А С I A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S ________________ FOLIA OECONOMICA 110, 1 9 9 1 ______________ _
* « *
A l i c j a Jarugowa , J ó z e f Skowroński
ROZWÓJ RACHUNKU K0SZTÖW CZYNNIKÓW PRODUKCJI
I . Rachunkowość r o z w i ja s i ę n i e u s t a n n i e . Dotyczy to zarówno nau
k i , j a k i p r a k ty c z n y c h j e j zastosowań. Zmiany w o ta c z a ją c y m świe- c i e , nowe poglądy na d z i a ł a n i e p r z e d s i ę b i o r s t w a , r e w o l u c j a kompute
rowa, rozwój t e c h n i k i - są d l a rachunkowości k a t a l i z a t o r a m i , k t ó r e w y z w a la ją tk w ią c e w n i e j m o ż liw o ści a d a p t a c j i do p o t r z e b . To bogac
two i w i e l k o ś ć i d e i są m iarą s i ł y rozwoju rachunkowości [ 2 , X I ] . Przykładem rozwoju rachunkowości w nowym k ie r u n k u przy zachowaniu k l a s y c z n y c h metod pomiaru i modelowania z ja w is k gospodarczych może być rachunek gospodarowania czynnikam i p r o d u k c j i .
W t r a d y c y j n y c h s t r u k t u r a c h rachunkowości k a t e g o r i a c z y n n ik a p r o d u k c j i p o j a w i a ł a s i ę w rodzajowym u j ę c i u kosztów i w e w i d e n c j i zasobów ( ś r o d k i t r w a ł e , m a t e r i a ł y i t d . ) . P ostęp t e c h n i c z n y spowodo
wał s to so w a n ie urządzeń w y d a j n i e j s z y c h , w i e l o s t r o n n y c h w d z i a ł a n i u , c z ę s t o zautomatyzowanych, l e c z wymagających dużych k a p i t a ł ó w oraz złożo nych i kosztownych procesów o b s ł u g i . P o s tęp s p o łe c z n y w p ły n ą ł z k o l e i na z a k re s t y c h f u n k c j i p r z e d s i ę b i o r s t w a , k t ó r e są związane z warunkami p r a c y , p a r t y c y p a c j ą pracowników w e f e k t a c h p r a c y , z w i ą zkami p r z e d s i ę b i o r s t w a ze środow iskiem i t p .
W t y c h warunkach p o w s ta ł i r o z w i j a ł s i ę k i e r u n e k badań, s t a n o w ią c y genezę o r i e n t a c j i rachunkowości na gospodarkę czynnik am i p r o d u k c j i . Można tu wymienić n a s t ę p u j ą c e ob szary badań i zastosowań:
1) r o z w i j a n i e s z c z e g ó ło w e j e w i d e n c j i zasobów w k ie r u n k u " j e d nostkowych rachunków" gospodarowania czyn nikam i p r o d u k c j i , np. [ б ] ;
* P r o f . dr h a b i l , w U n i w e r s y t e c i e Łódzkim.
* • Doc. dr h a b i l . w U n i w e r s y t e c i e Łódzkim.
2 ) w yod ręb n ian ie w ramach rachunku kosztów o d d z ie ln y c h " k o s z tów s t r u k t u r y " ( " i n s t y t u c j o n a l n y c h " ) .
W 1975 r . b r y t y j s k i m i n i s t e r i a l n y k o m ite t ds. t e r o t e c h n o l o g i i i zw iąz a n i z nim au to rzy o p u b l i k o w a l i sze re g p rac [ 15, 16], d o t y c z ą cych w yod ręb n ie nia k o n s t r u k c y j n i e uzasadnionych procesów e k s p l o a t a c j i środków t r w a ły c h i u j ę c i a ic h kosztów w całym o k r e s i e użytkowa
n ia (L C C ). W p o łą c z e n iu z metodami pomiaru zdyskontowanej w a r t o ś c i p r z e d s i ę w z ię ć sformułowano [15] zasady l i c z e n i a e fe k t u na przed-
* ' * s i ę w z i ę c i u inw estycyjnym ( L C P ) .
