MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA ARKUSZA II A1, A4 (A1 – arkusz standardowy, A4 – arkusz dla sáabo widzących)
Zasady oceniania
x Za rozwiązanie zadaĔ z arkusza II moĪna uzyskaü maksymalnie 50 punktów.
x Model odpowiedzi uwzglĊdnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest Ğcisáym wzorcem sformuáowania (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zadaĔ zamkniĊtych).
x Za odpowiedzi do poszczególnych zadaĔ przyznaje siĊ wyáącznie peáne punkty.
x Za zadania otwarte, za które moĪna przyznaü tylko jeden punkt, przyznaje siĊ punkt wyáącznie za odpowiedĨ w peáni poprawną.
x Za zadania otwarte, za które moĪna przyznaü wiĊcej niĪ jeden punkt, przyznaje siĊ tyle punktów, ile prawidáowych elementów odpowiedzi, zgodnie z wyszczególnieniem w modelu, przedstawiá zdający.
x JeĪeli podano wiĊcej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) niĪ wynika to z polecenia w zadaniu, ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest w poleceniu.
x JeĪeli podane w odpowiedzi informacje Ğwiadczą o braku zrozumienia omawianego zagadnienia i zaprzeczają udzielonej prawidáowej odpo- wiedzi lub zawierają báąd merytoryczny, odpowiedĨ taką naleĪy oceniü na zero punktów.
Uwagi do zapisu modelu:
x Odpowiedzi alternatywne (tylko jedna z nich podlega ocenie) oddzielone są od siebie ukoĞnikami (/), np.: ruch koĔczyn /ruch i w ocenie są równowaĪne.
x Sformuáowanie zapisane w nawiasach nie jest wymagane w odpowiedzi. Jego umieszczenie w odpowiedzi nie ma wpáywu na ocenĊ.
Numer
zadania Oczekiwana odpowiedĨ i sposób jej oceny Maksymalnapunktacja za zadanie
Uwagi 29. Za trafny wybór kaĪdego z dwóch zdaĔ – po 1 pkt.
Poprawna odpowiedĨ: I (1 pkt), II (1 pkt). 2
30. Za poprawne okreĞlenie wpáywu wskazanej wáaĞciwoĞci enzymów na przebieg reakcji – 1 pkt.
Przykáady odpowiedzi: uáatwiają przebieg reakcji/ zwiĊkszają szybkoĞü reakcji/ przyspiesza- ją reakcje (1 pkt).
1
31. Za trafną i poprawnie sformuáowaną hipotezĊ – 1 pkt.
Przykáady hipotez:
- aktywnoĞü enzymów zaleĪy od pH Ğrodowiska (1 pkt),
- enzymy wystĊpujące w lizosomach są aktywne w Ğrodowisku kwaĞnym (1 pkt),
- enzymy wystĊpujące w lizosomach są nieaktywne w Ğrodowisku obojĊtnym/ gdy pH Ğro- dowiska jest 7,2 (1 pkt).
1
32. Za rozpoznanie i podanie poprawnej nazwy kaĪdego z dwóch skáadników, peániących okre- Ğloną funkcjĊ w komórce – po 1 pkt.
Poprawna odpowiedĨ:
- proces kataboliczny: b – mitochondrium (1 pkt), - synteza glikoprotein: f – aparat Golgiego (1 pkt).
2
33. Za poprawne podanie nazwy i okreĞlenie cechy budowy– 1 pkt.
Przykáad odpowiedzi: jądro komórkowe – obecnoĞü porów w otoczce jądrowej (1 pkt). 1 34. Za poprawne okreĞlenie zmiany poziomu energetycznego i stopnia utlenienia produktu reak-
cji w stosunku do substratu – po 1 pkt.
Przykáady odpowiedzi:
- poziom energetyczny produktu jest wyĪszy niĪ substratu (1 pkt),
- stopieĔ utlenienia produktu jest niĪszy w porównaniu z substratem (1 pkt).
