Co mogą osiągnąć odbiorcy z TPA na rynku energii elektrycznej.
Władysław Mielczarski
Wladyslaw.Mielczarski@electricmarket.neostrada.pl
W Polsce wprowadza się rynek energii elektrycznej. Trwają dyskusje co można osiągnąć poprzez wprowadzenie rynku.
Często wyraża się pogląd, że rynek energii elektrycznej powinien prowadzić do obniżenia cen energii elektrycznej dla odbiorców końcowych. Jednak ceny energii elektrycznej nie zależą tylko od efektywności działania przedsiębiorstw elektroenergetyki. Są one funkcją cen paliw, stanu technicznego przedsiębiorstw, zadłużenia sektora i polityki fiskalnej państwa. Jeżeli nawet wprowadzenie rynku energii elektrycznej nie prowadzi do bezpośredniego obniżenia cen, to jednak ceny te są w warunkach rynkowych zawsze niższe w porównaniu z sytuacją gdyby rynku nie było. Jak pokazują doświadczenie z innych krajów dzięki mechanizmowi TPA odbiorcy mogą uzyskać obniżkę kosztów zakupu energii około 25%.
Wprowadzając rynek energii elektrycznej w Polsce dobrze jest analizować sytuację w krajach, które wprowadziły rynek energii elektrycznej przed kilku laty i zastanowić się co było powodem sukcesu, a także spróbować elementy te zastosować na polskim rynku. Mechanizmem, który prowadzi do obniżenia cen dla odbiorców końcowych jest prawo do usługi przesyłowej zwanej TPA. Odbiorcy posiadający to prawo mogą zmienić dostawcę energii elektrycznej.
Możliwość ta powoduje, że konkurujący, o odbiorców z TPA, dostawcy energii obniżają ceny i podnoszą standard usług. Nie ma zbyt wielu informacji o sytuacji odbiorców z TPA na rynkach energii elektrycznej dlatego wydaję się interesujące przedstawić rezultaty badań odbiorców z TPA w Australii. To szerokie badanie przeprowadzone kwietniu 1998 (po trzech latach od początku wdrażania rynku) przez Australijską Izbę Przemysłową (Australian Chamber of Manufactures) objęło ponad 470 firm zajmujących się produkcją przemysłową, handlem, komunikacją, finansami oraz edukacją, które łącznie zatrudniają około 370 tysięcy pracowników i ich roczne wydatki na energię wyniosły ponad 830 milionów dolarów australijskich (gdzie 1A$ = 2PLN).
Sytuacja rynkowa
Badanie odbiorców z TPA objęło dwa stanu o różnej strukturze własnościowej. W Wiktorii (VIC) elektroenergetyka została całkowicie sprywatyzowana, łącznie z siecią przesyłową, podczas gdy w Nowej Południowej Walii (NSW) przedsiębiorstwa elektroenergetyczne pozostają własnością państwową (stanu). W oba stany są objęte narodowym rynkiem energii elektrycznej.
Rynek energii elektrycznej działa zgodnie ze ściśle określonymi zasadami. Działanie rynku hurtowego określa kilkuset stronicowy dokument (National Electricity Market Code) i dziesiątki procedur szczegółowych. Działanie rynków detalicznych jest regulowane przez szereg dokumentów wydawanych przez Urząd Regulacji Energetyki (Office of the Regulator-General). Do dokumentów tych należą: Instrukcja Ruchu Sieci Rozdzielczych (Distribution Code),
Regulamin Dostaw i Sprzedaży Energii (Supply & Sale Code), Regulamin Pomiarów Energii dla odbiorców taryfowych (Retail Tariff Mettering Code). Dzięki tym regulaminom i instrukcjom odbiorcy energii dokładnie wiedzą jaki są ich prawa i jakie są obowiązki dostawców energii i usług przesyłowych. Nad przestrzeganiem regulaminów czuwa Urząd Regulacji Energetyki nakładając bardzo wysokie kary za ich nie przestrzeganie.
