Wyniki badań wykopaliskowych osady obronnej w Tarławkach, pow. węgorzewski

BULLETIN ARCHéOLOGIQUE POLONAIS

Wiadomości

ARCHEOLOGICz­NE

Państwowe MuzeuM archeologiczne

w

warszawie

wARSz­AwA 2008 vARSOvIE

TOm (vOL.) LX

2008

W

ia

d

omości

a

rcheologiczne

l

X

Indeks 38205/38108

PL ISSN 0043-5082

okladka glowna.indd 1 2009-02-16 08:05

WIADOMO?CI

ARCHEOLOGICZNE

Redaguje zespó? 1 Editorial staff:

mgr Jacek Andrzejowski (sekretarz redakcji 1 managing editor), dr _Wojciech Brzezi?ski _{(redaktor naczelny} 1 editor in _chief), prof. dr hab. Teresa _{D?browska (zast?pczyni} redaktora _naczelnego 1 subeditor), mgr Gra?yna Orli?ska,

mgr Rados?aw Prochowicz, mgr Barbara Sa?aci?ska, mgr Andrzej Jacek Tomaszewski,

mgr Katarzyna Watemborska, doc. dr hab. Teresa _W?grzynowicz

T?umaczenia 1 Translations:

Anna Kinecka,

Jacek Andrzejowski, Katarzyna Czarnecka, UHa Lund Hansen, Henriette _Lyngstrom, Tomasz _Samojlik

Sk?ad i ?amanie 1 _Layout:

JRJ

Rycina na ok?adce: _{malowany pucharek szklany} zZaborowa, pow. warszawski zachodni. Rys. P. Holub

Cover _{picture: enamel-painted glass} beaker

from Zaborów, distr. Warszawa Zachód. Drawn _by P. Holub

© Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne} wWarszawie, 2008

©_Autorzy, 2008

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne jest instytucj?}

finansowan? ze ?rodków Samorz?du Województwa Mazowieckiego

Sprzeda? detaliczna _{publikacji Pa?stwowego} Muzeum _{Archeologicznego,} w _{tym egzemplarzy archiwalnych, prowadzona jest}

w salach _wystawowych muzeum, ul. _D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa. P?atno?? _{gotówk?; wystawiamy} rachunki i _faktury.

Ponadto nasze _ksi??ki i _czasopisma mo?na zamawia? wPMA, tel. +48 ₍₂₂₎ 831 3221-25/110 lub _pod adresem _internetowym

wydawnictwapma@pma.pl

Cennik _{wydawnictw, wykaz publikacji} i_{pe?en spis} zawarto?ci _czasopism PMA: _{http://www.pma.pl/wydawnictwa}

Price list, list ofPMA _publications and contens ofPMA _{periodicals: http://www.pma.pl/wydawnictwa}

Adres _redakcji 1 Editorial office:

Pa?stwowe Muzeum _{Archeologiczne}

ul. _D?uga 52 _(Arsena?), 00-241 Warszawa

WIADOMO?CI

ARCHEOLOGICZNE

Tom

_(VoL)

LX

SPIS

TRE?CI

Contents

Wojciech

Br ze z i ?

sk i, Dzie?

_dzisiejszy

i

_perspektywy

_Pa?stwowego Muzeum

_{Archeologicznego}

Present and Future _Perspectives of the State _{Archeological} Museum

3

ROZPRAWY

Maria Kra _j e w sk a, _Spu?cizna Erazma

Majewskiego

w Pracowni

_Dokumentacji

_Naukowej

_Pa?stwowego Muzeum

Archeologicznego

w Warszawie.

W 150. _rocznic? urodzin Erazma

_Majewskiego

_(1858-1922) 9

The _Legacy ofErazm _Majewski (1858-1922) in the Documentations _Department ofthe State _{Archaeological} Museum in Warsaw.

On His 150Lh _{Birthday Anniversary}

Marek Flor e_k,

_Cmentarzyska

_kultury

_pucharów

_lejkowatych

na _Wy?ynie

_{sandomierskiej.}

Historia i stan bada?

Cemeteries of the Funnel Beaker Culture _(TRB) in Sandomierz _{Upland. History} and State of Research

97

MISCELLANEA

Dorota S?o wi ?

sk a, _Katarzyna D e_jt r o w sk a, UHa L u n d H a n s en, A Roman Painted Glass Beaker

from a Przeworsk Culture _Cemetery at Zaborów, Western Mazowsze 125

Malowany puchar szklany z _{cmentarzyska kultury przeworskiej} wZaborowie na zachodnim Mazowszu

Jacek A n d r ze_j o w sk i,

_Andrzej

Pr z_y ch o d n i, Terra

_sigillata

z

_cmentarzyska

_kultury

_wielbarskiej

w

_Jartyporach

na zachodnim Podlasiu 161

Terra _Sigillata from aWielbark Culture _Cemetery at _[artypory, Western Podlasie _Region

Adam C i e

?

li ?

sk i, Dariusz _Wy c z

ó

? k o w sk i,

_Zapinka

_{g?sienicowata} z Tumian, pow.

olszty?ski.

Problem

zaniku

_kultury

_wielbarskiej

nad _?yn? 179

A _Caterpillar Brooch from _Tumiany, distr. _Olsztyn. The Decline of the Wielbark Culture on the _?yna River

Henriette _{L y} n _g st r _om,

_Technologia

_produkcji

?elaza i

_wyrób

_no?y

_?elaznych

na terenie Danii

od 500 r.

_przed

Chr. do 1000 r. _po Chr. 189

Iron _Technology and Iron Knives Found in Denmark, 500 BC

-AD 1000

MATERIA?Y

Adam Ku le s za, Ceramiczne

_materia?y

_neolityczne

ze stanowiska lA w _{Strzy?owie, pow.} hrubieszowski

A Neolithic Ceramie _Assemblage from _Strzy?ów, site lA, distr. Hrubieszów

197

Miros?awa A n d r z e_j o w ska, Stanowisko ze

_schy?ku

_epoki

_br?zu

i z _wczesnej

_epoki

?elaza w Dziecinowie,

pow. otwocki 225

Late Bronze and _Early Iron _Age Site at Dziecinów, distr. Otwock

?ukasz _Maurycy St a n a s ze_k, Analiza

_{antropologiczna}

materia?u

_kostnego

z

_cmentarzyska

w Dziecinowie,

pow. otwocki 321

Tomasz Pu r o w s_{k i,}

_Wyniki

bada?

_{wykopaliskowych}

_osady

_obronnej

w Tar?awkach, _pow.

_w?gorzewski

A Fortified Settlement ofWest Balt Barrow Culture from the _Early Iron _Age at Tar?awki, distr. _W?gorzewo

335

Dariusz

_{Krasnod?bski,}

Marek Dulinicz, Tomasz

_Samojlik,

Hanna Olczak,

_Bogumi?a

_{J?drzejewska,}

Cmentarzysko

cia?opalne

kultury

wielbarskiej

w

_uroczysku

Wielka Kletna _(Bia?owieski Park

_Narodowy,

woj.

podlaskie)

361

A Cremation _Cemetery of the Wielbark Culture in Kletna _{Range (Bia?owie?a} National Park, Podlasie _Province)

OD _REDAKCJI

Zasady

opracowania tekstów do

_publikacj

i w _{,Wiadomo?ciach}

_{Archeologicznych"}

377

Wiadomo?ci _{Archeologiczne,} t. LX, 2008

TOMASZ PUROWSKI

WYNIKI

BADA?

WYKOPALISKOWYCH OSADY

_OBRONNEJ

W

TAR?AWKACH,

POw.

