Jeszcze w sprawie tzw. roszczenia o dopuszczenie do pracy

Walery Masewicz

Jeszcze w sprawie tzw. roszczenia o

dopuszczenie do pracy

Palestra 12/5(125), 34-45

1968

34* W a l e r y M a s e w i c z _{№ 5 (125>}

Przyznana najem com — poprzez art. 690 k.c. — ochrona praw no-rzeczow a n ie d aje jed n ak podstawy do p rzy jęcia, że n a jem przekształcił się w praw o rzeczowe. Zachow ał on nadal ch arak ter praw a względnego, doznającego' szczególnej ochrony, tzn. szerszej aniżeli inne p raw a względne, a to wobec dużej doniosłości społecznej- tego praw a dla obyw ateli.

Sform ułow anie użyte w art. 690 k.c., który stanow i, że do ochrony praw n ajm u stosu je się odpowiednio przepisy o ochronie w łasności, nie oznacza identyczności w zakresie te j ochrony w obu dziedzinach praw a. Przez odpowiednie stosow anie należy rozumieć, że przepisy, do których odnosi się odesłanie, muszą być stosow a­ ne z pewnym i m o dyfikacjam i, tak by uwzględniały n atu rę przepisów odsyłanych i odsyłających.

Celem przepisu art. 690 k.c. je s t ochrana obligacyjnego stosunku najm u, a n ie ­ praw a własności. Dlatego n ajem cy nie przysługują w szystkie upraw nienia w łaści­ ciela, a tylko te, których istota da się pogodzić z obligacyjnym charakterem najm u. N ajem cy przysługiw ać będzie w stosunku do w yn ajm u jącego i innych osób po­ wództwo w indykacyjne, n eg ato ry jn e i posesoryjne. N atom iast będzie ograniczony przedmiotowy zakres roszczeń n ajem cy w stosunku do osób trzecich, jeżeli będą w kraczać w sfe rę w yłącznie zastrzeżoną dla w łaściciela. Do sfery te j należy za­ liczyć stosunki sąsiedzkie w najszerszym tego słowa znaczeniu, gdyż ochrona ich' je st przyznana tylko osobom uprawnionym rzeczowo. W szczególności niedopusz­ czalne będzie stosow anie poprzez art. 690 k.c. środków ochrony zam ieszczonych w dziale trak tu jący m o treści i w ykonywaniu własności.

WALERY MASEWICZ

Jeszcze w sprawie łzw. roszczenia o dopuszczenie

do pracy

I . U W A G I W S T Ę P N E

W poszukiwaniu środków praw nych przed bezpraw nym i społecznie nieuzasad­ nionym pozbawieniem pracow nika m iejsca pracy w ypracow ana została w orzecz­ nictw ie sądowym i w literatu rze kon stru kcja praw na tzw. roszczenia o dopuszcze-- n ie do pracy, określanego niekiedy także ja k o roszczenie pracow nika o umożli­ w ienie św iadczenia p r a c y .1

Społeczno-gospodarczym celem roszczenia o dopuszczenie do pracy je st praw ne zabezpieczenie uprawnień pracow nika do rzeczyw istego św iadczenia p racy w sy­ tu a cji, gdy pracow nik, będąc podm iotem trw ającego stosunku pracy, z przyczyn leżących po stronie pracodaw cy je s t pozbawiony możliwości św iadczenia pracy*

i W . P i o t r o w s k i : R o s z c z e n ia p r a c o w n ik a z t y t u ł u b e z p r a w n e g o p o z b a w ie n ia g o m ie jc a p r a c y , W a r s z a w a 1966, s . 104 ii in n e .

№ 5 (1 2 5 ) Roszczenie o dopuszczenie do pracy ₃₅

Roszczenie o dopuszczenie do pracy może być dochodzone sam oistnie lub łącz­ nie z innym roszczeniem m ajątkow ym , tj. z roszczeniem o wynagrodzenie za okres, w którym pracow nik był gotów do św iadczenia pracy, lecz pracy nie świadczył z powodu przeszkód staw ianych mu przez podmiot zatru dniający lub przez osoby d ziałające w jego im ieniu.

Roszczenie o dopuszczenie do pracy je s t praw em przysługującym w yłącznie pracow nikow i, ja k o stronie istniejącego w znaczeniu praw nym stosunku pracy. W yn ikające im m anentnie ze statusu praw nego pracow nika, jak o podmiotu stosunku prawnego, roszczenie o dopuszczenie do p racy trw a dopóty, dopóki trw a sam stosunek pracy. Roszczenie o dopuszczenie do pracy należy do grupy praw niezby­ w alnych. Nie może ono być także przedmiotem su k cesji gen eraln ej, gdyż stanow i ta k ie praw o zm arłego pracow nika, które je s t ściśle związane z jego osobą (art. 922 § 2 k.c.).

Mówiąc, że roszczenie o dopuszczenie do pracy przysługuje w yłącznie pracow ­ nikowi, i tylko pracow nikow i, mamy na uwadze także i to, że d e le g e la t a nie byłaby dopuszczalna antyteza roszczenia o dopuszczenie do pracy w postaci rosz­ czenia podmiotu zatrudniającego, w form ie „żądania zobowiązania do św iadcze­ nia p racy” lub w postaci „roszczenia o zmuszenie do pracy”. Jak k o lw iek społecz­ no-gospodarczy cel takiego roszczenia podmiotu zatrudniającego zbieżny byłby z celem roszczenia o dopuszczenie do pracy — gdyż w obu wypadkach chodzi o stw orzenie ta k ie j sytu acji, żeby pracow nik św iadczył pracę zgodnie z eko­ nomiczną i praw ną treścią stosunku pracy — to jed n ak ew entualne roszczenie podmiotu zatrudniającego o „zmuszenie dó p racy ” byłoby sprzeczne z zasadą w olności pracy, jed ną z podstawowych zasad p raw a pracy, a jednocześnie z na­ czelną zasadą ustrojow ą.

Roszczenie o< dopuszczenie do pracy m a sw oiste cechy charakterystyczne od­ ró żn iające je od innych roszczeń pracow niczych, których celem je st bądź przy­ w rócenie bezpraw nie zerwanego stosunku pracy, bądź też ponowne jego zaw iąza­ nie się na mocy orzeczenia sądu lub k o m isji rozjem czej.

