ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T, XXXIV, 'N R 4, WARSZAWA IW J
EUGENIUSZ GORLACH, KRYSTYNA GORLACH
PORÓWNANIE DZIAŁANIA C aC 03 i M g C 03 ORAZ NAWOŻENIA
WAPNIOWO-MAGNEZOWEGO N A WZROST I SKŁAD CHEMICZNY KILKU GATUNKÓW ROŚLIN
CZĘŚĆ I. PLON SUCHEJ MASY I ZAWARTOŚĆ NIEKTÓRYCH
MAKROELEMENTÓW 1
Katedra Chemii Rolnej Akademii Rolniczej w Krakowie
WSTĘP
Mimo licznych prac przeprowadzonych nad powiązaniem wapnowania i stoso wania magnezu wiele jest jeszcze zagadnień w tej dziedzinie wymagających dalszych badań. Intensywne wapnowanie powodujące wzrost pH gleby może wywołać zabu rzenia w żywieniu roślin magnezem i niektórymi mikroelementami [11, 12]. Przypu szcza się, że szkodliwy efekt wysokich dawek wapna na plonowanie roślin jest spo wodowany m. in. zachwianiem równowagi między wapniem i magnezem w glebie
[7, 11, 13, 18].
N a znaczenie stosunku Ca:Mg dla normalnego rozwoju roślin po raz pierwszy zwrócił uwagę L oew (według [7]). Obecnie istnieje obszerna literatura omawiająca zależność między wapniem i magnezem w podłożu i roślinach [1, 5 ,1 0 ,1 4 ,1 7 ,2 2 ,2 5 ]. Wskazuje ona, że właściwy stosunek tych makroelementów w glebie, a następnie w roślinie może być ważnym czynnikiem dla optymalnego wzrostu roślin. W a r c h o ło - w a (według [6]) podaje, że właściwy stosunek tych składników pokarmowych zależy od gatunku rośliny. Dla roślin o niskich wymaganiach co do wapnia (np. dla traw) za najbardziej sprzyjający przyjmuje wymieniona autorka stosunek C a :M g = l:l, a dla roślin pobierających większe jego ilości 3:1. Istnieją też prace nie stwierdzające jakiegoś optymalnego stosunku Ca:Mg dla roślin [9].
Większość badań nad współdziałaniem wapnowania i magnezowania wykonano z glebami nawożonymi różnymi ilościami wapna i siarczanu magnezu lub różnymi rodzajami wapna magnezowego. W nielicznych pracach zajmowano się porównywa niem nawozów wapniowych z różnymi związkami magnezowymi jako środkami zobojętniającymi glebę oraz jako źródłem magnezu dla roślin [7]. W niniejszej pracy,
30 Б. Gorlach, K. Gorlach
stanowiącej kontynuację badań przedstawionych we wcześniejszym opracowaniu
[8], zbadano wpływ wapnowania (C aC 03), magnezowania (M gC 03) i nawożenia
wapniowo-magnezowego na wzrost i pobieranie Ca, Mg, К i Na przez kilka gatun ków roślin o różnych wymaganiach w stosunku do odczynu gleby oraz o rozmai tym zapotrzebowaniu na wapń i magnez.
Щ {. METODYKA BADAŃ
Badania wykonano w kulturach wazonowych na trzech różnych silnie kwaśnych
glebach brunatnych (tab. 1) z dodatkiem lub pominięciem nawożenia mikroelemen
tami, zwapnowanych (C aC 03) lub zmagnezowanych (M gC 03) do różnych wartości pH. Dawki nawozów wapniowego i magnezowego stosowano w ilościach równowa żnych, na podstawie ogólnej ich alkaliczności, odpowiadających: 0, 0,5, 1,0, 2,0 kwasowości hydrolitycznej (Hh). Oprócz tego wprowadzono jeden obiekt z zastoso waniem 2/3 dawki C aC 03 i 1/2 dawki M gC 03 według 2,0 Hh.
T a o e l a 1
N ieiitó re w łsa ciw cćci g le b u iy ty c h w dośw iadczeniach Som« p r o p e r tie s o f s o l l e used i o ex p erim en ta
W łaściw ości g leb - P r o p e r tie s o f s o i l
Gleba 3 S o il 3 Gleba 4 S o i l 4 Gleba 5 S o i l 5 C z ą s tk i - P a r t i c l e s < 0 ,0 2 ш /% / 55 26 28 S u b sta n c ja o rg an iczn a O rganie e a t t e r /%/ 3,4 1 ,7 2.1
i^KCi 4 ,4 4 ,3 4 .3
.*%2o 5 ,4 5 ,3
Hh « a? m Hh i n д е/100 g 5 ,7 4,1 4 ,7
îo je a n o e d s o rp c y jn a /Я / « л е /1 0 0 g
C a tio a exchange c a p a c ity i n me/100 g 16 ,1
0 ,3
Doświadczenia przeprowadzono w wazonach plastykowych napełnionych 3 kg powietrznie suchej gleby w 4 powtórzeniach. N a glebie 3 przeprowadzono w 1977 r. doświadczenie z kukurydzą odmiany Martek F x jako pierwszą rośliną testową; po kukurydzy wysiano rzepak ozimy Martek Gorczański. N a glebie 4 doświadczenie przeprowadzono w 1978 r. z gorczycą białą odmiany Nakielska i rzodkwią oleistą odmiany Tetra Poznańska. Roślinami testowymi na glebie 5 w badaniach wykonanych w 1979 r. były : kukurydza odmiany Martek F i, kukurydza odmiany Blizzard wczes na, kukurydza odmiany LG—7 wczesna, gryka odmiany Hruszowska i słonecznik pastewny.
Nawożenie CaC03 i M gC03 na skład chemiczny roślin 31 D o wapnowania użyto C aC 03 cz.d.a., a do magnezowania zasadowego M gC 03 ez. Glebę wapnowano lub magnezowano na 3-4 tygodnie przed siewem roślin. W doświadczeniach stosowano przed siewem roślm następujące nawożenie podsta wowe: 0,6 g N w N H4N O3, 0,12 g P w KH2P 04 i 0,4 g К w K H2P 04 + KC1 oraz dodatkowo w doświadczeniach w latach 1977-1978 (z wyjątkiem rzepaku) — 0,08 g Mg w M gS 04. 7H20 na wazon. Doświadczenia w latach 1977-1978 prowadzono w dwóch seriach : bez dodatku mikroelementów i z nawożeniem mikroelementami : 1 ppm В w formie H3B 0 3, 25 ppm Mn w M n S 04.H20 , 5 ppm Cu w C u S 04 *5H20 , 0,5 ppm M o w N a2M o 04 -2H20 i 10 ppm Zn w Z nS 04 -7H20 . W doświadczeniach w 1979 r. z mikroelementów zastosowano tylko 1,5 mg Mo na wazon.