_W?GORZEWSKI1

A FORTIFIED SETTLEMENT OF WEST BALT BARROW CULTURE FROM THE EARLY IRON AGE

AT TAR?AWKI, DISTR.

_W?GORZEWO

Wst?p

otoczona

_jest

_przez

_bagna;

_jedynie

od _strony

po?udnio-wej

prowadzi

do

_niej

_przej?cie

_wynosz?ce

_si?

nieznacz-nie

_ponad

_obszary

_podmok?e.

Osadnictwo

_pradziejowe

zajmowa?o

zarówno

_cz???

_wy?sz?

_(stanowisko

_lA),

_jak

i

_ni?sz?

_(stanowisko

1

_B).

Osada w Tar?awkach

_po?o?ona

_jest

o 3,75 km na zachód

od _Jeziora

_Mamry,

w

_g??bi

_lasu, na

_góruj?cym

_ponad

najbli?sz?

okolic?

piaszczystym

wzniesieniu

_(Ryc.

1:

_1).

Wzniesienie to, o

_pod?u?nym

kszta?cie

ukierunkowa-nym niemal na linii N-S, sk?ada

_si?

z dwóch

_cz??ci:

wy?szej

(zwanej

"Dziewicz?

Gór?';

niem.

_{[ungjernberg'),}

o

_maksymalnym

_punkcie

_równym

obecnie 146,32 m

n.p.m., dzi?

prawie

ca?kowicie

_zniszczonej,

oraz

_ni?szej,

o

_najwy?szym

_punkcie

_wynosz?cym 140,16 m _n.p.m.

(Ryc.

2).

Ca?a

_góra,

dzi?

_poro?ni?ta

_{g?sto drzewami,}

Zabytkowy

obiekt, znany

ju?

przed

II

_wojn?

_?wiatow?

naukowcom niemieckim

_(A.

_Bezzenberger

1914; F.

Gri-gat 1927, s. 97-98, 103-104; H. Crome 1940, s.

128-129)3,

a w 5 lat _po

_jej

zako?czeniu

_odwiedzony

_{przez J.}

Anto-niewicza i A.

_Gardawskiego

_(J.

Antoniewicz b.d.; 1954,

s.

333)\

zosta?

_przebadany

_{wykopaliskowo}

_dopiero

w

la-l

Chcia?bym bardzo serdecznie podzi?kowa? Panu _prof. dr. hab. Je-rzemu _{Okuliczowi-Kozarynowi} za _przekazanie mi do opracowania

materia?u _zabytkowego zbada? _{wykopaliskowych przeprowadzonych}

w Tar?awkach. _Wdzi?czno?? winien _jestem tak?e Panu dr. Adamowi

Walusiowi za _{udost?pnienie dokumentacji dotycz?cej omawianego}

stanowiska oraz _{wyra?on? zgod?} na _korzystanie z _{niepublikowanej}

dysertacji doktorskiej

-uprzejmie wypo?yczonej mi _przez Pania mgr

Aleksandr?

?órawsk?.

Wdniu 12 _sierpnia 1907 roku uda? si? do Tar?awek A. B e z z e n

-b e r _ger _(1914, s. _{199), aby sprawdzi? czy} omawiane stanowisko ma warto?? _{zabytkow?. Niestety,} obfite letnie _{opady spowodowa?y}

pod-wy?szenie poziomu wody otaczaj?cej masyw, uniemo?liwiaj?c mu

dotarcie do samego wzniesienia. Kilka lat pó?niej (latem 1911 r.,

a _{nast?pnie jesieni?} 1912 r.) "Dziewicz? Gór?" odwiedzi? K. Stadie.

W_tym czasie _by?a ona, na skutek _wywo?enia ?wiru, _ju? w IA _cz??ci zniszczona. _{Napisane przez ówczesnego podpu?kownika} armii pru-skiej sprawozdanie ze stanu zachowania omawianego obiektu

przy-toczy? w 23 tomie .Prussil" A. Be z z e n b e r_ge r _(1914, s. _201-202).

Wokresie dwudziestolecia _{mi?dzywojennego} stanowiskiem w

Tar-?awkach interesowa? _si? F. _Grigat

-nauczyciel ze wsi _G?ba?ka

(H. Crome 1940b, s. _128-129). W_{swej pracy po?wi?conej}

archeo-logii rejonu jeziora Mamry nie _{tylko powtórzy?} on dane opublikowane przez Bezzenbergera, ale tak?e _wspomnia? o artefaktach _odkrytych

w "ostatnich latach" (F. Gr i_gat 1927, s. _{97-98,103-104).}

2

Wzniesienie nosi?o równie? _nazw? .Tar?awiecka Góra" oraz

"Ga-jowaGóra" (G. Leyding 1959,s. 369).

3

Ju? na _{pocz?tku ubieg?ego} stulecia "Dziewicza Góra': z _polecenia

magnackiej rodziny Lehndorffów (w?a?cicieli dóbr _Sztynort, do

których nale?a? tak?e _przysió?ek Tar?awki) by?a niszczona przez

wy-bieranie z _niej ?wiru _potrzebnego na _{rozbudow? magistrali s?u??cej}

do wywozu drewna z lasu. Z _zachowanych w muzeum _olszty?skim

archiwaliów (M. J. Hoffmann 1999a, s. _{228) wynika,} ?e od maja

1906 roku _ówczesny konserwator Dethlefsen stara? _{si? zabezpieczy?}

stanowisko _{przed dalsz? dewastacj?. Wysy?ane} przez niego listy do

pruskich magnatów nie _{przynios?y jednak oczekiwanych} skutków

i stanowisko _{archeologiczne by?o} w _{dalszym ci?gu} niszczone (za

udost?pnienie materia?ów _archiwalnych pragn? podzi?kowa? Panu

dr. M. J. Hoffmannowi z Muzeum Warmii i Mazur w _Olsztynie).

4

Archeolodzy, którzy w _tym czasie _{prowadzili wykopaliska} w

poblis-kim _Jeziorku, udali _si? do Tar?awek z _{jednodniow? wycieczk?.} Do??

obszerne _sprawozdanie z _{tego pobytu znajduje si?} w archiwum

Mu-zeum Warmii i Mazur w _{Olsztynie O.} Anto n ie wic z _b.d.; zob.

te? ryc. 1:2.3). Doda? jednak trzeba, ?e J. Antoniewicz _wymienia omawiane stanowisko _pod nazw? Sztynort.

tach 1971 i 1973 _przez cz?onków

ekspedycji

Katedry

Archeologii

Pradziejowej

i

Wczesno?rednio-wiecznej

Uniwersytetu

Warszaw-skiego,

kierowanej

przez

Jerzego

Okulicza",

_Niestety,

w momencie

rozpocz?cia

prac

terenowych

po-nad 90%

_powierzchni

_osady

obron-nej

zosta?o

_ju?

zniszczone na

sku-tek

_{wieloletniego}

_wybierania

pias-ku. Mimo to,

_wykopy

za?o?one _po

obu stronach ?wirowni na

ocala-?ych

cz??ciach

wa?u i

_podwala

oraz

na

_ni?szej

_platformie

_ujawni?y,

?e

teren ten

_by?

w

_przesz?o?ci

inten-sywnie

u?ytkowany.

Badania

_{archeologiczne}

prowa-dzono w trzech strefach

_(Ryc.

