Funkcje społeczne uniwersytetów katolickich.

MYŚLĄC OJCZYZNA

Kard. Karol W OJTYŁA

FUNKCJE SPOŁECZNE

UNIWERSYTETÓW KATOLICKICH*

Więź, jaka zachodzi pomiędzy ludźmi na zasadzie wspólnego dążenia do prawdy w nauce, jest całkowicie swoista i oryginalna. Właśnie swoistość i oryginalność tej więzi stoi u podstaw autonomii uniwersytetu. Jeżeli uniwersytet ma spełnić swoją rolę, to musi mu być zagwarantowana autonomia.

Z okresu kiedy sam w ykładałem katolicką etykę społeczn ą znam bardzo p o d sta w o w ą dla ca łej filo zo fii sp o łeczn ej p ra w d ę m etafizyczną: człow iek , o s o ­

ba ludzka j e s t za w sze bytem substancjalnym ; n atom iast społeczn ości, różne fo rm a cje socjologiczne, m ają ch arakter p rzy p a d ło ścio w y - żadne sp o łeczeń ­

stw o nie j e s t substancją. Ta definicja p o m o g ła m i za b ra ć g ło s w obec obecnych tu socjologów , o rg a n iza to rów i uczestników Tygodnia Społecznego, na tem at funkcji społecznych u n iw ersytetów katolickich. W ymieniona definicja o ch a­

rakterze m etafizycznym ma rów nież p o d sta w o w e znaczenie dla zrozum ienia tej funkcji.

N a ten temat pragn ę m ów ić raczej w sposób elementarny, nie za ś erudycyjny.

W sferze założeń jeszcze , chcę stw ie rd zić p o zo rn y truizm - nie bez znaczenia:

uniwersytety katolickie są instytucjami Kościoła. To je s t ich pion właściwy, w nim należy szu kać ich istnienia, a także rozum ieć ich naturę. M a to sw oje konse­

kw encje organizacyjne, ustrojow e; ma to ta k ie i sw oje konsekwencje w d zie ­ dzinie charakteru tych uczelni: ale to są ju ż tylko konsekwencje. W każdym razie w referacie tym b ęd zie m ow a o funkcjach społecznych u niw ersytetów k a ­ tolickich, związanych - szczególnie w drugiej części referatu - z misją Kościoła.

* Niepublikowany referat kard. Karola W ojtyły wygłoszony 27 kwietnia 1968 roku na Kato­

lickim Uniwersytecie Lubelskim podczas Tygodnia Społecznego. Ks. Adam Boniecki w opraco­

waniu Kalendarium życia Karola Wojtyły (Znak, Kraków 2000, s. 254) błędnie podaje, że poniż­

szy tekst był publikowany jako: Uniwersytet katolicki. Koncepcja i zadania (na 50-lecie KUL),

„Zeszyty Naukowe KUL” 11(1968) nr 3-4, s. 13-16 (artykuł ten został przedrukowany w: „Ethos”

22(2009) n r 1-2(85-86), s. 201-205). W rzeczywistości są to dwa różne teksty, choć niewątpliwie treściowo i czasowo bliskie. Maszynopis publikowanego poniżej referatu pochodzi z archiwum ucznia i współpracownika kard. Karola Wojtyły, ks. prof. Tadeusza Stycznia; obecnie jest w po­

siadaniu Instytutu Jana Pawła II KUL. Opracowanie redakcyjne zostało ograniczone do minimum, aby zachować oryginalny charakter referatu (przyp. red.).

244 Myśląc Ojczyzna..

W IĘŹ SPOŁECZNA U PODSTAW FUNKCJI SPOŁECZNEJ

UN IW ERSY TETÓ W KATOLICKICH

A żeb y m ó w ić o funkcji społeczn ej u niw ersytetów katolickich, n ależy się skupić na bardzo elem entarnej w ięzi społecznej: w ię ź ta sto i u p o d s ta w w szel­

kiego uniwersytetu, w szelkiej szkoły - również uniwersytetu katolickiego; całą instytucję zw aną uniwersytetem , d o g łęb i określa. Jest to szczególna w ię ź m ię­

d zyo so b o w a , w spólna dla ludzi dążących do praw dy.

