Czesław Nadolski
Ryt zairski : przykład liturgii
kontekstualnej
Studia Theologica Varsaviensia 36/2, 169-175
Studia Theol. Vars. 36 (1998) nr 2
R Y T Z A IR S K I - PR Z Y K Ł A D L IT U R G II K O N T E K S T U A L N E J
P rzed m io tem w y p o w ied zi b ę d zie o m ó w ien ie
Ordinarium Missae
z w an e g o p o p u larn ie ry tem zairsk im . C h o ciaż u p ły n ęło ju ż k ilk a lat o d d efin ity w n eg o z atw ierd z en ia go, tem a ty k a teg o c h arak tery sty c zn e g o w y d a rz e n ia w ży ciu litu rg iczn y m n ie b y ła p o d jęta w naszej literatu rze teo lo g iczn ej, p o z a in fo rm aty w n y m o m ó w ien ie m w B iu le ty n ie litu rg iczn y m w C o llectan ea T h e o lo g ic a 1. P o w ró t do tego w p e w n y m sen sienovus ordo missae
u zasad n ia ta k ż e fak t, że stało się ono p o d staw ą w o p to w an iu za „ p rze ro b ie n iem ” d o ty ch czaso w ej stru k tu ry M szy ja k i w p ro p o z y cjac h i to stan o w czy ch - c h y b a n ie do k o ń c a słu szn y ch -Ordo Missae 200(f.
P rzypom nijm y, że ch o d zi o ry t sp raw o w an ia E u ch ary stii w ła śc iw y K o ścio ło w i p a rty k u larn e m u w Z airze, w k o n tek ście afry k ań sk o -zairsk im w p rzy w iązan iu do w iary i trad y c ji a p o s to lsk iej, n atu ry litu rg ii rzy m sk o -k ato lic k iej i w reszcie w w ie rn o ści g en iu szo w i re li g ijn em u i p atrim o n iu m k u ltu ry a fry k ań sk ie j. P o d sta w ą w y p o w ied zi b ę d zie w y d an ie ty p ic z n eMissel Romain pour les Dioeceses du Zair.
C D V 1988. W sz czeg ó ln o ści zajm iem y się 1. S tru k tu rą i c h ara k te ry sty k ą rytu. 2. O k o liczn o ściam i p o w sta n ia i zatw ierd z e n ie p rzez S to licę A p ostolską.I STR U K TU R A I CH A R A K TER Y STY K A O RD O M ISSAE W M SZA LE D LA D IEC EZ JI ZAIRU
S tru k tu ra tej celeb ra c ji p rz ed sta w ia się n astęp u jąco , zazn aczy m y najw ażn ie jsze zm iany:
1. O tw a rcie celeb racji
P rz e d ro z p o cz ęc iem celeb ra cji g ro m ad zący się w ierni p o zd raw iają sieb ie n aw za je m , a o w y zn acz o n ej g o d zin ie czło w ie k św ieck i (m ężczy zn a, kobieta) o d p o w ied n im in stru m e n tem p ro si o c is zę i z ap o w ia d a c eleb rac ję , p o zd raw ia z g ro m a d zo n y c h w ten spo só b , b y o ż y w ić b raterstw o , e w en tu aln ie p rz e d sta w ia c eleb ran sa i p ełn ią cy ch fu n k c je litu rg iczn e, zac h ęc a w iern y ch d o p o w s ta n ia a śpiew ak ó w do ro zp o częc ia śpiew u . D o k u m e n t n a z y w a tę fu n k cję
annuntiateur -
dosl. zap o w iad ający oznaj- m u jący - d o k u m en t o g ło szo n o w jęz . fran c u sk im - w p ew n y m sensie o d p o w iad a k o m en tato ro w i, p o w ró c im y do teg o zag ad n ien ia.W m szale k o n se k w e n tn ie p o jaw ia się z az n ac ze n ie „o n /o n a” , o d n ajd u jem y ró w n ie ż u w a g ę o ek sp resy w n y m stro ju
annunciateur.
To p ierw sze d ziałan ie „k o m en tato ra”BOGUStAW NADOLSKI TCHR
1 St. C h i c h y , Mszał Rzymski dla diecezji Zairu, C T 60(1990) f. 1,63-57. W języku niem ieckim O rdo om ów iono w: Der neue Meßritus im Zair. Ein Beispiel kontextueller Liturgie,
Freiburg 1993 stron 256.
