Język polski zagadnienia do opracowania

(1)

Język polski zagadnienia do opracowania

klasa 1a LO , 16.04-17.04 .2020 r.

3h

Temat : Odrodzenie-nowa interpretacja antyku (2h)

1. Nazwa epoki

Funkcjonują dwie nazwy epoki: renesans i odrodzenie. Termin renesans pochodzi od

francuskiego słowa, które oznacza powtórne narodziny. Po raz pierwszy tego sformułowania użył w XVI wieku Giorgio Vasari , włoski historiograf sztuki.

Słowo renesans wskazuje na odrodzenie kultury i literatury antycznej, które łączyło się z zainteresowaniem człowiekiem i uznaniem go za ośrodek i cel działań poznawczych ( Człowiek miara wszechrzeczy). W filozofii koncepcja ta została nazwana

antropocentryzmem ( człowiek w centrum zainteresowań ) 2 .Cechy antropocentryzmu :

- jest istotą najbardziej rozwiniętą we wszechświecie przyrody, nadaje sens rzeczywistości -jest niepowtarzalny i wyjątkowy wśród innych bytów

3. Chronologia epoki

Najwcześniej pojawi się we Włoszech -od 2 połowy XIV wieku do końca wieku XVI.

Prekursorem włoskiego renesansu jest poeta Francesco Petrarka.

Za wydarzenia rozpoczynające renesans w Europie Zachodniej uznaje się: wynalezienie ruchomej czcionki przez Jana Gutenberga 1440 lub 1450), odkrycia geograficzne-zwłaszcza odkrycie Ameryki (Nowego Świata) przez Krzysztofa Kolumba( 1492), upadek cesarstwa wschodniorzymskiego w 1453r. ( zdobycie Konstantynopola przez Turków).

W Polsce odrodzenie rozpoczęło sie na początku XVI wieku. Epokę tę nazywamy złotym wiekiem, ponieważ Polska była wówczas potęgą polityczną i gospodarczą.

W przeciwieństwie do Europy, to szlachta a nie mieszczaństwo stała się przeciwwagą dla władzy królewskiej. Polska słynęła z tolerancji religijnej, wykształcił się odłam kalwinizmu -arianizm. Arianie-Bracia Polscy nawoływali do przestrzegania podstawowych zasad etyki ewangelicznej(ubóstwo, braterstwo, sprawiedliwość i pokoju), a na znak pokojowej postawy nosili drewniane miecze. Koniec epoki przypada na początek XVII w.

4. Epoka wielkich odkryć

(2)

Odrodzenie często jest określane w ten sposób, ponieważ w tym czasie dokonały się przełomowe wydarzenia w takich dziedzinach jak: astronomia, fizyka, matematyka, inżynieria.

Mikołaj Kopernik w dziele O obrotach sfer niebieskich udowodnił sformułowaną przez siebie teorię heliocentryczną( Ziemia obraca sie wokół Słońca ).

Od XV wieku człowiek systematycznie odkrywa i poznaje świat. Vasco da Gama opłynął Afrykę i dotarł do Indii, Ferdynand Magellan opłynął kulę ziemską, Krzysztof Kolumb odkrył Amerykę (1492).

Przełomowym wynalazkiem jest odkrycie prasy drukarskiej, dzięki czemu książka stał się tańsza i bardziej dostępna niż w średniowieczu( księgi były przepisywane)

5. Humanizm renesansowy

Humanizm ( od słowa humanus -ludzki) to najważniejszy dla epoki prąd umysłowy.

Koncentrował sie na sprawach człowieka, jego godności i wolności. Hasłem przewodnim stały sie słowa rzymskiego poety Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce. Propagowano rozwój intelektualny i kulturowy. Humaniści interesowali się literaturą, sztuką, filozofią, prawem, etyką, a także medycyną.

Pełne zrozumie dzieł starożytnych było możliwe dzięki czytaniu dzieł klasycznych w językach oryginalnych, dlatego humanista powinien znać łacinę , grekę i hebrajski.

