C zynnośCi higieniCzne
pielęgnaCyjne i opiekuńCze
Imię Nazwisko E-mail Telefon
k siążka należy do
C zynnośCi higieniCzne
pielęgnaCyjne i opiekuńCze
Autorzy RedaktoRpRowadzący
opRacowanieRedakcyjne
Recenzent
pRojektokładki
opRacowaniegRaficzne,
składi łamanie,
pRzygotowaniedo dRuku
wydawnictwo
isBn zdjęcia
dRuki opRawa
Agnieszka Rychlik, Iwona Pawluczuk Monika Nowicka
Magdalena Otlewska (www.bezbledu.pl)
Magdalena Skrzydlewska
978-83-943650-8-0
Michał Mularczyk oraz Fotolia®
Centrum Rozwoju Edukacji EDICON sp. z o. o.
ul. Kościuszki 57 61 ‒ 891 Poznań Wydanie I
CGS Drukarnia ul. Towarowa 3 62-090 Mrowino www.cgs.pl
Materiały edukacyjne obejmują zagadnienia zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz.U. 2012 poz. 184).
UKRYTY WYMIAR Krzysztof Kanclerski nowy@uwymiar.pl Zbigniew Andrzejewski
11 Planowanie, organizowanie i realizowanie działań opiekuńczych
11 Ocena stanu biopsychospołecznego pacjenta
11 Metody gromadzenia danych 13 Pomiar temperatury ciała 19 Pomiar tętna
22 Pomiar ciśnienia tętniczego 27 Pomiar oddechu
29 Pomiar wzrostu 30 Pomiar masy ciała
32 Wykreślanie temperatury i tętna na karcie gorączkowej 32 Ocena stanu biologicznego
32 Ocena stanu psychicznego 35 Ocena stanu społecznego
35 Ogólne zasady wykonywania zabiegów
35 Zasady ergonomii, bezpieczeństwa i higieny pracy 37 Zasady sanitarno-epidemiologiczne
42 Zasady etyki zawodowej
43 Etapy wykonania zabiegu
43 Czynności wstępne – przygotowawcze 43 Przygotowanie się opiekuna medycznego
43 Wykonanie higienicznego mycia i dezynfekcji rąk techniką Ayliffe’a 48 Przygotowanie sprzętu, otoczenia
48 Przygotowanie pacjenta i jego otoczenia
48 Czynności właściwe – wykonanie zabiegu zgodnie z algorytmem 49 Czynności końcowe – porządkowe
50 Udokumentowanie i ocena podjętych działań
51 Pytania kontrolne
s pis treśCi
s pis treśCi
53 Sposoby zaspokajania potrzeb pacjenta
53 Zaspokajanie potrzeby czystości
53 Higiena otoczenia chorego 54 Ścielenie łóżka pustego 62 Ścielenie łóżka z chorym 68 Zmiana bielizny osobistej 73 Zmiana bielizny pościelowej
86 Przygotowanie łóżka na przyjęcie chorego 88 Mycie i dezynfekcja stolików i łóżek 89 Higiena ciała chorego
89 Mycie chorego niesamodzielnego w łóżku – toaleta całego ciała 105 Kąpiel chorego w wannie
107 Kąpiel chorego pod prysznicem 107 Kąpiel pacjenta na łóżku kąpielowym 108 Kąpiel lecznicza
110 Mycie głowy choremu leżącemu
112 Mycie głowy przy użyciu miski pneumatycznej
116 Mycie głowy w pozycji wysokiej przy użyciu stolika „przyjaciel”
117 Założenie czepca przeciw wszawicy
122 Golenie zarostu twarzy chorego niesamodzielnego 125 Toaleta jamy ustnej
126 Toaleta u osoby z pełną lub częściową wydolnością samoobsługową 128 Toaleta jamy ustnej u ciężko chorego
131 Toaleta jamy ustnej u chorego nieprzytomnego
132 Zaspokajanie potrzeby odżywiania
132 Karmienie i pojenie doustne chorego niesamodzielnego 134 Karmienie chorego przez zgłębnik
139 Zaspokajanie potrzeby wydalania
139 Podawanie basenu i kaczki
146 Zmiana pieluchomajtek i wkładek urologicznych 152 Zmiana wkładek urologicznych i wkładek anatomicznych 153 Opróżnianie i zmiana worka na mocz
154 Opróżnianie worka na mocz 156 Wymiana worka na mocz 160 Cewniki i worki stomijne 160 Pielęgnacja cewnika Foleya
161 Wymiana cewnika zewnętrznego (uridomu) 164 Wymiana worka stomijnego
171 Opróżnianie worka stomijnego
172 Dobowa zbiórka moczu i bilans płynów 172 Dobowa zbiórka moczu
173 Bilans płynów
174 Zaspokajanie potrzeby ruchu i wypoczynku
174 Sposoby ułożenia chorego w zależności od stanu zdrowia 177 Układanie chorego w łóżku z zastosowaniem udogodnień 177 Rodzaje udogodnień
177 Najczęściej używane udogodnienia 180 Pozycje leżące
180 Pozycja leżąca na wznak – funkcjonalna (neutralna, płaska) 184 Pozycja leżąca na wznak z uniesionym tułowiem pod kątem 30°
185 Pozycje siedzące
186 Pozycja siedząca wysoka, tzw. Fowlera 189 Pozycja półsiedząca semi-Fowlera
189 Ułożenie chorego w pozycji siedzącej z pochyleniem 191 Pozycja wysoka z opuszczonymi kończynami dolnymi 192 Pozycje na boku
192 Ułożenie na boku zdrowym 195 Ułożenie na boku chorym
198 Ułożenie chorego w pozycji bocznej ustalonej (bezpiecznej) 200 Pozycja na brzuchu
203 Pozycje specjalne
203 Pozycja Trendelenburga – niskie ułożenie głowy
203 Pozycja anty-Trendelenburga – niskie ułożenie kończyn dolnych 204 Sposoby przemieszczania chorego niesamodzielnego w łóżku 206 Technika odwracania chorego na boki przez jedną osobę
208 Technika odwracania chorego na boki przez dwie osoby za pomocą podkładu 209 Technika przemieszczania chorego na brzeg łóżka
210 Technika przemieszczania chorego w górę łóżka przez jedną osobę 211 Technika przemieszczania chorego w górę łóżka przez dwie osoby 213 Pionizacja
216 Asekuracja
218 Technika sadzania chorego na wózku inwalidzkim 220 Zabezpieczenie chorego przed wypadnięciem z łóżka 220 Wykonywanie ćwiczeń biernych
222 Technika wykonywania ćwiczeń biernych
225 Zapewnienie choremu warunków do snu i wypoczynku 225 Bierna forma wypoczynku
227 Czynna forma wypoczynku
228 Zaspokajanie potrzeby oddychania
228 Ćwiczenia oddechowe
231 Nacieranie i oklepywanie pleców 234 Metody ułatwiające oddychanie 234 Tlenoterapia
234 Ułożenie chorego i zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu
235 Pytania kontrolne
237 Działania opiekuńcze
