D o m in u je tu b u d o w n ic tw o in s p ir o w a n e w o d e r w a n iu od