W tym samym roku u kazało s i ę p ie rw sz e wydanie k s i ą ż k i autorów a r t y k u ł u [ l O ] , p r z e s t a w i a j ą c e j z a ło ż e n ia rachunku kosztów p o s z c ze gólnych czynników p r o d u k c j i w p r z e d s i ę b i o r s t w i e produkcyjnym. P r z y j ę t y w t e j p rac y model wyodrębnia d la każdego c z yn n ik a p r o d u k c j i ( m e t y l k o maszyn i urządzeń) k o s z ty :
1) z a s i l a n i a ( t w o r z e n ie zasob u ),
2) bezpośredniego z u ż y c ia w p r o c e s i e p r o d u k c j i , 3) o b s łu g i i e k s p l o a t a c j i ,
4) p r o f i l a k t y k i ,
5) p r z y w ra c a n ia u t r a c o n e j w a r t o ś c i ,
6 ) p o s ia d a n i a w d y s p o z y c j i zasobu c z y n n ik a .
Tak wyodrębnione p roce sy s t a j ą s i ę - w odpowiednio r o z w i n i ę t e j p o s t a c i - nośnikami kosztów gospodarowania czynnikami p r o d u k c j i . Ta s t r u k t u r a kosztów może - m u t a t is mutandis - opisywać k o sz ty gospo
darowania zarówno narzędziam i p r a c y , ja k m a t e r i a ł a m i , z a tru d n ie n ie m i e n e r g i ą . Z re s z t ą sama l i s t a czynników p r o d u k c j i może być przedmio
tem rozważań. Na p r z y k ła d a u to rz y w ł ą c z y l i do n i e j środowisko n a t u r a l n e i s p o łe c z n e , a także - z a rz ą d z a n ie ja k o c z y n n ik s u i generis.
Obok t r a d y c y j n e j f u n k c j i kosztów w ytw o rzenia produktów (Kp), t j .
Kp = 171 ‘ ~ I CyU + v ik> + F ( 1 )
g d z ie :
Xj - i - t y p rod uk t,
y . j - ko szt (b e z p o śre d n i i zmienny) j - t e g o rod za ju p r z y p a d a j ą cy na i - t y prod ukt,
v j(< - n arz u t kosztów p o ś re d n ic h zmiennych " k " p r z y p a d a ją c y na produkt " i " ,
możemy zbudować fu n k c ję kosztów s to so w a n ia c z y n n ik a p r o d u k c ji ( K ^ ) ,
tj.
Kf » — • - L q. a , ♦ F jm ( 2 )
f j= l m*l J Jro g d z ie :
- rozm iary z u ż y c ia c z y n n ik a p r o d u k c j i j - t e g o r o d z a j u , a - k o s z ty gospodarowania cz yn n ik ie m p r o d u k c j i z a le ż n e od j e go z u ż y c ia (z m ie n n e ),
F - k o sz ty gospodarowania cz yn n ik ie m p r o d u k c j i z a le ż n e od po
s i a d a n i a w d y s p o z c y j i ( s t a ł e ) .
S u b s k r y p t “ j " oznacza r o d z a j c z y n n ik a p r o d u k c j i , zaś s u b s k r y p t
"m" w yróżnioną f u n k c j ę w gospodarowaniu cz yn n ik ie m ( o b s ł u g a , p r z y w r a c a n ie w a r t o ś c i i t d . ) .
O c z y w i ś c i e , o b ie f u n k c je p rze d sta w ion o w fo rm ie u p ro s z c z o n e j, z w r a c a j ą c e j uwagę na i s t o t n e r ó ż n i c e . W f u n k c j i ( 1 ) nowoczesny r a chunek kosztów n i e o p e r u j e już prostym blokiem kosztów s t a ł y c h ( F ) , zaś w f u n k c j i ( 2 ) n a l e ż a ł o b y wskazać na n i e l i n i o w y p-rzyroet kosztów przy z w ię k sz o n e j in te n s y w n o ś c i e k s p l o a t a c j i .
J e s t to r ó w n o le g ły rachunek kosztów d l a cźynników p r o d u k c j i , u- w z g l ę d n i a j ą c y p oszczeg óln e f u n k c j e związane z ic h użytkowaniem oraz związane z nim i k o s z t y , z m ie n ia ją c e s i ę s to so w n ie do " c y k l u ż y c i o wego", biegnącego od i n w e s t y c j i (w szerokim zn a cze n iu s ło w a ) aż do
i c h w y c o fa n ia z d z i a ł a l n o ś c i .