_2):

5

Sprawozdania z _{przeprowadzonych} ba-da? _{terenowych ukaza?y} si? na ?amach

"Informatora Archeologicznego" (J. Oku

-licz 1972; A. Walu? 1974). Niektóre

fakty omówi? J. Okulicz (1973, s. _287,

przyp. 58, s. 296, przyp. 71). Materia?y

od-kryte w Tar?awkach zosta?y cz??ciowo

wykorzystane tak?e _{do pracy magisterskiej}

K. _Meyzy (1975) oraz _rozprawy

doktor-skiejA. Walusia

(1983).Ostatnizbada-czy jest autorem trzech _artyku?ów

oma-wiaj?cych pokrótce rezultaty bada? na

tym stanowisku, przy czym g?ównym

te-matem _{s? odkryte} tu _warsztaty odlewnicze

(A. Wal u? 1975; 1979; 1982).

Stosunko-wo obszerne (20 stron _maszynopisu)

spra-wozdanie z_{prac wykopaliskowych}

sporz?-dzili K. _{D ?}b r o w sk a, J. Ok uli c z

i A. Wal u? (1976). Z_ekspedycj?

archeo-logiczn? wspó?pracowali te?

przedstawi-ciele innych dyscyplin naukowych: A. La

-s ota-M_{o s}k_al_{e w s}k_a

(1979)

opracowa-?a _{zwierz?ce szcz?tki} kostne, B. Cz e c z u

-ga iW Kossacka (2000) wybrane

ma-teria?y paleobotaniczne, A. W ie r ci?

-ska _(b.d.) ko?ci _ludzkie, za? A. Mazur

wy-kona? badania metaloznawcze i

spektogra-ficzne _glinianych form _odlewniczych oraz

przedmiotów metalowych (A. Ma z ur

1976; A. Wal u? 1982, s. _246).

Mimo tak _{du?ego zaanga?owania} wielu

naukowców w_wyja?nienie historii obiektu

tar?awieckiego. pozyskany materia?

?ród-?owy nie zosta? _nigdy w ca?o?ci

opracowa-ny, a do dnia _{dzisiejszego cz??? zabytków}

zagin??a. Sta?o si? to _przyczyn? wielu

nie-jasno?ci i _{b??dnych s?dów, jakie powsta?y} w_przeci?gu 35 lat _up?ywaj?cych od

zako?-czenia _{wykopalisk (por.} np. inne datowanie

tych samych naczy? przez ?. Okulic z

1979,s. 187, tabl.XLVIII:I-40raz A.

Wa-lu sia _1982, s. _{246-247, ryc. 2b-e).}

3

Ryc. 1. Ta r ?a w_{k i, pow. W?gorzewo.} 1

-lokalizacja stanowiska; 2

-ogólny widok stanowiska; 3

-przekrój przez wa? wschodni.

2,3

-dokumentacja zbada? J. Antoniewicza i A. _{Gardawskiego, wg J.} Antoniewicza (b.d.)

Fig. 1. Tar ?a wk i, distr. _W?gorzewo.

1 - location of the

site; 2

-general view of the site; 3

-cross-section of the eastern wall.

2, 3 - field

drawings from excavations of _J. Antoniewicz and A. Gardawski,

? I--- ... ! e e--? e ? ? ! ? e e 30m 2

Ryc. 2. Ta r ?a w_{k i, pow. W?gorzewo.} Plan _{sytuacyjno-wysoko?ciowy} z_zaznaczonym obszarem bada? (1) i_przekroje (2) wzniesienia. a -bagno; b - las mieszany; c -zniszczenia; d -skarpa; e- rów; f -reper; g -punkt poligonowy; h -warstwice; i -pikiety; j - obszar bada?. Rys. J. Fellmann

Fig. 2. Tar ?a wk i, distr. _W?gorzewo. Plan of the site with the excavation area ₍₁₎ and cross-sections (2) of the elevation.

a

-bogi b - mixed forest; _c - destructions; d

-slope; e -row; f - datum; g -traverse; h - contour lines; i -picket point; j - excavation _area. Drawn

s R p 16 17 18 19

e

3

@

4 o 5m __ ?==? __ c=? _ 24

Ryc. 3. Ta r ?a w_{k i, pow. W?gorzewo. Rozplanowanie} obiektów w I strefie _badawczej (P, R, Soraz _{17, 18, 19,} 24

-numery dzia?ek).

Rys. T. Purowski

Fig. 3. Tar?awki, distr. _W?gorzewo. Plan offeatures in zone I (P, R, S and 17,18,19,24

-plot s' numbers). Drawn _byT. Purowski

I

-pó?nocnej

i

_?rodkowej

_cz??ci

stanowiska lB

_(Ryc.

_3);

II

-po?udniowym

odcinku stanowiska lB oraz

pó?noc-nym lA

(Ryc.

4);

III

-po?udniowym

fragmencie

"Dzie-wiczej

Góry"

(Ryc.

5).

10-25 cm. Pod

_ni?

natrafiono na kilka

_jam

oraz

kilkadzie-si?t

?ladów _po ko?kach i

_s?upach

_wkopanych

w calec. W II strefie

_badawczej

_(dzia?ki

033-36, P32-33, 36,

R33-37,

S36-37)

warstwa humusu

_le?nego

_wynosi?a

ok.

25-30 cm. Zawiera?a ona

_niedu??

_liczb?

_fragmentów

ceramiki i ko?ci

_zwierz?cych.

Pod

_ni?

_zalega?a

warstwa

szaro-czarna, o

_mi??szo?ci

_dochodz?cej

u _szczytu

wznie-sienia do 60 cm, a

_{zmniejszaj?ca}

_si?

na zboczu do ok.

20-30 cm.

_Niestety,

struktura _warstwy

_uleg?a

odkszta?ce-W strefie I

_wykopy

za?o?ono _po osi

_g?ównej

stano-wiska

_(linia

_R)

na dzia?kach" R16-l8 i R24. Z

_uwagi

na

skupisko

drzew na dzia?ce R19,

_jeden

_wykop

wytyczono

na linii P,

_tj.

na dzia?ce P19

_(Ryc.

_3).

Warstwa

_próchnicy

le?nej

w

_tej

_cz??ci

stanowiska waha?a

_si?

w

_granicach

6

Stanowisko _podzielono na dzia?ki o _wymiarach 5x5 m, nadaj?c im

numery na linii N-S oraz _litery na osi E-W (zob. ryc. 3-5). Wich

obr?bie prowadzono prace wykopaliskowe. Niestety, liczne drzewa

porastaj?ce wzniesienie wielokrotnie _zmusi?y autorów bada? do

s o p R 32

?

11 12

8,6

e

17 ®

18.

19 6

?

_II

20 21 33 34 22 35 23 36 ® 29 25 o 5m 37 __ ?==? __ c=? _

Ryc. 4. Tar ?a w_{k i, pow. W?gorzewo. Rozplanowanie} obiektów w II strefie _badawczej (brak obiektu 28 zdzia?ki R36,

o _{nieznanej dok?adnej lokalizacji). Rys.} T. Purowski

Fig. 4. Tar ?a w_ki, distr. _W?gorzewo. Plan of features in zone II (unlocalized feature 28, plot R36, is _lacking). Drawn _by T. Purowski

niu na skutek

_niszcz?cego

dzia?ania

_licznych

korzeni

drzew. Nie uda?o

_{si? wi?c}

_wyró?ni?

w

_jej

_obr?bie

_?adnych

przewarstwie?

czy

wkopów

(K.

D?browska,

J. Okulicz,

A. Walu? _1976,

_s.13).

O

_jej

_{niejednoczasowym}

_powstaniu

?wiadczy

jednak

fakt, ?e

_odkryto

tu

_ceramik?

_pochodz?c?

z

_ró?nych

okresów

_(przewa?a?

materia?