237 Zabiegi przeciwzapalne
238 Zabiegi z użyciem zimna 239 Okład zimny wysychający241 Okład chłodzący zmienny – zimno wilgotne 242 Worek z lodem i żele chłodzące
243 Zabiegi z użyciem ciepła
244 Kompres rozgrzewający wysychający 247 Termofor i żele rozgrzewające – ciepło suche 249 Bańki lekarskie
254 Podstawy bandażowania
255 Bandażowanie kończyny górnej 255 Technika bandażowania dłoni258 Technika bandażowania przedramienia 259 Technika bandażowania stawu łokciowego 261 Zakładanie chusty trójkątnej na kończynę górną 263 Bandażowanie kończyny dolnej
263 Technika bandażowania stawu skokowego 265 Technika bandażowania podudzia
266 Technika bandażowania stawu kolanowego 268 Bandażowanie głowy
268 Technika bandażowania głowy 270 Bandażowanie ucha
273 Profilaktyka powikłań wynikających z długotrwałego unieruchomienia
273 Powikłania ze strony układu krążenia i sposoby zapobiegania274 Zakrzepowe zapalenie żył
278 Powikłania ze strony układu oddechowego i sposoby zapobiegania 278 Zapalenie płuc
280 Powikłania ze strony narządu ruchu i sposoby zapobiegania 280 Atrofia mięśni
280 Przykurcze 281 Osteoporoza
283 Powikłania ze strony układu nerwowego i sposoby zapobiegania 283 Zaburzenia czucia
283 Labilność emocjonalna 285 Depresja
286 Powikłania ze strony układu pokarmowego i moczowego i sposoby zapobiegania
286 Wprowadzenie 287 Zaparcia
292 Zakażenia dróg moczowych
294 Nietrzymanie moczu (inkontynencja) 296 Zatrzymanie moczu
298 Częstomocz
299 Powikłania ze strony skóry i sposoby zapobiegania
299 Odleżyny306 Odparzenia
309 Rozpoznawanie problemów i potrzeb pacjenta na podstawie studium przypadku
310 Opis przypadku
312 Planowanie, organizowanie i realizowanie działań opiekuna medycznego na podstawie opisu przypadku
312 Opis przypadku 1 314 Opis przypadku 2
316 Aktywizacja pacjenta
318 Aktywizacja fizyczna 326 Aktywizacja psychiczna 331 Aktywizacja społeczna
332 Udział opiekuna medycznego w farmakoterapii 335 Pytania kontrolne
337 Załącznik 1 – Wzór karty gorączkowej 338 Załącznik 2 – Wzór skali Barthel 339 Załącznik 3 – Wzór skali Katza (ADL)
340 Załącznik 4 – Wzór arkusza gromadzenia danych o chorym oraz planowania działań opiekuńczo pielęgnacyjnych dla opiekuna medycznego 342 Załącznik 5 – Gimnastyka poranna
344 Załącznik 6 – Piramida Maslowa
345 Załącznik 7 – Planowanie i realizacja działań opiekuńczych (karta pracy) 346 Załącznik 8 – Trening samoobsługi dla pacjenta (chorego) po udarze mózgu
z porażeniem (niedowładem) połowiczym
348 Załącznik 9 – Zastosowanie technik muzycznych w terapii zajęciowej
352 Załącznik 10 – Bawmy się razem. Scenariusz zajęć aktywizujących dla seniorów
Książka powstała z myślą o kształceniu praktycznym przyszłych opie- kunów medycznych i o przygotowaniu ich do wykonywania zawodu.
Punktem wyjścia do jej opracowania była analiza podstawy programowej i programu nauczania dla kwalifikacji Z.4. Świadczenie usług opiekuń- czych osobie chorej i niesamodzielnej.
Idee przyświecające Autorkom to korelacja międzyprzedmiotowa i wy- korzystanie wiedzy teoretycznej w praktyce, a także zebranie w jednym miejscu informacji (zwłaszcza o algorytmach dla poszczególnych czyn- ności) dotąd rozproszonych po wielu źródłach. Autorki starały się, aby książka jak najlepiej odzwierciedlała ich wiedzę i doświadczenie zdobyte w trakcie wieloletniej praktyki zawodowej (zarówno pielęgniarskiej, jak i nauczycielskiej) i aby spełniała wymogi podstawy programowej.
Procedury i algorytmy wykonywania zabiegów opisano zgodnie z wy- maganiami egzaminu zawodowego, mogą więc być przydatne zarówno słuchaczom, jak i nauczycielom. Zdjęcia ilustrujące wybrane etapy poszczególnych zabiegów i czynności zostały wykonane w pracowni opiekuna medycznego i z pewnością pomogą uczniom w opanowaniu umiejętności.
Układ tematyczny książki może być planem pracy nauczyciela.
Atutem wyróżniającym tę publikację jest rozdział dotyczący aktywiza- cji podopiecznych. Opiekun medyczny oprócz wykonywania zabiegów higienicznych, pielęgnacyjnych i opiekuńczych organizuje czas wolny pacjentom. Ważne, aby podopieczni wykorzystali swój czas w sposób celowy, racjonalny i z korzyścią dla siebie.
Mimo że jest jedna podstawa programowa do nauczania zawodu opiekuna medycznego, to nie wszystkie zadania opiekunów i wymagania wobec nich (również na egzaminie zawodowym) są jednakowe we wszystkich placówkach. Dlatego w książce jest sporo miejsca na notatki rozszerza- jące czy doprecyzowujące niektóre zagadnienia. Wierzymy, że dzięki
o d a utorek
o d a utorek
bezcennej pracy nauczycieli przekazujących słuchaczom wiele dodat- kowych informacji wiedza adeptów będzie szeroka – książka nie zastąpi nauczyciela.
Liczymy na to, że publikacja okaże się znaczącą pomocą zarówno w prowa- dzeniu zajęć, jak i w samodzielnej nauce czy utrwalaniu wiedzy, a także że będzie cennym materiałem powtórkowym przed egzaminem zawodowym.
Wszelkie uwagi na temat książki będą niezwykle istotne, dlatego zachę- camy do przesyłania ich na adres mailowy podany na odwrocie.
Agnieszka Rychlik Iwona Pawluczuk
11
p lanoWanie , organizoWanie i realizoWanie działań
opiekuńCzyCh
Ocena stanu biopsychospołecznego pacjenta
Podmiotem pracy opiekuna medycznego są: pacjent (np. w domu pomocy społecznej) i osoby dla niego znaczące (np. w środowisku domowym).