N ajpierw otniejsze źródła w skazujące na funkcje uczelni katolickiej można o d czyta ć w dokumentach soborow ych , zw łaszcza w D eklaracji o w olności re­

ligijnej Dignitatis humanae. W p ie rw sze j części tej deklaracji szeroko mówi się o człowieku ja k o o osobie, której konstytutywną w łaściw ością j e s t dążenie do p ra w d y: dynam iczne przyporządkow an ie do pra w d y. W konsekwencji ta­

kiej dynam icznej w łaściw ości o so b y ludzkiej , j e s t rzeczą łatw o zrozum iałą, że p om iędzy osobam i p o w sta je w ię ź: tw orzy się w spólnota na zasadzie dążenia do praw dy. To j e s t w ię ź elem entarna , której do końca nie m ożna tra cić sprzed oczu. B ardzo ważną j e j kw alifikacją j e s t d ośw iadczen ie, że j e s t m iędzyoso­

bowa.

Jeżeli człow iek - ja k o osoba - charakteryzuje się dynam icznym dążeniem do p ra w d y, to p o w sta ją ca na zasadzie tego dążenia w ię ź p o m ię d zy ludźm i , ma szczególną w a rto ść dla człow ieka ja k o osoby, dla społeczn ości osób. Jest to w ięc w ię ź społeczna: charakterystyczna na za sa d zie w sp óln ego dążenia do p ra w d y , zw łaszcza p o m ięd zy nauczycielem a uczniem, ale spotykana również na różnych szczeblach; w ię ź bardzo uniwersalna. O czyw iście, że zach odzi ona także - pon iekąd ju ż w tórnie - p om iędzy uczniami tego sam ego nauczyciela albo i różnych; p o m ięd zy różnym i nauczycielam i czy też m istrzami.

U p o d sta w rozw ażania funkcji społecznej uniwersytetu pow in na leżeć kon­

tem placja tej specyficznej więzi, która m oże d o p ro w a d zić d o odkrycia na nowo dobrze znanych w historii kultury, w historii filo zo fii faktów , ja k na przyk ład akadem ia platoń ska, czy p e ry p a t, czy też stoa poikile. Bo te fa k ty w sw ojej książkow ej w ersji bardzo często ju ż nam nie m ów ią o tej w ięzi; odryw ają nas niejako o d dośw iadczen ia , o d oglądu w ięzi . Trzeba, ażebyśm y na now o uzy­

skali w sw oim p rzeżyciu ten ogląd, to dośw iadczenie, p o n ie w a ż w ó w cza s o d ­ kryw am y sam rdzeń universitas.

K ontem placja psych iczn ej więzi, ja k a p o w sta je p o m ię d zy ludźm i na za sa ­ dzie w spólnego dążenia do p ra w dy, musi d o p ro w a d zić także do Ewangelii;

tam odkryw am y rów nież w ięź: N auczyciel-M istrz i uczniowie. M oże odkrycie

tej specyficznej w ięzi m iędzyosobow ej i społeczn ej tłum aczy nam także fakt,

Że w chrześcijaństw ie - o d początku - istnieją różne szkoły; że K o śció ł o d ty ­

Myśląc Ojczyzna 245

siąca la t tw o rzył uniw ersytety; o ra z - w spółcześn ie - f a k t , że istnieją uniw er­

sytety katolickie.

CH A R A K TER Y STY K A W IĘZI M IĘD ZY LU D ZK IEJ

W ydaje się, że więź, ja k a istnieje p o m ię d zy ludźmi, a zw łaszcza po m iędzy nauczycielem i uczniem, na zasadzie w spólnego dążenia do praw dy, ma stosun­

kowo największe podobień stw o do w ięzi rodzinnej: d o tego, co w iąże rodziców i dzieci. To tylko analogia, to nie j e s t tożsam ość. K a żd a z tych w ięzi j e s t n iepo­

wtarzalna, ale an alogia j e s t d o ś ć uderzająca. To j e s t w ażne dla wszystkich szkół; to j e s t w ażne rów nież d la u n iw ersytetów katolickich, bo wiadom o, że szkoły i uniw ersytety skupiają w so b ie i funkcję w ykształcenia, i fun kcję w y ­

chowania: każda z nich m a w so b ie c o ś z du ch ow ego rodzicielstw a.

Oprócz tego w ięź rodzinna je s t chyba najbardziej osobowa: międzyosobowa i osobow a. M ożna b y p o w ied zieć, że j e s t n ajbardziej person alistyczn a: w niej najbardziej liczy się osoba. N ie liczy się człow iek ja k o uczestnik tylko czy c zło ­ nek p ew n ej społeczn ości czy w spólnoty: w spóln oty działania, bytowania, ale

liczy się człow iek ja k o „ te n ”; w pew n ym sensie człow iek ja k o „ j a ”.