Fr. N i k o l a s c h , Überlegungen zur Struktur des Meßordo fü r ein Meßbuch 2000,Heiliger D ienst 51 (1997) 178-189. Tendencje te są szczególnie żywe w N iem czech i Stanach Zjednoczonych.
1 7 0 B O G U S Ł A W N A D O L S K ! T C H R
[2]
k o n cen tru je się w okół stw o rzen ia w spólnoty, oży w ien iu m ięd z y lu d z k ich relacji, któ re są źró d łem rados'ci. W e w stę p n y m dialo g u p ad ają słow a: pokój, b ra te rstw o (
fraternité
,fraternité
), radość.a. P rocesjonalne w ejście kapłana i w szystkich spraw ujących posługi, diakon lub lek tor niesie E w angeliarz. K ażdy z w ykonujących p osługi niesie „narzędzie” sw ej posługi. b. U c zczen ie ołtarza. D o k o n u je się o n o p rzez głęb o k i pokłon, p rzy k lęk n ięc ie lub p ro strację. C z y n ią to w szy scy w sp ó łc eleb ru ją cy . C e leb ran s g łó w n y z ręk am i ro zło żo n y m i o p iera czo ło o ołtarz, p o w ta rz a ten gest p rzy k a żd y m ro g u o łtarza, p o d czas g d y k o n celeb ran si p o z o stają g łęb o k o pochyleni. P ro cesji i u czczen iu o łtarza to w a rzy sz y śp iew w ejścia.
c. C eleb ran s p o z d raw ia z eb ran y ch i w p ro w ad za k ró tk o w liturgię dnia. P o d an e fo rm u ły p o z d ro w ien ia nie ró ż n ią się od d o ty ch czas sto so w an y ch .
d. S ta w ien ie się w o b ecn o ści B oga.
C e leb ran s zac h ęc a zg ro m ad zo n y ch do staw ien ia się w o b ecn o ści B oga. M o że to czy n ić p o słu g u jąc się p o d a n y m tek ste m lu b in n y m i słow am i. P rzy p o m in a, że z n aj d u je m y się ja k b y n a św iętej górze, z b liż am y się do tro n u łaski, aby o trzy m ać m iło sie rd zie i zn aleźć łaskę. P o ch w ili c iszy w zy w a do łączności:
- z u c zn iam i C h ry stu sa (ch o d zi o c zy w iście o w iern y ch ), k tó rzy odeszli, - z tym i, k tó rzy nie zn ali C h ry stu sa, ale G o szukali sz czery m sercem - z u m arły m i, tw o rzy m y b o w ie m je d n ą ro d zin ę.
e. W ezw an ie św ięty ch i przodków .
Po chw ili ciszy następuje w zyw anie św iętych, szczególnie NMP, św iętych patry- jarc h ó w i proroków , apostołów i ew angelistów , którzy przekazali nam w iarę, przodków praw y ch sercem . Z grom adzeni każdorazow o odpow iadają: „bądźcie razem z n am i”, „przyjdźcie, abyśm y chw alili naszego P an a z w szystkim i, którzy celebrują M szę św. tej go d zin y ” . W inw okacji św iętych w spom niany je s t rów nież św ięty czczony d anego dnia.
f. Ś p ie w ak lam acji
(Chant d’acclamation)
C hodzi o hym n „C hw ała n a w ysokości B o g u ”, zgodnie z charakterem święta. Z am iast „G loria” m oże być inny tekst w yrażający uw ielbienie B oga. H ym n G loria został nieco zm ieniony. D oksologia k o ńcow a w ysław ia B oga Stwórcę, Jezusa C hrystusa Z baw cę i D ucha Św iętego Pocieszyciela. Z a każdym w ezw aniem w ierni pow tarzają słowa: „Przyjm uj nasz hołd” . Podczas śpiew u celebrans lub diakon okadza rytm icznym i m ch a m i ołtarz. R uchy te m ogą naśladow ać w ierni pozostając na sw oich m iejscach.
g. M o d litw a o tw a rc ia - k olekta.