II R Ó Ż N IC A m i ę d z y d o p u s z c z e n i e m d o p r a c y a p r z y w r ó c e n i e m d o p r a c y

W p raktyce nie zawsze dostrzega się różnice, ja k ie zachodzą między roszcze­ niem o dopuszczenie do pracy a żądaniem przyw rócenia do pracy. Istotnie, z pun­ ktu widzenia praktycznych skutków różnica między tym i dwoma roszczeniam i pracow niczym i nie zawsze je s t dostatecznie w yraźna, a z punktu w idzenia ich ch arakterystyki p raw nej je s t to różnica ra cz e j umowna. Dochodząc roszczeń o przyw rócenie lub o dopuszczenie do pracy, pracow nik dąży do stw orzenia ta k ie j sy tu acji, w k tó rej byłoby możliwe ponowne -podjęcie zatrudnienia go u tego s a ­ mego podmiotu zatrudniającego, na tych sam ych lub analogicznych w arunkach pracy. W obu w ypadkach bezpośrednim celem a k c ji w szczętej przez pracow nika je s t rzeczyw iste p o d jęcie św iadczenia pracy oraz zobowiązanie pracodaw cy do w spółdziałania z pracow nikiem w celu w ykonania tego świadczenia oraz do za­ płaty umówionego wynagrodzenia.

Różnica między roszczeniem o przyw rócenie do pracy a roszczeniem o dopusz­ czenie do p racy tkw i w charakterystyce praw nej. Nie w d ając się w spór co do charakteru praw nego orzeczenia o przyw róceniu do pracy, ograniczę się do uwagi ogólnej, że w brew stanow isku niektórych au to ró w 2 orzeczenie o przyw róceniu do

2 E . W e n g e r e k : P r o b l e m w y k o n a n ia o r z e c z e ń p r z y w r a c a j ą c y c h d o p r a c y , „ P r z e g l ą d U b e z p ie c z e ń S p o łe c z n y c h i Z a g a d n ie ń S o c j a l n y c h ” n r 4 z 1959 r ., s . 15 i in n e .

36 W. t l e r u M a s e w ł c z № 5 (125)

p racy m a ch a ra k ter k ształtu jący praw o, konstytutyw ny. P racow n ik przywrócony do p racy na podstaw ie orzeczenia sądu lub k o m isji ro zjem czej w stępuje w stosu­ nek pracy z mocy sam ego orzeczenia lub ściślej — z chw ilą upraw om ocnienia się tego orzeczenia. T ak i pogląd rep rezen tu je orzecznictw o sądowe oraz większość autorów zajm u jących się tą k w e s tią .3 Oznacza to, że roszczenie o przyw rócenie do pracy pow staje w tedy, gdy stosunek p racy został rozw iązany w skutek ośw iad­ czenia woli podmiotu zatrudniającego. O rzeczenie o przyw róceniu do pracy spełnia zatem jak b y dwie fu n k cje : a) reak ty w u je bezpraw nie rozw iązany stosunek pracy oraz b) — w konsekw encji fu n k cji w ym ienionej w p k t pod lit. a) — stw arza obiektyw ne w arunki do rzeczyw istego podjęcia św iadczenia pracy przez p ra­ cow nika.

N atom iast orzeczenie o dopuszczeniu do pracy spełnia tylko jed ną fu n k cję : umo­ żliw ia pracow nikow i korzystanie z praw a do pracy, którego został on pozbawiony, mimo że stosunek p racy nie został rozwiązany. B ez względu na to ja k będziemy się zapatryw ali na ch arak ter praw ny roszczenia o dopuszczenie do pracy oraz na orzeczenie uw zględniające to roszczenie, n ie sposób zaprzeczyć, że orzeczenie takie zaw iera elem enty u stalające, d eklaratyw nie potw ierdzające p ra­ wo pracow nika do m iejsca pracy. K w estią dalszą je st to, czy orzeczenie o dopusz­ czeniu do pracy zaw iera dodatkowo zobowiązanie pracodaw cy do w spółdziałania z pracow nikiem w w ykonaniu jego zobowiązania do św iadczenia pracy, co — zdaniem niektórych autorów — przesądza o tym , że ma ono ch arak ter zobowią­ zujący do świadczenia.

Dochodzimy zatem do wniosku, że roszczenie o dopuszczenie do pracy pow­ s ta je z reguły wówczas, gdy stosunek pracy nie został w praw dzie rozwiązany, jednakże w skutek bezprawnego postępowania podmiotu zatrudniającego u staje między stronam i więź społeczna, charakterystyczna dla w łączenia się pracow nika do społeczności zakładow ej. Przyczyną zerw ania te j więzi je s t odmowa przyjęcia ze strony podmiotu zatru dniającego św iadczenia pracy. Okoliczność ta stanow i podstawową cechę odróżniającą roszczenie o dopuszczenie do pracy od pokrewnego mu roszczenia o przyw rócenie do pracy.

O czyw iście n ie je st to różnica jedyna. W raz z roszczeniem o przyw rócenie do pracy oraz z roszczeniem o dopuszczenie pracow nik z reguły dochodzi w yna­ grodzenia za okres nieświadczemia pracy. W każdym z tych wypadków zakres roszczeń pracow nika z tego tytu łu może przedstaw iać się różnie. Różnica ta w y­ n ika z odmienności podstaw y praw nej oraz z odmiennych przesłanek faktycznych w arunku jących te roszczenia. Pracow nikow i przyw róconem u do p racy przysługuje w ynagrodzenie za czas niew ykonyw ania pracy, w zasadzie jed n ak nie w ięcej niż za trzy m iesiące (art. 10 ust. 2 dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r.), natom iast p ra­ cow nikowi dopuszczonemu do pracy przysługuje w ynagrodzenie za cały okres gotow ości do pracy, a zatem także za okres p rzek raczający trzy m iesiące.

O dm iennie także przedstaw ia się kw estia skutków praw nych orzeczenia o przy­ w róceniu do pracy i orzeczenia o dopuszczeniu do pracy w zakresie ciągłości pracy. W wypadku dopuszczenia do p racy problem ciągłości pracy w zasadzie nie istn ieje. Stosunek pracy n ie został bowiem rozwiązany, ustało ty lk o świadczenie

i W . B r o n i e w i c z : Z p r o b l e m a t y k i p r z y w r ó c e n ia d o p r a c y , „ N o w e P r a w o ” n r 1 z 1959 r ., s . 58 i i n n e ; J . S z c z e r s k i : - P r z e g l ą d o r z e c z n ic tw a S ą d u N a jw y ż s z e g o w s p r a ­ w a c h ze s to s u n k u p r a c y , , » P a ń s tw o i P r a w o ’* n r 1 z 1960 r ., s . 69; I . W o l b e r g : J e s z c z e w s p r a w ie i n s ty t u c j i p r z y w r ó c e n i a d o p r a c y , „ P r a c a i Z a b e z p ie c z e n ie S p o łe c z n e ” n r 3 z 1962 r . , a, 113; S . G a r l i c k i : W p ły w p r z y w r ó c e n ia p r a c o w n ik a d o p r a c y n a je g o u p r a w -a i e n i -a u r lo p o w e , „ P r -a c -a i Z -a b e z p ie c z e n ie S p o łe c z n e ” n r 6 z 1956 r ., s. 44— 47.