K osz ty u żytk ow an ia j e d n o s t k i p r a c y czynników p r o d u k c j i z o s t a ł y tu o k r e ś lo n e ja k o f u n k c j a :
- i l o ś c i i ceny b ezp o śred n ieg o z u ż y c i a ;
- w i e l k o ś c i zasobów, s t o p n i a i c h w y k o r z y s t a n ia oraz kosztów z a s i l a n i a i p o s ia d a n i a w d y s p o z y c j i ;
- in te n s y w n o ś c i e k s p l o a t a c j i ;
- t e c h n i c z n i e uwarunkowanego " c y k l u życio w eg o" i zw iązanych z n i m i c z y n n o ś c i e k s p l o a t a c j i , p r o f i l a k t y k i i p r z y w r a c a n ia u t r a c o n e j .
P r z e d s t a w io n y przez autorów rachunek czynników p r o d u k c j i , szcze
gółowo omówiony w k s i ą ż c e [ l o ] obejmuje - poza k osztam i - ta k ż e : - pomiar i e w id e n c ję zasobów z d o ln o ś c i p r o d u k c y jn e j i j e j wy
k o r z y s t a n i a ,
- gromadzenia i wydatkowania środków na r e p ro d u k c ję i rozw ój.
I I . Dziś c h c ie lib y ś m y s p o jr z e ć na ten problem z s z e r s z e j p e r spek tyw y, zw iąz a n e j z tą f u n k c ją rachunkow ości, k t ó r a polega na i n fo rm a c y jn e j obsłudze procesu d e cyzyjne g o. W t e j d z i e d z i n i e - ja k wiadomo - u k s z t a ł t o w a ł y s i ę szczególne zasady ( s t a n d a r d y ) , p rocedu
r y , z a d a n ia , miary i modele in fo rm a c y jn e , k t ó r e s i ę powszechnie o- k r e ś l a ja k o rachunkowość d l a z a rzą d z a n ia (Management A c c o u n t i n g ) . Ta d z i e d z in a rachunkowości j e s t ob ecn ie poddana s z c z e g ó ln i e siln y m n a ciskom o t o c z e n ia i ulega szybkim modyfikacjom sposobu p o d e j ś c i a , zadart i metod [ l l ] .
Na p roces podejmowania d e c y z j i wpływają coraz s i l n i e j n a s t ę p u j ą c e o k o l i c z n o ś c i [ l , s . 50]:
1) wzrost t u r b u l e n c j i o t o c z e n i a , 2) wzrost nowości zmian,
3) wzrost s z y b k o śc i zmian,
* ) wzrost in te n s y w n o śc i wpływu o t o c z e n i a , 5) rosnąca złożoność o t o c z e n i a .
W t e j s y t u a c j i r o z w i j a j ą s i ę i r ó ż n i c u j ą r a t h u n k i zorientow ane na odmienne za d a n ia . P o w s ta ją także podsystemy o b s łu g i i n f o r m a c y j n ej k i e r o w n ic t w a , partnerów finan so w ych , sp o łe cze ń stw a i a d m inistra
c j i [8 , s . 314].
Rozwój w s p ó łc z es n ej rachunkowości d la z a rz ą d z a n ia wyznaczają na
s t ę p u j ą c e główne k i e r u n k i . 1) o r i e n t a c j a na t r a n s a k c j ę ; 2) p o d e j ś c i e p a g a to r y c z n e ;
3) zachowanie s u b s t a n c j i p r z e d s i ę b i o r s t w a ;
4) o r i e n t a c j a na r o z l i c z e n i e z wyników podmiotów, którym p o w ie rzono gospodarowanie majątkiem p r z e d s i ę b i o r s t w a ;
5) system w s p ie r a n i a d e c y z j i .
Omówimy k ró tk o d z i a ł a n i e tyc h czynników, z w r a c a ją c uwagę na zna
c z e n ie d la n ic h rachunku czynników p r o d u k c j i .
