Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 51-55
© Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738
ANNA KAPCZYŃSKA, ANETA KUBIŃSKA
WPŁYW TERMINÓW UKORZENIANIA I STYMULATORÓW UKORZENIANIA NA REGENERACJĘ KORZENI
U SADZONEK GORYCZKI BEZŁODYGOWEJ (GENTIANA ACAULIS L.)
Z Katedry Roślin Ozdobnych
Akademii Rolniczej im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
ABSTRACT. Gentiana acaulis was propagated by cuttings in four dates and treated with four root- ing stimulators. The percentage of rooted cuttings depended on date of experiment and kind of stimulator. The best date for rooting was August, the worst October. Stimulators containing NAA (0.2%) or NAA (0.3%) with IBA (0.05%) were found to be the best for rooting in all dates of the experiment. Cuttings from the control produced the least number of roots.
Key words: Gentiana acaulis, stimulators, cuttings, dates of rooting
Wstęp
Goryczka bezłodygowa należy do najpiękniejszych gatunków goryczek, o kobalto- woniebieskich kwiatach pojawiających się w maju. Pochodzi z górskich rejonów Alp, Karpat i Bałkanów (Marosz 2003). Warto pamiętać, że w Polsce goryczki podlegają ochronie całkowitej, z wyjątkiem goryczki trojeściowej (Gentiana asclepiadea), która jest objęta częściową ochroną. Ochrona prawna goryczek została podyktowana wyjąt- kowym pięknem kwiatów i malejącą liczbą stanowisk. Poznanie szczegółowych zaleceń związanych z rozmnażaniem goryczki pozwoli szkółkarzom uniknąć błędów i produ- kować tę cenną bylinę na większą niż do tej pory skalę. Ograniczy to pozyskiwanie rośliny z coraz bardziej kurczących się naturalnych środowisk jej występowania.
Celem pracy była ocena regeneracji i jakości systemu korzeniowego sadzonek go- ryczki bezłodygowej ukorzenianych w czterech terminach za pomocą czterech stymula- torów ukorzeniania.
Materiał i metody
Doświadczenia w warunkach polowych przeprowadzono w 2004 roku. Ostatni z ter- minów założono w szklarni. Materiałem do badań były sadzonki goryczki bezłodygo- wej pobierane każdorazowo z tych samych roślin matecznych. Na podstawie wyników analizy gleby rośliny zasilono w czasie wegetacji (15 czerwca) 0,1-procentowym roz- tworem Florovitu. Doświadczenia zakładano jako dwuczynnikowe w układzie całkowi- cie rozlosowanym. Pierwszym czynnikiem był termin pobierania sadzonek. Sadzonki ukorzeniano: 16 czerwca, 16 lipca, 21 sierpnia oraz 15 października. Drugim czynni- kiem doświadczenia były stymulatory ukorzeniania. Zastosowano Ukorzeniacz A za- wierający IBA (0,3%) oraz benomyl (0,1%) i kaptan (1,0%), Ukorzeniacz B zawierają- cy NAA (0,2%) oraz benomyl (0,1%) i kaptan (1,0%), Ukorzeniacz B2 zawierający NAA (0,2%) oraz benomyl (2,5%), Ukorzeniacz AB zawierający NAA (0,3%) i IBA (0,05%) oraz benomyl (0,1%) i węgiel aktywny (5,0%). W obiekcie kontrolnym sa- dzonki nie były traktowane żadnym stymulatorem ukorzeniania. Każdy obiekt był re- prezentowany przez 40 sadzonek będących czterema powtórzeniami, po 10 sadzonek w każdym. Sadzonki o długości ok. 3 cm, po usunięciu dolnych liści, traktowano sty- mulatorami przez zanurzenie ich nasady w pudrze. Rośliny sadzonkowano pojedynczo do wielodoniczek, o rozmiarze komórki 42 × 42 (mm). Podłożem był drobnoziarnisty perlit. Doświadczenia założone w terminach I, II i III prowadzono w niskim tunelu foliowym nieogrzewanym. Sadzonki pobrane 15 października ukorzeniano w mnożarce w szklarni. Po upływie pięciu tygodni od założenia doświadczenia zwiększano inten- sywność wietrzenia tunelu, aż do całkowitego zdjęcia osłony foliowej. Obserwacji do- konano 23 lipca (I termin ukorzeniania), 23 sierpnia (II termin), 8 września (III termin) oraz 1 grudnia (IV termin). Określono procent ukorzenionych sadzonek oraz liczbę zregenerowanych korzeni.