Nr 5 (125) Roszczenie o dopuszczenie do pracy ₃₇

pracy ze strony pracow nika. Skoro zatem nieczynność pracow nika w zakładzie p ra­ cy w y n ik ająca z przyczyn leżących po stronie zakładu w zasadzie n ie powoduje ustania stosunku pracy, to pracow nik nie tra c i tych upraw nień, które uzależnione są od nieprzerw anego zatrudnienia. Trzeba jed n ak p am iętać o tym , że art. 2 ust. 1 ustaw y z dnia Ii6 m a ja 1922 r. o urlopach dla pracow ników zatrudnionych w prze­ m yśle i handlu uzależnia prawo do pierwszego urlopu w ypoczynkow ego od n ie­ przerw anej pracy w danym zakładzie pracy. W odniesieniu do pracow ników fizycznych w arunek nieprzerw anej pracy w danym zakładzie je s t p rzesłanką n a­ bycia uprawnień do urlopu wypoczynkowego w wyższym w ym iarze. W m yśl art. 2 ust. 5 ustaw y urlopow ej nieczynność w zakładzie pracy w skutek choroby, wypadku w zatrudnieniu oraz z powodu pow ołania pracow nika do ćwiczeń w o j­ skow ych nie je s t uw ażana za przerw ę w umowie o pracę, któ ra by pozbaw iła p ra­ cow nika upraw nień do korzystania z urlopu lub choćby ograniczała te upraw nie­ nia. Z przepisu tego w ynikałoby a c o n tr a rio , że inne przerw y w świadczeniu p ra­ cy, np. z powodu niedopuszczenia pracow nika do św iadczenia pracy, mogłyby m ieć wpływ na upraw nienia urlopowe pracow nika. Jed nakże — ja k ju ż wspom­ niano w yżej — w arunek nieprzerw anej pracy je s t konieczny tyliko do nabycia uprawnień do pierwszego urlopu lub urlopu w w ym iarze wyższym. Praw o do każ­ dego następnego urlopu wypoczynkowego pow staje ju ż z dniem 1 stycznia danego roku, a więc jeszcze przed m ożliwością pow stania przerw y w świadczeniu pracy

w tym roku.

Zgoła odm iennie przedstaw ia się kw estia ciągłości pracy w wypadku przyw ró­ cenia do pracy. Przy p rzyjęciu zasady, że orzeczenie p rzyw racające do pracy nie niweczy e x tu n c dokonanego rozw iązania umowy o pracę i nie stw arza fik c ji praw nej, iż rozw iązania stosunku pracy w ogóle nie było, przerw a w stosunku pracy przekraczająca trzy m iesiące pociąga za sobą u tratę ciągłości pracy. W praw ­ dzie w literatu rze praw niczej 4 można się spotkać z przeciwnym poglądem, jakoby w razie przyw rócenia do pracy należy zaliczyć do ciągłości pracy ten okres bez­ czynności w pracy, za który należy się pracow nikow i wynagrodzenie za pracę, jednakże pogląd ten, ja k o zbyt daleko idący, nie w yd aje się trafny.

Poszukując różnic między in sty tu cją dopuszczenia do pracy a przyw róceniem do pracy, należy m ieć n a uwadze, że zdaniem niektórych au to ró w 5 d ekret z dnia 18 stycznia 1956 r„ ja k o le x sp e c ia lis , odm iennie, niż m a to m iejsce w praw ie cy­ wilnym , uregulował sku tki praw ne niezgodnych z jego przepisam i oświadczeń woli podmiotu zatrudniającego. Pogląd ten prowadzi do wniosku, że skoro rozw iązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia (bez przew idzianej praw em przyczyny lub zgody) nie pociąga za sobą niew ażności ośw iadczenia w oli pracodaw cy, lecz stw a­ rza tylko roszczenie o przyw rócenie do pracy, to tym bardziej skutek ta k i powi­ nien w ynikać także wtedy, gdy oświadczenie w oli pracodaw cy n ie przytacza przy­ czyny niezwłocznego rozw iązania — niezależnie od tego, że kw estia nieprzyto- czenia w pisem nym ośw iadczeniu woli przyczyny niezwłocznego rozw iązania nie je s t kw estią form y tego św iadczenia, a tyliko jego treści. P rzy jęcie takiego założe­ nia elim inu je możliwość kon stru kcji roszczenia o dopuszczenie do pracy w w y­ padku, gdy św iadczenie woli podmiotu zatrud niającego sprzeczne je s t z w ym aga­ niam i art. 9 dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r. W tak ich bowiem w ypadkach p ra­ cow nikowi przysługiw ałoby roszczenie o przyw rócenie do pracy.

* S . G a r l i c k i : W p ły w p r z y w r ó c e n ia p r a c o w n ik a d o p r a c y n a je g o u p r a w n ie n ia u r l o ­ p o w e s. 46—47 ( p a tr z p r z y p . 3).

5 T . Z i e l i ń s k i : F o r m a r o z w ią z a n ia u m o w y o p r a c ę b e z w y p o w ie d z e n ia , „ P a ń s t w a i P r a w o ” n r 12 z 1964 r ., s . 894—906.

38 W a l e r y M a s e w l c z № 5(125)

Różnica między roszczeniem o dopuszczenie do p racy a roszczeniem o zaw arcie umowy o pracę w w arunkach przewidzianych w art. 4 ust. 2 dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r. je s t dostatecznie wyraźna. Roszczenie o dopuszczenie do pracy zm ierza do um ożliw ienia pracow nikow i św iadczenia p racy w sy tu acji, gdy ist­ n ie je podstaw a praw na tego św iadczenia, t j. ważnie zaw arta -umowa o pracę. Roszczenie o zaw arcie umowy o pracę w try b ie art. 4 ust. 2 dekretu z 1956 r. ma na celu pow ołanie podstaw y praw nej do rzeczyw istego zatrudnienia pracow nika. K w estia podjęcia zatrudnienia je st w tym wypadku zagadnieniem dalszym.