Siew kukurydzy wykonano 10 czerwca 1977 r. w doświadczeniu na glebie 3 oraz 6 czerwca 1979 r. w doświadczeniu na glebie 5. Rzepak wysiano 10 sierpnia 1977 г., gorczycę — 24 maja 1978 r., rzodkiew — 6 lipca 1978 r., grykę 5 czerwca 1979 r. i słonecznik 7 czerwca 1979 r. Rośliny zbierano po 36-50 dniach wegetacji. W czasie wegetacji rośliny podlewano wodą redestylowaną, utrzymując wilgotność gleby na poziomie 50% maksymalnej pojemności wodnej.
Plon suchej masy określono po wysuszeniu zebranego materiału w suszarce w temperaturze 65-70°C. Zawartość wapnia, magnezu, potasu i sodu w materiale rośli nnym oznaczono po spopieleniu na sucho następującymi metodami : K, Na i Ca za pomocą spektrofotometru płomieniowego oraz Mg metodą atomowej spektromecr- absorpcyjnej w płomieniu acetylenowo—powietrznym aparatem firmy Varian Tech- tron (model 1200). Podane w tabelach zawartości badanych makroelementów sta nowią średnią z 2-6 powtórzeń. W glebie po zbiorze roślin oznaczono pH potencjo- metrycznie w 1 N KC1. Podstawowe właściwości gleb określono powszechnie sto sowanymi metodami.
WYNIKI I DYSKUSJA
Doświadczenia z kukurydzą na glebie 3 oraz z rzepakiem, gorczycą i rzodkwią prowadzono w dwóch seriach: bez nawożenia mikroelementami i z dodatkiem mikro elementów. Ponieważ w warunkach przeprowadzonych doświadczeń nie stwierdzono istotnego wpływu nawożenia mikroelementami na wzrost roślin i zawartość badanych makroelementów w plonie, podane w tabelach wartości wysokości plonu suchej masy i zawartości kationów stanowią średnią z obu serii.
Wszystkie trzy odmiany kukurydzy dały najwyższy plon w obiekcie bez wapno wania przy pHKCi= 4 ,l- 4 ,3 . Zwapnowanie gleby spowodowało obniżenie plonu w stopniu prawie jednakowym niezależnie od użytej dawki C aC 03 (tab. 2).
Uzyskane przez nas wyniki nie są zgodne z danymi literatury. Kukurydzę zalicza się do roślin średnio wrażliwych na kwaśny odczyn. Optymalny dla niej zakres pH ma wynosić 5,5-7,0. Zagadnienie potrzeb kukurydzy co do odczynu gleby wymaga więc dalszych badań. Związane jest to między innymi i z wprowadzeniem nowych
T a b e l a 2
Plo n s u c h e j masy c z ę ś c i nadzi emn yc h i k o r z e n i odmian ku kur ydz y w g/wazon
Y ie ld o f d ry т а з а o f t o p s and r o o t s o f v a r i e t i e s o f maiz e i n g / p o t
G l e b a 3 - oCtil 3 G leba 5 S o i l 5
Dfcvvka wed l u g Hh Marteк
p H ^ g l e b y S o i l РНКС1 M ai te k B l i z z a r d LG - 7 pHKC1 g l e b y D o в о a c c o r d i n g t o Hh ■ c : - - ,£ - ś c i n a d z i e m n e t o p a k o r z e n i a l ' O O t â c z ę ś c i nadziemne to p a k o r z e n i e r o o t s c z ę ś c i nadzi em ne t o p s k o r z e n i e r o o t s c z ę ś c i na dziemne t o p s k o r z e n i e r o o t s S o i l pHKC1 0 2 0 , 5 3, 7 4 , 3 13, 9 3 , 3 16,9 4 , 3 18 , 5 6 , 3 4,1 CaCO^ 0,5 1 4 , 6 2 , 7 4 , 9 11,2 2 , 9 12 , 6 4 , 1 1 4 , 0 4 , 3 4 , 7 1,0 13 , 7 2 , 5 5 , 3 8 , 8 2 , 4 1 2 , 1 3 , 9 12 , 1 3 , 8 5, 8 2 , 0 14,1 2 , 3 6 , 9 9 , 4 2 , 6 . 12,1 4 , 0 13,1 4 , 2 7, 1 MgC03 0 , 5 13,8 2 , 5 4 , 9 10 , 7 3 , 0 1 5, 1 5 , 2 1 6 , 3 5 , 1 4 , 9 . 1,0 1G,7 2 , 7 5 , 7 12,0 3 , 2 1 4 , 9 5 , 5 1 4 , 2 5, 1 5, 9 2 , 0 1 7 , 5 3 , 0 С,7 6 , 3 1 , 9 9 , 7 3 , 5 9 , 0 3 , 0 7, 1 2 / 3 CaC03 + + 1/3 Mgco3 2,0 15, 5 2,G 6,8 1 0 ,6 2;q 1 4 , a •4 ,9 13, 7 4 , 6 7 , 2 NRI - L3D / Р = 0 , 9 5 / - 1 , 2 0,6 - 1,6 0 , 5 1 , 6 Of 6 1 , 5 0 , 8 -32 E* G o rl a ch , K . G or la ch
Nawożenie CaC03 i M gC03 na skład chemiczny roślin 33
odmian, które mogą być przystosowane do kwaśnego odczynu. W naszych doświad czeniach użyto kukurydzy cukrowej odmiany Martek Fx i dwóch mieszańców fran cuskich Blizzard i LG—7 przeznaczonych do uprawy na ziarno. Rośliny zbierano po 42-45 dniach wegetacji.
Wyniki doświadczeń potwierdziły dużą wrażliwość rzepaku i gorczycy na kwaśny odczyn gleby. Natomiast inaczej niż podaje literatura reagowały na kwaśny odczyn gryka i rzodkiew (tab. 3). Grykę zalicza się do roślin mało, a rzodkiew do średnio wrażliwych na kwaśny odczyn. Na podstawie naszych badań grykę należałoby zali czyć do roślin średnio wrażliwych, najlepiej rozwijających sie przy pHKa około 5 , 5 a rzodkiew oleistą do grupy roślin mało wrażliwych, rozwijających *ię prawie jedna kowo przy pHKCi między 4,2-7,0. Podobnie w przypadku słonecznika zróżnicowanie pH gleby w wyniku wapnowania między 4,5-7,1 nie wpływało w większym stopniu na jego plonowanie.
