Nota edytorska do reedycji miesięcznika "Europa"

Łukasz Garbal, Dorota Szczerba

Nota edytorska do reedycji

miesięcznika "Europa"

Teksty Drugie : teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 1/2 (109/110),

297-301

2

9

8

Ś w ia d e c tw a

P rzyjętą przez nas zasadą jest, że nie in g eru jem y w tekst - staram y się niczym archeolog udokum entow ać ówczesne in ten cje redaktorów pism a, konserw ując być m oże także ich błędy; poniew aż jed n ak staram y się wydać ź r ó d ł o , przedstaw ić losy czasopism a, które m ogło w pew ien istotny sposób w płynąć na stan um ysłów polskiej in te lig e n cji - n i e r e d a g u j e m y t e k s t u , zachow ujem y go w p o ­ staci obecnej w korekcie. N ie w yręczam y redaktorów „E u ro p y ” - nie w prow adza­ m y zatem w łasnych popraw ek, które niew ątpliw ie po tych k ilk u d ziesięciu latach m usiałyby w yglądać inaczej.

M am y rów nież w ręk u szkolny zeszyt z n o ta tk am i redakcyjnym i redaktorów „E u ro p y ” . Jest on cennym źródłem poznania ich sposobu m yślenia o p iśm ie i jego roli. D latego też część tych n o ta tek u d o stęp n iam y w osobnym rozdziale w form ie p odobizn (skanów), z p róbą transkrypcji.

P odobizny w w ydaniu fototypicznym „ E uropy” p u b lik u j em y w w ielkości 115 % (z uw agi na tru d n ą czytelność).

„E u ro p a” nie ukazała się, w iele z planow anych do n u m e ru tekstów znalazło jednak swoje m iejsce w d ru k u ; n iektóre praw ie n aty ch m iast (esej A ndrzejew skie­ go2 i opow iadanie D ąbrow skiej), in n e - zm ienione - kilka lat później (np. w ięk­ szość, bo nie w szystkie, z w ierszy W ażyka), są jed n ak i takie, któ re na d ru k czeka­ ły do w olnej Polski (esej Pawła H ertza).

Szczegółowy wykaz pierw odruków tekstów , które m iały znaleźć się w „E uro­ p ie ” oraz zestaw ienie w ersji w ierszy W ażyka zam ieszczam y poniżej.

Pierwodruki te kstó w z pierwszego num eru „E u ro p y”

te k stu z rękopisów E. K orzeniew ska, przedm . A. Kowalska, C zytelnik, W ar­ szawa 1970.

2. A dam W ażyk Wagon, Elegia, Rzeźba prekolumbijska, Album, M ała obsesja, N iezna­

ny dzień, Zabawa w ciemno.

- U kazały się w tom ie: A. W ażyk Wagon. Wiersze, PIW , W arszawa 1963. [Szczegó­

łowe zestaw ienie różnic poniżej]. 3. Jerzy Zaw ieyski N otatki o książkach.

- Dwa zapisy z „N otatek o k siążk ach ”, z dnia 24 I 1956 i 8 II 1956 zostały o p u ­

blikow ane w: J. Zaw ieyski K artki z dziennika 1955-1969, wyb., w stęp i oprać. J.Z. B rudnicki, B. W it, Pax, W arszawa 1983, s. 70 i 73.

4. C zesław M iłosz Przekłady z Szekspira. Fragment z komedii „Jak wam się podoba”

- D ru k w: W. S zekspir J a k wam się podoba (As You Like It), w: Poeci języka angiel­ skiego, red. H. K rzeczkow ski, J.S. Sito, J. Ż uław ski, t. 1, P W N , W arszawa 1969.

2 Za pom oc w o d n alezie n iu tego tek stu dz ię k u jem y p an i A nnie Synoradzkiej

G a rb a l, Szczerba N o ta e dytorska d o reedycji miesięcznika „E u ro pa ” [D ruk tylko frag m en tu . D opiero w 1969, więc p o n ad 10 lat później. W śród re ­

daktorów to m u znalazło się dwóch redaktorów „E u ro p y ”]. 5. Paweł H ertz Rozw ażania u wrót falansteru.

- D ru k w: P. H ertz Patrzę się inaczej, Pavo, W arszawa 1994, s. 37-45 [z no tą od A utora: „Rzecz przed ru k o w an a z przekazanego przeze m nie do B iblioteki N a ­ rodowej jedynego zachow anego egzem plarza korek ty pierw szego n u m e ru «Eu­ ropy», k tó ry m iał ukazać się we w rześniu 1957 ro k u ”] 3.

6. Z ygm unt M ycielski Czy m uzyka europejska wychodzi z zamkniętego kręgu? 7. Ju liu sz Ż uław ski O geografii i logice literatury.

8. Elia K azan Scenarzysta i film 9. Jan u sz M inkiew icz Sonet

Szczegółowe zestaw ienie różnic w w ierszach W ażyka - p lanow anych do d ru k u w „E u ro p ie” oraz opublikow anych w 1963 ro k u w tom ie Wagon. Wiersze

S p ośród w ierszy p la n o w a n y ch do d ru k u w p ierw szy m n u m e rz e „ E u ro p y ” w szystkie - z w yjątkiem te k stu zatytułow anego E leg ia - ukazały się dru k iem w PRL, w tom ie: A. W ażyk, Wagon. Wiersze, PIW , W arszawa 1963.

N ajw ażniejsze różnice to obecność w tom ie Wagon te k stu zatytułow anego Ele­

gia, k tóry j est całkowicie inny niż te n planow any do d ru k u w „E u ro p ie”, oraz opusz­

czenie k ilk u w ersów w poem acie Wagon (od którego notabene pochodzi nazwa całe­ go to m u - w arto zauważyć, że tom Wagon ukazał się w ro k u 1963, tj. w epoce „m a­ łej sta b ilizac ji”, p rze d listem „trzydziestu cz te re ch ”).

W ersy te stanow ią czytelne odniesienie do „ukąszenia heglow skiego” in te li­ gencji polskiej (np. „wyszli z obłędu i dalej są opętani / uw odzi ich rajsk i obłok k tóry jest m aską ty ra n ii”) oraz zależności od Z SR R („M yślisz o innym złom ie z k tó ­ rego już nic nie będzie / czas goi ra n y i obraca idee w obce n arz ęd zie”).

Szczegółowe zestaw ienie różnic (w pierwszej kolejności wersja z ro k u 1963 z p o ­ daniem num erów stron d ru k u w tom ie, w drugiej - oryginał z korekty szpaltowej „E uropy” - wiersze poda j em y z kolei w p orządku d ru k u przew idzianym w m iesięcz­ n ik u , w którym na czołowym m iejscu m iał znaleźć się tytułowy poem at Wagon):

Wagon - s. 11-16

Ten pochód orficki //„ E u ro p a ” : Ten gom on orficki

[gomon - w staropolszczyźnie „kłopot, h a ła s” - przyp. Ł.G.] te zgryw ające się o c z y //„ E u ro p a ”: Te zgrywające się oczy [mała litera / / w ielka litera]

Za inform ację d zięk u jem y M arkow i Zagańczykow i.

2

9