2
35. Za kaĪde dwie z czterech poprawnych odpowiedzi – po 1 pkt.
Poprawna odpowiedĨ: 1 – P, 2 – P, 3 – F, 4 – F. 2
36. Za prawidáowe zaznaczenie kaĪdego z dwóch sformuáowaĔ – po 1 pkt.
Poprawna odpowiedĨ: A (1 pkt), D (1 pkt). 2
37. Za poprawne okreĞlenie kaĪdego z dwóch rodzajów (aspektów) róĪnorodnoĞci – po 1 pkt.
Przykáad odpowiedzi: rodzaj/ aspekt/ genetyczny (1 pkt), gatunkowy (1 pkt) lub bioceno- tyczny/ ekologiczny/ poziom ekosystemu (1 pkt).
2
38. Za prawidáowe wskazanie numeru rysunku (2) – 1 pkt. 1 Dla sáabo widzących (A4) za podanie numeru nazwy – 2.
39. Za przedstawienie kaĪdej z dwóch trafnie wybranych cech bakterii waĪnych dla ich rozpo- wszechnienia w biosferze – po 1 pkt.
Przykáady odpowiedzi:
- są odporne na niekorzystne dla Īycia czynniki Ğrodowiska /w niesprzyjających warun- kach mogą tworzyü formy przetrwalnikowe (1 pkt),
- w sprzyjających warunkach rozwijają siĊ masowo dziĊki bardzo czĊstym podziaáom ko- mórkowym (1 pkt),
- mikroskopowa wielkoĞü uáatwia przenoszenie na znaczne odlegáoĞci (1 pkt).
2
40. Za kaĪde dwie prawidáowo podane cechy róĪniące grzyby i roĞliny – po 1 pkt.
Prawidáowe odpowiedzi:
a) roĞliny – C, E (1 pkt); b) grzyby – D, F (1 pkt).
2
41. Za wáaĞciwe opisanie i wyskalowanie osi Y – czĊstoĞü grup krwi (%) oraz opisanie grup krwi na osi X – 1 pkt.
Za narysowanie obok siebie sáupków (odpowiedniej wysokoĞci) odnoĞnie danej grupy krwi w obu populacjach – 1 pkt.
2 Uznaje siĊ diagram poziomy przy odwrotnym opisie osi (X – czĊstoĞü grup krwi (%), Y – grupy krwi).
42. Za trafny wybór kaĪdej z cech budowy skórki korzenia i liĞcia oraz powiązanie z peánionymi funkcjami – po 1 pkt.
Przykáady odpowiedzi:
- przystosowaniem korzenia do pobierania wody z gleby jest obecnoĞü wáoĞników/ cienko- Ğciennych wypustek komórek skórki (1 pkt),
- w skórce liĞcia wystĊpują aparaty szparkowe umoĪliwiające pobieranie CO2 niezbĊdnego do fotosyntezy/ wymianĊ gazową/ regulacjĊ intensywnoĞci transpiracji (1 pkt).
2
43. I sposób oceniania: za poprawne porównanie wpáywu kaĪdego z dwóch sposobów rozmna- Īania na róĪnorodnoĞü potomstwa oraz porównanie istoty tych sposobów rozmnaĪania – po 1 pkt.
Przykáad odpowiedzi: rozmnaĪanie wegetatywne nie prowadzi do zmiany informacji gene- tycznej u osobników potomnych, poniewaĪ powstają one z fragmentów jednej roĞliny/ przez podziaá jednego osobnika macierzystego (1 pkt), natomiast w czasie rozmnaĪania páciowego ma miejsce zapáodnienie/ poáączenie gamet wytworzonych przez róĪne osobniki macierzy- ste/, dlatego potomstwo róĪni siĊ genetycznie od organizmów rodzicielskich (1 pkt).
II sposób oceniania:
– za poprawne porównanie wpáywu obu procesów na róĪnorodnoĞü potomstwa – 1 pkt.
Przykáad odpowiedzi: rozmnaĪanie wegetatywne nie prowadzi do zmiany informacji gene- tycznej u osobników potomnych, zaĞ potomstwo powstaáe w wyniku rozmnaĪania páciowego róĪni siĊ genetycznie od organizmów rodzicielskich (1 pkt).
– za poprawne porównanie istoty obu procesów – 1 pkt.