N ie znaczy to, że b y w ię ź rodzinna była p o d ło żem egoizm u; w iem y dobrze, że p o m ięd zy „ja ” a egoizm em j e s t zasadn icza różnica: p o m ięd zy osobą a eg o ­ izmem czy indywidualizm em , j e s t zasadn icza różnica.

O tóż w ię ź p o m ię d zy nauczycielem , m istrzem i uczniem, m a w sobie też p o ­ tężny rys person alistyczn y: liczy się „ ten ” człowiek. Owszem , liczy się on ze w zględu na sw oje zdolności, p ra co w ito ść, efektyw n ość sw o jej pracy, na o sią g ­ nięcia w dziedzinie nauki - to p ra w d a ; ale liczy się ja k o ś p o p rzez to w szystko

„ o n ”, inaczej niż w rodzinie, w której p o n iek ą d liczy się b ez w zględu na to w szystko - ale tylko „ p o n ie k ą d ”; tutaj liczy się b a rd zo „ze w zględu ”: ale ja k a ś analogia p o m ięd zy jed n ym a drugim odniesieniem istnieje.

Z asadniczo chcę stw ierdzić, że więź, ja k a zach odzi p o m ięd zy ludźm i na zasadzie w spóln ego dążen ia d o p r a w d y w nauce, j e s t całkow icie sw oista i o ry ­ ginalna. Uważam, że w łaśnie sw o isto ść i o rygin aln ość tej w ięzi stoi u p o d sta w autonom ii uniwersytetu. Jeżeli u niw ersytet - zw ła szcza uniw ersytet na stopniu realizowania, upraw iania w ięzi na za sa d zie w spóln ego dążenia do p ra w d y - ma sp ełn ić sw oją rolę, to musi mu b y ć zagw aran tow an a autonomia. Zasada autonomii w tym wypadku tłumaczy się p o prostu poszanowaniem dla tej specy­

ficzn ej więzi: d la j e j sw o isto ści i oryginalności. Tłumaczy się także p rzek o n a ­ niem, iż z braku autonom ii w ię ź ta musi stra c ić sw o ją oryginalność; w pew nym sensie m oże - a m oże i musi - p r z e s ta ć istnieć. Z asada [au ton om ii] uniw ersy­

tetó w tłum aczy się także zaufaniem d o ludzi, którzy są taką właśnie w ięzią z e ­

spoleni: nastaw ieni na w spólne szukanie p raw dy.

ZA SA D A AUTONOM II U N IW ERSY TETU SPRAW D ZIA NEM W A RTO ŚCI PRAW DY

Z asada autonom ii uniwersytetu tłum aczy się przekonaniem o w arto ści sa ­ m ej p ra w dy. Jeżeli bow iem skupiają się tam ludzie n astaw ien i na szukanie p ra w dy, istnieje w ięc i zaufanie d o tych ludzi z uw agi na w a rto ść sam ej p r a w ­

dy. P ra w d a bow iem m oże tylko p o m a g a ć i słu żyć rozw ojow i. Z asadniczo nie m oże nikomu przeszkadzać: taka j e s t j e j natura.

Wszystko , co powiedziałem tu o zasadzie autonomii uniwersytetu, pow iedzia­

łem ze względu na charakterystykę więzi: szczególnej, m iędzyosobowej i społecz­

nej więzi, ja k a istnieje na zasadzie w spóln ego dążenia w poznaniu naukowym.

W ięź ta - ja k p o w ied ziałem - j e s t całkow icie sw oista i oryginalna, i chyba tą w łaśnie sw oistością i oryginalnością w ięzi p o m ięd zy ludźm i dążącym i do p o ­ znania p ra w d y w nauce tłum aczy się ostateczn ie zasada autonom ii uniw ersy­

tetu.

R zecz jasn a, iż o w a p o d sta w o w a więź, kiedy w chodzi w strukturę uniwer­

sytetu, bardzo się w ó w cza s rozrasta; to ju ż nie je s t ja k a ś w ię ź m iędzyosobo­

wa, łącząca nauczyciela z uczniem, czy łącząca uczniów w okół nauczyciela:

j e s t to w ted y w ięź bardzo wielokrotna, która łączy wielu nauczycieli i łączy wielu uczniów połączonych, skupionych w okół nauczycieli. Wiemy , że w ięź ta bardzo daleko się rozrasta, a miara rozrastania je s t proporcjonalna do wielości, w ielokierunkow ości n a szego poznania. N a p e w n o u p o d s ta w uniw ersytetu, nawet etym ologicznie (universitas), stało nastawienie na poznanie wszystkiego co - zw ła szcza w pew n ym okresie - ozn aczało ja k ie ś sprow adzen ie w szystkie­

go do tego, co w spólne m yślow o; co - tym niem niej - za w sze m usiało ozna­

c za ć (a d zisiaj szczególnie oznacza), ja k ie ś bardzo daleko idące rozszczepienie i rozkierunkowanie w tym poznaniu wszystkiego.

