Bronisław Gubrynowicz
"Jan Majorkiewicz : 1820-1847. W
siedemdziesiątą rocznicę śmierci",
Warszawa 1917 : [recenzja]
Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce
literatury polskiej 16/1/2, 134-135
134
•Reeenzye i sprawozdania.
o b c e j“) , d o ś ć z r e sz tą n ie k o n s e k w e n tn ie , sk o ro je st m o w a także o
„li
te w sk im p a r ty k u la r y z m ie “ (!) M ick ie w icz a i z n ó w o M ajew sk iej ja k o „ n o szą cej n a z w isk o p o lsk ie, a n ie lite w s k ie “ (!) ‘— w r e s z c ie d la te g o , ż e h ip o te z ę p. W .
m u ta tis m utandis
rozw ija s z c z e g ó ło w o i o b s ze r n ie) T ad. S in k o w n ie d a w n o o g ło sz o n e j p racy *), a której o sta te c z n y w y r a z tu i tam str eszc z a s ię w s ło w a c h :więc to K onrad, c z y li M ickiewicz
sam tym m ężem 4 4 . . .
Pom ijając k o m b in a cy e d o d a tk o w e p. W . w ro dzaju ty c h , że „ ś w ia d e c tw o o sz la ch ec k iem p o c h o d z e n iu (M ic k ie w ic z a ) w y d a n e 2 p aźd z iern ik a roku 1 8 1 5 m ia ło n u m e r 4 4 5 , a d y p lo m u n i w e rs y tec k i z 2 6 p a źd ziern ik a roku 1 8 2 5 — n u m er 4 2 4 4 “ , w ięc liczba 4 4 m o g ła u tk w ić w u m y ś le p o e ty i w d a n y m m o m en c ie w y ło n ić s i ę jak o r z u p e łn ie ś w ia d o m y (raczej n ie ś w ia d o m y ) r e fle k s “ , — m u s im y z a u w a ż y ć, że i to z a sa d n ic z e tw ie rd z e n ie p . W. o M ick iew iczu j a k o„ m ę żu 4 4 “ n ie da się u t r z y m a ć , z w ie lu w z g lę d ó w . — P rz ed e- w s zy s tk iem d la te g o , że K onrad sa m o s o b ie m ó w i i sam s ie b ie n a z y w a n ie m ężem „ c z te r d z ie śc i i c z te r y “ , lecz
M ilionem :
„ N a zy w a m s ięMilion,
g d y ż za m ilio n y k o ch a m i cierp ię k a tu s z e “ — a ofiarę s w ą czy n i p rzez to r ó w n o z n a c z n ą z ofiarą N arodu, cie rp ią ce g o na „ tr o n ie p o k u ty " , — d o p ó k i B ó g n ie raczy „ p r z y ś p ie s z y ć “ p r z y jśc ia m ęża p rzezn a czen ia , w y b a w c y n a r o d u ... P o w tó re M ąż ten z a p o w ie d zia n y je s t przezK się g i p ie lg r z y m s tw a
i a rty k u ły wP ie lg rzy
m ie
— w y r a źn ie ja k o „p r z y s z ł y
w ielk i c z ło w ie k “ --- „naturalnie
ż m ieczem w ręk u “,
jak o p o lsk i N a p o le o n i c h o c ia ż d o ż a d n e g oz „ d a w n y c h “ n ie p o d o b n y , to z a w sz e „
n a sz p r z y s z ł y w ielki c zło w ie k
W ojow nik
“ 2). Czy za ta k ieg o m ó g ł s ię p o r. 1 8 3 1 u w a ża ć tw ó rcaD zia d ó w
cz. 111 ? Czy r a c z e j, że w ierzy ł o n w z ja w ien ie się t a k ie g o p o ls k ie g o c z ło w ie k a -W o jo w n ik a “ , w o g ó le c zło w iek a p rzezn a czen ia , „przy s z łe g o w ie lk ie g o c z ł o w i e k a .. . “ K on rad ow i też, jako sa m em u M ick ie w ic z o w i, p rz etw o rzo n em u z G u sta w a , p r z e c iw sta w io n y je st Ks. P iotr, k tóry m o że w id z ie ć w K onradzie w ie lk ie g o c z ło w iek a te r a ź n ie js z o ś c i, b io r ą ce g o na się b rzem ię o fia ry i p r z y g o to w a n ia n arod u ku w e jśc iu 1 z d róg P ie lg rz y m stw a ku z iem i o b ie c a n e j, lec z każe m u szu k a ć „ m ęża r c o w ię c e j, niźli (in n i), u m ie “ , a w ię c z a p e w n e m ęża p r z y s z ło ś c i?N o w y S ącz.
St. Kotowicz.
Jan M a jo r k ie w ic z . 1820— 1847. W siedm dziesiątą rocznicę śm iercL
W arszaw a, 1917, str. 31, z portretem.
Jak przykry w y r z u t s u m ie n ia p r zem a w ia ta d rob n a broszurka, w y dan a przez bratank a p isarza, W ła d y sła w a M ajork iew icza, w h o łd zie p o śm iertn y m dla z a s łu g zm a rłeg o , by » słu ż y ć za p r z y p o m n ie n ie tym , k tó -J) T. S i n k o :
M ickiew iczow e w idzen ie k sięd za Piotra,
P rzeg lą d p o w sz . 1 9 1 7 , m arzec, k w iec ie ń i maj.-) O p r z y s z ły m wielkim czło w iek u , P ielg rzym Polski.
