HISTORIA POLSKI XIX WIEK

HISTORIA POLSKI XIX WIEK

POD ZABORAMI

LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH

• 1797 – Dąbrowski,

Kniaziewicz i Wybicki – tworzą Legiony Polskie we Włoszech – walczą przy boku Napoleona we Włoszech, potem na San Domingo(powstaje

„Mazurek

Dąbrowskiego”)

LEGIONY POLSKIE WE WŁOSZECH

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE

1807 – pokój francusko – rosyjski w Tylży:

utworzenie Księstwa Warszawskiego (II i III zabór pruski) – unia

personalna z Saksonią – dziedziczna władza

Fryderyka Augusta

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE

TRÓJPODZIAŁ WŁADZY

DWUIZBOWY SEJM

RADA

MININTRÓW – RZĄD

POWOŁYWANY PRZEZ KSIĘCIA I

PRZED NIM ODPOWIEDZIALNY

NIEZALEŻNE SĄDY (SĘDZIOWIE MIANOWANI PRZEZ WŁADCĘ)

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE

dekret grudniowy 1807 – zniesienie poddaństwa osobistego chłopów, ale

pozostawienie szlachcicowi własności ziemi

kodeks Napoleona – równość obywateli wobec prawa,

nietykalność osobista i majątkowa, dostęp do urzędów

KIĘSTWO WARSZAWSKIE

• 1809 – wojna z Austrią (Józef Poniatowski – Raszyn) –

powiększenie Księstwa o III zabór austriacki

KRÓLESTWO POLSKIE

1815 rok – Kongres

wiedeński – utworzenie Królestwa Polskiego,

Wielkiego Księstwa

Poznańskiego i Wolnego Miasta Krakowa

(autonomia)

KRÓLESTWO POLSKIE

konstytucja – Adam Czartoryski;

królem – car Aleksander I;

namiestnikiem- Józef Zajączek

równość obywateli wobec prawa, wolność religii i

druku;

KRÓLESTWO POLSKIE

Towarzystwo Kredytowe Ziemskie;

minister skarbu Drucki – Lubecki: Bank Polski 1828 Okręgi przemysłowe: łódzki, (włókienniczy) dąbrowski (wydobywczy) staropolski (wydobywczy i hutnictwo)

KRÓLESTWO POLSKIE

• Uniwersytet Warszawski i Wileński;

Towarzystwo Przyjaciół Nauk (Staszic, Niemcewicz)

• Łamanie konstytucji przez cara: cenzura --- opozycja w sejmie „kaliszanie” - car nie

zwołuje sejmu 5 lat

KRÓLESTWO POLSKIE

organizacji spiskowe

Wolnomularstwo Narodowe i Towarzystwo Patriotyczne (Walerian Łukasiński);

Towarzystwo Filomatów (Adam Mickiewicz) i

Filaretów - rozbite, zsyłki do Rosji

PRZYCZYNY WYBUCHU POWSTANIA LISTOPADOWEGO 1830 ROK

• spisek w Warszawskiej Szkole Podchorążych Piechoty – Piotr

Wysocki;

• sukces rewolucji lipcowej w Paryżu;

• pogłoski o zamiarach wysłania armii polskiej do tłumienia powstania w Belgii

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

• detronizacja

Mikołaja I i przejęcie władzy przez rząd

tymczasowy

• bitwy z Rosjanami:

noc listopadowa – Arsenał, Belweder;

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

Bitwy:

Olszynka

Grochowska, Ostrołęka,

Wawer, Iganie,

Stoczek, Dębe Wielkie

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

• dowódcy: Chłopicki, Krukowiecki,

Skrzynecki

• Sowiński i Ordon – obrona Woli;

• Emilia Plater –

powstanie na Litwie

POWSTANIE LISTOPADOWE 1830

• atak Rosjan na

Warszawę – Paskiewicz i kapitulacja Polaków (1831)

Skutki powstania LISTOPADOWEGO

- zsyłki na Sybir i konfiskaty majątków uczestników powstania;

- likwidacja konstytucji – Statut Organiczny;

- budowa Cytadeli; -

- rusyfikacja administracji,

- zamiana województw na gubernie;

- zamknięcie uniwersytetów i liceum w Krzemieńcu

WIELKA EMIGRACJA

• Komitet Narodowy Polski (Lelewel) – Polska republiką;