I I I . O r i e n t a c j a na t r a n s a k c j ę oznacza, Ze przedmiotem o p ty m a l
n e j d e c y z j i s t a j e s i ę coraz b a r d z i e j c i ą g p oje dynczych t r a n s a k c j i , a n ie p roce sy o g ra niczon e w c z a s i e . Dla t a k i c h d e c y z j i n i e są i s t o t n e ( r e l e w a n t n e ) w i e l k o ś c i p r z e c i ę t n e , le c z t e , k t ó r e moZna s k u t e c z n ie u k s z t a ł to w a ć w związku z daną t r a n s a k c j ą .
Takie p o d e j ś c i e r e l a t y w i z u j e k l a s y c z n y model kosztów zmiennych.
Podejm ując d e c y z ję w ytw orzenia p roduktu, n i e k a l k u l u j e s i ę p r z e c i ę tn y c h , u s t a b i l i z o w a n y c h warunków, le c z uwzględnia " c y k l Życiow y pro
d u k tu " [ j e ] , w c z a s i e k tóre g o marża u le g a zmianom.
P. R i e b e l zwraca uwagę [ 2 0 ] , Ze warunki o s i ą g n i ę c i a punktu k r y tycznego p o d le g a ją nieustannym zmianom w c z a s i e , w m iarę j a k k o l e j ne d e c y z je z m ie n ia ją r e l a c j e między kosztami " u t o p io n y m i” (sunk- - c o s t s ) a tym i, k t ó r e je s z c z e mogą być przedmiotem d e c y z j i . W tych warunkach - ko szty " i n s t y t u c j o n a l n e " n i e są w ca le s t a ł e , l e c z na równi ze zmiennymi mogą być " r e l e w a n t n e " lub n i e .
J e ś l i w o k r e s i e r e a l i z a c j i p r z e d s i ę w z i ę c i a lub t r a n s a k c j i n a l e ży s i ę l i c z y ć ze wzrcstem kosztów e k s p l o a t a c j i maszyn lub wzrostem p ła c juz z a tru d n io n y c h osób, t j . kosztów " s t a ł y c h " , d l a t e g o Ze wy
n ik a to ze zmiany in te n s y w n o ś c i p rac y lub z " c y k l u Ż y c io w e g o ", to są to k o sz ty b a r d z i e j i s t o t n e m z juZ zdecydowane k o sz ty zmienne.
Trzeba jednak umieć tę r e a l i z a c j ę kosztów p rzew idyw ać, co n a t u r a l n ie c z yn i koniecznym system atyc zny rachunek czynników p r o d u k c j i .
IV . D ecyzje długoterminowe ( i n w e s t y c j e , l o k a t y k a p i t a ł o w e , u- ruchom iem e p r o d u k c j i ) muszą u w zg lęd niać zarówno d y sk o n to , j a k i stopę i n f l a c j i . To z k o l e i s p r a w ia , że w ła ś c iw e s i ę s t a j e operowa
n ie r a c z e j wydatkami i wpływami n iz kosztami i dochodami [5, s. 183j . Dyskonto i p o s łu g iw a n ie s i ę k a t e g o r i ą w a r t o ś c i a k t u a l n e j n e t t o ( N P v ) wymagają je d n a k , aby rachunek u w z g lę d n ia ł odpowiedni szereg czasowy od i n w e s t y c j i , przez zmienne w " c y k l u Życiowym" k o s z ty i e- f e k t y az do l i k w i d a c j i . Warunkiem t a k ie g o rachunku j e s t znów zna
jomość "kosztów c y k lu Życiowego" czynników p r o d u k c j i . Podobnie dzie
j e s i ę przy d e c y z ja c h o odtw orzeniu z u ż y ty c h środków t r w a ł y c h przez wymianę lub remont [ 1 4 ] .
V. Jednym z podstawowych (b y ć może - nawet n a jw a ż n ie js z y m ) c e lem p o l i t y k i fin a n s o w e j p r z e d s i ę b i o r s t w a j e s t zachowanie je g o sub
s t a n c j i m ajątko w ej. Wymaga to m. i n . równowagi rozwoju lub c e lo w e j r e s t r u k t u r y z a c j i z u ż y c ia czynników p r o d u k c j i . To z a g a d n ie n ie j e s t s z c z e g ó ln i e i s t o t n e p rzy gospodarce u s p o ł e c z n i o n e j w warunkach p r o cesów i n f l a c y j n y c h , przy d ążeniu do n a d m ie rn e j p a r t y c y p a c j i z zysku c z yn n ik a lu d z k ie g o ( s i ł a r o b o c z a ) , kosztem czynników m aterialnych. W tym m ie js c u "rachunek czynników p r o d u k c j i w y ra ź n ie p r z e s t a j e być ra
chunkiem kosztów i s t a j e s i ę rachunkiem u d z i a ł u w tw o rz e n iu zysku i gromadzeniu środków na r e p r o d u k c ję z j e d n e j s t r o n y , a p a r t y c y p a c j i w p o d z ia le a k u m u la c ji - z d r u g i e j .