Przykáad odpowiedzi: w czasie rozmnaĪania wegetatywnego osobniki potomne powstają z fragmentów jednej roĞliny/ przez podziaá jednego osobnika macierzystego/, zaĞ w czasie rozmnaĪania páciowego ma miejsce zapáodnienie/ poáączenie gamet wytworzonych przez róĪne osobniki macierzyste (1 pkt).
2
44. Za trafne sformuáowanie problemu badawczego, uwzglĊdniającego zaleĪnoĞci miĊdzy przedstawionymi danymi oraz wniosku po – 1 pkt.
Przykáad problemu: na czym polega/ czy wystĊpuje/ jaka jest zaleĪnoĞü miĊdzy dáugoĞcią
2
ciąĪy a masą organizmu? (1 pkt).
Przykáad wniosku:
dáugoĞü ciąĪy u zwierząt wydáuĪa siĊ wraz ze wzrostem masy ciaáa (1 pkt).
45. Za uwzglĊdnienie w projekcie zestawu doĞwiadczalnego:
- wysiania w pojemniku po kilka (nie mniej niĪ trzy) nasion maáych i duĪych na róĪnych gáĊbokoĞciach (1 pkt),
- wysiania kaĪdego z rodzajów nasion, w tym samym pojemniku z glebą, przynajmniej na dwóch gáĊbokoĞciach (1 pkt).
Przykáad schematycznego rysunku zestawu doĞwiadczalnego
2
46. Za trafnie sformuáowaną prawidáowoĞü i poprawne podanie znaczenia przystosowawczego wskazanej cechy – po 1 pkt.
Przykáady odpowiedzi:
a) PrawidáowoĞü: zwierzĊta Īyjące w cháodniejszym klimacie mają mniejsze rozmiary odsta- jących czĊĞci ciaáa (np. uszy)./ U zwierząt Īyjących w klimacie cieplejszym/gorącym wysta- jące czĊĞci ciaáa (np. uszy) są wiĊksze.(1 pkt)
b) Znaczenie przystosowawcze: mniejsze rozmiary/dáugoĞü/wielkoĞü wystających czĊĞci ciaáa/uszu zwierząt Īyjących w cháodnym klimacie ograniczają/zmniejszają straty ciepáa/
zwierzĊtom Īyjącym w klimacie gorącym wiĊksze rozmiary tych czĊĞci uáatwiają termore- gulacjĊ. (1 pkt).
2
47. Za zaliczenie roĞlin do jednego gatunku i za trafne uzasadnienie po – 1 pkt.
Przykáady odpowiedzi:
- roĞliny naleĪą do jednego gatunku (1 pkt), gdyĪ naturalnie krzyĪują siĊ organizmy w obrĊbie gatunku/ osobniki krzyĪują siĊ ze sobą w obrĊbie populacji/ grupie organi- zmów jednego gatunku/ (1 pkt),
- roĞliny naleĪą do jednego gatunku (1 pkt), gdyĪ swobodny przepáyw genów odbywa siĊ miĊdzy osobnikami w obrĊbie populacji/ grupie organizmów jednego gatunku/ (1 pkt), - roĞliny naleĪą do jednego gatunku (1 pkt), gdy jest to gatunek politypowy/zróĪnicowany/
2
obejmuje osobniki o niejednolitym wyglądzie, w obrĊbie którego wydziela siĊ grupy po- pulacji zamieszkujące odmienne regiony geograficzne (1 pkt).
48. Za poprawne wyjaĞnienie uwzglĊdniające treĞü I prawa Mendla – 1 pkt.
Przykáad odpowiedzi: zgodnie z I prawem Mendla/ prawem czystoĞci gamet/ gamety zawie- rają po jednym genie z kaĪdej pary/jednym allelu genu/jednym czynniku dziedzicznym (1 pkt).