• Hotel Lambert (Adam Czartoryski) – pozyskiwanie sojuszników dla sprawy polskiej, Polska ma odzyskać niepodległość w wyniku konfliktu międzynarodowego;

Polska monarchią konstytucyjną;

• Towarzystwo Demokratyczne Polskie –

ogólnonarodowe powstanie w trzech zaborach, uwłaszczenie chłopów;

• Gromady Ludu Polskiego – za upadek Polski winna jest szlachta

KRÓLESTWO POLSKIE PO POWSTANIU LISTOPADOWYM

W kraju działają: -

Centralizacja Poznańska;

Związek Plebejuszy;

Stowarzyszenie Ludu Polskiego;

ks. Piotr Ściegienny

PRACA ORGANICZNA

Koncepcja pracy

organicznej: legalne

inicjatywy, umacnianie świadomości narodowej, oświata wśród ludu

(Chłapowski, Marcinkowski – Bazar poznański,

Cegielski - fabryka)

ZABÓR AUSTRIACKI PO POWSTANIU LISTOPADOWYM

1846 – rabacja

galicyjska – chłopi (Jakub Szela)

wyrzynają szlachtę

polską oraz powstanie krakowskie

(Tyssowski,

Dembowski) stłumione

ZABÓR PRUSKI PO POWSTANIU LISTOPADOWYM

1848 – wiosna ludów – powstanie

wielkopolskie – Ludwik Mierosławski (Książ,

Miłosław, Sokołów) - klęska, ale polska

reprezentacja w sejmie pruskim

Powstanie styczniowe 1863 rok

Sytuacja międzynarodowa:

rozbudzenie nadziei niepodległościowych Polaków:

- klęski Rosji w wojnie krymskiej w Turcją i

odwilż posewastopolska (reformy Aleksandra II w Rosji)

- zjednoczenie Włoch

Powstanie styczniowe 1863

• demonstracje uliczne i nabożeństwa za

ojczyznę – tłumione przez wojsko rosyjskie – car przywraca stan wojenny

Powstanie styczniowe 1863

biali

wymuszanie ustępstw na carze poprzez bierny opór

czerwoni

przygotowania do walki zbrojnej o niepodległość

Powstanie styczniowe 1863

Aleksander Wielopolski:

lojalizm,

rozwój oświaty ,

oczynszowanie chłopów

Powstanie styczniowe 1863

bezpośrednia przyczyna wybuchu powstania

styczniowego – branka (nadzwyczajny pobór do wojska)

Powstanie styczniowe 1863

22 STYCZNIA 1863 ROK OGŁOSZENIE PRZEZ

CZERWONYCH WYBUCHU POWSTANIA

Manifest rządu narodowego wzywający Polaków i Litwinów do walki z carem i zapowiadający uwłaszczenie chłopów

Powstanie styczniowe 1863

działania partyzanckie – Langiewicz, Traugut, Hauke – Bosak

Sytuacja Polaków w zaborze rosyjskim po upadku powstania styczniowego

• 1864 – uwłaszczenie chłopów przez cara

• likwidacja odrębności politycznej, gospodarczej ziem polskich, wprowadzenie stanu wojennego i cenzury prewencyjnej

• wyższe stanowiska dla Rosjan; rosyjski językiem urzędowym

• zmiana nazwy Królestwo Polskie na Kraj Przywiślański

• rusyfikacja: rosyjski językiem wykładowym –

zamknięcie Uniwersytetu Warszawskiego a otwarcie rosyjskiej szkoły Głównej

Odpowiedź Polaków w zaborze rosyjskim:

• praca organiczna i praca u podstaw: rywalizacja z zaborcą na polu gosp. ; szerzenie wśród chłopów wiedzy o kulturze i historii Polski; organizacja kas zapomogowych, towarzystw rolniczych , itd.