22
rzy w k ryn icy m y śli c zy ste j i n a tch n io n ej czerp ać ch cą nieW ysychająĆe źród ło n a tc h n ie n ia dla pracy tw órczej nad o d b u d o w ą kraju« ; o g ó ł rze c z y w iś c ie z a p o m n ia ł o au torze »L iteratury po lsk iej w ro z w in ię ciu h is to - ry czn em « , i d zisiaj n a z w isk o jeg o je s t dla w ielu d źw ięk iem p u sty m , lecz ilu ż to z a słu ż o n y c h d zieli z nim razem lo s p o d o b n y . W y d a w ca — p ó kilku se r d e cz n y c h sło w a c h w stęp u — p rzed ru k o w a ł ch arak terystyk ę M ą- jo rk iew icza z »H isto ry i literatu ry p olsk iej« C h m ielo w sk ieg o , n a stęp n ie w yjątek z »C m entarza p o w ą z k o w sk ieg o « K. W ójcick iego, lis t W ilk o ń - sk ie g o do K ra szew sk ieg o o M ajork iew iczu, d ro b n ą w zm ia n k ę
K.
B arto s z e w ic z a i m o w ę p o g rz eb o w ą , w y g ło s z o n ą nad g rob em przez ks. K. W n o - r o w sk ie g o . Z biór ten n ie je s t k o m p le tn y ; m ożn a b yło — a n a w et n a leża ło — u zu p ełn ić e n u n cy a c y a m i c ie k a w sz em i i w a żn iejszem i. O cen ą prac M ajork iew icza z a jm o w a li się M . G liszczy ń sk i (R o zm a ito ści n au k ow e i literackie. W a rsza w a , 1 8 5 9 , t. V ) ; P. G rom adzki (P ism a uryw k ow e... K ijów , 1 8 5 8 , które w ła ś c iw ie zaw ierają zb iór prac rozm aitych m ło dych a u to r ó w , stu d y u ją cy ch w U n iw er sy te cie K ijow skim ; prof. M. D u bieck i p rzy p u szcza , — jak o tern p o in fo r m o w a ł m n ie rektor L, S y ro c zy ń - sk i, — iż o c e n a literatu ry p o lsk iej M ajork iew icza w y szła z p o d pióra L eo narda S o w iń s k ie g o ) ; Δ . T y szy ń sk i (R ozbiory i krytyki. P etersbu rg, 1 8 5 4 , t. II), P. C h m ielo w sk i (D zieje krytyki literackiej w P o lsce. W arszaw a, 1 9 0 2 , s . 2 3 5 — 7 ) ; w yjątki z tych rozp raw rzu ciłyby w ięcej św ia tła , niż p u ste m o w y i artyk u ły d zien n ik a rsk ie.Z g ło s ó w w s p ó łc z e s n y c h pragn ę na tern m iejscu p r zy p o m n ieć u s tę p z listu Ż m ich o w sk iej d o M oraczew sk iej (W arszaw a, 3 0 m arca 1 8 4 7 ) : » M ieliśm y tu sm u tn y b ard zo o b c h ó d — przed ty g o d n ie m a lb o w ie m um arł M ajork iew icz, k tó reg o p ism a c z y ta ła ś g d z ie m oże — p ełn o k o le g ó w jeg o się zeb rało i aż d o sa m y c h P o w ą zek n ie śli tru m n ę. J ed n a k to z ich stro n y p o c z c iw e b y ło w s p ó łc z u c ie ; cen ili w nim n ie zm o r d o w a n ą pracę, . n ie sk a ż o n ą m o r a ln o ść , dob re ch ęci i lep sz e je szc z e n ad zieje. P raw dziw ie m o żn a o n im p o w ie d z ie ć , że się na śm ierć z a p isa ł — s u c h o ty g o za^· b iły ...« . J a k żeż c z ę sto ten refren o sta tn i p ow tarzać m u s im y !
L w ó w .
B ronisław G ubrynqw icz.
Recenzye i sprawozdania.
135
Gąsiorowska N atalia:
W olność druku w K rólestw ie kongreso-
wem 1815— 1830. (M onografie w zakresie dziejów now ożytnych,
t. XXIII). W arszaw a, 1916,
8
-vo, str. XI i 438 + 4 nl.
K siążk a zajm ująca i p o ży teczn a , w p ełn em o b u tych s łó w zn a c ze n iu , w e ź m ie ją d o ręki z k o rzy ścią h isto ry k p o lity cz n y , w ie le w niej zn ajd zie sz c z e g ó łó w ciek a w y ch h isto r y k literatu ry. N a jw a żn iejszy m ateryał d o niej d a ło arch iw u m kan celaryi g e n e r a ł-g u b e r n a to r a w a r sz a w sk ieg o , g d z ie sp o c z y w a ły akta ty c zą c e się* cen zu ry i p ap iery N o w o śilc o w a , k tóry w s p ó ln ie z » m in istrem z a ciem n ie n ia p u b lic z n e g o « , S ta n is ła w e m G rab ow sk im , i o s ła w io n y m n a czeln ik iem u rzęd u c e n zo r sk ie g o , K alasantym S za n ia w sk im , w y to c zy li n ie u b ła g a n ą w a lk ę w o ln ej p r a sie i p iśm ie n n ic tw u p o lsk iem u ; ich n ie cn e in trygi i p o d łe za b ieg i d o p ro w a d z iły do n iew o li