V I . Jedną г n a j h a r d z i e j znamiennych cech w s p ó łc z es n ej rachunko
wości j e s t t o , że stanowi podstawowe ź ró d ło "rachunku o d p o w ie d z ia l
n o ś c i " ( A c c o u n t a b i l i t y ) . Osobie o d p o w ie d z ia ln e j ( d y r e k t o r , k i e r o w n i k ) są powierzane ś ro d k i finansowe i rzeczowe z obowiązkiem w y l i c z e n ia s i ę wobec w ł a ś c i c i e l a ty c h środków (t a k ż e - organów p a ń s t wowych, gdy majątek j e s t w ła s n o ś c ią o g ó ln o s p o łe c z n ą ).
Zadaniem rachunkowości j e s t p r z e d s t a w ie n ie i n f o r m a c j i o t r a n s a k c j a c h dokonywanych przy u ż y c iu powierzonego m ajątku, i c h wyniku i sposobie w y k o rz y s ta n ia posiadanych zasobów [12, s . 3 ] . Przedmiotem rachunku s t a j ą się tu zasoby i zdoln ość p ro d u k c y jn a , j e j w y k o rz y s t a n i e , produktywność i w ydajność. Ta problem atyka c z ę s to i głęboko j e s t p rz e d sta w ia n a w l i t e r a t u r z e NRO [18; 1 9 ]. Odpowiada to k o l e j nemu elementowi rachunku czynników p r o d u k c j i .
V I I . W re sz c ie - l a s t but not the l e a s t - i s t n i e j e s i l n y z w ią zek między rachunkiem czynników p r o d u k c j i a sposobem in fo rm a cyjn e g o w s p ie r a n i a procesu d e c y z y jn e g o , znanym ja k o System Wspomagania De
c y z j i ( D e c i s i o n Support S y s t e m ). J e s t to [4, s. 371; 5] pewna f i l o z o f i a i metoda p r o j e k t o w a n i a , odmienna od t r a d y c y jn e g o Systemu I n form acyjnego K ie ro w n ic tw a ( M I S ) . J e j i s t o t n y m i elementami s ą : baza danych, metod i w iedzy. System p ow inien zapewniać w a ria n to w a n ie o- ptym alnych d e c y z j i , u w z g lę d n ie n ie zmiennych s y t u a c j i decyzyjnych przy
" t u r b u le n t n y m " o to c z e n iu odmienności p s y c h ic z n e decydentów, i n t e r a k c y jn y u d z i a ł użytkownika w ewolucyjnym tw orze niu systemu. Ma to w ię c być system " u s e r f r i e n d l y " .
S t a w i a to przed rachunkowością nowe z a d a n ia , którym p o ś w i ę c i liś m y uwagę w oddzielnym opracowaniu na ten temat f i l ] .
N ależ y wśród n ic h wymienić tw o rz e n ie w bankach danych t a k i c h s t r u k t u r l o g i c z n y c h , k t ó r e odpowiadają typowym modelom decyzyjnym.
Do n ic h zaś n a le ż ą wspomniane już problemy t r a n s a k c y j n e i i n w e s t y c y j n e , r e p r o d u k c ja i o d p o w ie d z ia ln o ś ć lub i n a c z e j : zaangażowane środ
k i , k o s z ty ic h e k s p l o a t a c j i , s t o p ie ń w y k o rz y s t a n ia zasobów i jego s k u t k i .
Bank i danych i t e c h n o lo g i a baz danych prowadzą b e zpośrednio do rachunkowości w ielow ym iarow ej [7 , s . 105-110; 8, s. 319] i " w i e l o - m i e r n i k o w e j " , w k t ó r e j będzie możliwe p r z e k r o c z e n ie o g r a n i c z e ń , wy
n i k a j ą c y c h ze s t r u k t u r , o p a r ty c h na r e l a c j a c h między parami ko n t.