P o p rz e d za j ą w ezw an ie celeb ran sa : B racia i sio stry p o d n ieśm y ręce do m odlitw y. K ap łan i z g ro m ad zen i trzy m ają rę c e w zn iesio n e. N a zak o ń czen ie m o d litw y w iern i o d p o w iad ają: A m en, a je ś li k o lek ta je s t śp iew an a, razem z k ap łan em śp iew ają k o n k luzję: „ p ro sim y C ię o to p rz ez Je z u sa C h ry stu sa T w ojego S yna, naszeg o P a n a ” .
II LITURGIA SŁOWA 1. C z y ta n ie sło w a B o ż eg o , p sa lm responsoryjny.
L e k to r pro si o b ło g o sław ie ń stw o p rzed czy tan iem , b y o d p o w ied n io głosił słow o B o ż e 3. W fo rm u le b ło g o sław ie ń stw a z aw arte je s t życzenie, by Pan „o św iecił tw oje
[ 3 ] R Y T Z A IR S K I 1 7 1
oczy, i aby p ro k lam o w a n e u stam i słow o p o cieszało serca lu d zi” . O dp. A m en. Sam o czy tan ie p o p rzed za k ró tk a zach ęta (
monition
) w y p o w ia d an a p rzez „k o m en tato ra” . C zy tan ie k o ń czy się n a stęp u jącą form ułą: B ra cia i siostry, takie je s t słow o B o że - o d p o w ied ź brzm i: P rzy jm u jem y je. N astę p u je p salm resp o n so ry jn y i d ru g ie czytanie.2. E w an g elia
P ro k lam ację E w an g elii p o p rzed za in tro n izacja k sięgi (incenz, św ieczniki, p ro ce sja, śp iew A llelu ja, w pro cesji bierze u d ział zapow iadający. P rzed od czy tan iem d iak o n /k ap łan u k a zu jąc E w an g eliarz m ów i: „B racia i siostry. Słow o B o że stało się ciałem ” . O dp. ludu: „I z am ieszk ało m ięd zy n am i” . B ezp o śred n io p rzed o d czy tan iem E w an g elii zap o w ia d ający m ów i: „B rac ia i siostry słu c h ajm y ”. Inne aklam acje to w arzy szące E w an g elii ja k w liturgii rzy m sk iej.
3. H o m ilia - m ó w iący k o ń czy h om ilię: K ap. „K to m a u sz y k u słu ch an iu ” . O dp. słucha. K ap. „K to m a serce, aby p rz y ją ć ” O dp. P rzy jm u je (p rzy staje n a to).
4. W yznanie w iary - sy m b o l n ice jsk o -k o n stan ty n o p o litań sk i lub apostolski. 5. A k t p o k u ty - p o p rz ed z o n y w p ro w ad zen iem , k tó re o d w o łu je się do słow a B o żeg o , k tó re „ o św ieciło su m ien ie” , je s t sk u teczn e, aby o sąd zić m yśli serca, odkryć je przed B ogiem . S ło w o ~ w zy w a do p o w ro tu do P ana, któ ry g ładzi n iepraw ości. P o d an e je s t także fo rm u ła do w yboru. W czasie ch w ili ciszy zg ro m ad ze n i p rzy jm u ją p o staw ę p ro śb y o p rzeb aczen ie, p o ch y lają głow y, rę ce sk rzy żo w an e n a p iersia ch praw a n a lew ej. F o rm u ła a k tu - tro p o w an e K y rie , n a stęp u je p o k ro p ien ie w o d ą po b ło g o sław io n ą, p o d cza s asp ersji w y k o n u je się śp iew naw iązu ją cy d o chrztu. O b rzęd k o ń czy m o d litw a k o n kludująca.
6. Ż y czen ie pokoju.
O b rzęd rozpoczyna: „ B ło g o sław ien i pok ó j czy n iący a lb o w iem oni b ęd ą nazw an i synam i B o ż y m i” . O dp. „A m en - oni b ę d ą na zw an i sy n am i B o g a ” . N astęp u je m o d li tw a o jed n o ść i form uła: „P okój P ań sk i niech z aw sze b ęd zie z w a m i” . O dp. „I z du ch em tw o im ” .
K apłan: „B rac ia i sio stry w m iło ści C h ry stu sa p rz ek a żc ie sobie p o k ó j” . Przy uścisk u ręki w ierni w y p o w ia d ają po cich u słow a: „Pokój C h ry stu sa ” - odp. A m en. „Pokój C h ry stu sa” , p rz ew id z ia n e je s t tak że p rz ek a z a n ie p o k o ju p rzez skłon g ło w y w k ieru n k u d ru g iej osoby.
