Andrzej Wiśniewski
"Zbrodnie wojenne w świetle prawa
polskiego", L. Kubicki, Warszawa
1963 : [recenzja]
Palestra 7/7-8(67-68), 106-107
1963
106 A . W i ś n i e w s k i N r 7— 8 (67— 68) J a k o w p r o w a d z e n ie d o b e z p o ś r e d n ie j t e m a t y k i k s ią ż k i a u t o r o m a w ia is to tę s to s u n k u p r a c y ja k o s to s u n k u p ra w n e g o . O k re ś le n ie b o w ie m s o c ja lis ty c z n e g o s to s u n k u p r a c y i o p is a n ie je g o p o d s ta w o w y c h c e c h m a 'd o n io s łe z n a c z e n ie p r a k ty c z n e i p r o b le m te n n i e j e d n o k r o t n ie w y s tę p u j e w o rz e c z e n ia c h o rg a n ó w p o w o ła n y c h d o r o z s tr z y g a n ia s p o r ó w ze s to s u n k u p ra c y . D o z a g a d n ie ń w s tę p n y c h n a le ż y te ż z a g a d n ie n ie p o w s ta n i a p ra c o w n ic z e g o s to s u n k u p ra c y . O d p o w ie d n ie u ję c ie i p r z e d s ta w ie n ie ty c h z a g a d n ie ń b y ło n ie z b ę d n e d la w y ja ś n i e n ia s z e r e g u k w e s tii z z a k r e s u w y p o w ie d z e n ia s to s u n k u p ra c y . Z a s a d n ic z a g r u p a n o r m u s ta w o w y c h r e g u lu ją c y c h w y p o w ie d z e n ie u m o w y o p r a cę m ie ś c i s ię w p r z e p is a c h d w ó c h ro z p o r z ą d z e ń z 16 m a r c a 1928 r . o u m o w ie o p r a c ę p r a c o w n ik ó w u m y s ło w y c h i o u m o w ie o p r a c ę ro b o tn ik ó w . O b o w ią z u ją w te j d z ie d z in ie r ó w n ie ż n ie k t ó r e a k ty u s ta w o d a w c z e p o c h o d z ą c e z o k r e s u je s z c z e w c z e śn ie jsz e g o . Z a ró w n o te o r e ty c z n e , j a k i p r a k ty c z n e z n a c z e n ie m a j ą p o n a d to p r z e p is y k o d e k s u z o b o w ią z a ń .
W iele n o w y c h s o c ja lis ty c z n y c h a k tó w p r a w n y c h ro z s z e rz y ło p r z e p is y s p e c ja ln e o d n o s z ą c e się d o p o sz c z e g ó ln y c h g r u p p r a c o w n ik ó w o r a z ro z b u d o w a ło p rz e p is y o g r a n ic z a ją c e z a k ła d p r a c y w m o ż n o ś c i w y p o w ie d z e n ia u m o w y o p ra c ę . W ięk szo ść j e d n a k z a g a d n ie ń w y s tę p u ją c y c h w z w ią z k u z w y p o w ie d z e n ie m u m o w y o p r a c ę z o s ta ła ju ż w y ja ś n io n a i u tr w a l o n a w p r a k ty c e , a z w ła s z c z a w o rz e c z n ic tw ie S ą d u N a jw y ż s z e g o i w p r a k t y c e C e n tr a l n e j R a d y Z w ią z k ó w Z a w o d o w y c h . R ó w n ie ż p r z e p is y u k ła d ó w z b io r o w y c h p r a c y tw o r z ą w r a z z p rz e p is a m i u s ta w o w y m i re ż y m p r a w n y d o ty c z ą c y w y p o w ie d z e n ia u m o w y o p r a c ę . T rz e b a p r z y ty m p a m ię ta ć , że u k ła d y z b io r o w e w y k a z u ją m ię d z y so b ą z n a c z n e n i e r a z ró ż n ic e t a k p o d w z g lę d e m fo rm y , j a k i tr e ś c i. T a k i s t a n ź ró d e ł s k ło n ił a u t o r a d o o so b n eg o o m ó w ie n ia w y p o w ie d z e n ia s to s u n k u p r a c y w e d łu g p r z e p is ó w u s ta w o w y c h o r a z d o w y o d r ę b n ie n ia d o o so b n e g o r o z d z ia łu p r o b le m a ty k i w y p o w ie d z e n ia w p o s ta n o w ie n ia c h u k ła d ó w z b io ro w y c h p ra c y . K s ią ż k ę z a m y k a ją ro z w a ż a n ia o n a d u ż y c iu w y p o w ie d z e n ia u m o w y o p r a c ę o r a z o p ro p o z y c ja c h n o w e g