_{.wczesno?elazrry"}

ale odnotowano tak?e nieliczne

_fragmenty

_naczy?

da-towanych

na okres

_{?redniowiecza).}

_Dopiero

u _sp?gu

_tej

warstwy

sytuacja

stratygraficzna

by?a

bardziej

czytelna.

Wówczas to

_zarysowa?y

_si?

_pierwsze

_?lady

_jam,

pozo-sta?o?ci

_palenisk

i

_konstrukcji

_obronnych.

Dok?adne

obserwacje

zachodz?cych

na siebie

_wkopów

_pozwoli?y

na stwierdzenie, ?e na

_omawianym

terenie _mamy do

czynienia

z kilkoma

_etapami

_osadniczymi

_datowanymi

na _wczesn?

_epok?

?elaza.

W III strefie

_badawczej,

do chwili

_rozpocz?cia

wyko-palisk

w roku _1971, ocala?

_tylko

_fragment

_szczytu i

ze-wn?trzna

cz???

wa?u osiedla oraz _warstwy kulturowe na

zboczu wzniesienia. W

_zwi?zku

z _{tym oczyszczono}

s R T 51 32 52 33

•

31 53 o 5m

--?==?--==?--Ryc. 5. Tar ?a w_{k i, pow. W?gorzewo.} Strefa III

-rozplanowanie obiektów (bez obiektów 36 i 37 _odkrytych w_{profilu ?wirowni;}

zob. _ryc. 6). Rys. T. Purowski

Fig. 5. Tar ?a w_{k i,} distr. _W?gorzewo. Zone III

-plan of features (features 36 and 37 found at a _slope of the _{gravel- pit} are _lacking;

ej fig. 6). Drawn _by T. Purowski

A-B, B-C i D-E.

_Uzyskano

_profil

_obrywu

?wirowni o

?u-kowatym

?ukowatym

(co

znacznie utrudnia

_obserwacje

konstrukcji

wa?u),

ods?aniaj?cy

na odcinku ok. 25 m

warstw?

kulturow?

wa?u i

_ni?ej

- _na

po?udniowo-zacho-dnim zboczu

-warstwy

sp?ywowe

(Ryc.

7).

Ponadto

przebadano

wykopaliskowo

obszary

dzia?ek T51

_(a?

do

obrywu

?wirowni)

oraz R52 i R53

_(8-8,5x2,5

_m)7.

W

re-zultacie

_wydzielono

5 warstw

_kulturowych.

Liczne w

_omawianym

materiale _s?

_ró?nego

_rodzaju

jamy.

Odkryto

ich w sumie 15

(6,7,8,9,

_{II, 14,21,22,}

23, 27, 30, 32, 33, 35,

36).

Ró?ni?

si?

mi?dzy

sob?

kszta?-tem i

_wielko?ci?.

_Najwi?ksze

_s?

_jamy

_ods?oni?te

na

dzia?kach 034 oraz P32-33. Nie

_jest

_jednak

_wykluczone,

?e

_pierwsza

z nich

_jest

w

_{rzeczywisto?ci}

pozosta?o?ci?

po warstwie

kulturowej,

a

_druga

_cz??ci?

obiektu

miesz-kalnego,

nazwanego przez autorów bada?

"chat?"

(obiekt

12).

Obie

_jamy

nie

_zosta?y

_odkryte

w ca?o?ci,

_st?d

nie

mo?na stwierdzi?

_jaki

_mia?y

dok?adnie kszta?t i

rozmia-ry.

Tylko

cz??ciowo

ods?oni?to

tak?e

obiekty

7, 8, 9, 21,

22, 27, 30, 32, 33, 35, 36. Klika z nich mia?o _zapewne

kszta?t

_okr?g?y

lub

_owalny

_(22,

32, 33,

35),

inne za?

czwo-roboczny

(21,

27).

Równie? o

_pozosta?ych

_(tj.

_odkrytych

w

_ca?o?ci)

trudno

_powiedzie?

du?o

_wi?cej.

_Owalny

w rzucie

_poziomym

_{by? ma?y}

obiekt _14, a w

_przybli?eniu

prostok?tny

oznaczony numerem 23

_(w

_jego

naro?u

znajdowa?

si?

pionowo

wkopany

ko?ek).

W

dokumen-tacji

rysunkowej

zachowa?o

_si?

niewiele

_rycin

ilustru-j?cych

profile

omawianych

obiektów. Wiadomo, ?e

_jama

8 mia?a

_p?askie

_dno, lekko _wznosz?ce

_si?

_po bokach

(zalega?a

na nim cienka warstwa

_spalenizny),

a

_jedna

ze

Obiekty

nieruchome

W?ród

_odkrytych

obiektów

_{nieruchornych}

_wyró?ni?

mo?na:

_paleniska,

_jamy,

do?ki _pos?upowe,

_obiekty

o

cha-rakterze

_mieszkalnym,

_produkcyjnym

i

_obronnym",

Za

_paleniska

_autorzy

bada? uznali

_jamy

_zawieraj?ce

przepalon?

ziemi?

oraz kamienie

_(lub

_{"spalenizn?':}

_jak

w

_wypadku

obiektu

10).

W sumie

_ods?oni?to

8

_palenisk

(obiekty

2, S, to, 13,

16,20,24,28).5

z nich mia?o kszta?t

w

_przybli?eniu

_owalny

(S?,

_{16, 20, 24,}

28),

za? 3

niere-gularny

(2,

to,

13).

W

_wype?niskach

_wi?kszo?ci

odkry-to

_fragmenty

ceramiki. _Jest wielce

_{prawdopodobne,}

?e

paleniska

2 i 16

_zwi?zane

_by?y

z

_wi?kszymi

zabudowa-niami

_{mieszkalnymi.}

7

Tkwi?ce u_{brzegu obrywu} dwa _{d?by uniemo?liwi?y} za?o?enie w _tym

rejonie siatki _{ci?g?ych wykopów.}

charakteru _odkrytych obiektów jest zagini?cie cz??ci dokumentacji

rysunkowej.

8

1 2

11

lr

7 8

TTV

12 13 o \T

_U

23 24 000 ₀₀ 27 28

V\J

₀₁₅

₀₁₈

_140,17 mn.p.m.

r)13

12 ₁₆ 1726 27 29 30 14? 190 O_O O Oo _o O 000 O O- ₂₈ 29 30 22 _{21 20 64u058 61} O 63 c2 31

lrV

60 062

°59

35 36

\T

_V

41 42 V

_\f

O 1m - - -57 8 O ₀₅₅ 49 48 O O .n 53 33 32 li O O 56 u-450

₀₀

050 54

\T

O

4746

44 05

Ryc. 6. Ta r ?a w_{k i, pow. W?gorzewo.} Strefa III

-plan dzia?ki R36 na _poziomie ok. 139,80-140,23 m_n.p.m.,

z_zaznaczonymi ?ladami _po ko?kach oraz _{wybrane profile} kilkunastu znich. _Rys. T. Purowski

Fig. 6. Ta r ?a w_ki, distr. _W?gorzewo. Zone III

-plan of _plot R36 at 139.80-140.23 m AMSL (traces of posts are _marked)

and selected _posts' cross-sections. Drawn _by T. Purowski

?cianek

_wkopana

_by?a

_pionowo

_(druga

nie zosta?a

od-s?oni?ta).

Dno

_jamy

32

_by?o

-jak

pisz?

autorzy w

dzien-niku bada?

_terenowych

-"o kszta?cie

_regularnym".

Obiekt 33 w

_profilu

_?ciany

?wirowni na linii A-B

_rysuje

si?

jako

nieregularna

jama

rozszerzaj?ca

si?

w

_cz??ci

przydennej

(Ryc.