III L ITU R G IA EU CH A R Y STY C ZN A O bejm uje:
1. P rzy g o to w an ie darów .
P rz ed staw iciele w sp ó ln o ty p rz y n o szą d a r w p ro cesji, k ro k iem tan eczn y m d o s to so w an y m do ry tm u w y k o n y w an eg o śpiew u. P rzy n o sz ąc y d ary m ów i: „kapłanie B o g a oto n asze dary, p rzy jm ij je . M a n ifestu ją o n e n a sz eg o d u c h a so lid arn o ści i d z ie len ia się i to, że m iłu jem y je d n i d ru g ich ja k P an nas u m iło w a ł” . K ap łan p rzy jm u je dary w geście p o d z ię k o w a n ia i u m ie sz c z a je sam lub p rzy p o m o cy d iak o n a na o d p o w ied n im m iejscu, ch leb i w in o n a to m iast n a o łtarzu . P o z o sta łe m od litw y j a k w m szale z 1970, zam iast je d n a k o d pow iedzi: „ B ło g o sław io n y je s te ś B o że tera z i na w iek u ” , re sp o n su m stan o w i fra g m e n t m o dlitw y: „A m en , aby stał się (chleb) po k arm em n a ż y cie w ie cz n e ” , an alo g iczn ie w o d n iesien iu do w ina. U m y c ie rą k je s t fak u ltaty w n e. O p u szc zo n o tzw. O rate fratres. N a to m ia st o d m aw ian ie M o d litw y nad
1 7 2 B O G U S Ł A W N A D O L S K I T C H R [ 4 ]
daram i p o p rz e d z o n e je s t w ezw aniem : „B rac ia i siostry trzy m ajm y ręce w z n iesio n e d o m o d litw y ” - n a stęp u je M o d litw a n ad daram i, któ rą je ś li je s t śp ie w a n a w ierni śp iew a ją k o n k lu z ję ra ze m z kapłanem : „P ro sim y C ię p rzez n aszeg o P a n a ” (podobnie p rzy k o le k c ie i Po k om unii).
2. M o d litw a eu ch a ry sty cz n a
1) Z ap o w ia d a ją c y d a je z n ak d zw o n k iem i w zyw a: B ra cia i sio stry u w ażajm y (słu c h ajm y ); К -P an z w am i itd.
2) P re fa c je j a k w M szale. O rd o p o d aje tak że in n ą z z asto so w an ie m w łączan ia się w ie rn y ch p o p rz e z ró ż n e ak lam ac je np. „A m en - O n je d y n y m P o śred n ik iem ” . „A m en. P rz e z N ie g o w szy stk o zo stało stw o rz o n e ” . „A m en - tak w ierzym y. A m en O n zm artw y ch w stał, O n z w y cięży ł śm ierć ” .
3) A k la m a c ja „ Ś w ię ty ”
4) D a lsz y cią g m o d litw y eu ch ary sty cz n ej ja k w M szale rz y m sk im z dro b n y m i p o sz e rz e n ia m i. P o d c zas u k a zy w a n ia P o staci c h leb a w iern i m o g ą w y p o w iad ać ak la m ację: „O C h ry ste T y je s te ś B ogiem , T yś P an em . P a n m ój i B ó g m ó j” . P o d o b n ie p rzy u k a zy w a n iu kielicha.
5) A k la m a c ja an am e n ty c zn a ja k w m sz ale z 1970
6) W d a ls z y c h m o d litw ach p rz ew id z ia n y je s t u d ział w iern y ch np. p o ep ik lezie k o m u n ijn ej: „ P an ie n ie c h D u c h Tw ój nas z g ro m a d zi w je d n o ” . W m o d litw ach w sta w ie n n ic zy c h : „P an ie w spom nij n a n ich w szy stk ich (ży jący ch ), p o d o b n ie przy w s p o m n ie n iu z a zm arły ch .