Nawiązywano do idei starożytnych artystów, filozofów, myślicieli zgodnie z hasłem ad fontes ( do źródeł ).Dążenie do tego, aby dorównać antycznym wzorom, przyczyniło się do rozwoju gatunków literackich o antycznym rodowodzie. Artysta miał ukazać nowy

uporządkowany świat w oparciu o zasadę mimesis ( naśladowanie, imitowanie rzeczywistości) decorum (zasada stosowności treści i formy).

Humanista renesansowy :

 zna języki obce

 zna dorobek starożytnych Greków i Rzymian

 wszechstronnie wykształcony

 patriota

 otwarty na świat

 podróżuje 6. Reformacja

W XVI wieku w Europie rozwinął sie ruch religijno-społeczny zwany reformacją (od łac.

zmiana ), mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Uznano wyższość Pisma Świętego nad autorytetem Kościoła jako instytucji. Proponowano odrzucenie niektórych dogmatów, zalecano indywidualne czytanie i interpretowanie Biblii. Reformację zapoczątkował Marcin Luter, który w 1517 w Wittenberdze ogłosił 95 tez, w który potępił zepsucie moralne

(3)

i bogacenie Kościoła czy odpuszczanie grzechów za pieniądze( handel odpustami i relikwiami świętych).

Ruchy reformatorskie rozwijały sie także w innych krajach Europy. We Francji i Szwajcarii reformatorem był Jan Kalwin. W Anglii za panowania Henryka VIII wykształci się

anglikanizm. Efektem reformacji było rozbicie chrześcijaństwa na kościół katolicki i protestancki. Reformacja przyczyniła się do tego, że coraz częściej tłumaczono Biblie na języki narodowe. Protestanci nie podlegają papieżowi . Wyznania protestanckie to:

luteranizm, kalwinizm, anglikanizm.

7. Wielcy ludzie renesansu : Leonardo da Vinci

Erazm z Rotterdamu Mikołaj Kopernik Michał Anioł Rafael 8. Literatura

W literaturze odrodziła się łacina klasyczna, twórcy sięgali do motywów, gatunków

antycznych oraz utworów Wergiliusza, Horacego i Cycerona. Popularnymi gatunkami o rodowodzie antycznym były: tragedia, komedia, pieśń, hymn. Nowe gatunki: fraszka, sonet. Renesans był epoka dwujęzyczną - początkowo twórcy posługiwali się łacina , później pisano w językach narodowych

9. Sztuka renesansu:

Cechowała się harmonią formy i statycznością i jasnością konstrukcyjną ( dotyczyło to głównie architektury).

W malarstwie odkrytą perspektywę dzięki której można było odwzorowywać rzeczywistość, stosowano światłocienie( modelowano w ten sposób postać i przestrzeń ), tematyka

mitologiczna współistniała z motywami chrześcijańskimi.

Rzeźba-dążono do jak najwierniejszego naśladowania rzeczywistości( znajomość anatomii, proporcje)

Praca domowa

Przeczytaj tekst Człowiek renesansu, s.13, odpowiedz na pytania1-5, s.13.

Zobacz - Miniprzewodnik - wielcy ludzie renesansu i napisz notatkę na ich temat.

( s.14-15)

zobacz - Główne idee renesansu s.16-17

(4)

zobacz również :

https://www.youtube.com/watch?v=MCXwHUwjlZw https://www.youtube.com/watch?v=8ZSs5gGGSrk https://www.youtube.com/watch?v=24FczfHWJH4 https://www.youtube.com/watch?v=bPq2KpEp0qs https://www.youtube.com/watch?v=MfPYF_s5Opc https://www.youtube.com/watch?v=tZZkwnh5pcE

Temat : Człowiek w centrum - filozofia renesansu. Renesansowa koncepcja człowieka.(1h)

1.Wprowadzenie

W renesansie stworzoną koncepcję człowieka. Człowiek jako istota najdoskonalsza po Bogu może wpływać na swój los, ma wolną wolę i godność. ta humanistyczna koncepcja zakładała, że dążenie do szczęścia, które zależało wyłącznie od człowieka, jego moralności, cnotliwego życia i umiejętności zachowania wewnętrznej harmonii. Według humanistów celem życia jest służenie wspólnemu dobru społecznemu, a także dążenie do rozwijania się, zaspokajania ciekawości świata oraz sięgania źródeł kultury.