I I I . C H A R A K T E R P R A W N Y R O S Z C Z E N I A O D O P U S Z C Z E N I E D O P R A C Y I J E G O P O D S T A W A P R A W N A

N ajp ełniejszą ch arak tery sty k ę praw ną roszczenia o dopuszczenie do pracy daje Sąd Najw yższy w znanej uchw ale z dnia 24 m arca 1958 r. 1 CO 4/58.5 Stw ier­ dzając, że przepis art. 10 ust. 1 dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r. n ie dotyczy sy­ tu a cji, gdy stosunek pracy trw a, a między stronam i sporna je st tylko kw estia, ja k ą pracę pracow nik pow inien w ykonyw ać, Sąd Najw yższy podnosi dalej co n astęp u je:

„Z mocy umowy o p racę pracow nik obowiązany je s t świadczyć swą pracę na rzecz zakładu pracy, je s t więc w tym zakresie jego dłużnikiem w yrozum ieniu praw a obligacyjnego. To nie przesądza jed nak jeszcze zagadnienia, gdyż dłużnik w tym samym zakresie może być także w ierzycielem , m ianow icie wówczas, gdy m a on n ie tylko obowiązek określonego św iadczenia, ale i praw o spełnienia (lub spełniania) tego świadczenia. Je s t to wprawdzie sy tu acja nietypow a, ale za­ chodzi w łaśnie w stosunku pracy, którego jed ną stroną je s t uspołeczniony za­ kład pracy. Zgodnie bowiem z art. 14 K o n stytu cji p raca je s t zarówno praw em , ja k i obowiązkiem każdego obyw atela. Pow ołana zasada k o n sty tu cy jn i w yraża nie ty lk o tę m yśl, że w naszych w arunkach ustrojow ych każdy zdolny do pracy obyw atel ma możność uzyskania odpowiedniej pracy, ale ponadto stw arza dla obyw atela, który już wszedł w określony stosunek pracy, praw o dom agania się, aby bez uzasadnionej przyczyny nie pozostaw ał on bezczynny i aby faktyczn ie w ykonyw ał pracę, k tó rej się podjął, gdyż tylko w ten sposób spełnia on rzeczy­ w iście — a nie tylko fo rm aln ie — sw ój obyw atelski obowiązek pracy (...). Z za­ sad powyższych w ynika, że pracow nik uspołecznionego zakładu pracy je s t — gdy chodzi o św iadczenie pracy — nie tylko dłużnikiem , ale i w ierzycielem , a więc że tym samym przysługuje mu praw o dom agania się, aby dopuszczono go do w ykonyw ania um ów ionej pracy (...).”

I V . A R G U M E N T Y P R Z E C I W K O R O S Z C Z E N I U O D O P U S Z C Z E N I E D O P R A C Y

W literatu rze praw niczej przedstaw iona w yżej k o n stru k cja praw na roszczenia o dopuszczenie do pracy spotkała się w ostatnim okresie z zasadniczą k ry ty k ą .7 K ry ty k a ta oparta je st na założeniu, że konstytu cyjna zasada praw a do pracy nie może być bezpośrednio źródłem uprawnień obyw ateli i podstaw ą konkretnych

« O p u b l. m . in . w m ie s . „ P r a c a i Z a b e z p ie c z e n ie S p o łe c z n e ” n r 11 z 1958 r . , s. 60 i w m ie s . „ P r z e g l ą d U s ta w o d a w s tw a G o s p o d a r c z e g o " n r 11 z 1958 r ., s . 428.

7 A . J ó z e f o w i c z : C z y m o ż liw e j e s t p o w ó d z tw o o d o p u s z c z e n ie d o p r a c y , „ P a ń s tw o i P r a w o ” n r 7— 8 z 1966 r „ s. 128— 134.

№ 5 ( 1 2 5 ) i Roszczenie o dopuszczenie do pracy ₃₉

roszczeń oraz nie może czynić pracow nika w ierzycielem w znaczeniu praw nym , gdy chodzi o św iadczenie pracy. Sku tk i zwłoki w przyjęciu św iadczenia pracy przez pracodaw cę reg u lu ją przepisy szczególne, t j. art. 455 i 456 k.z., i ju ż cho­ ciażby z tego względu nie może m ieć zastosow ania ogólny przepis art. 491 k.c. do zwłoki pracodaw cy w przyjęciu św iadczenia pracy przez pracodaw cę. K ry ty k a, o k tó re j mowa, prowadzi do wniosku, że n ie ma m ożliwości dalszego utrzym yw a­ n ia w p raktyce w ym iaru spraw iedliw ości koncepcji powództwa o dopuszczenie do pracy, które powinno być zastąpione powództwem o przyw rócenie do pracy w każdym wypadku sprzecznego z przepisam i dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r. nieważnego rozw iązania stosunku pracy.

W niosek ten nasuw a p r im a ja c ie zastrzeżenie natury ogólnej. Powództwo o do­ puszczenie do p racy n ie je s t użyteczne tylko n a gruncie przepisów d ekretu z 18 ■stycznia 1956 r., aczkolw iek w orzecznictw ie sądowym kon stru kcja praw na do­

puszczenia do pracy w ykształcona została w sy tu acji, gdy ośw iadczenie woli pod­ m io tu zatrudniającego okazało się niew ażne wobec niezachow ania form y przew i­ dzianej w art. 9 dekretu z 1956 r. Zwłoka bowiem podm iotu zatrudniającego w przyjęciu św iadczenia p racy oferow anej przez pracow nika może m ieć m iejsce ta k ­ i e i w innych w ypadkach, a m ianow icie takich , ja k :

— nieważnego wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodaw cę wobec doko­ nania wypowiedzenia w okresie zakazanym przez praw o lub wypowiedzenia umowy o p racę pracow nikow i korzystającem u ze szczególnej ochrony p ra­ w n ej;

— bezskuteczności wypowiedzenia umowy o p racę dokonanego w sposób sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem praw a wypowiedzenia umowy o pracę lub naru szający zasady w spółżycia społecznego (art. 5 k.c.). W orzecznictw ie Sądu Najw yższego, zapoczątkow anym przez znane orze­ czenie SN z dnia 23 stycznia 1963 r. I P R 72/637a, uznaje się, że wypo­ w iedzenie umowy o pracę sprzeczne z zasadam i w ym ienionym i w art. 5 k.c. je s t bezskuteczne, pracow nikow i zaś przysługuje roszczenie o dopuszczenie do pracy. W literatu rze p ra w n icz e j7b przeważa pogląd, że orzeczenie sądu lub kom isji rozjem czej w razie nadużycia praw a wypowiedzenia umowy o pracę stw ierdza deklaratyw nie, że akt wypowiedzenia umowy z powodu jego sprzeczności z jed ną z klauzul generalnych w yn ikających z art. 5 k.c. je s t bezskuteczny. Stw ierdzenie ta k ie je s t jed n ą z podstawowych przesłanek

uw zględnienia roszczenia o dopuszczenie do p racy;

— jed nostronnej zm iany przez podmiot zatru d niający istotnych postanow ień umowy o pracę, np. co do m iejsca pracy, je j rodzaju, stanow iska p racy lub w ysokości wynagrodzenia za pracę, gdy pracow nik n ie w yraża zgody na ta k ą zm ianę, gotów zaś je s t do św iadczenia pracy obustronnie um ów ionej; — bezprawnego niedopuszczenia pracow nika do św iadczenia pracy z innych

przyczyn w yn ikających z oczyw istej sam ow oli kierow nika zakładu pracy lub innych osób upoważnionych do działania w im ieniu zakładu.

W opisanych w ypadkach b rak je s t jakich kolw iek podstaw praw nych do zgłosze­ n ia przez pracow nika roszczenia o przyw rócenie do pracy, albow iem przepisy

dekretu z dnia 18 stycznia 1956 r. n ie miają tu w ogóle żadnego, zastosow ania.