Wnioski ogólne
Przeprowadzona analiza odbiorców z TPA wykazała, że:
• Konkurencyjny rynek energii elektrycznej jest bez wątpienia dużym sukcesem zarówno w Wiktorii jak i w Nowej Południowej Walii przy średniej obniżce cen energii elektrycznej około 25% - Tabela 2.i Rys.1.
• Znakomita większość firm znacznie zmniejszyła swoje wydatki na energię elektryczną. Dotyczy to w takim samym stopniu firm małych jak i dużych.
• Większość firm uważa, że nastąpiła znaczna poprawa w obsłudze odbiorców od momentu wprowadzenia rynku, chociaż w dalszym ciągu istnieją problemy z przerwami w dostawach energii.
• Żaden z odbiorców z TPA nie wszedł bezpośrednio na centralny rynek energii. Swoje zakupy realizowali poprzez kontrakty, a bilansowanie poprzez lokalnego operatora systemu rozdzielczego.
Jest charakterystycznym, że odbiorcy w Nowej Południowej, w której przedsiębiorstwa sektora pozostają własnością państwa uzyskiwali niższe ceny niż w całkowicie sprywatyzowanej Wiktorii. Potwierdza to nieraz wysuwaną tezę, że główne cele rynkowe, jakimi są: obniżenie cen energii elektrycznej i poniesienie jakości obsługi odbiorców, można tak samo, a nawet lepiej uzyskać bez prywatyzacji. Całkowita prywatyzacja elektroenergetyki w Wiktorii była wielkim sukcesem komercyjnym, kiedy wpływy z prywatyzacji dwukrotnie przekroczyły najbardziej optymistyczne szacunki (np. elektrownię o moc 2000MW sprzedawano z ponad 3,8 miliarda USD), a wpływy z prywatyzacji pozwoliły spłacić długi stanu, to jednak nie miała ona wpływu na osiągnięcie głównych celów rynkowych.
Głównym elementem sukcesu rynku energii elektrycznej w Australii było: konsekwencja we wdrażaniu rynku, wydanie przez Urząd Regulacji Energetyki przepisów regulujących działanie rynku oraz ciągły nadzór nad działaniem rynku.
Analiza cen dostaw energii dla odbiorców z TPA
W szczególności, w wyniku przeprowadzonych studiów ustalono że:
• Osiemdziesiąt osiem firm (84% w Nowej Południowej Walii i 91% w Wiktorii) uważa, że uzyskano korzyści z wprowadzenia rynku energii elektrycznej, co spowodowało znaczne zmniejszenie wydatków na energię.
• Suma oszczędności uzyskanych w wydatkach na energię przez 410 firm wyniosła ponad A$290 milionów (wydatki przed reformą 830 milionów).
• Średnia obniżka wydatków na energię elektryczną wyniosła 26,3% (30,6% w Nowej Południowej Walii i 23,2% w Wiktorii).
• Zmniejszenie kosztów nabycia energii waha się w granicach od 2% do 60% - Tabela 2.
• Średnia opłata za energię elektryczną wahała się od A$40/MWh do A$120/MWh.
• Nie zaobserwowano bezpośredniego związku pomiędzy ilością zużywanej energii a wysokością kosztu jednostki energii. Prawdopodobieństwo uzyskania niskich cen za energię elektryczną było praktycznie takie same dla firm małych jak dużych.
• Prawie jedna trzecia badanych firm zmieniła swojego dostawcę energii – Tabela 1. Stosunek odbiorców energii zmieniających swoich dostawców, biorąc pod uwagę przyjścia i odejścia spośród badanych 410 firm, waha się od 11 do 41 procent. Jednakże, wydaje się że liczby te są trochę niższe w przypadku całego rynku energii niż dla badanych firm.
• Wysoka liczba odbiorców zmieniających swojego dostawcę energii przyczyniła się do wywarcia presji na obniżanie cen energii oraz zmniejszeniu się różnic w średnich opłatach pobieranych przez przedsiębiorstwa obrotu energią.
• Firmy najczęściej (w 70%) wybierają swojego dostawcę biorąc pod uwagę oferowane ceny za energię – Rys.2.
Firmy które nie zmieniły swojego dostawcy przywiązują również wagę do jakości współpracy ze swoim dotychczasowym dostawcą.