o u r e g u lo w a n ia w y p o w ie d z e n ia u m o w y o p ra c ę . L . K u b i c k i : Z b r o d n ie w o je n n e w ś w ie tle p r a w a p o ls k ie g o . P W N . W a r s z a w a 1963 r., s. 188. L ic z b a i r o z m ia r z b ro d n i h itle r o w s k ic h d o k o n a n y c h w P o ls c e lu b te ż p rz e c iw k o in te r e s o m P o ls k i s p r a w iły , ż e p rz e z s z e re g l a t p o w y z w o le n iu s p r a w y o p r z e s tę p s tw a w o je n n e s ta n o w iły je d e n z n a jw a ż n ie js z y c h i n a jb a r d z ie j p rz y c ią g a ją c y c h p o w s z e c h n ą u w a g ę n u r t ó w j u d y k a t u r y s ą d ó w p o ls k ic h . W z e s ta w ie n iu z d z ia ł a l n o ś c ią w te j d z ie d z in ie są d ó w in n y c h p a ń s t w a lia n c k ic h lic z b a p ro c e s ó w p r o w a d z o n y c h w P o ls c e n a le ż y d o r z ę d u n a jw ię k s z y c h . W l i t e r a t u r z e n a s z e j b r a k b y ło j e d n a k a n a liz y ty c h p ro c e s ó w z p u n k t u w id z e n ia p r a w a k a rn e g o . B r a k p o d o b n e j p r a c y o d c z u w a n o ty m d o tk liw ie j, ż e m ię d z y n a ro d o w y a s p e k t p r a w n y p ro b le m a ty k i z b ro d n i w o je n n y c h b y ł d o ś ć szczeg ó ło w o i w ie lo k r o tn ie o p r a c o w y w a n y w p o ls k ie j d o k tr y n ie . L u k ę w ty m z a k r e s ie w y p e łn ia o m a w ia n a p r a c a , k tó r e j a u t o r p o s ta w ił so b ie za z a d a n ie d o k o n a n ie d o k ła d n e g o p rz e g lą d u , k r y ty c z n e j a n a liz y i b ila n s u p o ls k ie g o o rz e c z n ic tw a k a r n e g o w d z ie d z in ie o d p o w ie d z ia ln o ś c i z a p o p e łn io n e z b ro d n ie w o je n n e . O z a k r e s ie i r o z m ia r a c h ty c h z b ro d n i ś w ia d c z y c h y b a n a jb a r d z ie j w y m o w n ie o g ó ln y ic h b ila n s , w y r a ż o n y ję z y k ie m liczb . J a k b o w ie m u s ta li ł N a jw y ż s z y T r y b u
N r 7— 8 (67— 68) P rz e g ląd w yd aw n ictw p raw n iczy ch 107 n a ł N a ro d o w y w p ro c e s ie B u h le ra , s t r a t y lu d n o ś c i w P o ls c e w y n io s ły w la t a c h 1939— 1945 b lis k o 6 028 000 osób. Z ja w is k ie m n ie z w y k le z n a m ie n n y m je s t f a k t , ż e n a s k u t e k b e z p o ś r e d n ic h d z ia ła ń w o je n n y c h p o n io s ło śm ie rć 644 000 o só b , n a to m ia s t w w y n ik u d z ia ła ln o ś c i e k s t e r m in a c y jn e j z g in ę ło 5 348 000 o só b , co s ta n o w i 89,3% o g ó ln y c h s t r a t w lu d z ia c h . P r a c a , k t ó r a o m a w ia p r o b le m p r z e s tę p s t w w o je n n y c h je d y n ie w a sp e k c ie j u r y d y c z n y m , n ie j e s t o c z y w iśc ie p r a c ą h is to ry c z n ą , ch o ć tr a g ic z n y o d c in e k d z ie jó w P o ls k i s ta n o w i je j z a s a d n ic z ą k a n w ę . A u to r p r z e d s ta w ia w k sią ż c e r o l ę i z a d a n ia p o ls k ie g o r u c h u o p o r u i P a ń s t w a L u d o w e g o w w a lc e ze z b r o d n ia r z a m i f a s z y s to w s k o - h itle r o w s k im i, w s k a z u je , że w o b lic z u z b r o d n i d o k o n a n y c h w to k u d z i a ła ń w o je n n y c h o r a z ro z p o c z ę te j e k s t e r m i n a c ji n a r o d u e m ig ra c y jn y r z ą d p o ls k i ju ż 2 g r u d n i a 1939 r . p o d ją ł a k c ję z m ie rz a ją c ą d o u k a r a n i a w in n y c h , a od c h w ili u tw o r z e n i a K o m is ji