Wyniki doświadczeń opracowano statystycznie metodą analizy wariancji dla do- świadczenia dwuczynnikowego z użyciem testu t-Studenta, na poziomie istotności 0,05.
Aby ocenić procent ukorzenionych roślin, uzyskane wartości przeliczono na 100%, a wyniki opracowano statystycznie metodą analizy wariancji, przeliczając wartości procentowe na kątowe według tablic Blissa.
Wyniki i dyskusja
Analiza wpływu terminu ukorzeniania z pominięciem stymulatorów wykazała, że najkorzystniejszym okresem do rozmnażania był sierpień (tab. 1). Sadzonki pobrane w tym terminie ukorzeniły się prawie w 100%. Zwraca uwagę znaczne osłabienie zdol- ności regeneracji systemu korzeniowego w przypadku jesiennego terminu rozmnażania.
W połowie października średni procent ukorzenionych sadzonek był o ponad 20% gor- szy od wartości uzyskanych w sierpniu. Stwierdzono, że aby osiągnąć lepsze rezultaty jesiennego ukorzeniania goryczki bezłodygowej, konieczne jest zastosowanie Ukorzenia- czy, a traktowanie preparatami ukorzeniającymi stymuluje ten proces szczególnie wtedy, gdy stężenie auksyn jest małe, na przykład w październiku (Strzelecka i Chohura 2000).
Do podobnych wniosków doszła Malinowska (1995), która zajmowała się rozmnaża- niem mącznicy lekarskiej w terminie jesiennym (koniec września). Gorsze ukorzenianie
Tabela 1 Wpływ terminów ukorzeniania i stymulatorów na procent ukorzenienia sadzonek
Effect of rooting dates and stimulators on the percentage of rooted cuttings Ukorzeniacz – Stimulator
Termin ukorzeniania
Date of rooting 0 A B B2 AB
Średnia dla terminów Mean for dates 16.06 48,8 ab 96,8 d 96,1 d 96,1 d 99,4 d 91,5 b 16.07 55,1 ab 98,7 d 94,7 d 99,4 d 97,4 d 93,2 b
21.08 77,6 c 100 d 99,4 d 99,4 d 100 d 98,3 c
15.10 42,5 a 71,1 bc 55,1 ab 97,4 d 96,1 d 76,7 a Średnia dla
Ukorzeniaczy Mean for Stimulators
56,4 a 95,4 bc 90,6 b 98,3 c 98,7 c
Średnie w kolumnach oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie.
Means in column followed by the same letter do not differ significantly.
się sadzonek goryczki bezłodygowej w ostatnim terminie doświadczenia mogło być spowodowane gorszymi warunkami świetlnymi. Według Jankiewicza (1997) czynniki środowiska istotnie wpływają na tworzenie się korzeni przybyszowych – krótki dzień na ogół hamuje ukorzenianie się sadzonek wielu roślin.
Najlepszy wpływ na tworzenie korzeni we wszystkich terminach miały Ukorzenia- cze B2 oraz AB (98,3-98,7% ukorzenionych roślin). Pogroszewska (2000), stosując Ukorzeniacz B2, również zaobserwowała korzystny wpływ tego preparatu na ukorze- nianie i jakość sadzonek strelicji. Zastosowane w omawianym doświadczeniu cztery stymulatory zawierały auksynę – IBA lub NAA, a uwzględniając skład chemiczny Uko- rzeniaczy B2 oraz AB, można wnioskować, że sadzonki korzystniej reagowały na obec- ność kwasu naftylo-1-octowego (NAA) jako substancji czynnej. Jak podaje Jankiewicz (1997), rezultaty stosowania auksyn zależą głównie od ich rodzaju i stężenia, a po- szczególne auksyny mogą działać selektywnie, szczególnie w przypadku roślin trudniej ukorzeniających się.
Analizując wpływ terminów sadzonkowania na jakość systemu korzeniowego z po- minięciem Ukorzeniaczy, stwierdzono, że sadzonki ukorzeniane w lipcu i sierpniu zre- generowały więcej korzeni – miały ich wtedy około ośmiu, a w czerwcu i październiku tylko pięć (tab. 2).