W ten sposób więc struktura uniwersytetu daje okazję do wielkiego wzbogace­

nia zasadniczej więzi: do wielkiego je j - pow iedziałbym nawet - skomplikowania.

Już się tego bogactw a w ięzi nie da u trzym ać w ramach je d n e j instytucji: tw o ­ rzy się w ramach tej instytucji podin stytu cje - wydziały, sekcje, w reszcie różne instytucje. To zróżnicow anie rodzi się także na płaszczyźn ie uprawiania nauki

i uprawiania nauczania. Jesteśm y św iadkam i tego, ja k upraw ianie nauki p r z e ­ nosi się do instytutów; w uniwersytetach za ś p o zo sta w ia się upraw ianie nau­

czania - chociaż nie wyłącznie, oczyw iście. W szystko to m a jedn o, wspólne źró d ło - i d la zrozum ienia funkcji społeczn ej uniw ersytetów w o góle, a kato­

lickich w szczególności, je s t rzeczą zasadn iczą . Jeżeli m am y p r z e d oczym a tę

elem entarną w ięź , która p o w sta je p o m ię d zy ludźm i na za sa d zie w spólnego

dążenia do p ra w d y w nauce, w ów czas w łaściw ie także ujmujemy społeczną

funkcję uniwersytetu. To j e s t kw estia pozn a n ia , oceniania, ale oczyw iście dla

Myśląc Ojczyzna 247

sam ego uniw ersytetu n ajw ażniejsza j e s t kw estia realizow an ia sw o jej sp o łecz­

nej funkcji. D la realizow an ia sp ołeczn ej funkcji uniw ersytetu rzeczą za sa d ­ niczą j e s t m ie ć sta le p r z e d oczym a tę elem entarną w ięź, która istnieje p o m ięd zy ludźm i na za sa d zie w spóln ego dążenia d o p r a w d y w nauce.

FU N K C JA SPO ŁEC ZN A U N IW ERSY TETÓ W K A TO LICK ICH A M ISJA K OŚCIO ŁA

Chciałbym spojrzeć na funkcję społeczną uniwersytetów katolickich w zw iąz­

ku z m isją K o ścio ła ; s p o jrze ć w yryw kow o, fra g m en ta ryczn ie, i m oże p o d ką­

tem p e w n e j aktualizacji tematu.

U niw ersytety katolickie są instytucjam i K ościoła: strukturalnie i organ i­

zacyjnie, a także w sw o je j linii, zw iązan e są z K ościołem . D la teg o też i funkcja społeczna musi b y ć rozum iana w łączn ości z m isją K ościoła.

D la czeg o K o śció ł tw o rzy ł u n iw ersytety? C zy za c zą ł j e tw o rzy ć w d obie uniwersalizmu chrześcijańskiego w Europie, w dobie średniowiecza ? C zy zaczął j e tw o rzy ć p o d tym kątem ? C zasem bylibyśm y skłonni d o takiej o d p o w ied zi na gruncie sam ych faktów . W tedy d e fa c to p o w sta ły te uniwersytety, i p o w sta ły de fa c to z in icja tyw y K ościoła, z kościeln ą a u to ryza cją , z kościelną le g ity ­ macją.

M yślę, że sp ra w a na p ew n o sięga sw oim i korzeniam i p o za tę epokę; sięga na p ew n o d o w ięzi , ja k ą stw ierd za m y w E w angelii. Tam j e s t w ię ź p om iędzy N auczycielem i uczniami, i K o śció ł w sw o ją strukturę, w sw oją misję, w sw oją historię, raz na za w sze w zią ł tę w ię ź: sto i ona skądinąd u korzenia wszystkich w ogóle uniw ersytetów .