7).

Jamy

9, II, 27

_maj?

_{nieregularnie}

uformowane

_profile.

Inwentarz

_omawianych

obiektów

stanowi?

przede

wszystkim

do?? liczne drobne

frag-menty ceramiki i ko?ci

_zwierz?cych.

_Wyj?tkowy

_jest

tu

obiekt _27, w

_którym

znaleziono m.in. dwa dobrze

za-chowane

_naczynia

_(zob.

_ni?ej).

prowadzono

poza

majdanem

osady

obronnej,

który

niemal ca?kowicie zosta?

_zniszczony

_przez

_wybieranie

piasku

ze ?wirowni.

_{Prawdopodobnie}

_naziemny

obiekt

mieszkalny

znajdowa?

si?

na dzia?kach R18-P19,

_czyli

na stanowisku B. Przemawia za _tym

_zalegaj?ca

tu

gli-niasta warstwa, du?a liczba kamieni

_(wed?ug

autorów

wykopalisk

jakby

warstwa bruku

_pod

_przyziemiem

bu-dynku;

K.

_D?browska,

_{J. Okulicz,} A. Walu? 1976, s.

_19),

liczne

_?lady

_po ko?kach oraz dwa _po

_s?upach,

i wreszcie

palenisko

ods?oni?te

na dzia?ce R189•

Na dzia?kach P32-33

_odkryto

_"chat?"

_(obiekt

_12).

Ze

_wszystkich

_ods?oni?tych

w Tar?awkach dzia?ek

pochodzi

ponad

100

_zag??bie?

_b?d?cych

najprawdopo-dobniej

?ladami _po

_s?upach

i ko?kach. Niektóre z nich

zwi?zane

by?y

z

_{konstrukcjami}

_obronnymi.

Inne

_by?

mo?e

_nale?y

_??czy?

z obiektami

_mieszkalnymi

_(dzia?ki

R18,

PI9).

Funkcj?

wielu trudno

_jednak

okre?li? z

_ca??

pewno?ci?,

Mia?a ona

_wymiary

ok. _2,4x2,2 m, ale

_by?

mo?e obiekt

II, uznany za

_jam?,

_jest

w

_{rzeczywisto?ci}

_kontynuacj?

"chaty':

Gdyby

tak

_by?o,

to

_budynek

_mieszkalny

_mia?by

znaczne

_rozmiary.

Inwentarz obiekt 12 stanowi?a

wy-??cznie

ceramika

₍₁₈

_fragmentów,

w _tym 1

?rednio-wieczny).

Trzeci obiekt

₍₂₆₎

o charakterze

_mieszkalnym

odkry-to na dzia?ce R36. Zosta? on

_ods?oni?ty

_tylko

_cz??ciowo,

Obiekty

o charakterze

_mieszkalnym

nie _s?

_zbyt

licz-nie

_po?wiadczone

na

_przebadanej

_cz??ci

osiedla. _Z

pew-no?ci?

na ten stan _rzeczy

_wp?yn??

_fakt, ?e

_wykopaliska

9

]

? ... ... lo-; lo-; ? ? ? ? -: -: ob U _p::

?

?l??:·

E ci. C E D

"iiii:

!il\;

gdy?

od _strony

_zachodniej

wchodzi? na

dzia?-k? s?siedni?,

a od _strony

_po?udniowej

znisz-czy?

go

obryw

?wirowni.

Wed?ug

autorów

bada?, zachowane

_wymiary

_wynosi?y

ok. 230

cm na linii E-W i ok. 160 cm na linii N-S

(K.

D?browska,

J. Okulicz, A. Walu? 1976,

s.

14).

_S?dz?c

_po naro?niku N-E, w

_planie

mia?

on kszta?t

_zbli?ony

do

_prostok?ta.

Dno

_by?o

p?askie,

za? ?cianka

_pó?nocna

_bieg?a

_pionowo.

Opisana

jama

jest

najpewniej

pozosta?o?ci?

po ziemiance,

któr?

wkopano

w

_rozsypisko

wa?u w _czasie,

_kiedy

umocnienia w _tym

miej-scu

_ju?

nie

_istnia?y

(K.

_D?browska,

_{J. Okulicz,}

A. Walu? 1976, s.

_14).

_Odkryto

w

_niej

ok. 120

u?amków ceramiki oraz ko?ci

_zwierz?ce.

N

Na

_omawianym

stanowisku natrafiono na

dwa

_obiekty

o charakterze

_{produkcyjnym.}

Oba

_zwi?zane

_s? z odlewnictwem

_br?zu.

Pierwszy

(15),

o kszta?cie czworoboku i

p?as-kim _dnie,

_ods?oni?to

na dzia?ce P36, ale

ci?g-n??

si?

on w kierunku wschodnim i

pó?noc-nym'",

Inwentarz obiektu

_stanowi?y

u?amki

ceramiki

_(zagin??y"),

_polepa

₍₂

_grudki),

ko?ci

(72

egz.),

a tak?e liczne

_fragmenty

_glinianych

o 1 m

- -

-Ryc. 8. Tar?awki, pow. W?gorzewo. Dzia?ka TS1.

Profil wschodni (numerami w kó?kach oznaczono _{kolejne warstwy wa?u).}

Rys. T. Purowski

Fig. 8. Tar ?a wk i, distr. _W?gorzewo. Plot TS1.

form

_odlewniczych

_(ok.

30

_egz.),

_cz??ci

glinia-nych

dysz

(3

egz.)

i

_fragment

_kamiennego

g?adzika

do

_br?zowych

ozdób

_(zob.

_ni?ej).

Eastern cross-section _(wall-layers are _signed with encircled numbers).

Drawn _by T. Purowski

Podobne

_przedmioty

_odkryto

w

_pobli?u

_"pracowni".

_wartym

_paleniskiem,

_przykrytym

w

_przesz?o?ci

najwy-?ej

lekk?

konstrukcj?

z dachem i o

_otwartych

?ciankach

(K.

D?browska,

J. Okulicz, A. Walu? 1976, s.

_16).

Na

_drugi

obiekt

₍₂₅₎

_zwi?zany

z odlewnictwem

br?-zu natrafiono na dzia?kach R36-37, S36-37.

_Jego

po?u-dniowa

_cz???

zosta?a zniszczona w czasie

_wybierania

piasku

ze ?wirowni.

_Zachowany

_fragment

mia? kszta?t

owalny

(Ryc.

4).

W

_obr?bie

"warsztatu"

_odkryto

kilka

skupisk

kamieni. Obok

_niego,

na dzia?ce R37,

_zalega?a

warstwa

_gliny

o

_mi??szo?ci

ok. 10-20 cm,

_by?

mo?e

s?u??ca

za surowiec do

_produkcji

form. W

_profilu,

za-dokumentowanym

tylko

cz??ciowo,

wida?, ?e dno

_jamy

by?o

p?askie,

a ?cianka boczna od _strony

_zachodniej

wkopana

?ukowato. W

_wype?nisku

obiektu 25

_odkryto

ponad

500 u?amków _ceramiki,

_polep?

₍₁₃

_grudek),

48

fragmentów

glinianych

form

_{odlewniczych,}

_fragment

glinianego

wlewu

_formy

_odlewniczej,

_fragment

_glinianej

dyszy,

zabytki

kamienne i ko?ciane oraz 229 u?amków

ko?ci. W

_najbli?szej

_okolicy

"warsztatu" natrafiono m.in.

na liczne

_?lady

_przedmiotów

_zwi?zanych

z

odlewni-ctwem

_br?zu.