7) D o k s o lo g ia je s t z m ie n io n a i ro zb u d o w an a. Kapłan^ m ów i: „ P a n ie - w y c h w a la m y tw o je Im ię c zc ig o d n e : O jc a S y n a , D u c h a Ś w ię te g o . Z g ro m a d z e n i o d p o w iad ają: „ O b y śm y m o g li ch w alić T w oje Im ię dzisiaj, ju tro i p rzez w szy stk ie w iek u A m e n ” . L u b gdy d o k so lo g ia je s t śpiew ana: K apłan: „P an ie o b y śm y m ogli c h w a lić tw o je I m ię ” . O d p . A m e n . K a p l. T w o je Im ię . O d p . A m e n . K apł. „ N ajc zc ig o d n ie js ze ” . O dp. A m en. K apł. „Im ię O jc a” . O dp. A m en. K apł. „Im ię S y n a” . O d p . A m en . K apl. „Im ię D u c h a św ię teg o ” . O dp. A m en. O b y śm y m ogli ch w alić T w o je Im ię, dziś. A m en - ju tro . A m en - n a w ieki w ieków . A m en. M szał p o d a je ta k ż e fo rm u łę z m szału rz y m sk ie g o .
8) „ O jc z e n a sz ” p o p rz ed z o n e w p ro w ad zen iem . K o ń czy j e d o k so lo g ia w iernych: D o C ie b ie n a le ż y k ró lestw o , ch w ała, p o tę g a n a w ieki.
9) K o m u n ia św ię ta
U k a za n iu H o stii to w arzy szy form uła: K apł. „O to C hleb, k tó ry zstąpił z nieba, kto G o sp o ż y w a b ęd zie żył n a w ie k u ” . O dp. „P anie n ak arm m n ie ty m ch leb em abym żyl w ieczn ie. L u b K apl: „O to ch leb życia, c iało C h ry stu sa d la św iata” . O dp. „P anie kim że jeste m , ż e m n ie odw iedzasz. U zd ró w m n ie p o n iew aż zg rzeszy łe m ” , ja k o trzeci wari
ant - fo rm u ła z m szału z „P an ie n ie je s te m godzien. P o d ając K o m u n ię u dzielający m ów i: „ C ia ło C h ry stu sa ” : O dp. „W ierzę” , lub „K rew C h ry stu sa” . O dp. W ierzę” .
III O B R ZĘ D Z A K O Ń C Z EN IA - 3 W A R IA N TY U D Z IE LA N IA BłOGO SlAW IEŃSTW A - P O D O B N IE JA K W M SZA LE Z 1970
P o z o b ra z o w a n iu
Novus Ordo
p o ra n a o g ó ln iejsz ą refleksję.W p ro w a d z o n e zm ian y m o żn a sp ro w ad z ić do następ u jący ch : 1. in terw en cje w p ro w ad z ają ce g o (“ k o m e n ta to ra ”); 2. p ro śb a lek to ra o b ło g o sław ień stw o ; 3. in tro n
[ 5 ] R Y T Z A IR S K I 1 7 3
izacja E w an g elii (w zg lęd n a zm iana); 4. d ialo g w p ew n y ch m odlitw ach; 5. w z b o gacen ie gestów .
A d l.
W p ro w ad zający to w p ew n y m sensie zachodni k om entator, ale ró w n o cześn ie coś w ięcej. Jest tu n a w iązan ie do roli h ero ld a (keryks), k tóry w k u ltu rze afrykańskiej (nie ty lk o ) grozi, p o ciesza, zap o w iad a katastrofy, b u d zi n adzieję, in sp iru je o b ecn o ść p o tęg i boskiej w akcji ofiarn iczej i m odlitw ie. Pełn i on ro lę łą czn ik a p o m ięd zy c ele b ran sem i w sp ó ln o tą. „W ystąpienie” p rz y g o to w u je n a piśm ie.
ad2.
W p ro w ad z e n ie p ro śb y lek to ra o b ło g o sław ień stw o m o ty w o w an e je s t tym , że w y s tęp u jący p u b liczn ie p o trze b u je pew nej au to ry z acji - w sk a z an ia kogo rep rezen tu je.
ad3.
Je st w z g lęd n ą n ow o ścią, n ależy m ó w ić raczej o ro zb u d o w an iu , k tó re p ro m u je z a u fan ie d o słow a, ak cen tu je o b ecn o ść C h ry stu sa w zg ro m ad zen iu .
ad4.