Oczywiście, że Kościół wziął tę w ięź w swoją strukturę i w swoją misję, i w swoją historię w specyficznym znaczeniu: w takim, w ja kim zo sta ła ona ukształtow a­

na p r z e z najw cześn iejszą więź\ która istniała p o m ię d zy N auczycielem -C hry- stusem i Jego uczniami. Tak w ięc w idziałbym p o czą tek uniwersytetów, a raczej p o czą tek u niw ersytetów w K ościele, czy też K ościoła na uniw ersytetach - je ś li

ktoś w o li - o w iele w cześniej, an iżeli w d o b ie średn iow iecznego chrześcijań­

skiego uniwersalizmu.

Wiadomo, że p o te m epoka uniw ersalizm u minęła - uniw ersytety p o z o s ta ­ ły. U niw ersytety tw orzon e k ie d y ś (przede w szystkim ) w E uropie p rze z K ościół, p o sia d a ją c e kościelną legitym ację, w p ew n ym sensie n a w et kościelny ustrój, p o zo sta ły: p rze ję ła j e z biegiem czasu w ła d za świecka. N ie da się kościelnej p rze szło śc i uniw ersytetów - przyn ajm n iej g d y chodzi o w iele z nich - zatrzeć.

W krakowskim kościele św. Anny podczas uroczystości sześćsetlecia Uniwer­

sytetu Jagiellońskiego pow iedziałem , że nie da się zm ien ić faktu, iż n ieg dyś

krakowscy biskupi byli wielkimi kanclerzami Uniwersytetu Krakowskiego. (A po-

248 Myśląc Ojczyzna

tern w jed n ym z naszych pism przeczytałem , ze to była bezcerem onialność. C ie­

kaw jestem , na czym w takim razie m iałaby p o le g a ć ow a bezcerem on ialn ość.) P o d tym w zględem bardzo znamienna je s t historia uniw ersytetu w Lovanium, opow iedzian a mi p rze z obecnego rektora tego uniwersytetu. U niw ersytet lo-

wański, p od o bn ie ja k i nasz, krakowski - nieco później, bo w wieku piętnastym - j u t stw orzon y na tych samych zasadach, z tą sam ą legitym acją kościelną

i organizacją, sta w a ł się uniwersytetem katolickim w tam tym stuleciu. A le zd a ­ j e się, t e historia Lovanium je s t raczej w yjątkow a. U niw ersytety „ katolickie ”

w dzisiejszym tego sło w a znaczeniu p o w s ta ły p r z e d e w szystkim w o sta t­

niej epoce historii, w ostatnich dziesięcioleciach, w ścisłym związku z misją K ościoła. Ze K o śció ł p o w o łu je uniw ersytety katolickie w rótnych narodach, t e są one ja k im iś spraw dzianam i ich d o jrza ło ści chrześcijańskiej, to j e s t rzecz oczyw ista.

Chciałbym natom iast zw ró cić uw agę na to, t e m isja K ościoła zasadniczo p o zo sta je w ciąż ta sama. A jednak, w obrębie tej toisam ości, ta sam a misja K ościoła w różnych epokach ąuod modum różnie się kształtuje: ta sam a misja K ościoła - w ięc j e s t tu i tożsam ość, i różnica zarazem . Sądzę , że to j e s t bardzo ważne dla naszej epoki: dla nas, żyjących w epoce Vaticanum Secundum. Jesteś­

my bow iem niejako naocznym i św iadkam i tego, ja k m isja K ościoła - zach o­

wując sw oją zasadn iczą tożsam ość - zaczyna się k szta łto w a ć ąu od modum, inaczej, aniżeli w epoce poprzedniej. To, że inaczej, m ożna bardzo łatwo udowod­

nić prostym i faktam i: istnieje Sekretariat dla Jedności Chrześcijan, Sekretariat dla N iew ierzących, czy Sekretariat dla kontaktów z religiam i pozachrześcijań- skim i; można b y tych fa k tó w zn aleźć dużo więcej.

B ardzo to j e s t w ażne dla uniwersytetu katolickiego, w łaśnie z tego p o w o ­ du , że j e s t on zw iązan y z m isją K ościoła. Jeżeli na p rzyk ła d w epoce p o p rze ­ dniej, nie ąu od substantiam , a ąu od modum, w tej m isji K ościoła bardzo była - p rze d e w szystkim - akcentow ana obrona praw dy, to zauważm y, że w epoce