_{Przeprowadzone}

badania nie

potwierdzi-?y

istnienia w _tym

_miejscu

_drewnianej

budowli

_s?u??cej

za

_pracowni?

_{metalurgiczn?}

_(ods?oni?to

_jedynie

?lad

s?upa

na dzia?ce S36 - obiekt

29).

By?

mo?e budowla

taka w

_ogóle

nie istnia?a, bowiem "warsztat"

_znajdowa?

si?

na do?? _stromym sk?onie stoku.

_By?by

_wi?c

on

ot-Konstrukcje

o charakterze

_obronnym

_najlepiej

za-chowa?y

si?

po

po?udniowej

stronie

"Dziewiczej

Góry".

Odkryto

tu

_fragment

_szczytu i _zewn?trzn?

_cz???

wa?u.

Wed?ug

informacji

K.

_Stadiego

_(A.

_Bezzenberger

1914,

s.

201)

wa?

_po?udniowy

mia?

_wysoko??

ok. 3,5 m, a

_wi?c

obecny

obryw

?wirowni

_przeci??

_jego

_nasyp

wyd?u?o-nym skosem od zewn?trznego

brzegu

korony

(dzia?ka

T51)

po zewn?trznym zboczu, i

_dalej

wchodzi? w

sp?y-wy warstwy

wa?owej

na

_naturalnym

stoku wzniesienia

(K.

D?browska,

J. Okulicz, A. Walu? _1976, s.

_7).

Utrud-nia?o to znacznie

_obserwacje

?ladów

_konstrukcji

wa?u.

Mimo

_tych

_{niedogodno?ci}

uda?o

_si?

_wyró?ni?

5 warstw

kulturowych

(Ryc.

7).

Pierwsza to humus

_mi??szo?ci

ok. 20 cm.

_Druga

to

nasyp

sk?adaj?cy

si?

z kilku warstewek

_{przemieszanej}

gliny,

?wiru i

_piasku,

_uk?adaj?cych

_si?

_zgodnie

ze

sk?ona-mi wa?u, o

_mi??szo?ci

ok. 120-160 cm

_(Ryc.

7,

8).

War-stewki, w

_których

_znajdowa?y

_si?

_w?gle

drzewne oraz

u?amki

_naczy?

i ko?ci,

_zosta?y

_{najprawdopodobniej}

usypane z

_{wcze?niejszej}

_warstwy

_kulturowej

_zalegaj?cej

wewn?trz

osady.

Na wale

_omawianej

_fazy,

w

_obr?bie

10

Niestety, jego ?ladów na dzia?ce R36 nie uda?o _si? zaobserwowa?;

st?d dysponujemy tylko zarysem, jaki ods?oni?to na dzia?ce P36.

tu mia?a _cechy starsze, silnie _nawi?zuj?ce do _{naczy? kultury ?u?yckiej}

(informacja ustna).

11

obiek-A B

T.

?a

lab

?c

[AJ

d

?e

o- -- 1m

Ryc. 9. Tar?awki, pow. W?gorzewo. Dzia?ka T51.

l

-plan na _{poziomie 144,58} m_n.p.m., z_widocznymi ?ladami po ko?kach ispalonych belkach; 2

-profil ?ladu po ko?ku. a- warstwa

czarna; b - warstwa brunatno-szara; c - warstwa ?ó?ta; d - kamienie; e

-?lady spalonych belek. _Rys. T. Purowski

Fig. 9. Tar?awki, distr. _W?gorzewo. PlotT51.

l

-plan at 144.58 m AMSL (traces of posts and burnt down timber beams are _marked); 2 - cross-section of the

post. a - black

layer;

b

-brown-grey layer; c

-yellow layer; d

-stones; e - _traces ofburnt down timber beams. Drawn

by T. Purowski

zbadanych

wykopów,

nie

_odkryto

_pozosta?o?ci

drew-nianych

konstrukcji,

by?

mo?e

_dlatego,

?e nie

zachowa-?a

_si?

_nigdzie

ca?a szeroko??

_korony

_(K.

_D?browska,

J. Okulicz, A. Walu? 1976, s.

_8).

ale na

_jej

_sp?gu

_ods?oni?to

resztki kilku

_zw?glonych

bierwion.

_Jedn?

_belk?

_odkryto

na

_wy?szym

_stopniu.

Le?a?a ona

_równolegle

do _zewn?trznego

_brzegu

w

odle-g?o?ci

ok. 40 cm, w

_specjalnie

_{przygotowanym} rowku.

Zapewne

by?a

prostok?tna

(20x2S

cm)

w

_przekroju

i stanowi?a

_legar

_podstawy

wa?u

_(K.

_D?browska,

_J.

Oku-licz, A. Walu? _1976, s.

_9).

Na

_niej

_ods?oni?to

_?lady

po-przecznie

u?o?onych

bierwion.

_Bli?ej

_brzegu

zewn?trz-nego tak?e natrafiono na kilka bierwion wzd?u?

przebie-gu wa?u oraz 3 do nich _poprzeczne i 1 skosem.

Nieopo-dal

_wyró?niono

2

_jamy

_po

_pionowo

_wbitych

_s?upach,

o ?rednicach ok. 20 i 35 cm

_(Ryc.

_9).

Na

_ni?szym

stop-niu,

_równolegle

do

_przebiegu

_wa?u,

_le?a?y

w dwóch

warstwach

_zw?glone

bierwiona.

_Opisane

_pozosta?o?ci

wskazuj?,

?e na _zewn?trznym licu wa?u

_musia?y

znajdo-wa?

_si?

_pionowe

_s?upy

_zwi?zane

z

_poprzecznymi

bier-wionami,

przytrzymuj?ce

ca??

konstrukcj?

(K.

D?brow-ska, J. Okulicz, A. Walu? 1976, s.

_9).

Na zachód od

opisanych

?ladów wa?

_{najprawdopodobniej}

_tworzy?

_k?t

rozwarty,

b?d?

te?

_znajdowa?a

_si?

tu brama ulokowana

na linii _ostrego

_grzbietu

_zbocza,

_stanowi?cego

dogod-ne

_przej?cie

_(K.

_D?browska,

_{J. Okulicz,} A. Walu? 1976,

s.

_9-10).

Z

_omawian?

_warstw?

_nale?y

_zapewne

_??czy?

?lady

po

pionowo

wbitych

ko?kach,

_odkrytych

na

dzia?-Warstwa III

_{charakteryzuj?ca}

_si?

_du??

_zawarto?ci?

w?gli

drzewnych

nadaj?cych

jej

zabarwienie czarne lub

ciemnobrunatne,

jest

pozosta?o?ci?

spalonych

konstru-kcji

drewnianych

i

_{drewniano-ziemnych,}

_przede

wszyst-kim o charakterze

_obronnym.

_Du?y

_stopie?

zniszczenia

stanowiska oraz trudne do

_{interpretacji}

_uk?ady

zacho-dz?cych

na siebie

_{przewarstwie?}

i

_zw?glonych

bierwion

nie

_pozwalaj?

na

_jednoznaczn?

_{rekonstrukcj?}

wa?u

ob-ronnego

(K.

D?browska,

J. Okulicz, A. Walu? 1976,

s.

_8).

_Badaj?c

_dzia?k?

TS1 ustalono, ?e na

_p?aszczy?nie

schodkowato

_wkopanej

w _{nasyp starszego} wa?u _oparto

drewnian?

konstrukcj?

przek?adkow?

o szeroko?ci ok.

2,2 m. Na linii

_jej

_zewn?trznego

_brzegu

_wci?to

nast?p-ny

stopie?,

widoczny

we wschodnim

_profilu

dzia?ki

TS1

_(Ryc.