Rachunki o p a rte na m iarach n i e t y l k o w a rto ś c io w y c h , k a t e g o r i e
w y d a jn o ś c i, z d o ln o ś c i p r o d u k c y jn e j i t p . oraz różne sposoby wyceny p r z e s ta n ą hyć j e d y n i e "rachunkami dodatkowymi".
V I I I . I l e k r o ć p r z y s z ł o nam dotąd i l u s t r o w a ć s t r u k t u r ę i wyko
r z y s t a n i e rachunku czynników p r o d u k c j i , p o s łu g iw a liś m y s i ę p r z y k ł a dami dotyczącym i środków p r o d u k c j i i s i ł y r o b o c z e j.
7wróćmy jednak uwagę, t e u o g ó l n i e n i e p o j ę c i a c z yn n ik a p r o d u k c j i pozwala w y jść poza ten t r a d y c y j n y schemat. Taką p otrzeb ę z d e f i n i o wania i o k r e ś l e n i a s t r u k t u r y rachunku widzimy przede w szystkim d l a : - z a rz ą d z a n ia ( ł ą c z n i e z t e c h n o l o g i ą , badaniami i rozwojem i systemami in fo rm a ty c z n y m i) ,
- o t o c z e n ia (ś ro d o w is k o n a t u r a l n e i s p o ł e c z n e ) .
Koszty i e f e k t y tyc h czynników, pomiar związanego z nimi m a ją t ku i jego w y k o r z y s t a n i a , c z e k a ją nadal na w n i k liw e b adania i i n t e r p r e t a c j ę z innymi k a te g o r ia m i rachunkow ości.
LITERATURA
f l ] A n s o f f H. I . , Z a rz ą d z a n ie s t r a t e g i c z n e , Warszawa 1985.
[2] B e d f o r d N. M., The B a s i s of the E v o l u t i o n of the Ma
nagement A c c o u n tin g , [w :] Management A c c o u n tin g , 1980, Board of T ru ste e s of the U n i v e r s i t y of I l l i n o i s .
[3] B u s s e v o n C o l b e W. , L a s s m a n G . , B e t r i e b s w i r t s t h e o r i e , S p r i n g e r V e r l . В. T. B e r l i n - H e i d e l b e r g 1983, [4] D e h i o P . , K i e s e r A . , Die G e s t a l t u n g von E n t s c h e i -
d u n g s u n te rstü tzu n g s s ys tem e n , "Angewandte I n f o r m a t i k " 1983, Nr 9, s . 371-382.
[5] F l a k i e w i c z W ., Komputerowe wspomaganie procesów in- fo rm a c y jn o - d e c y z y jn y c h , " P r z e g l ą d O r g a n i z a c j i ” 1983, nr 10.
[6] G e i s s 1 e r G . , Zur E n tw ic k lu n g der E i n z e ls r e c h n u n g e n un
t e r den Bedingungen der EDV, " S t a t i s c h e P r a x i s " 1973, Nr 6.
[7] I j i r i Y . , The Fo un d atio n of A cc o u n tin g Measurement Eng
lewood C l i f f s NJ 1986, P r e n t i c e H a l l I n c .
[fl] J a g g i B . i . . , G ö r l i t z R . , Handbuch der b e t r i e b l i chen I n f o r m a tio n s s y s t e m e , München 1975.
[9] J a r u g o w a A . , Rachunek kosztów w z a rz ą d z a n iu p r z e d s i ę biorstw em , Warszawa 1986.
[10] J a r u g o w a A. , S k o w r o ń s k i J . , Rachunek kosz
tów w s ys tem ie informacyjnym p r z e d s i ę b i o r s t w a , wyd. 1-1975, wyd. 11-1982, wyd. I I I - 1 9 8 6 , Warszawa.
[11] J a r u g o w a A. , S k o w r o ń s k i J . , Rachunkowość zarządcza a in fo rm a ty c z n e systemy wspomagania d e c y z j i k i e ro w n ic zy c h , [w :] Systemy in fo rm a ty c z n e w rachunkowości i za
rzą d za n iu gosfrodarczyiń, Ja c n ra n k a 1987, SGPiS - HAN - Stow.