Człowiek renesansu oznacza osobę wszechstronną o rozległych zainteresowaniach i umiejętnościach.

2. Przeczytaj uważnie fragment tekstu O godności człowieka Givaniego Pico della Miirandola, s.19

Mowa o godności człowieka (1486) to wykład filozoficzno-literacki na temat pozycji

człowieka we wszechświecie. Stanowi manifest nowożytnego humanizmu uznający wolność za podstawowy fundament natury człowieka.

3. Odpowiedz na pytania :

 w jaki sposób Mirandola określa człowieka (akapit1)?

 kim jest Bóg i czym jest świat wg autora mowy?

 w jakim celu, zdaniem Mirandoli, Bóg stworzył człowieka? dlaczego umieścił go we wszechświecie?

 jak autor ocenia Boga?

 wyjaśnij, jak rozumiesz użyte przez autora stwierdzenie, że natura człowieka nie ma określonego kształtu

(5)

 wyjaśnij sens metafory ,że człowiek jest rzeźbiarzem samego siebie

 na czym polega antropocentryzm myśli zawartej w omawianym fragmencie tekstu?

 czy uważasz, że człowiek zasługuje na określenie homo faber ( człowiek rzemieślnik)?

4 . Interpretacja Pieśni o dobrej sławie Jana Kochanowskiego ( tekst poniżej) Przeczytaj uważnie tekst i odpowiedz na pytania :

wskaż słowo klucz- wskazujące na główną myśl utworu oraz epitety, które to słowo określają

powiedz, na czym wg podmiotu lirycznego, polega wyjątkowość człowieka, kto zasługuje na to miano?

jakiemu celowi ma służyć zabieganie o dobrą sławę ?

w jaki sposób można przyczynić sie do pożytku dobra spólnego?

jaką funkcję spełniają w tekście pytania retoryczne ?

Praca domowa ( 1 wybrany temat), termin odesłania pracy-20 kwietnia 2020r.

1. Porównaj wizję Boga i człowieka w mowie Mirandoli i w Wyznaniach świętego Augustyna. Weź pod uwagę :

 rolę Boga

 miejsce człowieka we wszechświecie

 możliwości człowieka

 stosunek człowieka do Boga Wnioski zapisz w dowolnej formie !

2. Jaki naprawdę jesteś człowieku? Porównanie wizerunku istoty ludzkiej w wybranym tekście poetyckim z wersją Mirandoli i Kochanowskiego (Pieśń XIX , z Ksiąg wtórych ) Pieśń XIX ( Pieśń o dobrej sławie )

Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy Chciał ze mną dobrą tylko sławę mieć na pieczy, A starać sie, ponieważ musi zniszczeć ciało, Aby imię przynamniej po nas tu zostało?

I szkoda zwać człowiekiem, kto bydlęce żyje, Tkając lejąc w się wszytko, póki zstawa szyje;

Nie chciał nas Bóg położyć równo z bestyjami:

Dał nam rozum, dał mowę, a nikomu z nami.

Przeto chciejmy wziąć przed sięmyśli godne siebie, Myśli ważne na ziemi, myśli ważne w niebie;

Służmy poczciwejsławie, a jako kto może, Niech ku pożytku dobra spólnego pomoże.

(6)

Komu dowcipu równo z wymową dostaje, Niech szczepi miedzy ludźmi dobre obyczaje;

Niechaj czyni porządek, rozterkom zabiega, Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzega.

A ty, coć Bóg dał siłę i sercepo temu, Uderz siez poganinem, jako słusze cnemu;

Prostakto, który wojsko z wielkości szacuje:

Zwycięstwo liczby nie chce, męstwa potrzebuje.

Śmiałemu wszędy równo, a o wolność miłą Godzi sie oprzećby więc i ostatnią siłą;

Nie przegra, kto frymarczy na sławę żywotem, Azaby go lepiej dał w cieniu darmo potem?