K o śció ł „w y k o rzy stu je” tu w łaściw o ść k u ltu ry afry k ań sk iej, jej styl „m ó w io n y ” (p o w tarzan ie słów, p o słu g iw a n ie się ję z y k ie m o b razu , k tóry p o b u d za w yobraźnię). T ym tłu m a czy się in terw en cję w trak cie m odlitw , n iek tó re sp ecy ficzn e (w sp o m n ia ne) gesty. D o d ajm y jes zc ze , że do o k a d zan ia m o żn a u ż y w a ć k ad zieln icy lub stałego n aczy n ia u m ieszczo n eg o p rzy ołtarzu, d o k tó reg o n asy p u je się k adzidło. D o zw o lo n e je s t u ż y c ie tam tam ó w , d z w o n e k z a re z e rw o w a n y je s t d la z a p o w ia d ają ce g o . Z atw ierd zo n o tak że szaty litu rg iczn e u w z g lę d n iają ce zairsk ą kulturę.
C ało ść a tru k tu raln a ry tu o d w o łu je się afry k ań sk iej
palabra.
Je st to w A fryce rodzaj celeb racji słow a, k o ń czą cy się n iek ied y ofiarą d la B oga. O fia ra je s t ry tem k o n sek ru jący m życie o so b iste i rodzinne. W p a la b rz e d u żą ro lę o d g ry w a leader, o rg an izu jący słu ch an ie słow a, p rzery w an ie, zakaz.Palabra
zak ład a p e łn ą szczerość i w oln o ść uczestników , k o ń c zy się „ k o m u n ią” , w trak c ie b o w iem d o k o n u je się p e w n a w en ty lacja sporów , w g w ałto w n o ści słów , dy sk u sji, w y p o w ied zi. W y rażen iepalabra
w y w o d zi się z jęz . h iszp ań sk ieg o i o z n a c za słow o. Z n alazło się w A fry ce w w y n ik u k o lo n izacji; a n astęp n ie także via k o lo n iz a c ja w ję z . ang ielsk im w fo rm ie p alav re i o z n acza ro zm o w ę, dy sk u sję, u zg ad n ian ie stan o w isk , sp o rn y ch sp raw ro b o t n ik ó w i pracodaw cy.W
Missel
z au w a żaln a je s t reo rg a n izacja e le m en tó w ry tu rz y m sk ieg o z u w z g lę d nien iem„rites positifs africains”
tj. ry tó w sp o leczn o -relig ijn y c h p ro m u jący ch uczestn ictw o p o jed y n czeg o c zło w iek a i w sp ó ln o ty w B o ż y m M isterium .Z m ian y in sp iro w a n e by ły „w izją d u c h o w ą ż y c ia w A fry ce, w sp ó ln o ta św iata w id zialn eg o ze św iatem n iew id z ialn y m ” - ja k o ty m p isa ł P aw el V I w p rzesłan iu
Africae terrarum
(1967). W iz ja ta o b e jm u je z w iąz ek w szy stk ic h b y tó w i natu ry w idzialnej z n iew id zialn y m i. B óg je s t p ie rw szą p rz y cz y n ą w szy stk ich rzeczy. O b ecn o ść B o g a p rz en ik a w szy stk o ja k o o b ecn o ść b y tu o sobow ego. In n y m e le m entem , k tóry u w zg lęd n io n o to „p o zy ty w n e ry ty ag reg acji i p rz y m ierza” . W stru k tu rze ob rzęd u ch cian o w ko n sek w en cji w y ra zić w łą cz e n ie św iata w id z ialn eg o w o b e c n o ś ć św ia ta n ie w id z ia ln e g o - s a k ra ln e g o , o ra z p rz y lg n ię c ie do św ia ta niew id zialn eg o . O b rzęd stan ię cia w ob ecn o ści B o g a id zie p o tej linii, o d w o łu je się do d o św iad czen ia stan u stw o rzo n o ści - k o n d y cji lu d zk iej, stan ię cie w o b licz u B oga źró d ła zb aw ien ia w łączn o ści z p rzy jació łm i B o g a - św iętym i.1 7 4 B O G U S Ł A W N A D O L S K I T C H R [6]
O d w o łan ie się do p rzodków - nie je s t u czczen iem przodków z tej racji, że są tylko przodkam i. A fry k a trak tu je przodków ja k o ludzi ży jący ch zgodnie z w olą B ożą, ja k o tych, k tó rzy przekazali p ew ien p o rząd ek społeczny, etyczny i religijny. W ierzyli w B oga, w iedzieli, że O n za dobro w ynagradza, a z a zle karze. R ôw noczes'nie przo d k o w ie in sp iru ją sza cu n e k w zg lęd em starszy ch i d la autentycznej tradycji. P oprzez przo d k ó w realizu je się d ostęp do B oga, o ni w staw ia ją się za sw oim i, a to w staw ien n ictw o je s t u d ziałem w je d y n y m p o śred n ictw ie C hrystusa. S ą oni w reszcie pew n y m i w zoram i d la w iernych, ale w św ietle E w an g elii C hrystusa. Po odw o łan iu się do przodków , n astęp u je śpiew w ychw alający w ielk o ść B o g a (por. zakończenie „G lo ria”).