Z tego powodu zakres danych, na których podstawie opiekun opracowuje swój plan opieki, jest zróżnicowany. W szpitalu najbardziej przydatne są dane medyczne: choroba podstawowa, choroby współistniejące, nie- pełnosprawność, aktualne dolegliwości psychosomatyczne. W domu pacjenta oprócz wyżej wymienionych informacji potrzebna jest jeszcze znajomość rodziny, jej wydolność opiekuńcza (kto opiekuje się pacjen- tem, jaką ma wiedzę, umiejętności i możliwości, np. fi nansowe, czasowe, miejscowe), sytuacja fi nansowa i mieszkaniowa (np. czy pacjenta stać na wykupienie recepty).
m
etody gRomadzenia danychGromadzenie informacji o podopiecznym i ocena jego stanu to podsta- wowe czynności związane z planowaniem i realizacją działań zawodowych opiekuna medycznego.
Ponieważ planowanie opieki jest procesem dynamicznym (zmienia się wraz ze zmianą stanu pacjenta), opiekun korzysta z różnych metod pozy- skiwania danych oraz dostosowuje swoje działania do aktualnej sytuacji.
Niektóre czynności wykonuje się jako wstępne, a inne – na bieżąco, dla- tego mówi się np. o obserwacji wstępnej, bieżącej i końcowej.
Podstawą planowania jakichkolwiek działań jest rozpoznanie problemów i potrzeb pacjenta. Aby rozpoznać potrzeby w zakresie opieki, opiekun medyczny gromadzi dane na podstawie:
• przeprowadzanego wywiadu,
• dokonywanych obserwacji i pomiarów,
• analizy dokumentacji.
p lanoWanie , organizoWanie i realizoWanie działań
opiekuńCzyCh
12
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
Należy pamiętać o przestrzeganiu zasady zachowania tajemnicy pozyska- nych danych oraz o udokumentowaniu ich w takiej formie, jaką przyjęto w danej placówce leczniczej lub opiekuńczej.
Wywiad
To rozmowa ukierunkowana na zebranie informacji o podmiocie opieki (pacjencie, jego rodzinie). Metoda ta jest uniwersalnym sposobem gro- madzenia danych, które mogą pochodzić od pacjenta lub innych osób, np. osobiście opiekujących się nim; nie zawsze podopieczny jest wia- rygodnym źródłem wiadomości (np. osoby z zespołami otępiennymi).
Wywiad zbierają wszyscy członkowie zespołu terapeutycznego: lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta, dietetyk i terapeuta zajęciowy. Opiekun medyczny powinien nawiązać kontakt z chorym i zebrać informacje potrzebne do opracowania planu opieki i zadać pytania o samopoczu- cie, nawyki higieniczne, przyzwyczajenia, stopień samoobsługi, rodzaj sprzętu pomocniczego itp.
Obserwacja
Niezwykle cenna metoda gromadzenia informacji o chorym ze spostrze- żeń zmysłowych, najczęściej zmysłem wzroku. Polega na „używaniu”
zmysłu wzroku i analizie spostrzeżeń. Obserwuje się zachowanie, wy- gląd, relacje społeczne, rodzinne itp., co pozwala na bieżącą ocenę stanu chorego. Dzięki wnikliwemu obserwowaniu objawów można podjąć na- tychmiastowe działania, np. udzielić pomocy w stanach zagrożenia życia.
Analiza dokumentacji
Dostarcza informacji przede wszystkim o jednostce chorobowej pacjenta, przebiegu leczenia czy wykonanych badaniach. Opiekun medyczny ko- rzysta z dokumentacji medycznej (np. historii choroby, karty wypisowej ze szpitala), dokumentów pracowników socjalnych (np. wywiadu w miejscu zamieszkania) i innych, istotnych dla procesu opieki. Analiza dokumen- tacji pozwala na określenie tożsamości pacjenta, miejsca zamieszkania (np. pacjent bezdomny), struktury rodziny oraz uzyskanie informacji o chorobie podstawowej i chorobach współistniejących. Opiekun opiera się nie tylko na istniejącej już dokumentacji, ale również tej uzupełnianej przez niego i innych opiekunów, np. karcie pielęgnacji chorego, karcie gorączkowej i innych typowych dla danego oddziału czy placówki waż- nych źródeł informacji.
13
P lanowanie , organizowanie i realizowanie działań oPiekuńczych
Wykonanie pomiarów
Wykonanie pomiarów podstawowych parametrów życiowych pozwala na ocenę stanu biologicznego pacjenta i wchodzi w zakres obowiązków opiekuna medycznego. Pomiarów dokonuje się zawsze przy przyjęciu chorego na oddział (oraz przy przyjęciu pod opiekę przez opiekuna w domu pomocy społecznej czy w opiece środowiskowej), a następnie w zależności od potrzeb także w trakcie pobytu podopiecznego w pla- cówce. Opiekun medyczny wykonuje pomiary: temperatury ciała, tętna, ciśnienia tętniczego, oddechów, masy ciała i wzrostu.
Pomiar temperatury ciała
Mierzenie temperatury ciała jest to określanie ciepłoty ciała człowieka za pomocą skali termometru.
Pomiaru temperatury ciała dokonuje się 2 razy dziennie: rano między 6.00 a 8.00 (zwyczajowo w warunkach szpitalnych) i wieczorem między 16.00 a 18.00. Taka metoda jest związana z dobowym biorytmem czło- wieka, ponieważ fizjologicznie w ciągu doby zmienia się temperatura ciała. W razie podejrzenia wzrostu lub znacznego spadku temperatury pomiary należy wykonywać częściej. Temperaturę ciała mierzy się meto- dami zewnętrznymi (pod pachą, w pachwinie, z czoła) lub wewnętrznymi (w odbycie, w pochwie, w ustach, w przewodzie słuchowym zewnętrznym).
Do pomiarów używa się termometrów elektronicznych, bezdotykowych lub z zawartością cieczy pomiarowej. Przy pomiarach w uchu, ustach, pochwie i odbycie należy używać jednorazowych nakładek lub indywi- dualnych termometrów.
WskazóWkadlaproWadzącegonauczyciela
Nauczyciele prowadzący uczą technik poszczególnych pomiarów, na zaliczeniu słuchacz wykonuje zlecone działania. Kolejność nie jest istotna, oprócz tej, że najpierw mierzymy tętno, potem ciśnienie tętnicze, kolejne pomiary – oddech, temperatura – dowolnie.
14
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
Cele zabiegu
Pomiaru temperatury dokonuje się dla ustalenia wysokości aktualnej cie- płoty ciała i stwierdzenia ewentualnych zaburzeń termoregulacji.
Materiały i środki
Do wykonania zadania będą potrzebne:
• termometr,
• miska nerkowata,
• środki ochrony osobistej (fartuch foliowy i rękawiczki jednorazowe),
• waciki, ręcznik papierowy lub lignina,
• środek do dezynfekcji sprzętu, np. 70% alkohol izopropylowy,
• taca zabiegowa,
• jeśli pomiar ma być wykonany w odbycie, dodatkowo – wazelina, lignina lub ręcznik papierowy,
• pawaran.