Efekt działania M gC 03 w porównaniu do równoważnych dawek C aC 03 zależał od dawki nawozu, rodzaju gleby i rośliny. Węglan magnezu zastosowany według 0,5 Hh działał podobnie jak C aC 03 na wzrost kukurydzy odmiany Martek Fl 5 rze paku, gorczycy i gryki, a nieco lepiej na plonowanie kukurydzy odmiany Blizzard i LG—7 oraz słonecznika. W przypadku dawki według 1,0 Hh — z wyjątkiem kuku rydzy odmiany Martek F x — utrzymywało się podobne zróżnicowanie w plonach roślin między obiektem z M gC 03 i C aC 03 jak przy dawce według 0,5 Hh. Kukurydza odmiany Martek F! lepiej rozwijała się (tak samo jak pozostałe odmiany) na glebie magnezowanej niż wapnowanej. Natomiast węglan magnezu użyty w dawce według 2,0 Hh, z wyjątkiem odmiany Martek F x na glebie 3 i słonecznika, wyraźnie hamował rozwój roślin w porównaniu z równoważną dawką C aC 03. Plon słonecznika na
obiekcie z M gC 03 według 2,0 Hh znacznie obniżył się w stosunku do plonu na obiek
tach według 0,5 i 1,0 Hh, ale kształtował się na podobnym poziomie jak na obiekcie z C aC 03. Jeśli idzie o plon kukurydzy odmiany Martek Fi na glebie 3, to utrzymał się on na takiej samej wysokości jak na obiekcie z M gC 03 według 1,0 Hh i znacznie przewyższał plon zebrany na glebie wapnowanej. Należy zaznaczyć, że nawet na obiektach z lepszym działaniem M gC 03 niż C aC 03 zebrany plon kukurydzy ustę pował plonowi na obiekcie kontrolnym.
Różne działanie magnezowania na wzrost kukurydzy odmiany Martek F x w obu doświadczeniach było prawdopodobnie spowodowane różną pojemnością sorp
cyjną obu gleb. Ujemny wpływ M gC 03 według 2,0 Hh w stosunku do odpowiedniej
dawki C aC 03 zaznaczył się na glebie 5 o pojemności sorpcyjnej wynoszącej 8,3 me/100g. Natomiast na glebie 3 o pojemności sorpcyjnej wynoszącej 16,1 me/100 g magnezowanie zastosowane zarówno według 1,0 Hh, jak i 2,0 Hh przewyższało w swoim działaniu wapnowanie. Podobne zależności stwierdzono w doświadczeniu z
życicą wielokwiatową, przeprowadzonym na dwóch różnych glebach [8].
Przyczyny stwierdzonego ujemnego lub dodatniego działania magnezowania w porównaniu z równoważnymi dawkami wapna należy doszukiwać się w korzystnych i niekorzystnych zmianach zawartości wapnia i magnezu w glebie i roślinie. Niektórzy autorzy [1-4, 20, 2 1] uważają, że stosunek Ca:Mg w roślinie wywiera istotny wpływ
Plon suchej masy c z ę ś c i nadziemnych rzep ak u , gorczyoy, rz o d k y i, g ry k i i s ło n e c z n ik a w g na wazon Y ield o f dry mass o f to p s o f r a p e , m ustard, r a d i s h , buckwheat and sunflow er In g /p o t
T a b e l a 3
Gleba 3 - S o il 3 Gleba 4 - S o i l 4 Gleba 5 S o il 5
Doso a c c o r d i n g t o Hh rzep akrape ï^KCL m ustardgorczyca ï^KCl rzodkiew
r a d is h ^KCl buckwheatgryka ^KCl sło n e c z n ik sunflow er ■" Ą c i
0 1 ,4 3 ,9 2 , 1 4,1 13,6 •4,2 9 ,9 3 ,9 4 ,9 4 ,2 CaCO^j 0 ,5 8 ,3 4,6 7 ,3 4 ,7 15,2 4 ,8 1 2,4 4 ,2 6,0 4 .5 1,0 15, 1 5 ,6 1 1 , 1 5 ,7 15,3 6,0 15,1 5 ,5 6,0 5 ,6 2,0 15,5 6,9 11,3 7 ,0 13,2 7 , 0 10,8 7,1 6,6 7,1 MgC03 - 0 ,5 9 , 5 4 , 7 S
,2
4 ,7 1 5 ,4 5 ,0 i i , 9 4 ,4 7 ,9 4 .6 1.0 14, 8 5 ,6 11,3 5 ,7 •13,7 6 , 1 1 6, 3 5 ,5 0 ,7 5 ,9 2 , 0 1 3 , 7 6, 6 5 ,4 6,9 6 ,9 7,1 6, 2 6 , 9 6,1 7.1 2 /3 CaC03 + + 1/3 MgC03 2, 0 14,1 6,8 11,6 7,1 13,7 7 ,1 1 3 ,4 7 , 2 8 ,3 7 , 2 NRI - LSD / P = 0 , 9 5 / - 1.2 - 1,0 - 1.0 - 2,1 - 1,3 -3 4 £ , G o rl a ch , K . G o rl a chNawożenie CaC03 i M gC03 na skład chemiczny roślin 35
na wiele procesów metabolicznych, szczególnie związanych z przemianami związków azotowych, co znajduje swój wyraz zarówno w obniżonej lub zwiększonej aktywności enzymów, jak i w zwiększeniu lub obniżeniu biomasy roślinnej. Oprócz tego kationy tych pierwiastków są znane z możliwości nie tylko wzajemnego, ale i w odniesieniu do innych kationów, antagonistycznego oddziaływania [5,6,15,17,22-24].
L oew (według [7]) wykazał, że ujemne działanie magnezu na rośliny można całkowicie ograniczyć przez dodatek wapnia do pożywki. Gedrojc (według [16]) stwie rdził, że również nadmierne wapnowanie gleb kwaśnych może dawać szkodliwy efekt z powodu zbyt dużego stosunku wapnia do magnezu. Zmiana węglanu wapnia na dolomit nie tylko zapobiegała obniżce plonów, lecz plon niektórych roślin nawet powiększył się. Podobne rezultaty otrzymali i inni autorzy [1 1, 12]. Wyniki naszych doświadczeń również potwierdzają to spostrzeżenie. Nawiezienie gleby dawką składa jącą się z 2/3 C aC 03 i 1/3 M gC 03 według 2,0 Hh wyraźnie zwiększyło plon kukurydzy
odmiany Martek Fx i Blizzard oraz gryki i słonecznika w stosunku do obiektu z równoważną ilością C aC 03 (tab. 2 i 3).
P f a f f i B u c h n er [18] podają, że na glebach silnie kwaśnych średnie dawki wapna zwiększały pobieranie magnezu przez rośliny. Podobna zależność wystąpiła w naszych doświadczeniach (tab. 4, 5, 6). Pod wpływem dawki C aC 03 według 0,5 i 1,0 Hh wzra stała, z wyjątkiem rzepaku i gorczycy, zawartość Mg zarówno w częściach nadziem nych, jak i korzeniach roślin. Inne nieco zróżnicowane zawartości Mg w rzepaku i gorczycy było prawdopodobnie spowodowane dużym wzrostem plonu w wyniku wapnowania i w związku z tym efektem jego rozcieńczenia w jednostce masy roślinnej.