7a P o r . O S N C P n r 1 z 1964 r ., p o z . 17.

7b z b o g a te j l i t e r a t u r y d o t y c z ą c e j te g o z a g a d n ie n ia p o r . m . in . A. M a l a n o w s k i :

<Z p r o b le m a ty k i o g r a n ic z e n ia d o p u s z c z a ln o ś c i w y p o w ia d a n ia u m ó w o p r a c ę n a tl e a r t . 5 k .c ,,

40 W a l e r y M a s e w l e z _{N r 5 (125>}

Czy i ew entualnie ja k ie roszczenia przysługują pracow nikow i w podanych w y ż e j przypadkach? Czy zwłoka pracodaw cy w p rzyjęciu św iadczenia pracy przez pod­ m iot zatru d niający musi być rozpatryw ana ty lk o w ram ach tych skutków , jakie- w y n ik ają z art. 455 k.z., t j. tylko w zakresie obowiązku w ynagrodzenia za okres, przym usow ej bezczynności pracow nika?

Odpowiedź na te p y tan ia zależy od pewnego założenia wstępnego. C yw ilistycz- na k oncep cja stosunku pracy bez względu na to, czy o p arta będzie na archaicznejj ko n stru k cji „wolnego n ajm u p ra cy ”, czy też je j nieco zm odernizow anej w e rsji zobow iązania dwóch rów nopraw nych partnerów , z reguły w yłącza możliwość do­ m agania się przez pracow nika dopuszczenia do rzeczyw istego świadczenia pracy. Zw łoka pracodaw cy w p rzyjęciu św iadczenia pracy, będąca w ynikiem niew aż­ nego rozw iązania umowy o pracę lub innych bezpraw nych działań, ograniczaj ew entualne roszczenia pracow nika ty lk o do m ożliwości dochodzenia odszkodowania* Z nana praw u cywilnem u in sty tu cja restitu tio in in teg ru m , będącą jed ną z postaci napraw ienia szkody w yrządzonej czynem nie dozwolonym lub nienależytym w y­ konaniem zobowiązania, b y ła stosow ana tylko w sferze stosunków m ajątkow ych*

V . O C H R O N A M I E J S C A P R A C Y W U S T R O J U K A P I T A L I S T Y C Z N Y M

Ew entualność reaktyw ow ania stosunku pracy zerwanego z w oli podmiotu za­ tru dniającego, a tym bardziej zobowiązanie jego do p rzy jęcia świadczenia p racy , w p raktyce i doktrynie państw kapitalistycznych z reguły nie wchodzi w rachubę.

C h arakterystyczne dla takiego rozum ienia istoty stosunku pracy może być roz­ w iązanie p rzyjęte w zachod nio-niem ieckiej ustaw ie z dnia 10 sierpnia 1951 r. o ochronie stosunku pracy przed wypowiedzeniem (tzw. K iin d ig u n g ssch u tzg esetz).. Według te j ustaw y pracow nik, który był zatrudniony u pracodaw cy co n a j­ m n iej sześć m iesięcy, może — w razie wypowiedzenia umowy o pracę przez- pracodaw cę — złożyć w sądzie pracy pozew o ustalenie, że wypowiedzenie,, jak o społecznie nieuzasadnione (s o z ia l u n b e r e c h tig te ), pozbawione je s t skut­ ków praw nych. T reść rozstrzygnięcia sądowego nie polega jed nak ani na re sty tu cji stosunku pracy, ani na przyw róceniu pracow nika do pracy. Je ż e li s ą d

p racy uzna, że stosunek pracy nie został rozwiązany, albow iem wypowiedzenie- umowy o pracę było ze społecznego punktu widzenia nieuzasadnione, a mimo to pracow nik nie został dopuszczony do pracy, w yrokiem orzeka, że rozwiązanie- stosunku pracy nie nastąpiło. W wypadku takim pracow nik pow inien być dopusz­ czony do w ykonyw ania pracy, jed nakże obowiązek te n nie w yn ika e x p r e s s is

v e r b is z orzeczenia sądu, lecz stanow i jak b y logiczną konsekw encję stw ierdzenia,

że stosunek pracy n ie został rozwiązany. Niekiedy, mimo że wypowiedzenie umo­ wy o pracę zostało uznane zia niew ażne, dalsze kontynuow anie stosunku pracy je s t dla je d n e j lub obu stron stosunku pracy niem ożliwe. W tedy sąd p racy na wniosek jed n e j ze stron orzeka w yrokiem , że stosunek pracy został rozw iązany i przyzna­ je pracow nikow i odszkodowanie w m aksym alnej w ysokości 12-m iesięcznego w y­ nagrodzenia za pracę. Z odszkodowania tego p o trąca się w ynagrodzenie za prace- uzyskanei u innego pracodaw cy, św iadczenie uzyskane z zasiłku dla bezrobotnych oraz przypuszczalne w ynagrodzenie, które pracow nik uzyskałby, gdyby złośliwie nie uchylał się od po d jęcia nowego zatrudnienia.

Widzimy zatem , że naw et w tych system ach praw nych państw kapitalistycz­ nych, któ re wprowadziły pewną ochronę praw ną przed zw olnieniem z pracy z ini­ cja ty w y pracodaw cy, ochrona ta n ie stw arza możliwości re sty tu cji rozwiązanego» stosunku pracy. B yłaby ona zresztą nie do pogodzenia z ustrojow ą zasadą sw obody

Nr 5 (125) , Roszczenie o dopuszczenie do pracy ₄₁

pracodaw cy w doborze załogi i rów nie swobodnego decydow ania o dalszym' kontynuowaniu stosunku p racy z indyw idualnym pracow nikiem .

O graniczenie praw nych g w aran cji ochrony m iejsca p racy tylko od roszczeń od­ szkodowawczych pracow nika, tak charakterystyczne dla u stroju kap italistyczne­ go, je s t nie do utrzym ania w u stroju socjalistycznym . Konieczne je st stw orzenie pewnych -m ożliwości ubiegania się o praw o powrotu na dawne m iejsce pracy. Rozum ienie te j konieczności legło u podstaw in sty tu cji przyw rócenia do pracy,, recypow anej z praw a radzieckiego.

V I . O C H R O N A M I E J S C A P R A C Y W C Z E C H O S Ł O W A C K IM K O D E K S I E P R A C Y

Ten doniosły problem społeczny i praw ny w ustaw odaw stw ie państw so cjalisty ­ cznych rozw iązany je s t w różny sposób.