Zasady
W trakcie zabiegu należy przestrzegać następujących zasad:
• bezpieczeństwa – nie należy zostawiać pacjenta samego
podczas pomiaru (dotyczy to zwłaszcza pacjentów pobudzonych psychoruchowo),
• sprawdzenia stanu technicznego termometru przed pomiarem,
• użycia termometru dla jednego pacjenta – termometr musi być czysty i odkażony,
• prawidłowego czasu pomiaru (należy sprawdzić zlecenie lekarskie).
Algorytm ‒ kolejność wykonywania czynności
1. Oceń stan pacjenta i dokonaj wyboru miejsca pomiaru, zgodnie ze zleceniem lekarza lub pielęgniarki (w zależności od stanu pa- cjenta i używanego termometru opiekun sam może wyznaczyć miejsce pomiaru).
2. Zapytaj chorego o zgodę na wykonanie pomiaru temperatury.
3. Wykonaj czynności przygotowawcze: na tacy zgromadź materiały i sprzęt oraz umyj higienicznie ręce.
15
P lanowanie , organizowanie i realizowanie działań oPiekuńczych
4. Sprawdź stan techniczny termometru (strzepnij lub wyzeruj miernik).
5. Podejdź do łóżka chorego.
6. Zamknij okno i zasłoń łóżko parawanem.
7. Załóż fartuch i rękawiczki.
8. Zapewnij choremu wygodną pozycję siedzącą lub leżącą. Przy po- miarze w odbycie chory leży na boku z lekko ugiętymi kończynami w stawach biodrowych i kolanowych.
9. Odsłoń miejsce pomiaru.
10. Osusz pachę wacikami.
11. Podłóż termometr.
Zdj. 1. Pomiar temperatury termometrem elektronicznym pod pachą
16
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
12. Odczekaj czas pomiaru (w zależności od rodzaju termometru i miejsca pomiaru).
13. Odłóż termometr do miski nerkowatej.
14. Przykryj chorego i zapytaj go o samopoczucie.
15. Odsłoń parawan i otwórz okno.
16. Wykonaj czynności końcowe.
Metody Doustna
Umieść termometr pod językiem chorego, tak aby sensor termometru miał dobry kontakt z powierzchnią języka. Poproś chorego, żeby zamknął usta i oddychał przez nos. Przed pomiarem pacjent powinien powstrzymać się od jedzenia i picia.
DooDbytnicza
Jest to najbardziej wiarygodna metoda, dlatego szczególnie zalecana do wy- konania u małych dzieci. Ostrożnie wsuń natłuszczoną wazeliną końcówkę termometru na głębokość 2 centymetrów w otwór odbytniczy.
PodPachą
Osusz pachę ręcznikiem papierowym lub ligniną. Włóż termometr pod pa- chę, tak aby końcówka znajdowała się w środku dołu pachowego. Przywiedź ramię do tułowia.
termometrelektroniczny
Włóż końcówkę termometru, włącz termometr. Zaczekaj na sygnał końca po- miaru i odczytaj wynik.
TermomeTrelekTronicznynaPodczerwień
Przyłóż do czoła lub skroni, włącz, poczekaj na sygnał końca pomiaru.
termometrDouszny
Nałóż jednorazową nakładkę na końcówkę, włóż termometr do przewodu słu- chowego zewnętrznego (lekko pociągnij małżowinę uszną ku tyłowi), włącz.
Po sygnale końca pomiaru odczytaj wynik.
17
P lanowanie , organizowanie i realizowanie działań oPiekuńczych
17. Zdejmij rękawiczki (po dezynfekcji narzędzi).
18. Udokumentuj wynik pomiaru – zaznacz go na karcie gorączkowej lub w innej dokumentacji.
19. Nieprawidłowy wynik pomiaru zgłoś pielęgniarce.
Zdj. 2. Wykreślony wynik pomiaru temperatury na karcie gorączkowej
Materiał jednorazowy, tzn. nakładkę termometru, ręcznik papierowy, jedno- razową miskę nerkowatą, wrzuć do pojemnika na odpady medyczne skażone – czerwonego.
Termometr elektroniczny – umyj końcówkę pod bieżącą wodą (zwłaszcza gdy pomiar był wewnątrz ciała), zdezynfekuj, wytrzyj ręcznikiem papierowym, jednorazową nakładkę wyrzuć, a powierzchnię termometru przetrzyj płynem dezynfekcyjnym.
Osuszony termometr odłóż do szafy.
Termometry szklane (wypełnione rtęcią) zostały wycofane z użycia.
18
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
Uwagi dodatkowe
Przy mierzeniu temperatury w odbytnicy należy nakładkę termometru posmarować wazeliną i ułożyć chorego na boku z przygiętymi kolanami.
Dokonując wyboru miejsca pomiaru, opiekun musi pamiętać o różnicach w interpretacji wyniku. Temperatura mierzona w odbycie jest o 0,5 stop- nia wyższa niż mierzona pod pachą i o 0,3 stopnia wyższa niż mierzona w jamie ustnej. Używając zwykłego termometru, pod pachą należy mie- rzyć temperaturę około 10 minut, w odbycie – około 3 minut. Termometr elektroniczny wysyła sygnał dźwiękowy po zakończeniu pomiaru.
Pamiętaj! Poza czynnikami chorobotwórczymi na wzrost temperatury wpływają także: emocje, wysiłek fizyczny oraz II faza cyklu miesiączkowego.
Wartości prawidłowe temperatury – 36,0°C do 37,0°C.
Wartości nieprawidłowe:
• poniżej 36,0°C – temperatura subnormalna,
• 37,1 ‒ 38,0°C – stan podgorączkowy,
• 38,1 ‒ 39,0°C – gorączka umiarkowana,
• powyżej 39,1°C – wysoka gorączka.
Wartości skrajne:
• 26,0°C – dochodzi do porażenia ośrodka oddechowego i naczynioruchowego,
• 42,0 ‒ 43,0°C – zachodzi proces denaturacji białka.
Oba zaburzenia prowadzą do śmierci.
mojenotatki
...
...
...
...
...
...
19
P lanowanie , organizowanie i realizowanie działań oPiekuńczych
Pomiar tętna
Tętnem lub pulsem nazywamy uderzenia fali krwi o ścianę naczynia tęt- niczego, wywołane skurczem mięśnia sercowego. Tętno jest wyczuwalne w miejscach płytko przebiegających tętnic. Najczęściej pomiary tętna wykonuje się na tętnicy promieniowej lub szyjnej.