• okres nazywany pozytywizmem warszawskim:

działalność Aleksandra Świętochowskiego, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa

• walka z analfabetyzmem, sieć czytelni, rozwój prasy, tajne nauczanie

Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym

Kulturkampf (walka o kulturę) represje wobec Kościoła

(ocenzurowanie kazań, wpływ państwa na obsadę stanowisk kościelnych, Niemiec

arcybiskupem gnieźnieńskim)

Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym

• walka z polskością w myśl hasła „wykorzenić”:

wysiedlanie Polaków bez obywatelstwa pruskiego (rugi pruskie); wykup ziemi od Polaków i organizowanie osadnictwa

niemieckiego (Komisja Kolonizacyjna);

germanizacja administracji, szkolnictwa, nazw;

działalność Hakaty (Związek Popierania Niemczyzny)

Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu

styczniowym

Sytuacja w zaborze pruskim po powstaniu styczniowym

• pruskie ustawodawstwo wyjątkowe: lekcje religii po niemiecku (1901);

• nakaz uzyskania zezwolenia na postawienie domu (1904);

• ustawa kagańcowa: nakaz używania niemieckiego podczas zgromadzeń publicznych

Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim:

walka o polskość w:

literaturze (M.

Konopnicka, Rota)

malarstwie (W. Kossak, Rugi pruskie)

szkolnictwie (1901 –

protest dzieci we Wrześni)

Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim:

• - idea pracy organicznej: towarzystwa

oświatowe i rolnicze; kasy pożyczkowe, banki;

różne formy spółdzielczości („Bazar”

poznański);

• - budzenie świadomości narodowej : na Śląsku – Karol Miarka (pismo „Katolik”); Wojciech

Korfanty („Górnoślązak”) na Mazurach –

Krzysztof Mrongowiusz. Wojciech Kętrzyński

Odpowiedź Polaków w zaborze pruskim

postawa Michała

Drzymały: zamieszkał w wozie cyrkowym, a

potem w jamie, ponieważ Niemcy

odmówili mu zezwolenia na budowę domu.

Sytuacja Polaków w zaborze austriackim:

• 1867r. – Statut Krajowy dla Galicji określający jej ustrój:

• namiestnikiem Agenor Gołuchowski

• w rządzie Austro – Węgier minister dla Galicji – Polak opiniujący projekty jej dotyczące

• Sejm krajowy: ordynacja oparta o cenzus

majątkowy, każda ustawa wymaga zgody cesarza;

• istnieje Wydział Krajowy zarządzający finansami, kulturą, gospodarką, budownictwem, opieka społ.

Sytuacja Polaków w zaborze austriackim

• Galicja ostoją polskości: język polski

urzędowy, polonizacja szkolnictwa, działalność uniwersytetów w Krakowie i Lwowie,

Politechniki Lwowskiej, ASP, teatry, obchody wielkich rocznic; rozkwit malarstwa (Jan

Matejko, Józef Chełmoński)

Ruch robotniczy i socjalistyczny:

• Wielki Proletariat (Ludwik Waryński) - cel:

wprowadzenie komunizmu na świecie;

• Polska Partia Socjalistyczna (PPS) – Józef

Piłsudski, Stanisław Wojciechowski,Bolesław Limanowski – cel: niepodległość Polski,

reformy społeczne: równość, wolność słowa i religii, prawo do strajku, republika

demokratyczna z parlamentem

Ruch robotniczy i socjalistyczny

• Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy – SDKPiL – Róża Luksemburg i Julian

Marchlewski: obalenie cara - rosyjska republika demokratyczna, utworzenie

ogólnoświatowej republiki socjalistycznej, odrzucenie walki o niepodległość, likwidacja własności prywatnej

• Polska Partia Socjalistyczna Galicji i Śląska (PPSD) – Ignacy Daszyński

Nurt nacjonalistyczny:

Narodowa Demokracja

(Endecja) – Roman Dmowski – najważniejsze są interesy narodu polskiego, prawa

mniejszości – drugorzędne; cel – odzyskanie niepodległości;

solidaryzm narodowy – współpraca warstw

społecznych w trzech zaborach

Ruch ludowy (chłopski)

Polskie Stronnictwo Ludowe – podział na PSL – Lewica i

PSL – Piast (Wincenty Witos) – poprawa życia chłopów,

niższe podatki, korzystne kredyty dla rolników

Kultura

pozytywizm, idea nauki i gruntownego

wykształcenia, praca u podstaw i organiczna,

Sienkiewicz, Wyspiański, Matejko – malarstwo historyczne impresjonizm, modernizm –

Młoda Polska: Żeromski, Reymont, Kasprowicz,