Wojciech FRANUS, Magdalena WDOWIN
Wykorzystanie popio³ów lotnych klasy F do produkcji materia³u zeolitowego na skalê pó³techniczn¹
STRESZCZENIE. W artykule przedstawiono charakterystykê popio³ów lotnych klasy F z trzech za- k³adów energetycznych w Polsce: Elektrowni Kozienice S.A., Elektrowni Rybnik S.A.
i Elektrowni Stalowa Wola, jako potencjalnych dostawców surowców odpadowych do pro- dukcji zeolitów syntetycznych. Analizowane popio³y lotne poddano analizie sk³adu mineral- nego (XRD, SEM), chemicznego (XRF, CEC (Cation Exchange Capacity) – pojemnoœæ jonowymienna) oraz badaniom teksturalnym (powierzchnia w³aœciwa BET, struktura porów).
Zeolity z opisywanych popio³ów pierwotnie otrzymywano na skalê laboratoryjn¹ metod¹ syntezy hydrotermalnej popio³u lotnego z ³ugiem sodowym. Z uwagi na pozytywne wyniki prowadzonych reakcji syntezy oraz otrzymanie wysokiej czystoœci materia³u zeolitowego typu X, podjêto próbê prze³o¿enia procesu na skalê pó³techniczn¹. W tym celu zapro- jektowano i wykonano prototyp w pe³ni zautomatyzowanej linii technologicznej na potrzeby prowadzenia procesu syntezy. Scharakteryzowano równie¿ otrzymany w opisanym procesie materia³ zeolitowy, a nastêpnie dokonano porównania parametrów technologicznych (po- wierzchnia w³aœciwa BET, CEC) popio³ów lotnych z otrzymanym materia³em zeolitowym.
Badania wykaza³y, ¿e produkowany materia³ zeolitowy charakteryzuje siê 20-krotnie wy¿sz¹ powierzchni¹ w³aœciw¹ BET w stosunku do popio³ów lotnych (œrednio 14 m2/g) oraz nawet 25-krotnie wy¿sz¹ wartoœci¹ CEC (do 252 meq/100 g) w stosunku do materia³u wyjœciowego, przez co stanowi bardzo dobrej jakoœci sorbent mineralny. W pracy dokonano równie¿
charakterystyki ekonomicznej proponowanego rozwi¹zania technologicznego.
S£OWA KLUCZOWE: popió³ lotny, zeolity syntetyczne, Na-X