Najprostsza metoda, tzw. palpacyjna, polega na przyłożeniu trzech pal- ców – wskazującego, środkowego i serdecznego – w miejsce przebiegu tętnicy i liczeniu uderzeń przez minutę. Jeżeli tętno jest miarowe, do- brze wyczuwalne i napięte, można mierzyć przez 15 sekund i pomnożyć wynik razy 4.
W czasie badania ocenia się liczbę uderzeń na minutę – czyli częstość, siłę – czyli napięcie oraz miarowość – czyli rytm. Wszelkie zaburzenia świadczą o nieprawidłowościach w funkcjonowaniu układu sercowo-na- czyniowego lub towarzyszą innym chorobom.
W warunkach szpitalnych tętno mierzy się 2 razy dziennie razem z tem- peraturą, chyba że lekarz zaleci częstsze pomiary. Tętno oznacza się skrótem HR (ang. heart rate). Spotykany jest również zapis TT.
Cele zabiegu
Monitorowanie tętna.
Materiały i środki
Do wykonania pomiaru są potrzebne:
• taca,
• zegarek z sekundnikiem lub stoper,
• miska nerkowata,
• środki ochrony osobistej (fartuch foliowy i rękawiczki jednorazowe),
• parawan.
Zasady
1. W trakcie badania należy zapewnić pacjentowi:
• wygodną pozycję (siedzącą lub leżącą),
• spokój.
2. Nie należy mierzyć tętna bezpośrednio po wysiłku, po posiłku lub w napięciu emocjonalnym (wyjątek stanowią badania kardiolo- giczne i pomiar tzw. tętna wysiłkowego).
52
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
...
53
2
Zaspokajanie potrzeby czystości
Potrzeba czystości obejmuje zarówno ciało pacjenta, jak i jego otocze- nie. Jest ona różnie rozwinięta u poszczególnych pacjentów – od zbyt częstego mycia się, do braku takiej potrzeby. Zadaniem opiekuna jest pomoc choremu w utrzymaniu czystości, a jednocześnie kształtowanie prawidłowych nawyków higienicznych.
h
igiena otoczeniachoRegoOtoczenie chorego dzieli się, jak już wspomniano wcześniej, na bliższe i dalsze. Pomoc udzielona przez opiekuna medycznego w utrzymaniu hi- gieny otoczenia będzie zależała od samodzielności pacjenta, jego potrzeb, stanu zdrowia (np. będzie potrzebna częstsza zmiana bielizny pościelo- wej w czasie gorączkowania).
Czysta pościel, dobrze prześcielone łóżko mają znaczący wpływ nie tylko na samopoczucie chorego, ale również na zapobieganie powikłaniom związanym z długotrwałym unieruchomieniem. Do otoczenia należą także: stolik przyłóżkowy, łóżko, pomieszczenie (sala chorych), w któ- rym pacjent przebywa. W higienie otoczenia zwraca się więc uwagę na mikroklimat (temperaturę, ruch powietrza i wilgotność) panujący w po- mieszczeniu, kolor ścian i oświetlenie. Wszystkie te czynniki dają poczucie odprężenia lub pobudzenia i zmęczenia. Temperatura otoczenia zapew- niająca komfort chorych to 20 ‒ 22°C. Optymalne parametry wilgotności powietrza to 40 ‒ 60%, a ruchu powietrza – 0,15 ‒ 0,5 m / sek. Oświetlenie powinno być naturalne, ale oczywiście stosuje się także oświetlenie sztuczne, które powinno być równomiernie rozproszone, nie powinno dawać blasku ani nagrzewać pomieszczenia. Sala chorych powinna być wyposażona w oświetlenie ogólne (lampy sufitowe), miejscowe i nocne [red. B. Ślusarska, D. Zarzycka, K. Zahradniczek 2008].
s posoby zaspokajania potrzeb paCjenta
s posoby zaspokajania
potrzeb paCjenta
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
54
2
Ścielenie łóżka pustego Cele zabiegu
• zapewnienie pacjentowi wygody,
• zadbanie o estetykę otoczenia (bliższego),
• zapewnienie pacjentowi optymalnego samopoczucia,
• zapobieganie powikłaniom, np. przykurczom czy odleżynom,
• kształtowanie nawyków higienicznych [Ślusarska, Zarzycka, Zahradniczek 2008].
Materiały i środki
Do prawidłowego wykonania zabiegu potrzebne są:
• taca,
• miska nerkowata,
• środki ochrony osobistej (fartuch foliowy i rękawiczki jednorazowe),
• myjka do wymiatania okruchów.
Zasady
Podczas wykonywania zabiegu należy przestrzegać zasad:
• ergonomii, bhp, higienicznych i sanitarno-epidemiologicznych (opisanych wcześniej),
• prawidłowego ułożenia i naciągnięcia pościeli na łóżku,
• warstwowego ułożenia pościeli na krześle – zgodnie z kolejnością układania na łóżku.
Ponadto należy zwrócić uwagę na to, aby:
• w czasie ścielenia nie dotykać rękami swojej twarzy,
• nie wzniecać kurzu podczas zdejmowania pościeli i odwracania materaca,
• nie dotykać bielizną pościelową swojego ciała.
S poSoby zaSpokajania potrzeb pacjenta
55
2
Algorytm ‒ kolejność wykonywania czynności
1. Wykonaj higieniczne mycie i dezynfekcję rąk techniką Ayliffe’a.
2. Skompletuj przybory, sprzęt, materiały i środki do wykonania zabiegu.
3. Podejdź do łóżka i postaw tacę na stoliku przyłóżkowym.
4. Załóż fartuch i rękawiczki.
5. Odstaw stolik, aby ułatwić dostęp do łóżka.
6. Przystaw krzesło siedziskiem do dolnego szczytu łóżka.
7. Opuść wezgłowie.
8. Podłóż lewą rękę pod materac w miejscu ułożenia dodatkowego koca, prawą ręką obluźnij koc.
9. Zdejmij koc i odłóż go na krzesło.
10. Oburącz, trzymając z dala, zdejmij poduszki i ułóż je na krześle.
11. Podejdź do wezgłowia i prawą rękę podłóż pod materac.
12. Lekko unieś materac, a lewą ręką obluźnij prześcieradło.
13. Zmień ułożenie rąk, tj. lewą ręką lekko unieś materac, a prawą ob- luźniaj pościel, idąc w kierunku nóg.
14. Przejdź na drugą stronę łóżka.
15. Postępuj analogicznie, tj. od wezgłowia obluźniaj pościel prawą ręką, lekko unosząc materac, a lewą obluźniaj pościel.
16. Przejdź na drugą stronę łóżka (wróć na stronę, od której zacząłeś/
zaczęłaś).