_8).

_G??boko??

_jego

_wynosi?a

ok. 40 cm, za?

szeroko??

_ponad

1 m. Na

_stopniu

tak?e

_opiera?a

_si?

zewn?trzna

cz???

drewnianych

umocnie? wa?u, co

zwi?ksza?o

znacznie

_wysoko??

_konstrukcji

od _strony

stromego zbocza. W

_wy?szych

_partiach

_{nagromadzonej}

po obu stronach warstwy nie natrafiono na

_?lady

belek,

B A , 144,31 m.n.p.m. 3 B 144,61 m_n.p.m. wkop z 1971 roku ." .", ". ,. "" /' --,. ..",. ,. , ,-". ". / , 1 m - --144,11 m_n.p.m. 5 ? 144,24 mn.p.m. 144,16 m_n.p.m. H J wkop Z 1971 roku

•

144,28 mn.p.m. ... ... ...

<

I 144,25 m_n.p.m. 7 2

Ryc. 10. T ar ?a w_{k i, pow. W?gorzewo.} Dzia?ka T51. 1

-plan wschodniej cz??ci dzia?ki na _poziomie 144,37-144,51 m_n.p.m.; 2

-plan wschodniej cz??ci dzia?ki na _poziomie

144,24-144,25 m _n.p.m.; 3-7

-profile rowów _pos?upowych. a - _warstwa

brunatno-szaro-czarna; b - _warstwa

?ó?ta; c - _warstwa

pomara?czowa; d - kamienie.

Rys. T. Purowski

Fig. 10. T ar ?a wk i, distr. _W?gorzewo. Plot 51.

1

-plan ofthe eastern _part at 144,37-144,51 m_AMSL; 2

-plan ofthe eastern _part at 144,24-144,25 m_AMSL; 3-7 - cross-sections

of _post-holcs' rows. a

-brown-grey-black layer; b

-yellow layer; c

-orange layer; d - stones. Drawn

by T. Purowski

kac h R52-53, które

_tworzy?y

_{najprawdopodobniej}

pier-wsz?

lini?

umocnie? w

_postaci

_p?otu

na zboczu

(K.

D?-browska, J. Okulicz, A. Walu?

_1976).

tych

obiektów trudno okre?li?, zw?aszcza, ?e ich

wy-pe?niska

i uk?ad warstw

_zalegaj?cych

_powy?ej

wyklu-czaj?

interpretacj?

jako

jam

po

s?upach

(K.

D?browska,

J. Okulicz, A. Walu? _1976, s.

_11).

_By?

mo?e

_by?y

to

"gniazda",

w

_których

_opierano

_legary

_jakich?

konstruk-cji

o charakterze

_mieszkalnym,

_ulokowanych

na

majda-nie

_pod

wa?em".

_Gdyby

tak

_by?o,

to trzeba

_{by przyj??,}

Wyró?nion?

przez autorów bada? warstw? IV

stano-wi?

widoczne w

_profilu

?wirowni

_(odcinek

_D-E)

dwie

jamy

(34

i

₃₇₎

_wype?nione

_czarn?

_ziemi?

z

_w?glami

1.

1.

? = =

=1.'

\6

7

( --. - - - -

-\'1

9 o 5cm -

--\-".r_,???-

??:'-?

?.--.--:-?

J

,

?)-'

.,",": - '" ').? .? (;:;?,; 8

Ryc. 11. Tar ?a wk i, _{pow. W?gorzewo.} Ceramika _naczyniowa.

1,8 - dzia?ki

R34-R35; 2 - dzia?ka

035; 3 - dzia?ka

034; 4, 5 - dzia?ka

S37; 6, 9 - obiekt

23; 7, lO, II, 13 - dzia?ka

R36; 12

-naczynie

odkryte podczas czyszczenia profilu ?wirowni na dzia?kach R52, R53, T5l; 14 - dzia?ka P36.

Rys. V. Lis i T. Purowski

Fig. 11. Ta r ?a w_{k i,} distr. _{W?gorzewo. Pottery.}

1,8 -plots R34-R35; 2 -plot 035; 3 -plot 034; 4,5 -plot S37; 6, 9 - feature 23; 7, lO, II, 13

-plot R36; 12 - vessel found _at the wall

slope of _plots R52, R53, T5l; 14

-plot P36. Drawn _by V. Lis &T. Purowski

?e zaliczone do _warstwy IV

_obiekty

_s?

_cz??ci?

budowli

wa?owej

zwi?zanej

z _{warstw? III,} a ich

_wcze?niejsza

stra-tygraficznie

pozycja

wynika?aby

z

_kolejno?ci

powstawa-nia

_ca?ej

budowli. Nie mo?na

_jednak

_wykluczy?,

?e

obie-kty

tej

warstwy s?

pozosta?o?ci?

domniemanej

drugiej

fazy

umocnie?

_(K.

_D?browska,

_{J. Okulicz,} A. Walu? 1976,

W

_jego

_p?askie

dno

_wbijano

_pale

w kilku

_rz?dach,

two-rz?ce na obrze?ach

_majdanu

_p?ot

_palisadowy",

Dna

_jam

po

s?upach

mia?y

?rednic?

od ok. 25 do 45 cm i

_by?y

zako?czone

_p?asko

lub

_pó?okr?g?o.

_?lady

_palisady

za-chowa?y

si?

na odcinku ok. 270 cm, za? w

_dalszej

_cz??ci,

ku zachodowi,

_zniszczy?y

_{je jamy}

borsuków oraz wko-py z kamieniami _warstwy IV

_(Ryc.

_10).

Pozosta?a

_cz???

warstwy V to _zapewne

_dalszy

_ci?g

_niewysokiego

_wa?u,

podsypanego

z obu stron

_p?otu

_{palisadowego.}

s.

_11).

Kwestii

_tej

nie da

_si?

obecnie

_{rozstrzygn??.}

Warstwa V zosta?a

_cz??ciowo

zniszczona _przez

m?od-sze nawarstwienia. Badania na dzia?ce T51

_pozwoli?y

jednak

na

_wysuni?cie

_{nast?puj?cych}

wniosków: _po linii

równoleg?ej

do

_kraw?dzi

_wzgórza

_przebiega?

rów o

sze-roko?ci ok. 120 cm,

_wkopany

na ok. 25 cm w calec.

?lady

konstrukcji

obronnych

odkryto

równie? _po

pó?nocnej

stronie osiedla. Na

_poziomie

ok.

139,68--139,98 mn. _p.m., na dzia?ce R36, przy

profilu

pó?nocnym,

12

Nale?y zwróci? _uwag?, ?e _obiekty mieszkalne w _obr?bie osiedli

wysoczyznowych by?y cz?sto lokowane na obrze?ach _majdanu,

wzd?u? wa?ów (M. J. H of f m a nn _2000, s. _65).

13

Podobne _{?lady palisady odkry?} J. A nto n ie wic z _{(b. d., ryc. 5)}

)-?-

...

??

....

---(

:?j?'7

6 I ? 13

m-'"

I "

@I

I

?15

I I I o 5cm I

?16

?17

-, , - --" '.' 18 19 1-20 o 4cm - -21-24

Ryc. 12. Tar?awki, pOW. W?gorzewo.

1-23 - ceramika naczyniowa; 24 -tygielek. 1,2,9,22-24 - dzia?ka R36; 3, 4, 16 - dzia?ki R34-R35; 5, 7, 12, 17-19 - dzia?ka P36;

6,8- dzia?ka 036; 10,20 - dzia?ka S37; 11 - dzia?ka S36;

13, 14 - dzia?ka 035; 15 - obiekt

7; 21 - dzia?ka R24.