• Około połowa firm uważa, że negocjacja kontraktu z dostawcą energii jest dosyć trudna albo bardzo trudna.
• Kontrakty odbiorcy z TPA zwierali najczęściej na krótsze okresy czasu – Rys. 3.
Analiza jakości obsługi odbiorców z TPA Przeprowadzone badanie wykazało, że:
• Ponad 51% firm uważa, że nastąpiła poprawa w jakości obsługi.
• Jednakże ta poprawa w jakości obsługi jest w pewien sposób pomniejszona przez liczbę przerw w dostawach energii (należy jednak podkreślić, że odpowiedzialność za zabezpieczenie dostaw energii leży po stronie przedsiębiorstw dystrybucyjnych (distribution providers) które nie muszą być akurat dostawcami energii (retailers).
• Około 55% firm (44% w Nowej Południowej Walii i 65% Wiktorii doświadczyło zakłóceń w dostawach energii w ciągu ostatnich 12 miesięcy.
• Podczas gdy dla prawie 65% firm przypadki braku dostawy energii były nie częstsze niż przed deregulacją rynku energii, dla 26% firm sytuacja uległa pogorszeniu (10% w Nowej Południowej Walii i 40% w Wiktorii)
• W sumie 78% firm jest zdania, że czas przywrócenia zasilania jest generalnie nie dłuższy niż to było w przypadku regulowanego rynku energii (87% w Nowej Południowej Walii i 69 procent w Wiktorii).
• Większość firm uważa, że dostawcy energii mogliby zrobić więcej w celu poprawy komunikacji ze swoimi odbiorcami. Brak reakcji na wątpliwości odbiorców mogą przyczynić się do zmiany dostawcy po zakończeniu trwania kontraktu.
• Niższe ceny za energię były jak dotychczas siłą napędową wzrostu konkurencyjności. Jednakże, ponieważ maleją różnice pomiędzy opłatami za energię u poszczególnych dostawców coraz większą rolę będzie odgrywała jakość oferowanych usług.
Tabela 1 Procentowa liczba odbiorców zmienili swojego dostawcę (percentage customer gains and exists from electricity retailers)
Spółki dystrybucyjne Nowi odbiorcy Odbiorcy, którzy odeszli
CitiPower 11% 41%
Eastern Energy 24% 31%
Energy Australia 10% 28%
Integral Energy 46% 19%
Powercor Australia 39% 16%
Solaris Power 14% 19%
United Energy 30% 30%
Tabela 2 Średnie zmniejszenie kosztów energii po wprowadzeniu deregulacji rynku Stan
Przedsiębiorstwo dystrybucyjne lub obrotu
Średnia obniżka uzyskana przez odbiorcę z TPA w [%]
Średnia koszt energii na MWh dla odbiorców z TPA.
(1A$ = 2PLN)
Średnio 26,3% 150 PLN
Wiktoria 23,2% 152 PLN
Nowa Południowa Walia 30,6% 146 PLN
CitiPower 21,6% 170 PLN
Eastern Energy 18,0% 152 PLN
Energy Australia 30,6% 160 PLN
Great Southern Energy 33,3% 162 PLN
Integral Energy 33,1% 136 PLN
Powercor Australia 23,2% 152 PLN
Przedsiębiorstwa obrotu 26,6% 138 PLN
Solaris Power 28,8% 140 PLN
United Energy 23,6% 142 PLN
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
VIC NSW
Procent fi rm
niższe wyższe bez zmian
Rys. 1. Porównanie kosztów zakupu energii na rynku regulowanym w porównaniu z monopolem.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
lepsza cena lepszy serwis dobre stosunki
zrozumienie biznesu
rozumienie potrzeb
promocje na produkty
Procent firm
VIC NSW
Rys. 2. Czynniki wpływające na wybór dostawcy energii przez odbiorców z TPA
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
jeden rok 2 lata 3-4 lat 5-6 lat 7-8 lat 9-10 lat 11-12 lat
Procent fi rm
VIC NSW
Rys. 3. Średni czas na jaki zawierają kontrakty odbiorcy z TPA.