Księgowych.
[12] K a p l a n R. S . , Advanced Management A c c o u n tin g , E n g l e wood C l i f f s NJ 1986, P r e n t i c e H a l l I n c .
[13] L e i s t u n g - Kosten - E r g e b n i s s , (A u t o r e n k o l l e k t i v ) , Leipzig 1970, Deutcher V e rl a g f ü r G r u n d s t o f f i n d u s t r i e .
[14] L o w e P . , B e t t e r R e p a ir / Re p la ce D e c i s i o n s , T e r o t e c h nology News" 1979, Nr 16.
[15] d e l a M a r e , I n t r o d u c i n g Terotec hn olo g y i n t o h ig h e r E d u c a t io n , N a t i o n a l C onference on Terotec hn olo g y in h ig h e r E- d u c a t i o n , F u ln e r Grange, A p r i l 1979.
[16] Management Aspects of T e r o te c h n o lo g y , Management A c c o u n tin g , Departament of I n d u s t r y , London 1975.
[17] M e v e l l e c P . , L i n f l u e n c e de L e v o l u t i o n tec h n o lo g iq u e sur l a c o m p t a b i l i t é a n a l y t i q u e , [w :] Comp-tabil i té e t systems d ' in fo r m a tio n pour l a g e s t i o n . V I I I Congres d AFC Renne3, 1987, U n i v e r s i t é de Rennes.
[18] R a t i o n e l l e G e s t a lt u n g von Rechnungsführung und S t a t i s t i k , (Au
to r e n k o l l e k t i v ) B e r l i n , b . d . , Die W i r t s c h a f t .
[19] Rechnen mit Kosten in de I n d u s t r i e , (A u to re n k o l l e k t i v ) , B e r l i n 1975, Die W i r t s c h a f t .
[20] R i e b e 1 P . , S e q u e n t i a l D e c i s i o n s in Dynamic M a n a g e ria l Acco un ting l l t h Congress of the European A ccoun ting A s s o c i a t i o n , N ic e 1988.
[ 21] S i m o n H. A . , Podejmowanie d e c y z j i k i e r o w n ic z y c h . Nowe n u r t y , Warszawa 1982.
Ro/wrtj r act ľ; koeztáw 129
A l i c j a Jaru g ow a, J ó z e f Skowroński
DEVELOPMENT OE ACCOUNT OF PRODUCTION FACTORS COSTS
Jlew -inform ation re q u ire m e n ts s t i m u l a t e development of accoun
t i n g . Among such i n s p i r i n g req u ire m e n ts i s c r e a t i o n of " a c c o u n t of p r o d u c tio n f a c t o r s " , i . e . an in f o r m a t io n s t r u c t u r e a l l o w i n g to d e s c r i b e c o s t s of u sin g th e se f a c t o r s a c c o r d in g to a f u n c t i o n o- r i e n t e d a t t h e i r " l i f e c y c l e " and way of u sin g them. The accou nt sho uld a l s o combine p r o p e r l y r e s o u r c e s , p r o d u c t i v e c a p a c i t y , c o s t s e f f e c t s , and p a r t i c i p a t i o n i n d e s t r i b u t i o n o f p r o f i t .
The a u th o rs p r e s e n t j u s t such a c o n c e p tio n o f the accou nt d i s c u s s in g the r e s u l t ą of d e t a i l e d work** p u b l is h e d s e p a r a t e l y . They a l s o p o i n t a t numerous and c l o s e r e l a t i o n s h i p s between the accou nt of p r o d u c t io n f a c t o r s and t re n d s observed in the modern management a c c o u n t in g . Among them t h e r e sho uld be mentioned i n p a r t i c u l a r : o- r i e n t a t i o n of d e c i s i o n s onto t r a n s a c t i o n i n s t e a d of c o n tin u o u s pro
c e s s e s , p a g a t o r i c approach making a llo w a n c e s a l s o f o r the p r e s e n t net v a l u e , models of p o l i c y aimed at p r e s e r v a t i o n of an e n t e r p r i s e ' s a s s e t s , o r i e n t a t i o n a t " a c c o u n t in g r e s p o n s i b i l i t y " , and a d a p t a t i o n of the model of the account to r eq u ire m e n ts posed by d e c i s i o n s - a i - ding system s.