Dopiero przy dawce C aC 03 według 2,0 Hh zaznaczył się antagonistyczny wpływ Ca
na pobieranie Mg przez wszystkie badane rośliny.
Działanie M gC 03 na pobieranie Ca przez rośliny było znacznie wyraźniejsze niż wpływ C aC 03 na pobieranie Mg. W miarę zwiększania dawki M gC 03 obniżyła się zawartość Ca w masie roślinnej. Również inni autorzy [19, 23] stwierdzili większy wpływ magnezu na pobieranie Ca przez rośliny niż wapnia na absorpcję Mg.
Zawartość potasu w roślinach była na ogół ujemnie skolerowana z wysokością plonu, a działanie C aC 03 i M gC 03 na jego pobieranie nie wykazywało większej regu larności. Węglan wapnia nie miał też większego wpływu na pobieranie sodu przez kukurydzę. Natomiast magnezowanie na ogół obniżało zawartość N a zarówno w częściach nadziemnych, jak i w korzeniach kukurydzy. Zawartość sodu w korzeniach kukurydzy kształtowała się na znacznie wyższym poziomie niż w częściach nadziem nych (tab. 4). Również S ch arrer i M e n g e l [19] znajdowali mniej sodu w liściach i łodygach niż w korzeniach. Wprost przeciwnie kształtuje się zawartość potasu w kukurydzy. Znajduje się go znacznie więcej w częściach nadziemnych. Zróżnicowanie zawartości Ca i Mg między częściami nadziemnymi i korzeniami kukurydzy było stosunkowo niewielkie.
Równoważnikowy stosunek Ca:Mg w roślinach wahał się w bardzo szerokich granicach: od 0,10 do 4,32 w częściach nadziemnych i od 0,10 do 7,81 w korzeniach kukurydzy (tab. 4, 5 i 6). W miarę podnoszenia dawki C aC 03 wartość tej proporcji na ogół wzrastała, a wraz ze zwiększaniem dawki M gC 03 malała. Z porównania
36 E. Gorlach, K. Gorlach
2 a i) e 1 а 4
Z a w arto ść X, Na, Ca i üg w kukurydzy w p r o c e n ta c h s u c h e j т а з у
o ra z równoważnikowy s to s u n e k Ca:Mg w r o ś l i n a c h
C o n te n t o f К, Na, Ca and Mg i n m aize i n p e r c e n t o f d ry m ass and e q u i v a l e n t r a t i o o f Ca:Mg i n p l a n t s
JDawka w edług Hh C z ę ś c i nadziem ne Тора K o rz e n ie - R o o ts
•Dose a c c o r d i n g t o Hh К Na Ca Mg ; Ca:Mg К Na Ca Mg Ca: Mg 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 G lsbû 3 S o i l 3 - K a rte k P 1 0 2 ,9 4 - 0 ,8 0 0 ,6 7 0 ,7 2 0 ,9 7 - 0 ,5 3 0 ,4 6 0 ,7 0 CaCOj 0 ,5 4 ,0 8 - 1 , 0 3 0 ,6 7 0 ,9 3 0 ,9 8 - 0 ,9 0 0 ,4 8 1 ,1 4 1 , ° 3 ,9 0 - 1 , 0 1 0 ,7 1 0 ,8 6 0 ,9 9 - 1,1 4 0 ,5 3 1,30. 2 ,0 3 ,8 6 - 1 , 0 1 0 ,6 2 1 ,0 0 1 ,0 4 - 1,3 5 0 ,4 7 1 ,7 4 * e c o 3 . 0 ,5 4 ,0 4 - 0 ,7 7 1 ,0 6 0 ,4 4 1,02 - 0 ,5 2 0 ,9 4 0 ,3 4 1 , 0 3 ,3 6 - 0 ,5 3 1 ,1 5 0 ,2 3 1,03 - 0 ,3 9 1 ,1 3 0 ,2 1 2 ,0 3 ,0 2 - 0 ,3 8 1 ,2 4 0 ,1 9 1 ,0 2 - 0 ,3 3 1,28 0 ,1 8 2 /3 CaC03 + + 1 / 3 Mgco3 2 ,0 3 ,3 2 - 0 ,7 3 1 ,0 4 0 ,4 3 1 ,0 5 - 0 ,8 6 1 ,0 0 0 ,5 2 G leba 5 - S o i l 5 - V : j 0 2 ,3 0 0,C6 Of 79 I
i
0 ; 32 i 1 1.5 0 I 1 о , : з 0 ,3 9 0 ,4 9 0 ,2 0 1 ,4 9 CaCOj 0 ,5 2 ,5 9 0 ,0 7 1,2 8 Ii 0 ,4 5 1 ,7 3 0 ,5 2 0 ,3 9 1 , 0 3 0 ,2 7 2 ,3 1 1 ,0 2 ,3 9 O /J 7 1 > 3 T ! i 0 ,4 6 1,81 0 ,7 4 0 ,3 7 1,48 0 ,2 9 3 ,1 1 2 ,0 2 ,7 9 0 ,0 7 1 , 4 3 1 1L.- ^
0 , 3 3 2 ; 23 0 ,6 ? 0 ,3 5 1 ,7 9 0 ,2 2 4 ,9 4 M3ÛO.J 0 ,5 2,3 1 0,0 3 0 ,5 5 !j i . * 0 ,2 3 0 ,5 0 0 ,3 3 . 0 ,3 2 0 ,7 5 0 ,2 6 1 ,0 2 ,2 0 0 ,0 2 0 ,3 6 :! 1 . 2 3 0 ,1 8 .0*63 0 ,3 4 ' 0 ,2 8 0 ,9 4 Ô, 1S 2 ,0 2,3 1 0 ,0 2 * 1,3 9 0 ,1 4 0 ,7 7 0 ,3 3 0 ,2 4 1 ,3 5 0 , 1 1 2 /3 OaC03 + + 1 / 3 Mgco3 2 , 0 2 ,4 9 0 ,0 3 0,8 9 j i 1,2 9 i 0 ,4 3 0 ,6 7 0 ,3 2 0 ,9 7 0 ,9 9 0 ,5 9 G leba 5 - S o i l 5 - B l i z z a r d 0 1 ,7 7 0 ,0 4 0 ,7 8 0*29 1 , 6 2 0 ,4 3 I 0 ,3 4 0 ,5 3 0 ,1 5 2 ,1 4 CaCOy 0 ,5 2 ,2 3 0 ,0 5 • ; , i o 0 ,3 7 •i ,3 0 0 ,5 5 0 ,3 3 1 ,4 0 0 , 2 1 4 ,0 4 1 , 0 2 , 2 1 0 ,0 5 1 ,1 3 0 ,4 1 1 ,7 5 c ? 6 4 Cr 34 1 , 7 0 0 ,2 0 5 , i 6 2 ,0 2 ,1 4 0 ,0 6 1,31 0 ,2 9 2 ,7 4 о ,б з 0 ,3 5 2,06 0 , 1 6 7 ,8 1 HgCQ3 0 ,5 1 ,7 9 0 : 02 0 , 5 3 1 ,0 6 0 P30 0 , 6b 0 ,3 1 0 ,4 2 0 ,7 1 0 ,36 1,0 . 1, 6 4 0 ,0 6 0 ,3 7 1,18 0 ,1 9 0 ,6 9 0 ,3 3 0 ,3 4 0 ,9 5 0 ,2 2 2 , 0 2,C8 0 ,0 2 0 ,2 9 1 ,33 0 ,1 3 0 ,5 6 0 ,3 3 0 ,2 4 1 ,3 9 0 , 1 0 2 /3 CaC03 + + 1/3 bagC03 2 ,0 1 ,5 9 0 ,0 7 0 ,7 7 1 ,1 3 0 ,4 1 0 ,6 0 0 ,3 3 1 ,0 4 0 ,8 4 0 ,7 5Nawożenie СаСОз i M gC03 na skład chemiczny roślin 37 c d . t a b e l i 4 1 2 3 4 5