D o p o w ie d ze n ia w y m a g a taniec w o k ó ł o łtarza - taniec w okół ro zu m ian y je s t zaw sze ja k o p rom ieniujący. T ańczyć w o k ó ł o z n ac za uczestn iczy ć w m o cy p łynącej ze środka. T aniec w o k ó ł o łtarza w y raża w o lę u d z ia łu w sile w italnej pro m ien iu jącej z ołtarza.
P rzeniesienie aktu pokuty przed lit. eucharystyczną posiada sw oją logikę. L iczy się w lit. przede w szy stk im zw iązek z B ogiem , p rzylgnięcie d o Sacrum - do B oga św iętego. N ajpierw B o g a zbliża się do sw ego L udu w c zytanym słow ie, śpiew ie m iędzylek- cyjnym , w hom ilii. N astępnie zgrom adzenie z bliża się d o B o g a w zyw ając Jego im ienia, uznaje sw o ją zależność od N iego. U znaje sw o ją niew ierność w zględem B oga. Lit. słow a żyw i w iarę, odkryw a B oże plany. N aw rócenie ludu je s t dziełem B oga, a rów nocześnie inspiruje treść naw rócenia tj. w łączenie się pełniejsze w realizację B ożych zam ierzeń. T akie u sytuow anie aktu pokuty naw iązuje d o O brzędów sakram entu pokuty i pojednania. Z grom adzenie ratyfikuje otrzym ane pojednanie przez pocałunek pokoju. K olejny krok to pragnienie, by ten pokój stal się u działem w szystkich.
O p isan y w yżej
Ordo Missae
je s t w y n ik iem d łu g ic h ko n su ltacji i stu d ió w 4. O p u b lik o w a n a k się g a litu rg iczn a n o si n azw ę:Missel Romain pour les Dioceses du
Zaire.
T rz e b a z au w aży ć, że je s t to M sza ł rzy m sk i. W 1961 r. bisk u p i Z airu po d jęli p ro b lem ad ap tac ji litu rg ii rzym skiej d o m ie jsc o w y ch w arunków . D w u k ro tn ie in te r w e n io w ali w c z a sie V aticanum II (1963). H isto ry c zn e p rzem ó w ien ie P aw ia V I w K a m p ala (1 9 6 9 ), a w cześn iej K o n sty tu c ja o L itu rg ii n r 37 - 40, ja k i stw ierd zen ia d o w a rto ś c io w u ją c e K o ś c ió ł lo k a ln y i k o m p e te n c je K o n fe re n c ji B is k u p ó w p o sz c ze g ó ln y c h krajów , um o cn iło ich w n ie u s ta w a n iu w p o d jęty ch dążen iach . Jan P a w e ł II w K in sh a sa (1980) w spom niał, że a fry k a n izacja K o ścio ła n ie z o stała je s z c z e w y k o rz y sta n a dla przek azu c h rze śc ija ń sk ieg o k e ry g m atu 5.P o w rac ają c d o p o c zą tk ó w starań, k tó re trw a ły p ra w ie 20 lat, w 1969 r. C o m ité P e rm an e n t d es E v êq u es d e Z a ir p o lecił C o m m isio n E p isco p a le d e Г E v an g elisatio n o p ra c o w a n ie p ro je k tu
ordo missae
z u w z g lę d n ie n ie m g e n iu s lo ci Z airu . O d p o w ie d n ia p ro śb a w y sto so w a n a b y ła d o K o n g ra g ac ji do spraw K u ltu B ożego. 22 c ze rw c a 1970 K o n g re g a c ja ta zg o d ziła się n a szu k an ie „kadru afry k ań sk ieg o i z a irsk ie g o ” d laordo missae.