17. Rozłóż zawinięcia kołdry od strony dalszej i bliższej.
18. Chwytając oburącz dolny brzeg kołdry, złóż ją na pół i jeszcze raz na pół.
19. Odłóż kołdrę na krzesło.
20. Lewą ręką uchwyć środek podkładu płóciennego, a prawą górny narożnik.
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
56
2
Zdj. 14. Zdejmowanie podkładu płóciennego
21. Złóż podkład na pół i jeszcze raz na pół (najlepiej techniką do siebie).
22. Odłóż podkład na krzesło brzegami w stronę łóżka.
23. Analogicznie zdejmij i odłóż podkład gumowy.
24. Lewą rękę podłóż pod prześcieradło na wezgłowiu.
25. Prawą ręką uchwyć je na wysokości kolan.
26. Zdecydowanym ruchem zdejmij prześcieradło, zwracając jedno- cześnie uwagę, aby nie dotykało podłogi.
27. Odłóż je na krzesło.
28. Myjką wymieć okruchy z materaca lub odwróć materac na drugą stronę od nóg do wezgłowia.
S poSoby zaSpokajania potrzeb pacjenta
57
2
Zdj. 15. Odwracanie materaca
29. Zabierz prześcieradło z krzesła takim chwytem jak poprzednio (tzn. przy zdejmowaniu).
30. W trakcie wykonywania czynności zwracaj uwagę na to, aby po- ściel była złożona prawą stroną do środka.
31. Rozłóż prześcieradło na materacu.
32. Wyrównaj dolny brzeg prześcieradła z materacem.
33. Zmarszcz w dłoniach górny brzeg prześcieradła i podciągnij ku górze.
34. Sprawdź czy prześcieradło jest dobrze naciągnięte i czy po obu stronach łóżka jest ta sama długość.
35. Prawą rękę podłóż pod materac u wezgłowia i lekko je unieś.
36. Lewą ręką podłóż u wezgłowia nadmiar prześcieradła pod materac.
37. Chwyć oburącz obydwie warstwy prześcieradła i zrób narożnik kopertowy.
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
58
2
Zdj. 16. Narożnik kopertowy – krok 1
Zdj. 17. Narożnik kopertowy – krok 2
S poSoby zaSpokajania potrzeb pacjenta
59
2
Zdj. 18. Narożnik kopertowy – krok3
Zdj. 19. Narożnik kopertowy – krok 4
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
60
2
38. Podłóż prześcieradło pod materac od wezgłowia do nóg.
39. Zabierz z krzesła podkład gumowy.
40. Połóż złożony podkład na bliższej połowie łóżka.
41. Odłóż górną warstwę i podłóż pod materac.
42. Zabierz z krzesła podkład płócienny.
43. Ułóż na podkładzie gumowym (podkład płócienny powinien być szerszy lub co najmniej takiej samej szerokości jak gumowy).
44. Podłóż górną warstwę podkładu pod materac.
45. Przejdź na drugą stronę łóżka i postępuj analogicznie.
46. Podłóż prześcieradło u wezgłowia.
47. Naciągnij prześcieradło.
48. Wykonaj narożnik kopertowy.
49. Podłóż prześcieradło pod materac.
50. Wyjmij spod podkładu płóciennego część podkładu gumowego i podłóż pod materac.
51. Podłóż pod materac część podkładu płóciennego.
52. Przejdź na drugą stronę łóżka, zabierając z krzesła kołdrę rozło- żoną na rękach.
53. Ułóż kołdrę na łóżku na około ⅔ długości (równo z podkładami).
54. Rozłóż kołdrę.
55. Podłóż brzegi kołdry z jednej i drugiej strony łóżka.
56. Podłóż dolny brzeg kołdry pod materac.
57. Po kolei zabierz z krzesła poduszki.
58. Delikatnie je strzepując, ułóż jedną na drugiej.
59. Zabierz koc z krzesła i rozłóż na łóżku.
60. Zawiń dolną warstwę pod dolny brzeg materaca.
61. Wykonaj z obu stron narożnik kopertowy.
62. Zwiń koc na 3 części.
S poSoby zaSpokajania potrzeb pacjenta
61
2
63. Podłóż z obu stron wszystkie warstwy koca pod materac.
64. Ustaw krzesło na poprzednie miejsce.
65. Przystaw stolik przyłóżkowy.
66. Zdejmij rękawiczki i odłóż je do miski nerkowatej.
67. Wykonaj dezynfekcję rąk.
68. Załóż świeże rękawiczki.
69. Wyrzuć brudne rękawiczki z miski nerkowatej do odpadów medycznych.
70. Zdezynfekuj miskę i tacę.
71. Odłóż je na właściwe miejsce do szafy.
72. Zdejmij fartuch i wyrzuć do odpadów medycznych.
73. Zdejmij rękawiczki.
74. Wykonaj higieniczne mycie rąk.
75. Udokumentuj wykonaną czynność, np. w indywidualnej karcie pie- lęgnacji chorego.
Uwagi dodatkowe
Nabycie umiejętności ścielenia łóżka pustego jest bazą do kolejnych zabiegów, tzn. ścielenia łóżka z chorym i zmiany bielizny pościelowej.
W praktyce łóżko puste ścieli się wtedy, gdy pacjent opuści łóżko z po- wodu badań, zabiegu operacyjnego, przebywania w świetlicy szpitalnej itp.
mojenotatki
...
...
...
...
...
...
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
308
3
Postępowanie z odparzeniami
Postępowanie opiekuna z powstałymi już odparzeniemi:
• profilaktyka jak wyżej,
• zgłaszanie pielęgniarce lub lekarzowi powstanie odparzenia, aby jak najszybciej podjąć leczenie, zwłaszcza gdy doszło do nadkażenia florą grzybiczą (zapach drożdży z rany, krostki i grudki występujące najczęściej na obrzeżu rany) lub bakteryjną (nadżerki, czyli ubytki skóry, pokryte miodowo żółtym strupem, pęcherzyki). Lekarz zleci odpowiednie leki w postaci maści lub pudrów. Przed zastosowaniem leku należy dokładnie oczyścić wnętrze rany roztworem 0,9% NaCl, a skórę dookoła obmyć wodą z mydłem. Na jałowy gazik nałożyć zlecony lek i przyłożyć do rany, przykryć czystym gazikiem i umocować np. bandażem samoprzylepnym lub dzianym;
• wietrzenie miejsc odparzonych i takie ułożenie pacjenta, aby powietrze docierało do zmienionego miejsca,
• fałdy skóry rozdzielić gazikiem lub gazą;
• miejsce pod biustem – zabezpieczenie zmiany lekiem z gazikiem i założenie biustonosza, ramiączka należy tak uregulować, aby biust nie opadał, dolne przednie brzegi biustonosza trzeba zabezpieczyć gazą;
• kontrola stanu zmiany, dokumentowanie stanu odparzenia i zabiegów w dokumentacji medycznej.
mojenotatki
...
...
...
...
...
...
D ziałania opiekuńcze
309
3
Rozpoznawanie problemów i potrzeb pacjenta na podstawie studium przypadku
Potrzeba jest to stan deprywacji, czyli odczuwania braku czegoś.