Rozw iązanie n ajb ard ziej radykalne zastosował czechosłow acki kodeks p racy , uchwalony 16 czerw ca 1965 r. R egulując upraw nienia obu stron z niew ażnego rozw iązania stosunku pracy, ustanaw ia on w § 61 i 62 zasadę, że w razie nieważnego rozw iązania umowy o pracę przez zakład lub przez pracow nika dalsze trwanie- stosunku pracy zależy od tego, czy kontrahent stosunku pracy w yraża gotow ość dalszego kontynuow ania stosunku pracy. W yrażona przez pracow nika w ola dal­ szego zatrudnienia w zakładzie je st w ystarczającą przesłanką trw ania stosunku- pracy oraz roszczeń -odszkodowawczych pracow nika za utracony zarobek. Je ż e li pracow nik, mimo niew ażności oświadczenia woli pracodaw cy o rozwiązaniu umo­ wy o pracę, nie o b staje przy dalszym zatrudnieniu, uważa się, że stosunek p racy wygasł na mocy w zajem nego porozumienia stron albo w dniu upływu okresu nieważnego wypowiedzenia umowy albo też w innym dniu, w którym stosunek pracy m iał być rozw iązany według zam iaru zakładu pracy. W ola dalszego za­ trudnienia może być w yrażona przez pracow nika w każdej form ie, t j. ta k ż e przez czynności konkludentne (§ 240 ust. 2 czechosłowackiego- kodeksu pracy). Należy dodać, że analogiczne zasady obow iązują przy niew ażnym wypowiedzeniu lub niezwłocznym rozw iązaniu umowy o p racę przez pracow nika.

Czechosłow acki kodeks -pracy rezygnuje zatem z in stytu cji przyw rócenia lub dopuszczenia do pracy. W razie niew ażności ośw iadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę, praw nom aterialną przesłanką dalszego trw ania stosunku p racy je st zam iar kontynuow ania zatrudnienia. Rozw iązanie to je s t prawdopodobnie oparte na prześw iadczeniu o wysokim stopniu dyscypliny społecznej, która naka­ zuje respektow ać przepisy kodeksu pracy. P restiż normy praw nej je s t w ystarcza­ jący m gw arantem tego, że podmiot stosunku pracy będzie lo jaln ie respektow ał wolę kontrahenta co do kontynuow ania stosunku pracy. Oczywiście możliwy je s t spór o niew ażność -oświadczenia woli rozw iązującego umowę o pracę, jednakże — ja k się w yd aje — orzeczenie sądu w tym względzie m a znaczenie raczej d ek lara­ to ryjne, a n ie konstytutyw ne. T reścią orzeczenia sądu mogą być także roszczenia odszkodowawcze w y n ik ające z nieważnego rozw iązania umowy o pracę.

W ypracow ana przez orzecznictw o sądów polskich kon stru kcja praw na roszcze­ nia o dopuszczenie do p racy je st w yrazem pewnego kom prom isu między niezado­ w alającym stanem praw nym , któ ry n ie d a je w ystarczających gw aran cji ochrony m iejsca pracy, a powszechnym zapatryw aniem na problem trw ałości stosunku pracy w w arunkach ustroju socjalistycznego. W system ie praw a pracy, w k tó ­ rym m im o pewnych ograniczeń utrzym uje się nadal w zględna swoboda rozw iązy­ w ania umów o pracę przez podmiot zatru d niający, roszczenie o dopuszczenie

42 W a l e r y M a s e t o i c z № 5 (125)

do pracy je s t ważnym środkiem ochrony interesów pracow nika przed bezpraw ­ nym lub społecznie nieuzasadnionym pozbaw ieniem go m iejsca pracy. W szelka k ry ty k a in sty tu cji praw nej dopuszczenia do pracy pow inna m ieć na uwadze cel, ja k ie m u ona służy.

V I I . C H A R A K T E R Y S T Y K A P R A W N A R O S Z C Z E N I A O D O P U S Z C Z E N I E DO P R A C Y

Tïudno negow ać, że k o n stru k cja praw na roszczenia o dopuszczenie do pracy za­ w iera pewne luki i n iejasn ości. Czy roszczenie o dopuszczenie do pracy je st rosz­ czeniem o świadczenie pracodaw cy, t j. oi ta k ie w spółdziałanie z pracow nikiem , k tó re umożliwia pracow nikow i w ykonanie jego obowiązku pracy, czy też o w yko­ nanie takich czynności faktyczn ych, bez których św iadczenie pracy nie może być spełnione, ja k np. wpuszczenie pracow nika na teren zakładu pracy, przydzielenie mu konkretn ej pracy itd.? Powództwo o w ykonanie czynności faktycznych nie je st w ogóle dopuszczalne, je ż e li pracow nikow i przysługuje dalej idące żądanie, tj. roszczenie o ta k ie zachow anie się pracodaw cy, które umożliwi pracow nikow i św iadczenie pracy zgodnie z treścią stosunku pracy i jego celem społeczno-gospo­ darczym. W ram ach tego świadczenia pracodaw ca powinien uczynić wszystko, co je s t konieczne do osiągnięcia tego celu.

Można jed nak postaw ić pytanie, czy pracodaw ca je st obowiązany do takiego św iadczenia i czy obowiązkowi tem u odpowiada roszczenie pracow nika. W tra ­ dycyjnym ujęciu treść stosunku p racy sprowadza się do pracowniczego obowiąz­ ku św iadczenia pracy i odpow iadającego mu upraw nienia podmiotu zatru d niają­ cego do żądania tego św iadczenia (art. 441 kjz.). W tym schem acie obowiązek p rzyjęcia św iadczenia pracy ze strony pracodaw cy i odpow iadające mu upraw nie­ nie pracow nika do żądania, aby św iadczenie jego zostało p rzy jęte — n ie są w ogóle przewidziane. T ak ie rozum ienie tre ści stosunku p racy je s t ch arak tery ­ styczne dla stosunków kapitalistycznych, gdzie wobec pryw atnej w łasności środ­ ków produ kcji sku tki odmowy p rzyjęcia św iadczenia pracy lub chociażby zwło­ ka w p rzyjęciu tego św iadczenia godziły bezpośrednio w ekonom iczne interesy kapitalistycznego pracodaw cy. P racodaw ca był zatem zainteresow any w m aksy­ m alnym w ykorzystaniu św iadczenia pracy przez pracow nika i sta ra ł się nie do­ puszczać do sy tu a cji, w k tó rej pracow nik mimo trw an ia stosunku pracy pozostaje bezczynny.

W uspołecznionym zakładzie pracy kierow nik tego zakładu, nie będąc w łaści­ cielem środków produ kcji, n ie odczuwa bezpośrednio ujem nych następstw nie­ dopuszczenia pracow nika do świadczenia pracy. Okoliczność ta spraw ia, że n ie­ którzy kierow nicy zakładów pracy z pobudek am bicjonalnych lub w obawie przed u tratą źle pojm ow anego prestiżu nie dopuszczają pracow nika do św iadczenia p ra­ cy mimo niew ażności czynności p raw n ej o rozw iązaniu umowy o p racę lub oczywi­ s te j bezpraw ności innej decyzji, która w k on sekw en cji zm usiła pracow nika do bezczynności.