Rozpatrując wpływ Ukorzeniaczy, zauważono, że niezależnie od terminów najgor- szy rezultat zanotowano w obiekcie kontrolnym (3,7 korzenia), a najlepszy – dwukrot- nie więcej korzeni (7,1-7,3 korzenia) – u sadzonek potraktowanych Ukorzeniaczem B lub AB. Wyniki uzyskane w doświadczeniu potwierdzają spostrzeżenia Nawrockiej- -Grześkowiak (2004) wskazujące na dodatnie działanie auksyn na wielkość systemu korzeniowego w badaniach nad ukorzenianiem azalii. Czekalski (2003), testując wpływ trzech stymulatorów na jakość sadzonek afelandry, stwierdza, że Ukorzeniacze B i AB poprawiają jakość ich ukorzenienia, ale zastosowane stymulatory nie wywierają istotne- go wpływu na procent ukorzenionych sadzonek.
Tabela 2 Wpływ terminów ukorzeniania oraz stymulatorów na liczbę korzeni wytworzonych przez
sadzonki
Effect of rooting dates and stimulators on the number of roots formed by cuttings Ukorzeniacz – Stimulator
Termin ukorzeniania
Date of rooting 0 A B B2 AB
Średnia dla terminów Mean for dates 16.06 3,9 a-c 5,6 de 5,1 b-e 5,1 b-e 4,3 a-c 4,8 a
16.07 3,8 ab 5,1 c-e 9,8 g 7,6 f 10,2 g 7,3 b
21.08 3,8 ab 8,5 f 9,9 g 7,9 f 8,1 f 7,7 b
15.10 3,3 a 4,9 b-e 4,5 a-d 5,9 e 6,0 e 4,9 a
Średnia dla Ukorzeniaczy Mean for Stimulators
3,7 a 6,0 b 7,3 d 6,7 bc 7,1 cd
Średnie w kolumnach oznaczone tą samą literą nie różnią się istotnie.
Means in column followed by the same letter do not differ significantly.
Wnioski
1. Terminy ukorzeniania sadzonek oraz zastosowane Ukorzeniacze wpływają na zdolność do regeneracji systemu korzeniowego goryczki bezłodygowej.
2. Sadzonki ukorzeniają się najlepiej w sierpniu, najgorzej zaś w październiku.
3. Wszystkie Ukorzeniacze stymulują ryzogenezę u sadzonek, aczkolwiek preparaty B2 oraz AB wpływają najkorzystniej na ten proces we wszystkich terminach.
Literatura
Czekalski M. (2003): Rozmnażanie afelandry czworokątnej (Aphelandra squarrosa Nees) ‘Da- nia’ za pomocą sadzonek pędowych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roln. 491: 21-27.
Jankiewicz L.S. (1997): Regulatory wzrostu i rozwoju roślin. T. 2. PWN, Warszawa.
Malinowska H. (1995): Wpływ terminu sadzonkowania i środków chemicznych na ukorzenianie sadzonek mącznicy lekarskiej (Arctostaphylos uva-ursi). Rocz. Dendrol. 43: 43-54.
Marosz A. (2003): Ogród skalny. Wydawnictwo Działkowiec, Warszawa.
Nawrocka-Grześkowiak U. (2004): Ukorzenianie sadzonek azalii w zależności od przynależno- ści do grupy odmian. Folia Univ. Agric. Stetin. 236, Agric. 94: 125-132.
Pogroszewska E. (2000): Wegetatywne rozmnażanie strelicji (Strelitzia reginae Banks) za po- mocą sadzonek. Rocz. AR Pozn. 323, Ogrodn. 31, cz. 1: 141-147.
Strzelecka K., Chohura P. (2000): Wpływ Ukorzeniacza B2 na ukorzenianie sadzonek 28 tak- sonów bluszczu. Zesz. Nauk. Inst. Sadown. Kwiac. 7: 265-270.
THE EFFECT OF ROOTING DATES AND STIMULATORS ON ROOT REGENERATION IN GENTIANA ACAULIS L. CUTTINGS
S u m m a r y
Gentiana acaulis is numbered among protected plants. The environment of its occurrence still decreases. To prevent this fact it is necessary to improve the methods of propagation. Gentiana acaulis was propagated by cuttings on four dates: June, July, August, October and treated with four rooting stimulators: Ukorzeniacz A, Ukorzeniacz B, Ukorzeniacz B2, Ukorzeniacz AB. The highest percentage of rooted plants was obtained in August – 100%, the lowest in October – 80%.
Stimulators containing NAA (0.2%) or NAA (0.3%) with IBA (0.05%) were found to be the best for rooting on all dates of experiment. Stimulators significantly effected the rooting process in comparison to control and it is recommended in the nursery production to apply stimulators in order to increase the percentage of rooted cuttings.