II _
6II
. 7I
I . 8 I 9 II 10 II
11 . Gleba 5 S o il 5 LG-•7 0 1.56 0 ,05 0,65 0 ,2 7 1,46 0 , 43 0 ,20 0 ,3 7 0 ,16 1 ,40 CaC03 0 ,5 1 .0 2 .0 2,09 2 ,2 4 . 2 ,00 0,06 0 ,07 0 ,0 7 0 ,9 9 1.07 1,10 0,36 0 ,37 0 ,30 1,67 1,75 2,22 0,55 0,65 0,56 0,33 0 ,29 0 ,29 1,16 1.52 1,78 0 ,2 3 0 ,2 3 0 ,1 7 3.CŚ 4,01 ^ 6 ,3 5 -0 .5 1,76 0,02 0,45 0,89 0,31 0,48 0,25 0,29 0 ,68 Q,2S 1.0 1.75 0,06 0 ,32 1,01 0 ,19 0,59 0 ,24 0 ,24 0,9 4 ' 0,16 2 ,0 2,24 0 ,02 0,28 1.13 0 ,15 0,56 0 ,2 4 0,23 1,31 0,1.1 ( 2 /3 CaC03 + + 1/3 MgC03 2 .0 1,76 0,05 0,81 1,02 0,48 0 ,5 7 0,23 0 ,8 8 , 0 ,76 0 ,7 0wysokości plonów i odpowiadających im wartości proporcji Ca:Mg w częściach nadziemnych wynika, że brak jest zależności między tymi zmiennymi w obrębie posz czególnych gatunków roślin testowych. Stąd też nie można wyznaczyć jednej wartości proporcji Ca:Mg w roślinie, przy której istniały optymalne warunki jej wzrostu. 1 tak na przykład rzodkiew jednakowo plonowała na trzech obiektach znacznie różniących się odczynem oraz zawartością Ca i Mg w glebie (15,2-15,4 g suchej masy na wazon), przy wahaniach wartości stosunku Ca:Mg w częściach nadziemnych od 0,62 do 2,16.
W większości badań nad współdziałaniem wapnia i magnezu oraz określaniem optymalnego stosunku Ca :Mg w żywieniu roślin zmieniano w podłożu jeden czynnik, a mianowicie stężenie wapnia lub magnezu [1, 2, 15, 17, 23]. W naszych doświadcze niach równoczesnej zmianie podlegały dwa czynniki : koncentracja Ca lub Mg oraz odczyn gleby. Według K a c-K a c a sa [11] optymalna wartość proporcji Ca:Mg dla danej rośliny może się zmieniać w zależności od pH podłoża. B u c z e k i L e o n o w i e z - B a b i a k [2] podają, że pomidory na pożywce o pH 6,0 były bardziej odporne na nie sprzyjające proporcje kationów niż na pożywce o pH 7,0. W związku z powyższy mi uwagami ograniczymy się jedynie do omówienia zależności między wartościami proporcji Ca :Mg w roślinach i wysokością plonów na tych obiektach naszych doś wiadczeń, na których magnezowanie działało ujemnie lub dodatnio na produkcję biomasy w stosunku do równoważnej dawki wapna lub nawożenia wapniowo-magne zowego.
Ujemny efekt magnezowania w porównaniu do równoważnej dawki wapna, jak i nawożenia wapniowo-magnezowego, wystąpił tylko na obiekcie z dawką M gC 03 według 2,0 Hh. Z wyjątkiem kukurydzy na glebie 3 i słonecznika zaznaczył się on wyraźnie w plonie wszystkich pozostałych roślin testowych. Wartość stosunku równo ważnikowego Ca:Mg w częściach nadziemnych roślin, reagujących obniżką plonu na M gC 03, wynosiła: <0,17 u gryki, <0,18 u 3 odmian kukurydzy, <0,35 u gorczycy,
ю
оо
? а Ъ в 1 а 5 Z aw arto ść К, Ca i Мр w c z ę ś c i a c h nadziem nych rz e p a k u , goTczycy i rzodkw i w p ro c e n ta c h s u c h e j masy
o r a z równoważnikowy s to s u n e k Ca : Mg w r o ś l i n a c h
C h u te n t o f К, Ca and Mg in to p s o f ra p e , m u s ta rd and r a d i s h in p e r c e n t s o f d ry m ass and e q u i v a l e n t r a t i o o f Ca : Mg in p l a n t s
Dawka w ed łu g Hh. Rzepak Hape G o rczy ca M ustard Bzodkiew R ad ish
Dose a c c o r d i n g to Hh
К Ca Mg CaiMg К Ca Mg Ca:Mg К Ca Mg Ca:Mg
0 7 ,0 4 2,5 4 0 ,5 0 3 ,0 8 5 ,6 8 2 ,0 4 0 ,7 5 1 ,6 5 3 ,1 0 1,81 0 ,7 2 1 ,5 2 CaC03 0 ,5 4 ,0 3 2,9 8 0 ,4 2 4 ,3 0 4 ,6 8 2 ,8 5 0 ,6 3 2 ,7 4 2 ,8 1 2 ,6 0 0 ,7 7 2 ,0 5 1 ,0 2,51 2 ,9 5 0 ,4 4 4 ,0 7 3 ,3 2 2 ,9 8 0 ,5 5 3 ,2 9 2 ,7 0 2 ,7 0 0 ,7 6 2 , 1 6 2 ,0 2 ,6 9 3 ,0 8 0 ,3 8 4 ,9 2 3 ,4 1 2 ,9 9 0 ,4 4 4 ,1 2 3 ,0 5 2 ,6 7 0 ,6 3 2 ,3 8 m«co3 0 ,5 3 ,5 8 2,4 8 0 ,9 4 1 ,6 0 4 ,3 6 1,8 5 1 ,8 8 0 ,6 0 2 ,7 8 1 ,8 0 1 ,7 6 0 ,6 2 1 .0 2 ,4 7 1,96 1 ,2 2 0 ,9 7 3 ,26 1 .3 7 2 ,3 4 0 ,3 5 2 ,9 0 1 ,2 9 2 ,2 0 0 ,3 6 2 ,0 2 ,7 0 1,51 1 ,5 5 0 ,5 9 4 ,7 8 0 ,9 1 2,51 0 ,2 3 4 ,7 1 0 ,9 0 2 ,3 5 0 ,2 3 2 /3 CaC03 + + 1/3 MgQ03 2 ,0 2 ,8 0 2 ,7 6 0 ,7 9 2 ,1 2 3 ,3 2 2 ,5 5 1 ,2 7 1 ,2 2 3 ,0 6 2 ,1 9 1 ,5 3 0 ,8 7 Б . G o rl a ch , K . G o rl a ch