Najczęściej przytaczaną kategorią potrzeb jest hierarchia według Abrahama Maslowa (por. załącznik 6).
Problem – to trudność, sytuacja lub objawy chorobowe odczuwane przez chorego. Problemami mogą być: ból, strach, ograniczona sprawność ru- chowa, obniżony nastrój itp. Do określenia problemów pacjenta konieczne jest zgromadzenie danych o jego stanie biologicznym (stan poszcze- gólnych narządów, sprawność fizyczna, możliwości lokomocyjne, wiek), społecznym (wykonywany zawód, pełnione role społeczne, np. bycie matką, status społeczno-ekonomiczny, wsparcie rodziny lub instytucji, struktura rodziny i rodzinne więzi emocjonalne, wydolność opiekuńcza rodziny), psychicznym (adaptacja do niepełnosprawności, do przebywa- nia w placówce opiekuńczej, stany depresyjne, lękowe, sposoby radzenia sobie z trudnościami).
Ze względu na formułę egzaminu zawodowego uzasadnione jest naby- cie umiejętności planowania i realizowania działań opiekuńczych. Każde racjonalne planowanie rozpoczyna się od postawienia diagnozy, czyli roz- poznania. Zadaniem opiekuna medycznego jest rozpoznanie problemów i potrzeb pacjenta oraz określenie celów działań i czynności, a następnie podjęcie działań opiekuńczych, zabiegów higienicznych itp.
W czasie zajęć praktycznych do planowania i realizowania działań opie- kuńczych można wykorzystać arkusz gromadzenia danych o chorym i plan realizacji zamieszczony w załączniku 4.
Poniżej zaprezentowano opis przypadku, który można wykorzystać do ćwiczenia planowania i realizowania działań opiekuńczych.
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
310
3
o
pispRzypadkuNa oddziale neurologicznym przebywa 68-letni Franciszek Janik. Cztery dni temu uległ udarowi mózgu, został przywieziony przez zespół ratow- nictwa medycznego z domu, gdzie leżał kilka godzin; zespół wezwała opiekunka.
Obecnie jest unieruchomiony (pacjent leżący), nie wychodzi z łóżka. Ma za- łożony cewnik Foleya z powodu obserwacji diurezy dobowej. Prawa strona ciała jest objęta niedowładem wiotkim. Chory ma problem ze zmianą pozycji ciała w łóżku, jedzeniem (nie je samodzielnie, krztusi się) oraz wykonywaniem czynności higienicznych. Chory nie komunikuje potrzeby oddawania stolca, dlatego zanieczyszcza się, ma więc założone pielucho- majtki. Kontakt jest utrudniony z powodu afazji ruchowej. Z tego powodu chwilami jest agresywny, jest też płaczliwy i apatyczny.
Parametry życiowe dzisiejsze to:
RR 170/120, HR 96 ud./min., temperatura rano 37,80C.
Problemy
1. Franciszek Janik, 68 lat, przebywa na oddziale neurologicznym.
2. Czwarta doba po udarze mózgu.
3. Nie wychodzi z łóżka – pacjent unieruchomiony, pacjent leżący.
4. Ma założony cewnik Foleya w celu monitorowania ilości moczu, kontrolowania diurezy – pacjent cewnikowany.
5. Ma założone pieluchomajtki ze względu na nietrzymanie stolca.
6. Jest narażony na odleżyny z powodu unieruchomienia, inkontynen- cji, afazji.
7. Niedowład prawostronny wiotki.
8. Pacjent niesamodzielny, z ograniczoną samodzielnością w wykony- waniu takich czynności, jak:
• zmiana pozycji ciała,
• spożywanie posiłków/krztusi się,
• higiena ciała.
9. Nie komunikuje potrzeb fizjologicznych ze względu na zaburzenia mowy.
D ziałania opiekuńcze
311
3
10. Utrudniony kontakt werbalny, afazja ruchowa.
11. Obniżony nastrój, apatia i płaczliwość, chwilowa agresja.
12. Nieprawidłowe, podwyższone wartości temperatury, tętna i ciśnie- nia tętniczego krwi, stan podgorączkowy, przyspieszone tętno, nadciśnienie tętnicze.
Potrzeby
1. Potrzeba bezpieczeństwa – sytuacja choroby i strach, utrudniona komunikacja, brak możliwości zwerbalizowania potrzeb, podwyż- szone, nieprawidłowe parametry życiowe.
2. Potrzeba ruchu – ograniczona samodzielność w poruszaniu się.
3. Potrzeba czystości – brak samodzielności w wykonywaniu czynno- ści higienicznych.
4. Potrzeba odżywiania – brak możliwości samodzielnego spożywania posiłków.
5. Potrzeba autonomii – ograniczona możliwość decydowania o sobie.
6. Potrzeby afiliacji – uczuciowe, potrzeba kontaktów społecznych.
mojenotatki
...
...
...
...
...
...
...
...
C zynnośCi higieniCzne , pielęgnaCyjne i opiekuńCze
312
3
Planowanie, organizowanie i realizowanie działań opiekuna medycznego na podstawie opisu
przypadku
Planowanie i realizacja działań podlega pewnym prawom i zasadom.
Podstawą planu opieki nad chorym powinny być prawidłowo rozpoznane potrzeby i problemy pacjenta. Opiekun medyczny planuje i realizuje dzia- łania mające na celu zaspokajanie potrzeb pacjenta, diagnozuje jego stan w zakresie stopnia samodzielności, deficytów samoopieki, występowa- nia problemów i potrzeb.
Plan powinien być realny, oparty na diagnozie, elastyczny, tzn. realizacja pewnych działań możliwa jest np. w innym czasie lub w innych warun- kach. Przykład: z powodu wystąpienia gorączki kąpiel pacjenta w wannie została przełożona na inny dzień.
Opiekun medyczny pracuje w zespole terapeutycznym i swoje działa- nia dostosowuje do rytmu pracy na oddziale i do zadań innych członków tego zespołu.
o
pispRzypadku1
Pacjent Zenon Kowalski lat 72, przebywa w oddziale opiekuńczym.
Choruje na chorobę Parkinsona. W domu często potykał się i upadał, co powodowało uszkodzenia ciała. Porusza się przy asekuracji opiekuna i za pomocą balkonika, ale bardzo niechętnie wychodzi z łóżka, spędza w nim prawie cały czas. Pacjent chwilami zastyga w bezruchu, ma pro- blemy z rozpoczęciem ruchu, chodzi, nie odrywając stóp od podłoża. Mówi niewyraźnie, chwilami niezrozumiale. Z powodu drżenia rąk i osłabienia mięśni ma problem ze spożywaniem posiłków (często się krztusi), czyn- nościami higienicznymi oraz z ubieraniem się. Chory nie trzyma moczu ani stolca, dlatego ma założone pieluchomajtki; występuje średnie ry- zyko powstania odleżyn. U pacjenta występują zaburzenia intelektualne o charakterze otępiennym, tzn. chwilowe zaburzenia orientacji co do miej- sca pobytu, zaburzenia pamięci w znacznym stopniu, obniżony poziom zainteresowań i aktywności. Pacjent przesypia większość dnia, w nocy natomiast jest aktywny, wychodzi z łóżka i błądzi po oddziale.