Z je d n o c z o n y c h N a ro d ó w d o S p r a w Z b r o d n i W o je n n y c h (U N W CC ) — p r z e d s ta w ic ie le P o ls k i b r a l i w n ie j ż y w y u d z ia ł. O b e jm u ją c w ła d z ę n a w y z w o lo n y c h te r e n a c h P o ls k i, P K W N w s w y m M a n ife śc ie p r o k la m o w a ł z a s a d ę o d p o w ie d z ia ln o ś c i h itle r o w s k ic h z b r o d n ia r z y w o je n n y c h p rz e d s ą d a m i p o ls k im i. K r o k i p o d ję te w c e lu r e a l iz a c j i t e j z a s a d y z m ie rz a ły w c z te re c h k ie r u n k a c h : 1) w y d a n ia s p e c ja ln y c h p rz e p is ó w p r a w a k a r n e g o m a te ria ln e g o , o k r e ś la ją c y c h s t a n y f a k ty c z n e z b r o d n i w o je n n y c h i k o la b o r a c ji; 2) u tw o r z e n ia s p e c ja ln e g o s ą d o w n ic tw a d o ro z p o z n a w a n ia te j s p e c y fic z n e j k a te g o r ii s p r a w k a r n y c h ; 3) p o w o ła n ia d o d a tk o w e g o s p e c ja ln e g o o r g a n u w c e lu z a p e w n ie n ia z e b r a n ia m o ż liw ie k o m p le tn e g o m a t e r i a łu d o w o d o w e g o ; 4) w s p ó łd z ia ła n ia z in n y m i p a ń s tw a m i w z a k r e s ie p o w o ła n ia o d p o w ie d n ic h o r g a n ó w m ię d z y n a ro d o w y c h d l a o są d z e n ia g łó w n y c h z b r o d n ia r z y w o je n n y c h , ja k ró w n ie ż u ła tw i e n ia ś c ig a n ia i e k s t r a d y c ji in n y c h p rz e s tę p c ó w , k tó r z y p o g w a łc ili m ię d z y n a ro d o w e p r a w o w o je n n e . W to k u d a ls z y c h ro z w a ż a ń a u to r o m a w ia d e k r e t „ s ie rp n io w y ” o w y m ia r z e k a r y d la f a s z y s to w s k o - h itle r o w s k ic h z b ro d n ia rz y , z a g a d n ie n ia z w ią z a n e z o c e n ą z b ro d n i w o je n n y c h w p o ls k im o r z e c z n ic tw ie s ą d o w y m i d o k t r y n i e p r a w a , d a le j — o k o lic z n o ś c i w y łą c z a ją c e p r z e s tę p n o ś ć c z y n u p r z y z b ro d n ia c h w o je n n y c h , w re s z c ie r e p r e s ję k a r n ą z a z b ro d n ie w o je n n e . P r a c a , o p a r ta n a b o g a ty m m a t e r i a le ź ró d ło w y m , w s k a z u je n a p o w a ż n y d o r o b e k p o ls k ie j m y ś li p r a w n ic z e j w z a k r e s ie k a r a n i a za z b ro d n ie w o je n n e o ra z n a w k ła d s ą d o w n ic tw a p o ls k ie g o w k s z ta łto w a n ie św ia d o m o ś c i p r a w n e j i m o r a ln e j w te j d z ie d z in ie . L . B a r : K o d e k s b u d o w la n y . P r z e p is y i o b ja ś n ie n ia . W y d . II. W y d . P r a w n . W a r s z a w a 1963 r., s. 818—X V I.
K s ią ż k a o b e jm u je z e sp ó ł z a k tu a liz o w a n y c h i u z u p e łn io n y c h w e d łu g s t a n u p r a w n e g o n a d z ie ń 1 s ty c z n ia 1963 r. a k tó w p ra w o d a w c z y c h n o r m u ją c y c h d z ie d z in ę b u d o w n ic tw a o r a z z a g a d n ie n ia b e z p o ś r e d n io z b u d o w n ic tw e m z w ią z a n e . Z a w ie r a o n a p r a w o b u d o w la n e łą c z n ie z p r z e p is a m i w y k o n a w c z y m i o r a z u s ta w y i in n e a k t y n o r m a ty w n e r e g u l u ją c e z a g a d n ie n ia : p la n o w a n ia p rz e s trz e n n e g o , te r e n ó w b u d o w n ic tw a , w y w ła s z c z e n ia , o rg a n iz a c ji a d m i n is tr a c j i b u d o w n ic tw a o ra z in n e z a g a d n ie n ia z w ią z a n e z b u d o w n ic tw e m .