Vaticanum Secundum, w m isji K ościoła akcentow any j e s t nade w szystko d ia ­ log w imię praw dy. N ie można pow iedzieć, t e to oznacza zm ianę m isji za sa ­ dniczo, ale trzeba przyzn ać, że oznacza to zm ianę sposobu realizow ania tej m isji: „ K o śció ł dialogu ” m ów i się dziś. D ia lo g j e s t - ja k w iadom o - jed n ym z głów nych term inów Soboru. Jest dialog jed n ym z głów nych tem atów naucza­

nia obecnego P apieża: o d p ie rw sze j Jego encykliki d ialog się tam znajduje - dialog w imię pra w d y, ale także w imię spraw iedliw ości, w imię pokoju: to w szystko są skutki-owoce, jak ich oczekujem y p o dialogu w najszerszym za się­

gu. K o śció ł dialogu, to j e s t K o śció ł naw iązujący do w szystkiego, co znajduje­

m y w e w spółczesnym św iecie: K o śció ł o tw a rty w kierunku w szystkich ludzi .

O czyw iście, że otw a rcie w kierunku wszystkich ludzi wynika z zasadn iczej

m isji K o ścio ła ; ale w imię Jego zasadn iczej m isji m ógłby się także - p rze d e

Myśląc Ojczyzna 249

w szystkim - n asta w ić na obronę praw dy-depozytu . Vaticanum Secundum na­

staw ia się na wiarę.

P o n iew a ż uniw ersytet katolicki j e s t instytucją K o ścio ła , uczestniczy w ięc w m isji K ościoła. Jeżeli K o śció ł Vaticanum Secundum w id zi sw oją m isję na d ro d ze dialogu, to uniw ersytet katolicki uczestniczy w m isji K ościoła na tej drodze. Jeżeli m isja K ościoła j e s t u n iw ersytetow i katolickiem u z natury rzeczy niejako za w sze bliska i w łaściw a, to m isja K ościoła realizow ana na drodze dialogu j e s t uniw ersytetow i szczególn ie bliska. M ożna pow iedzieć, że to je s t

„ uniwersytecka droga ” - p rze c ie ż to j e s t w ła śc iw o ść n aszej pracy, g ro s reali­

zacji tej w ięzi , ja k a tutaj, i w każdym katolickim i uniwersytecie, łączy ludzi szukających p ra w d y w nauce, p r z e z naukę: droga dialogu.

M ożna by też pow iedzieć, że m oże w łaśnie uniw ersytety katolickie p r z y g o ­ tow ały K ościół: p rzy g o to w a ły grunt w K ościele do w ejścia na d ro gę dialogu.

R ów nocześnie trzeba stw ierdzić, że u niw ersytet katolicki je s t bardzo ważnym środkiem spełnienia m isji K ościoła na tej drodze.

To wszystko świadczy - przynajmniej pośrednio - o funkcji społecznej uniwer­

sytetów katolickich. Ś w iadczy m oże nie o sam ych je s z c z e skutkach ich d zia ła ­ nia, ale św ia d czy o założeniach. W iadom o zaś, że skutki są proporcjon aln e do założeń. Poruszałem się w referacie raczej w obrębie założeń - nie dotykałem sfery skutków. Czyniłem to je d n a k w przekonaniu, że założen ia najlepiej m oże p o zw a la ją zro zu m ieć skutki. Funkcję sp ołeczn ą k a żd eg o człow ieka chętnie oceniam y p o skutkach; m ówim y: to był w ielki społecznik, p o n iew a ż p o z o s ta ­ w ił p o sobie dzieła o w ym iarze społecznym .

O graniczyłem się tutaj tylko d o założeń; ale w raz z tym ograniczeniem się do założeń je ste m przekonany, że istnieje ścisła łączn ość i za leżn o ść p o m ięd zy założeniam i a skutkami. W oparciu o to przekon an ie tw ierd zę , że uniw ersytet katolicki - n a p rzó d ja k o uniwersytet, który pielęgn u je w so b ie wspaniałą, szla ­ chetną w ięź międzyludzką i społeczną, na zasadzie w spólnego dążenia d o p r a w ­ dy, następnie ja k o u n iw ersytet katolicki, który uczestniczy w m isji K ościoła w sp ó łczesn eg o , w m isji u n iw ersaln ego dialogu, m ająceg o na celu pra w d ę, sp ra w ied liw o ść i p o k ó j - p r z e z to w szystko spełnia w spaniałą m isję społeczną.

Spełniał j ą d o tych czas i U niw ersytet Lubelski - i da j B oże, a b y m ógł j ą sp e ł­

n ia ć w całej sw o je j oryginalności, p r z e z ja k najdłuższe lata i pokolenia.