Nawożenie CaC03 i Mg C 0 3 na skład chemiczny roślin 39
T a b e l a 6
Zaw artość K, Ca i Mg w częściach-nadziem nych g ry k i i sło n e c z n ik a w p ro c e n ta c h su c h e j masy o ra z równoważnikowy sto su n ek CatMg w ro ś lin a c h
C o n ten t o f К, Ca and Kg i n to p e o f bunkwheat and sunflow er i n p e r c e n ts o f d ry n a s s and e q u iv a le n t r a t i o o f CatMg i n p la n ts
Dawka w edług "Hh Gryka - Buckwheat S ło n e c z n ik - Sunflow er
to Hh К Ca “ s . Ca: Mg К Ca Kg CatMg O 3 ,0 4 2 ,6 5 0,3 3 4 ,8 7 5,8 0 1,26 0 ,2 8 2,73 CaCOy 0 .5 2,96 3 ,8 7 0 ,5 4 4 ,3 5 5 ,1 0 2 ,3 2 0 f60 2 ,3 5 1 . 0 - 2 ,6 3 3 ,3 7 0 ,55 3 ,7 2 4,71 2 ,3 6 0 ,7 0 2 ,0 5 2 ,0 3 ,3 5 3 ,2 0 0,4 9 3,96 4,08 2 ,5 0 0 ,4 9 3 ,1 0 MeP03 0 ,5 3,21 1 ,80 2,87 0 ,3 8 4 ,32 1,48 1,65 0 ,5 4 1 ,0 2,41 0,91 3,31 0 ,1 7 3 ,8 3 1,10 2 ,4 4 0 ,2 7 2 ,0 2 ,9 5 0 ,5 8 3,52 0 ,1 0 4,25 0 ,5 4 2,15 0 ,1 5 2 /3 CaC03 + + 1/3 Mgco3 2 ,0 2,91 1,43 2,89 0 ,3 0 3 ,9 2 2 ,0 0 1,97 0 ,6 2
Gryka najlepiej plonowała w obrębie omawianego stopnia zobojętnienia gleby na obiekcie z nawożeniem wapniowo-magnezowym, przy wartości proporcji Ca:Mg w roślinach wynoszącej 0,30. Plony kukurydzy, gorczycy i rzodkwi kształtowały się na obiekcie z 2/3 C aC 03 i 1/3 M g C 03 na takim samym poziomie jak na obiekcie z C aC 03, przy zakresie stosunku Ca:Mg jak 0,41-x2,74 u trzech odmian kukurydzy oraz 0,87-4,12 u rzodkwi i gorczycy. Natomiast nawożenie wapniowo-magnezowe działało na plon rzepaku nieco słabiej niż C aC 03, a tak samo jak M gC 03, mimo że zwiększyło ono wartość proporcji Ca:Mg w częściach nadziemnych z 0,97 do 2,12. Odpowiednia wartość na obiekcie z C aC 03 wynosi aż 4,92. Plon słonecznika na obiekcie z dawką M gC 03 według 2,0 Hh przy stosunku C a:M g=0,15 wprawdzie
nie różnił się od plonu na obiekcie z równoważną dawką C aC 03 (proporcja Ca:Mg
w roślinach=3,10), ale był znacznie niższy od masy roślinnej zebranej na obiekcie z nawożeniem wapniowo-magnezowym (stosunek Ca:M g=0,62). Z danych tych wynika, że przy obojętnym odczynie gleby rzepak, spośród badanych roślin, wykazuje największe zapotrzebowanie na wapń.
M gC 03 wykazał przewagę nad C aC 03 w doświadczeniu ze słonecznikiem, z kukurydzą odmian LG-7 i Blizzard na obiektach z dawką według 0,5 i 1,0 Hh oraz kukurydzą odmiany Martek F x na glebie 5 na obiekcie z dawką według 1,0 Hh i na glebie 3 na obiektach z dawką według 1,0 i 2,0 Hh. Wartość proporcji Ca:Mg w częściach nadziemnych roślin na obiektach z M gC 03 wynosiła: 0,27-0,54 u słonecz
nika i 0,18-0,31 u kukurydzy. Odpowiednie wartości na obiektach z C aC 03 wynosiły
2,05-2,35 u słonecznika i 0,86-1,81 u kukurydzy. Podane zależności wskazują, że słonecznik i kukurydza wymagają do swojego rozwoju stosunkowo dużych ilości magnezu i na nawet niewielki nadmiar wapnia w stosunku do magnezu w podłożu
40 E. Gorlach, K. Gorlach
reagują obniżaniem plonu. Największą tolerancję na zmiany stosunku Ca:Mg wyka zała gryka. Przy zachowaniu jednakowego odczynu nawet 24-krotny wzrost wartości proporcji Ca:Mg w częściach nadziemnych nie spowodował zmian w jej plonowaniu.
STRESZCZENIE WYNIKÓW I WNIOSKI
1. Wbrew danym z literatury wszystkie trzy badane odmiany kukurydzy dały w warunkach przeprowadzonego doświadczenia najwyższy plon na obiekcie bez wapnowania przy pHKCi 4,1-4,3. Zwapnowanie gleby spowodowało obniżenie plonu w stopniu prawie jednakowym niezależnie od użytej dawki C aC 03.
2. W warunkach przeprowadzonych doświadczeń M gC 03 zastosowany w dawce
według 0,5 i 1,0 Hh działał, zależnie od gatunku i odmiany rośliny, podobnie lub lepiej niż C aC 03. Natomiast użyty w dawce według 2,0 Hh, z wyjątkiem kukurydzy odmiany Martek F x na glebie o dużej pojemności sorpcyjnej i słonecznika, wyraźnie hamował rozwój roślin. Nawożenie wapniowo-magnezowe (2/3 dawki C aC 03 i 1/3 dawki M gC 03) zastosowane według 2,0 Hh działało podobnie lub lepiej niż równo ważna dawka C aC 03.