1 Uznaje siĊ odpowiedĨ, Īe skáad gamet jest warunkowany przebiegiem, mechanizmem mejozy.
49. Za poprawną nazwĊ mutacji i okreĞlenie jej przyczyny po – 1 pkt.
Przykáady odpowiedzi:
- nazwa mutacji: poliploidyzacja/ zwielokrotnienie haploidalnej liczby chromosomów/ eu- ploidyzacja (1 pkt),
- przyczyna mutacji: w czasie mejozy/wytwarzania gamet/ zaburzenia w rozdziale chro- mosomów do komórek potomnych/ niewytworzenie siĊ wrzeciona kariokinetycznego (1 pkt).
2 Uznaje siĊ odpowiedĨ:
zaburzenia mejozy, poliploidalnoĞü.
50. Za kaĪde dwie z czterech poprawnych odpowiedzi – po 1 pkt.
Poprawna odpowiedĨ: 1 – F, 2 – P, 3 – P, 4 – F. 2
51. Za wybór odpowiedzi B – 1 pkt. 1
52. Za poprawne porównanie kaĪdej z dwóch wskazanych informacji – po 1 pkt.
Przykáad odpowiedzi:
- z obu tekstów wynika, Īe miejscem narodzin gatunku ludzkiego jest Afryka (1 pkt), - czas kolonizacji wg I tekstu okoáo 50 tys. lat temu, wg II – 200 tys. lat temu (1 pkt).
2
53. Za kaĪdy z dwóch trafnych argumentów (jeden za, jeden przeciw) – po 1 pkt.
Przykáady argumentów:
- za – modyfikacja umoĪliwi wybiórczą eliminacjĊ niepoĪądanej populacji karpia/ popula- cji naruszającej równowagĊ biocenotyczną (1 pkt),
przeciw – skutki modyfikacji genetycznych nie zawsze są przewidywalne i mogą prowadziü do naruszenia równowagi biocenotycznej/ wyeliminowania gatunków nie tylko niepoĪąda- nych (1 pkt).
2
54. Za kaĪdą z dwóch prawdopodobnych przyczyn przedstawionego rozmieszczenia zanieczysz- czeĔ siarką w Polsce po – 1 pkt.
Przykáady odpowiedzi:
2
- emisja zanieczyszczeĔ nie jest jednakowa na obszarze caáego kraju (np. najwiĊksza w poáudniowo-zachodniej Polsce) (1 pkt),
- w zachodniej Polsce jest wiĊksza emisja zanieczyszczeĔ/ jest wiĊcej zakáadów emitują- cych zanieczyszczenia (1 pkt),
- najwiĊksze stĊĪenie zanieczyszczeĔ w poáudniowo-zachodniej Polsce jest równieĪ na- stĊpstwem ich przemieszczania siĊ/importu/ z Niemiec i/ lub Czech (1 pkt).
55. Za prawidáowy opis funkcjonowania organizmów przykáadowego gatunku w optimum ter- micznym oraz zaznaczenie i opisanie na osi poziomej zakresu tolerancji – po 1 pkt.
Poprawna odpowiedĨ:
a) opis (przykáady): w optimum termicznym organizmy tego gatunku wykonują wszystkie czynnoĞci Īyciowe/ mogą siĊ rozmnaĪaü, co zapewni trwanie gatunku (1 pkt),
b) zakres tolerancji temperatury jest zawarty miĊdzy punktami stycznoĞci krzywej z osią poziomą (1 pkt).
2 Do uznania są odpowiedzi w których:
- wymieniono poszczególne czynnoĞci Īyciowe,
- stwierdzono, Īe poza opti- mum termicznym organizmy tego gatunku siĊ nie rozmna- Īają.
56. Za poprawne wyjaĞnienie istoty przepáywu energii i krąĪenia materii – po 1 pkt.
Przykáad odpowiedzi:
- ekosystem wymaga staáego dopáywu energii, gdyĪ czĊĞü energii (w postaci ciepáa) ucho- dzi bezpowrotnie z ekosystemu (1 pkt), materii zaĞ nie ubywa z ekosystemu, poniewaĪ krąĪy w nim w obiegu zamkniĊtym (1 pkt),
- energia przepáywa przez ekosystem/ dopáywa w formie Ğwiatáa, uchodzi w postaci ciepáa (1 pkt), materia krąĪy w obiegu zamkniĊtym, dlatego jej nie ubywa (1 pkt).
2