Rys. V. Lis iT. Purowski (1-20) oraz Archiwum IAE PAN (21-24)

Fig. 12. T ar ?a w_{k i,} distr. _W?gorzewo.

1-23 -pottery; 24 -melting pot. 1,2,9,22-24 -plot R36; 3,4, 16 -plot sR34-R35; 5, 7, 12, 17-19 -plot P36; 6,8 -plot 036; 10,20 -plot S37; 11 -plot S36; 13, 14 -plot 035; 15 - feature 7; 21 -plot R24. Drawn _by V. Lis &T. Purowski (1-20) and IAE PAN Archive (21-24)

ods?oni?to

warstw? o

_ciemnym

zabarwieniu, z uko?nie

biegn?cymi

pasami

czarnej

ziemi. Podobne

_?lady

_(na

po-ziomie ok. 139,27-139,87 m

_n.p.m.)

_ods?oni?to

w

po?ud-niowej

cz??ci

dzia?ki R35.

_{Najprawdopodobniej}

te

szcz?t-ki

_konstrukcji

_obronnych

_nale?y

_??czy?

z III _warstw? wa?u

wyró?nion?

po

po?udniowej

stronie stanowiska "Dziewicza

Góra:

Zapewne

funkcje

obronne mia? równie?

_p?ot,

_którego

?lady

w

_postaci

_ponad

60 ko?ków

_odkryto

na

_poziomie

ok. 140,17 m _n.p.m. na dzia?ce R36

_(Ryc.

6).

Na

_pozosta?o?ci

_po

_palisadach

natrafiono

_by?

mo?e

tak?e na dzia?kach R33 oraz R17. Na

_pierwszej

z nich znaleziono 3 owalne lub

_okr?g?e

do?ki

_(obiekty

_17-19)

u?o?one do??

_regularnie

_po linii NE-SW

_(Ryc.

_4).

Profile

?'-.

, o 5cm - -3 _C::=_c::::::::J_

?

... " .. ? \

??

?-?12

- -

?-?

" , '13

1_

, . . 9

?

..:: " , ₁₄

Q-t'

•

c?,-,"

V--'"?-f

\?-,:,'?'''"

• 'I ?--';-?-" ?,."" . Y' ' _ .. 19 --," / 20 -, 21

Ryc. 13. Tar?awki, pow. W?gorzewo.

1-14 - u?amki

glinianych form _{odlewniczych: jednokana?owych} (1-10) i_{wielokana?owych (11-14);} 15-20

-fragmenty glinianych dysz; 21-25

-cz??ci glinianych wlewów do form _{odlewniczych;} 26

-fragmenty glinianej misy lub wlewu do _{formy odlewniczej;} 27, 28 - u?amki

glinianych mis; 29

-kamienny g?adzik. l, 16, 17,29 - dzia?ka

R36; 2, 3, lO, 12 - obiekt

25; 4-7, II, 13,21-25,27 - dzia?ka

S37;

8, 14 - dzia?ka 036; 9, 26 - dzia?ka S36; 15 - dzia?ki R34-R35; 18-20 - dzia?ka P36; 28 - bez

lokalizacji. Rys. V. Lis iT. Purowski

Fig. 13. T ar ?a w_{k i,} distr. _W?gorzewo.

1-14

-fragments of _clay moulds: one- _(1-10) and multi -channel _(11-14); 15-20

-fragments of mould _spouts;

21-25

-fragments of _clay inlets; 26

-fragments of _clay bowl or _{inlet; 27,} 28

-fragments of _clay bowl; 29 - _stone

polisher. l, 16, 17,29 -plot R36; 2,3, l_O, 12 - feature 25; 4-7, II, 13,21-25,27 -plot S37; 8, 14 -plot 036; 9, 26 -plot S36; 15 -plot s_R34-R35; 18-20

-plot P36; 28 - unlocalized. Drawn

by V. Lis & T. Purowski

obiektów

_sugeruj?,

?e wbite

_pale

umacniano _kamieniami,

a

_pó?niej

_dopiero

obk?adano

_ziemi?.

_Podobne, lecz

znacz-nie

_gorzej

_zachowane,

_?lady

do?ków _po dwóch

_palach

odkryto

na dnie obiektu l,

_{wyró?nionego}

na dzia?ce R17.

?rednice

_jam

_pos?upowych

_wynosi?y

ok. 50 cm.

Zabytki

ruchome

Zabytki

ruchome

_odkryte

na osadzie w Tar?awkach

mo-?na

_podzieli?

na:

_ceramik?

_naczyniow?,

_przedmioty

zwi?zane

z odlewnictwem

_br?zu,

_ozdoby

i

_cz??ci

_stroju,

narz?dzia

i

_przedmioty

_codziennego

_u?ytku

oraz inne

zabytki

(Ryc.

11-14,

16).

Po S stronie osiedla

_obronnego,

na dzia?ce R53,

po-mi?dzy

warstw? II, a _warstw? III

_(po?arow?),

_odkryto

z?o?one w

_jamie

_(obiekt

₃₁₎

_niespalone

ko?ci szkieletu

dziecka

_(A.

Wierci?ska

_b.d.).

Pochówek ten mo?e

?wiad-czy?

o

_opuszczeniu

osiedla na

_jaki?

czas _po

_po?arze.

_By?

mo?e

_jest

on

_rodzajem

_ofiary

_{zak?adzinowej,}

_z?o?onej

przed

ponownym zasiedleniem obiektu.

Najliczniej

reprezentowana

jest

ceramika

naczynio-wa

-w

_analizowanym

materiale znalaz?o

_si?

ok. 15 000

u?amków

_naczy?

_(w

inwentarzu

_wymienionych

_jest

ok.

20 000

_fragmentów;

_st?d

_{prosty wniosek,} ?e ok. %,

pocho-o 5cm - --I

?---'10

-,

r\Di?11

. , 14

112

?

-;e:

?\,

_I

":'1

• ? 20

?

_-;#21

\ \ \ \

"---??

29 30

Ryc. 14. Tar ?a w_{k i, pow. W?gorzewo.} Ceramika _naczyniowa z_{wyró?nionych} 5_{etapów osadniczych.} 1-10 - _warstwa V wa?u

po?udniowego; 11-18 - _warstwa III wa?u

po?udniowego; 19-23

-obiekty 27 i_28; 24-33 - obiekt

25;

34-37 - obiekt 26.

Rys. V. Lis i T. Purowski

Fig. 14. T ar ?a w_{k i,} distr. _{W?gorzewo. Pottery} from 5 settlement _stages.

1-10 - southern

wall, layer V; 11-18 - southern

wall, layer III; 19-23 - features 27 and 28; 24-33 - feature 25;

34- 3 7 - feature 26. Drawn

by V. Lis & T. Purowski

dz?

Z _wczesnego okresu ?elaza

_(Ryc.

_{11, 12,}

14);

_tylko

50

_egzemplarzy

datowa? mo?na na okres

?redniowie-cza.

lewu _po dno, a sto

_{kilkadziesi?t}

uda?o

_si?

w

_du?ej

_cz??ci

zrekonstruowa?.

_Przewa?aj?ca

liczba

_naczy?

reprezen-towana

_jest

_jedynie

_przez

_ró?nej

wielko?ci

_fragmenty.

S?

one na

_ogó?

_ma?e, silnie _{rozdrobnione,} rzadko

_kiedy

??cz?

si?

w

_wi?ksz?

ca?o??.

Stan zachowania

_omawianej

_kategorii

_zabytków

nie