3. Ujemny wpływ M gC 03 na plon roślin zależał od właściwości gleby i zmniej szał się wraz ze wzrostem pojemności sorpcyjnej gleby. Był on powiązany ze znacznym spadkiem zawartości Ca w roślinach oraz obniżeniem wartości stosunku równoważ nikowego Ca:Mg w częściach nadziemnych poniżej: 0,17 u gryki, 0,18 u kukurydzy 0,35 u gorczycy, 0,36 u rzodkwi i 0,97 u rzepaku.
4. Spośród badanych roślin największe zapotrzebowanie na wapń wykazuje rzepak. Natomiast słonecznik i kukurydza wymagają stosunkowo dużych ilości mag nezu i nawet na niewielki nadmiar wapnia w podłożu reagują obniżeniem plonu. Największą tolerancję na zmiany stosunku Ca:Mg przy zachowaniu jednakowego odczynu wykazywała gryka.
5. Dawki C aC 03 według 0,5 i 1,0 Hh na ogół zwiększały przyswajalność Mg zawartego w glebie. Dopiero przy dawce C aC 03 według 2,0 Hh zaznaczył się anta- gonistyczny wpływ wapnia na pobieranie Mg przez rośliny. Antagonistyczne działa nie magnezu na pobieranie Ca przez rośliny było znacznie wyraźniejsze niż działanie wapnia na pobieranie Mg.
LITERATURA
[1] B uczek J.: The nitrate reductase and nitrate reductase activities in cucumber seedlings as affected on divalent cations. Acta Physiologiae Plantarum 2, 1980, 3, 221-232.
[2] Buczek J., L e on ow icz-B ab iak K.: The effects of calcium to magnesium ratio on the increments of dry weight and protein content in tomatoes. Acta Soc. Bot. Pol. 40, 1971, 4, 557-567.
[3] B uczek J., B urzyński M., Suder-M oraw A.: Nitrate reductase and proteolytic enzymes activity in 4-week old wheat as influenced by nitrate or ammonium and Ca:Mg ratio. Acta Physiologiae Plantarum 2, 1980, 2, 113-121.
Nawożenie CaC03 i MgC03 na skład chemiczny roślin 41
[4] B uczek J., B urzyński M., K u b ik -D o b o sz G., Suder-M oraw A.: Wpływ stosunku wapnia do magnezu w pożywce na metabolizm azotowy i aktywność niektórych enzymów w siewkach pszenicy. Acta Universitatis Wratislaviensis, Pr. botan. 23, 1979, 354, 3-14. [5] E p stein E.: Mineral nutrition of plants: principles and perspectives. London-Sidney-Toronto
1972, John Wiley and Sons, Inc.
[6] Fizjologia mineralnego żywienia roślin (praca zbiorowa pod red. A Nowotny-Mieczyóskiej). PWRiL, Warszawa 1976.
[7] G łęb ow sk i H.: Wpływ różnych surowców magnezowych na plonowanie i skład chemiczny roślin oraz zmiany chemiczne w glebie. Zesz. nauk. SGGW-AR Warsz., Rozpr. nauk. 97, 1977. [8] G orlach E., G orlach K., S tępień S.: Wpływ wapnowania i magnezowania na wzrost życicy wielokwiatowej oraz zawartość mikroelementów w roślinach i ich form rozpuszczalnych w glebie. Acta Agr. et Silv. Ser. Agr. 19, 1980, 31-47.
[9] Jacob A.: Magnesia der fünfte Pflanzenhauptnährstoff. Stuttgart 1955, F. Enke Verlag. [10] Jaśk ow ski Z.: Efektywność nawożenia magnezowego na glebach lekkich Cz. II. Wpływ
niektórych właściwości warstwy ornej gleby na efektywność nawożenia magnezowego żyta. Pam. puł. 1967, 24, 123-147.
[11] K ac-K acas M.: Nawożenie magnezem i wapnowanie. Post. Nauk roi. 1964, 4, 115-122. [12] K ac-K acas M., D rzas K., M aćkow iak C., M alinow sk a H. : Badania wartości nawozowej
niektórych odpadów dolomitowych z przemysłu górniczo-hutniczego (cynkowo-ołowiowego). Cz. III. Działanie różnych dawek w warunkach niejednakowej wilgotności gleby. Pam. puł. 1968, 35, 85-103.
[13] K orablew a Ł. I.: Diejstwije izwiestkowych i magniewych udobrienij na płodorodije dierno- wopodzolistych supieszczanych kisłych poczw. Poczwowied. 1954, 3, 17-32.
[14] Lehm an K. : Pobieranie oraz rozmieszczanie w roślinach niektórych kationów i frakcji magnezu w zależności od koncentracji magnezu w podłożu. Pozn. Tow. Przyj. Nauk, Wydział Nauk Roln. i Leśn., 20, 1966, 1, 147-175.
[15] Lehm ann K.: Interaction of potassium, magnesium and calcium concentrations and forms of nitrogen in the medium, on cation contents of plants. Proceedings of the 10th Congress of International Potash Institute held in Budapest, 1974.
[16] M agnicki K.: Nawozy magnezowe. PWRiL, Warszawa 1970.
[17] M u stafa M. A. E., E rlich A.: Interaction of calcium and magnesium in nutrition of intact sugarbeets. Soil Sei. 121, 1976, 1, 16-20.
[18] P fa ff C., Buchner A.: Die Abhängigkeit der Magnesiumwirkung von Kalkzustand und von der Stickstoffernährung. Z. Pfl Ernährung Düng. Bodenk. 81, 1958, 2, 102-117. [19] Schareer K., M engel K.: Aufnahme und Verteilung der Kationen Ca, Mg, К und N in der
Pflanze bei veriierter K- und Mg-Düngung, sowie bei extraradikaler K-Versorgung. Plant and Soil 12, 1980, 4, 377-396.
[20] Suder-M oraw A., Buczek J.: Nitrogen assimilation and nitrate reductase activity in tomatu seedlings. I. Comparative studies on the influence of the Ca:Mg ratio on nitrogen metabolism in relation to absorption of nitrates or ammonium salts. Acta Soc. Bot. Pol. 46,1977, 2, 259-273. [21] Suder-M oraw A., Buczek J.: Nitrogen assimilation and nitrate reductase activity in tomato seedlings. II. Effect of increasing calcium doses in presence of high magnesium concentrations on nitrate reduction and protein content. Acta Soc. Bot. Pol. 46, 1977, 2, 275-283.
[22] S zu kalsk i H., Z em baczyńska A.: Wpływ stosowania potasu, wapnia i magnezu na kształ towanie plonów i zawartość tych kationów w roślinach. Pam. puł. 1967, 24, 149-160.