P o trzech latach p racy w 1973 p rzed staw io n o K om isji B isk u p ó w :Rite zaïrois de la célébration eucharistique. 4
g ru d n ia 1973 E p isk o p at p o p ro sił S to lic ę А р. o zg o d ę n a sto so w an ie teg o rytu. 15 czerw ca n astęp n e g o ro k u K o n g re g ac ja o d p o w ie d ziała p o zy ty w n ie za strz eg a jąc so b ie d alsze w y ja śn ien ia i4 W ażniejsze etapy pracy referowane byiy w: Notitiae, zob. N r 22 (1987), 139-142; 23 (1987) 45 4-472.
[ 7 ] R Y T Z A IR S K I 1 7 5
m o ty w acje zm ian. W 1979 r. p rzed sta w io n o K o n g reg ac ji R yt zairski d o ty czący E u ch ary stii z op isem p o czy n io n y ch eksperym entów . W 1982 K o n g reg acja W iary p o czy n iła sw o je uw agi. W 1985 X X III K o n feren cja P le n arn a (N adzw yczajna) E p isk o p atu p rzeg ło so w ała p ro jek t w y rażając w o lę p ro m o w a n ia liturgii M szy w pełnej kom u n ii z K os'ciołem p o w szech n y m i S to licą A p o sto lsk ą z u w zg lęd n ien iem w łaściw o ści K o ścio ła w Z airze.
L istem Prot. N. 1520/85 K o n g re g ac ja K u ltu B o żeg o w y ra ziła z g o d ę n a u ży w an ie „R ytu zairsk ieg o ” ad in terim w diecezjach Z aira. W 1987 ta sam a K o n g reg acja z ak o m u n ik o w ała B isk u p o m Z airu, że tytuł ry tu b ęd zie brzm iał:
Missel Romain pour les
dioceses de Zaire.
L istem z 30 k w ietn ia 1988 „Z a ire n siu m D io e ce siu m ” K o n g reg ac ja K u ltu B o żeg o i S ak ram en tó w d e fin ity w n ie z a tw ierd ziłaMissel,
w ję z y k u fran cu sk im , z załączo n y m K alen d arzem , W stęp em i M szam i w łasnym i. R a ze m zordo
missae
z atw ierd zo n o p ew n e zm ian y w K alen d arzu liturgicznym .N ie m o żn a je d n a k u w a ża ć M szału d la Z airu z a sw o isteg o ro d zaju ustęp stw o R zy m u n a k o rzy ść lo k aln y ch zw yczajów . N ie tru d n o zau w aż y ć zasto so w an ie w O rdo stw ierd zen ia z K atech izm u , k tóry p o sz e rz a p o d m io t dzia łań litu rg iczn y ch . C ała w sp ó ln o ta je s t n ie ty lk o p o d m io tem liturgii, lecz p o d m io te m celeb rac ji6. L itu rg ik a w c iąg a om aw ian ie u d ziału zg ro m a d ze n ia litu rg iczn eg o p o d w sp ó ln y trak tat o kon- celeb ra c ji7.
P o m n o żen ie elem en tó w ru ch u , gestów k o re sp o n d u je z o ży w ien iem w sp ó łc zes n y ch b ad ań
Movement in Worship,
ja k i „m ow y c iała” czy „em b o d ied P ra y e r” w litu rg ii8.W reszcie w yraźniej k o resp o n d en cji ze w sp ó łc zesn ą teo lo g ią n ależy szukać w sfo r m u ło w an iach e u ch o lo g ijn y c h ch o ćb y n a w e t a k la m acja sk iero w an a d o B o g a S tw ó rcy w h y m n ie „G lo ria” . To z ag a d n ie n ie zasłu g u je n a o d d z ie ln e po trak to w an ie.
Bogusław N a d o ls k i T C h r- ks. prof. dr. hab. kurator specjalności liturgiki, kierownik Katedry Teologii Liturgii na Wydz. Teol. ATK.
6
Katechizm Kościoła Katolickiego,
Poznań 1994 nr 1140: „Liturgię celebruje cala wspólnota”. Por. no. B. M e y e r,Gottesdienst der Kirche Tl. 4 Eucharistie,
Regensburg 1989; tenże LThK Bd 6 (1997) 341-344.8 G. D a v ie s ,