D ziałania opiekuńcze
313
3
Problemy i potrzeby
pacjenta Cele działań opiekuńczych Czynności opiekuna medycznego
• znacznie ograniczona samodzielność w wy- konywaniu czynności higienicznych, spożywa- niu posiłków (często się krztusi), ubieraniu się
• ograniczona samodziel- ność w poruszaniu się (tendencje do upadków, chód posuwisty, chwilowy bezruch)
• zaburzenia mowy, mowa bełkotliwa
• drżenie rąk, osłabienie mięśni
• nietrzymanie moczu i stolca
• ryzyko wystąpienia od- leżyn
• zaburzenia pamięci i orientacji
• niski poziom aktywności i zainteresowań
• niska aktywność w ciągu dnia
• pobudzenie psychoru- chowe w nocy
• deficyt w zaspokajaniu potrzeb:
bezpieczeństwa, afiliacji, kontaktów społecznych, ruchu, odżywiania, działa- nia, czystości, wydalania
• zaspokojenie potrzeb od- żywiania i czystości przez pomoc w wykonywaniu czynności samoobsługo- wych
• zapewnienie bezpie- czeństwa i kontaktów społecznych
• usprawnienie komunikacji z pacjentem
• aktywizacja w ciągu dnia
• zapobieganie powstawa- niu odleżyn
• stymulacja procesów po- znawczych (orientacji i pamięci)
• stworzenie odpowiednich warunków do snu i wypo- czynku w nocy
• ocena stopnia samodziel- ności i ogólnego stanu pacjenta
• wykonywanie czynno- ści higienicznych (toaleta ciała, zmiana pielucho- majtek, zmiana bielizny osobistej i pościelowej)
• karmienie chorego (zapo- bieganie krztuszeniu się)
• ubieranie i rozbieranie chorego
• pionizacja i asekuracja chorego (korzystanie ze sprzętu pomocniczego, np. balkonika, wózka in- walidzkiego itp.)
• zapobieganie wypadnię- ciu z łóżka (zaciąganie bocznych barierek)
• prowadzenie treningu sprawności intelektualnej oraz podtrzymywanie za- interesowań
• zachęcanie do udziału w terapii zajęciowej
• okazywanie wspar- cia emocjonalnego pacjentowi, również przez komunikaty niewerbalne, w sytuacji wysyłania przez chorego niezrozu- miałych komunikatów
• zachęcanie
do wykonywania ćwiczeń, przyjmowania wyprosto- wanej sylwetki
• zapobieganie odleżynom przez dbanie o higienę ciała, częstą zmianę po- zycji w łóżku, stosowanie udogodnień
342
ZESTAW ĆWICZEŃ DLA OSÓB STARSZYCH
FORMA: indywidualna lub grupowa CZAS TRWANIA: 15 minut
OPRACOWANIE: mgr Agnieszka Rychlik
LEGENDA
Pw – pozycja wyjściowa Kkd – kończyny dolne – nogi Kkg – kończyny górne – ręce
ĆWICZENIA ODDECHOWE Pw – siad na krześle
• na raz – wdech nosem, wydech ustami – 6 powtórzeń (6×)
ĆWICZENIA GŁOWY
Pw – siad na krześle, głowa prosto
• na raz – skłon głowy, na dwa – powrót do Pw – 6×
• na raz – odchylenie głowy, na dwa – powrót do Pw – 6×
• na raz – skręt głowy w prawo, na dwa – powrót do Pw, na trzy – skręt głowy w lewo, na cztery powrót do Pw – 6×
• na raz – pochylenie głowy w prawy bok, na dwa – powrót do Pw, na trzy – pochylenie w lewy bok, na cztery – powrót do Pw – 6×
ĆWICZENIA KOŃCZYN GÓRNYCH Pw – siad na krześle, ręce wzdłuż tułowia
• na raz – wzniesienie Kkg przodem w górę i wdech, na dwa – opuszczenie Kkg i wydech – 6×
• na raz – wzniesienie Kkg bokiem w górę i wdech, na dwa – opuszczenie Kkg i wydech – 6×
• ręce w przód – naprzemienne zginanie nadgarstków: grzbietowe i dłoniowe – 6×
• ręce w przód – naprzemienne zginanie i prostowanie Kkg w stawach łokciowych – 6×
• ruch obrotowy dłoni – „wkręcanie żarówek”
załącznik 5
Gimnastyka poranna
343
ĆWICZENIA KOŃCZYN DOLNYCH
Pw – siad na krześle, stopy oparte na podłodze
• noga prawa – wyprost, zginanie podeszwowe i grzbietowe stopy – 6×
• noga lewa – wyprost, zginanie podeszwowe i grzbietowe stopy – 6×
• naprzemienny wyprost Kkd w stawie kolanowym – 6×
• naprzemienne wymachy nóg z dołączeniem rąk – prawa noga, lewa ręka i odwrotnie – po 6×
ĆWICZENIA POŚLADKÓW Pw – siad na krześle
• napinanie i rozluźnianie pośladków – 6×
ĆWICZENIA TUŁOWIA Pw – siad na krześle
• Kkg w przód – skręty tułowia w prawo i lewo w płaszczyźnie poprzecznej – 6×
• Kkg wzdłuż tułowia – skłon tułowia w lewo i prawo w płaszczyźnie czołowej – 6×
• ćwiczenia oddechowe – 6×
UWAGI METODYCZNE
Przed ćwiczeniami pomieszczenie powinno być przewietrzone, pacjent ubrany w luźny, niekrępujący ruchów strój.
Polecenia powinny być przekazane krótko i zwięźle. Tempo dostosowane do ćwiczących. Należy wystrzegać się zbyt głębokich oddechów, gdyż można doprowadzić do hiperwentylacji. Prowadzący stoi naprzeciw ćwiczących, pokazuje ćwiczenie i wykonuje razem z nimi. W czasie ćwiczeń prowadzący obserwuje ćwiczących.
344
załącznik 6
Piramida Maslowa
345 PLANOWANIE I REALIZACJA DZIAŁAŃ OPIEKUŃCZYCH (KARTA PRACY) DataWykaz problemów i potrzeb pacjenta
Cele działań opiekuńczychDziałania higieniczne, opiekuńcze, pielęgnacyjne Wykaz sprzętu, materiałów i środków Wykaz czynności związanych z segregacją odpadów Uwagi do realizacji działań załącznik 7
Planowanie i realizacja działań opiekuńczych (karta pracy)