[23] T u ch ołk a Z., Lehm ann K.: Wpływ stężenia potasu, magnezu i wapnia w podłożu na plon i zawartość składników w roślinach. Pozn. Tow. Przyj. Nauk. Prace z zakresu nauk roln. 35, 1973, 357-366.
42 E. Gorlach, K. Gorlach
[24] W archołow a M.: Równowaga jonowa w roślinach w warunkach zróżnicowanego zaopa trzenia w potas i magnez. R (117), Puławy 1977, IUNG.
[25] W atanab e F. S., O lsen S. R., C ole C. V.: Ionic balance and growth of five plant species in four soils. Agron. J. 63, 1971, 23-28.
Э. ГОРЛЯХ, К. ГОРЛЯХ СРАВНЕНИЕ ДЕЙСТВИЯ СаС03 и M gC03, А ТАКЖЕ КАЛЬЦИЕВО-МАГНИЕВОГО УДОБРЕНИЯ, НА РОСТ И ХИМИЧЕСКИЙ СОСТАВ НЕСКОЛЬКИХ ВИДОВ РАСТЕНИЙ 4 .1 . УРОЖАЙ СУХОГО ВЕЩЕСТВА И СОДЕРЖАНИЕ НЕКОТОРЫХ МАКРОЭЛЕМЕНТОВ Кафедра агрохимии Сельскохозяйственной академии в Кракове Р езю м е Соответствующие исследования проводились в вегетационных опытах на трех сильно кислых буроземах с внесением СаС03 или MgC03 до разных значений pH. Дозы СаС03 и MgC03 применяли на фоне одинакового основного удобрения в эквивалентных количе ствах на основе их общей щелочности соответствующих 0, 0,5, 1,0 и 2,0 гидролитической кислотности (Hh). Кроме того введен вариант с применением 2/3 дозы СаС03 и 1/3 дозы M gC03 на 2,0 Hh. Опытными культурами были: озимый рапс, горчица белая, редька ма сличная, гречиха, кормовой подсолнечник и 3 сорта кукурузы. Растения собирали через 36-50 дней роста. Все три испытуемые сорта кукурузы дали самый высокий урожай в варианте без из весткования, при pHicci 4,1-4,3 (табл. 2). Гречиха произрастала лучше всего при pH около 5,6, а редька — почти одинаково при pH между 4,2-7,0. Очень сильной восприимчивостью к кислой реакции характеризовались рапс и горчица (табл. 3). M gC03 примененный в дозе соответствующей 0,5 и 1,0 Hh действовал, в зависимости от вида и сорта растения, сходно или лучше (кукуруза и подсолнечник), чем СаС03. Примененный же в дозе на 2,0 Hh, четко задерживал рост растений, за исключением кукурузы на почве № 3 и подсолнечника. Извест ково-магниевое удобрение примененное на 2,0 Hh, действовало подобно или лучше, чем эквивалентная доза СаС03. Отрицательное влияние M gC03 на урожай растений зависело от свойств почвы и умень шалось по мере повышения сорбционной ёмкости почв (табл. 2). Оно связано со значитель ным снижением содержания Са в растениях и снижением величины эквивалентного соотно шения Са и Mg в надземных частях ниже 0,17 у гречихи, 0,18 у кукурузы, 0,35 у горчицы, 0,36 у редьки и 0,97 у рапса (табл. 4, 5 и 6). Среди исследуемых культур самые высокие по требности в кальции показывал рапс, а наиболее толерантным к изменениям соотношения Ca: Mg растением при удержании одинаковой реакции является гречиха. Дозы СаС03 на 0,5 и 1,0 Hh повышали, в общем, усвояемость содержащегося в почве Mg. Только при дозе СаС03 на 2,0 Hh обозначалось четкое влияние кальция на усваивание Mg растениями. Анта гонистическое действие магния на усваивание Са растениями было гораздо более сильным, чем действие кальция на абсорбцию Mg.
Nawożenie CaC03 i M gC03 na skład chemiczny roślin 43
E. GORLACH, K. GORLACH
COMPARISON OF THE EFFECTS OF CaC03 AND MgC03 AS WELL AS CALCIUM-MAGNESIUM FERTILIZATION ON THE GROWTH AND
THE CHEMICAL COMPOSITION OF SOME PLANTS SPECIES
PART. I. THE YIELD OF DRY MASS AND THE CONTENT OF SOME MACROELEMENTS
Department of Agricultural Chemisty, Agricultural University, Kraków
Summary
The investigations were made in pot experiments on three very acid brown soils limed or tre ated with magnesium carbonate up to various levels of pH. The doses of CaC03 and M gC03 were applied, on a background of identical basic fertilization, in amounts equivalent to 0, 0.5, 1.0, and 2.0 Hh (hydrolytic acidity). Moreover, there was one object where 2/3 of the CaC03 dose and 1/3 of the M gC03 dose'were applied according to 2.0 Hh. The test plants were: winter rape, white mustard, oil-bearing radish, buckwheat, forage sunflower, and three cultivars of maize. The plants were harvested after 42-45 days of vegetation.
All three investigated cultivars of maize gave the highest yield on the unlimed object with
pHkci =4.1-4.3 (Table 2). The buckwheat showed best development at pH about 5.6, while the radish showed nearly no differences in yield with a pH range between 4.2 and 7.0. The rape and mustard were very susceptible to acid reaction (Table 3). MgC03 applied in doses equivalent to 0.5 or 1.0 Hh showed an effect, as depending on the plant species or cultivar, similar to, or better (maize, sunflower) than CaC03. Again, if applied in a dose equivalent to 2.0 Hh — except maize on soil No. 3 and sunflower — it distinctly inhibited plant growth. The calcium-magnesium fertili zation in a dose equivalent to 2.0 Hh had an effect which was similar to, or better than that of the equivalent dose of CaC03.
The negative effect of M gC03 on plant yield depended on soil properties and decreased paral- lelly to the increase of base exchange capacity of the soils (Table 2). It was connected with a consi derable decrease of Ca content in plants as well as a decrease of the equivalent ratio Ca:Mg in plant tops — below 0.17 in buckwheat, 0.18 in maize, 0.35 in mustard, 0.36 in radish, and 0.97 in rape (Table 4, 5, 6). Among the investigated plants the greatest calcium requirement was shown by rape, and the greatest tolerance to changes of the Ca:Mg ratio (while the reaction remained constant) by buckwheat. The doses of CaC03 equivalent to 0.5 and 1.0 Hh usually increased the availability of Mg contained in the soil. Only with the CaC03 dose equivalent to 2.0 Hh an anta gonistic effect of calcium on the magnesium uptake by plants became visible. The antagonistic effect of magnesium on calcium uptake by plants was much stronger than the effect of calcium on the uptake of magnesium.
Prof. dr hab. Eugeniusz Gorlach Katedra Chemii Rolnej AR Kraków, al. Mickiewicza 21