Powyższe przesłanki społeczno-ekonom iczne oraz odm ienne niż w ustroju k a ­ pitalistycznym rozum ienie zasady praw a do p racy prowadzą do wniosku, że w w a­ ru n k ach uspołecznienia środków produkcji kierow nik zakładu pracy obowiązany

je s t uczynić w szystko, by należycie w ykorzystać gotowość pracow nika do św iad ­ czenia pracy i respektow ać społeczno-polityczne praw a pracow nika jak o człon­

k a załogi zakładu.

Uspołeczniony podmiot zatru d n iający obow iązany je s t zatem do takiego zacho­ w an ia się, które umożliwi osiągnięcie głównego celu stosunku pracy. Poniew aż

№ 5 (125) Roszczenie o dopuszczenie d o p racy 43

źródłem tego obow iązku je s t zobow iązanie się pracodaw cy wobec pracow nika, przeto m ożna je określić ja k o świadczenie w zajem ne.

Nie je s t przy tym istotne, że d e le g e la t a b rak je s t przepisu przew idującego obowiązek podmiotu zatrudniającego dopuszczenia pracow nika do p r a c y .8 Źród­ łem bowiem tego obowiązku je st sam a umowa o pracę. Zarzut, że dopuszczenie do p racy je s t po prostu czynnością faktyczn ą, bez k tó rej św iadczenie pracy je s t n ie ­ m ożliw e, i w związku z tym nie może być przedm iotem odrębnego roszczenia p ra­ cow nika, polega — ja k się w ydaje — na nieporozumieniu. Dopuszczenie do pracy istotnie w ym aga podjęcia w ielu czynności faktycznych, jednakże przedmiotem rosz­ czenia pracow nika nie są te czynności, lecz zobowiązanie pracodaw cy, by podjął w szystko, co konieczne do p rzyjęcia św iadczenia ze strony pracow nika. P racow ­ nik, dom agając się dopuszczenia do pracy, nie konkretyzu je sposobu re alizacji tego obowiązku. Sposób ten zależy zresztą od okoliczności konkretnego wypadku. T re ścią roszczenia o dopuszczenie do pracy je s t to, by pracodaw ca respektow ał obow iązek w spółdziałania z pracow nikiem przy świadczeniu pracy, do ozego zo­ bow iązał się w umowie o pracę.

V I I I . P R Z E S Ł A N K I R O S Z C Z E N I A O D O P U S Z C Z E N I E DO P R A C Y

Rosizczenie o dopuszczenie do pracy uw arunkow ane je s t także spełnieniem się •dwóch dalszych przesłanek, t j. bezpraw ności czynu, który uniemożliwił pracow ­ nikow i św iadczenie pracy, oraz gotowości pracow nika do pracy.

Roszczenie o dopuszczenie do pracy je st środkiem praw nym przeciw ko niew y­ konaniu lub nienależytem u w ykonaniu przez pracodaw cę jego zobowiązań w y­ n ik ający ch z umowy o pracę. Roszczenie to nie przysługuje, gdy czynności p raw ­ n e lub faktyczn e podmiotu zatrudniającego, p o legające na odmowie przyjęcia św iadczenia pracy, podjęte zostały w granicach upraw nień lub obowiązków. T a ­ ką bezprawną czynnością, która uniem ożliwia pracow nikow i św iadczenie pracy, może być np. niew ażne wypowiedzenie lub rozw iązanie umowy o pracę, je d n o ­ stro n n a zmiana istotnych postanowień umowy o p racę itd. W związku z tą

ostatnią kw estią należy jed nak pam iętać, że granica między jednostronną bez­ praw ną zm ianą istotnych postanowień umowy o pracę a praw em konkretyzacji, w toku zatrudnienia, obowiązków pracow niczych — je s t często trudna do okre­

ślenia. Trudność ta w ynika stąd, że praw o pozytyw ne nie określa dostatecznie precyzyjn ie granic podporządkowania pracow nika kierow nictw u zakładu pracy w zakresie k o n k rety zacji obowiązków pracow niczych. G ranice te określane są tylko przez dwie w skazów ki natury ogólnej, t j. przez konieczność zharm onizowa­ nia pracy zespołowej i przez potrzebę traktow ania podmiotów umownego stosunku pracy na płaszczyźnie rów norzędnej.9

Poruszonego problem u nie będziemy rozw ijać d alej. O graniczymy się do jed n e j tylko uwagi, że każde tw ierdzenie zainteresow anego pracow nika, iż n astąp iła bez­ praw na zm iana istotnych postanowień umowy o pracę, trzeba traktow ać z ostroż­ nością z uwzględnieniem w szystkich zachodzących okoliczności.

8 W . B r o n i e w i c z : J e s z c z e w s p r a w ie p r z y w r ó c e n ia p r a c o w n ik a d o p r a c y , „ N o w e P r a w o ” n r 12 z 1960 r ., s. 1632. A u to r t e n tw ie r d z i, że b r a k t a k ie j n o r m y p r a w n e j p r z e ­ k r e ś l a m o ż liw o ś ć d o c h o d z e n ia r o s z c z e ń o d o p u s z c z e n ie d o p r a c y .

9 M . P i e k a r s k i : Z m ia n a u m o w n e g o s to s u n k u p r a c y , „ N o w e P r a w o ’ * n r 12 z 1967 r ., s . 1574.

44 W a l e r y M a s e w i e z № 5(125)

W spom nieliśm y, że przesłanką roszczenia • o dopuszczenie do pracy je st goto­ wość pracow nika do św iadczenia pracy. M usi to być gotowość fak ty czn a; goto­ wość w znaczeniu praw nym nie w ystarcza. F ak ty czn ej gotowości pracow iiika do św iadczenia pracy nie przeczy czasow e zobow iązanie się pracow nika do świad­ czenia pracy na rzecz innego pracodaw cy, jeżeli było to konieczne do zapew­ nienia egzystencji pracow nika i jeg o rodziny. Istotne natom iast je s t to, czy p ra­ cow nik w yraża gotowość podjęcia bezpraw nie przerw anego zatrudnienia. B ra k go­ towości do świadczenia pracy oznaczać może zwłokę samego pracow nika, a w razie przedłużania się takiego stanu — faktyczn e w ygaśnięcie stosunku p racy na sku tek zaprzestania w zajem nych świadczeń przez oba podmioty tego stosunku.

Gotowość do św iadczenia pracy może być w yrażona w różny sposób, np. p rzer in terw en cje samego pracow nika, organów związków zawodowych d ziałających w je g o interesie, przez wszczęcie postępow ania przed kom isją rozjem czą lub są­ dem. Faktyczna gotowość do św iadczenia pracy je s t rów nież przesłanką roszczeń pieniężnych pracow nika o w ynagrodzenie za okres bezczynności w pracy.

I X . T E R M IN D O C H O D Z E N IA R O S Z C Z E N I A O D O P U S Z C Z E N I E DO P R A C Y

Roszczenie o dopuszczenie do' pracy nie podlega w ogóle skutkom p rek lu zji czy przedawnienia. Nie m a przy tym znaczenia, czy roszczenie o dopuszczenie do pracy dochodzone je s t przed sądem , czy też przed kom isją rozjem czą. W praw - dzie*przepis art. 6 ust. 1 d ekretu z dnia 24 lutego 1954 r. o zakładow ych kom isjach rozjem czych (Dz. U. Nr 10, poz. 35) — odm iennie niż art. 473 k.z. — uregulow ał początek biegu term inu prekluzyjnego („od dnia zaw iadom ienia o wypowiedzeniu lub rozw iązaniu” lub „od dnia dowiedzenia się o okoliczności stanow iącej pod­ staw ę roszczenia”), jednakże pierw szy z cyt. przepisów (art. 6 ust. 1 pkt 1) od­ nosi się do praw nie skutecznego wypowiedzenia lub rozw iązania umowy o pracę, a drugi (art. 6 ust. 1 p kt 3) n ie dotyczy w ogóle w ypadków, w których może wchodzić w rachubę roszczenie o dopuszczenie do pracy.

Roszczenie o dopuszczenie do pracy może być zatem dochodzone tak długo,, dopóki trw a stosunek pracy. Poniew aż skutki zwłoki pracow nika w dochodzeniu roszczenia o dopuszczenie do pracy oddziałują n iekorzystnie na jego sy tu a cję praw ną i m ajątkow ą, przeto w p rak ty ce wypadki ta k ie j zwłoki są raczej rzadkie.

Na m arginesie te j spraw y w arto jed n ak zaznaczyć, że p recyzyjn e określenie daty ustania stosunku pracy w sy tu acji, gdy pracow nik przez dłuższy okres nie do­ chodzi dopuszczenia do pracy, może n astręczać znaczne trudności. O kreślenie te j daty je s t konieczne m. in. do ustalenia, ja k długo może być ew entualne docho­ dzone roszczenie o dopuszczenie do pracy. W p raktyce najczęstszym dowodem w ygaśnięcia stosunku pracy w następstw ie niedopuszczenia pracow nika do p ra­ cy je s t podjęcie na stałe zatrudnienia u innego pracodaw cy, jed nakże pod w a­ runkiem , że fa k t ten świadczy — chociażby pośrednio — o zam iarze zerw ania więzi praw nej, ja k a istn ie je między pracow nikiem a poprzednim pracodaw cą. J a k wspom nieliśm y już o tym w yżej, zobow iązanie się do św iadczenia pracy — w ra ­ m ach stosunku pracy lub innego stosunku praw nego — na rzecz innego pracodaw ­ cy na czas oznaczony n ie dowodzi sam o przez się zam iaru pracow nika zerw ania stosunku pracy i nie m a wpływu n a roszczenie o dopuszczenie do pracy.

Roszczenie o dopuszczenie do pracy ze w szystkim i w y n ik ający m i z niego im pli­ k a cja m i ma pełne zastosow anie do pracow ników nie będących członkam i spółdziel­

O d szk odow anie (a rt. 331 * k .p .k .) te ś w ie tle o rz ecz n ictw a S N 4 5

n i, zatrudnionych n a podstaw ie umowy o pracę w spółdzielniach pracy, ja k rów ­ n ież do pracow ników zatrudnionych w innych spółdzielniach.

X . Z A K O Ń C Z E N I E

Na zakończenie pozostaje do rozw iązania kw estia, czy i ew entualnie w jakim zak resie k o n stru k cja praw na powództwa o dopuszczenie do pracy byłaby uży­ teczna na gruncie spółdzielczych stosunków pracy.

J a k wiadomo, członek spółdzielni pracy związany je s t ze spółdzielnią n iejako ,,podw ójną” w iązią praw ną, tj. stosunkiem członkostw a i stosunkiem pracy. Stosu nek pracy, ja k o pochodny od członkostw a, je s t jed n ak odrębnym stosun­ kiem prawnym. Oba te stosunki praw ne powinny być ze sobą ściśle związane w czasie, co w ynika e x p r e s s is v e r b is z art. 123 § 1 ustaw y z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich zw iązkach (Dz. U. Nr 12, poz. 61). Mimo w y n ik a ją cej z art. 130 ustaw y o spółdzielniach i ich związkach zasady, że w spraw ach n ie unormo­ w anych przepisam i te j ustaw y oraz przepisam i statutów spółdzielni pracy m ają odpowiednie zastosow anie przepisy dotyczące umowy o pracę osób zatrudnionych w przem yśle i handlu, kom entatorzy praw a spółdzielczego10 zajm u ją stanow i­ sko, że do stosunków pracy w spółdzielniach pracy nie m ają m. in. zastosowania przepisy o zaw ieraniu i rozwiązywaniu umów o pracę łącznie z przepisam i o sku t­ kach wadliw ego rozw iązania pracowniczego stosunku pracy, gdyż kw estia ta jest odrębnie unormowana w art. 123— 129 ustaw y spółdzielczej. P rzy jęcie takiego poglądu w yłącza m ożliwość odpowiedniego stosow ania — w p raktyce spółdziel­ czych stosunków — kon stru kcji praw nej roszczenia o dopuszczenie do pracy.

10 M . G e r s d o r f i J . I g n a t o w i c z : P r a w o s p ó łd z ie lc z e , W a r s z a w a 1966, s . 308.

ALFRED KAFTAL

Niekłóre zagadnienia zasqdzania odszkodowania

w trybie arł. 3311 k.p.k. w świetle orzecznictwa SN

(dokończenie)

W I N S T A N C J I R E W I Z Y J N E J

Szczególnie jed n ak kontrow ersyjna je s t spraw a zasądzania odszkodowania w tr y ­ bie a rt.3 3 1 1 k.p.k. w in sta n cji rew izy jn ej. Złożyło się na to w iele czynników. Ju ż bow iem obow iązujące przepisy w spraw ie orzekania o powództwie cywilnym w in ­

sta n cji rew izy jn ej nasuw ają poważne trudności in terp retacy jn e.9*7 P otęgu je po­ wyższe trudności w stosunku do om aw ianej in sty tu cji to, że przepisy dotyczące rew izji p o m ijają zupełnie uregulowania zasad, form y oraz trybu zasądzania wspom­

67 p o r . A . K a f t a l : G lo s a d o u c h w a ły S N z 29.XX.1962 r . (V I K O 63/62), O S P iK A n r 12/63, s. 698 o r a z u c h w a łę S N z 18.V I .1966 r . (V I K Z P 4/66).