Janusz Ławrynowicz
O zmianach w przepisach o
obowiązkowych ubezpieczeniach
komunikacyjnych
Palestra 22/4(244), 46-50
1978
O zmianach w przepisach o obowiqzkowych
ubezpieczeniach komunikacyjnych
W a r t y k u l e o m ó w io n o z m ia n y p r z e p is ó w r e g u lu ją c y c h o b o w ią z k o w e u b e z p ie c z e n ia k o m u n i k a c y jn e , w p r o w a d z o n e ro z p o r z ą d z e n ie m R a d y M in is tr ó w z d n ia 20 s ty c z n ia 1978 r.
R ozporządzenie R ady M inistrów z dn ia 18 listo p ad a 1974 r. w sp raw ie obow iąz kow ych ubezpieczeń k o m u n ik a cy jn y ch (Dz. U. N r 46, poz. 274; zm.: rozp. z d n ia 22.VIII.1975 r. Dz. U. N r 30, poz. 160) zostało ponow nie znow elizow ane rozporzą dzeniem R ady M inistrów z d n ia 20 stycznia 1978 r. (zm ieniającym rozporządzenie w sp raw ie obow iązkow ych ubezpieczeń k o m u n ik a cy jn y ch — Dz. U. z 1978 r. N r 1, poz. 1), k tó re weszło w życie z dniem, 1 k w ie tn ia 1978 r.
C elem rozw ażań nin iejszy ch je s t p rze d staw ie n ie zm ian w prow ad zo n y ch przez to o sta tn ie rozporządzenie oraz ich om ów ienie w p o ró w n a n iu z dotychczasow ym sta n em praw nym . U żyw any w te k ście a rty k u łu w y ra z „ro zporządzenie” oznacza rozporządzenie z d n ia 22 listo p ad a 1974 w ra z ze zm ianą w p ro w ad zo n ą rozpo rządzeniem z d n ia 22 sie rp n ia 1975 r., a w y raz „now ela” oznacza om aw ian e roz p orządzenie z dnia 20 stycznia 1978 r. U żyte w tekście sk ró ty NW, OC, AC ozn a czają ubezpieczenia: n astę p stw nieszczęśliw ych w y padków , odpow iedzialności cy w ilnej i auto-casco.
1. W edług dotychczasow ych przepisów (§ 1 ust. 1 p k t 3 rozporządzenia) obow iąz kow e ubezpieczenie auto-casco obejm ow ało pojazdy sam ochodow e będące w po sia d an iu osób fizycznych i je d n o ste k gosp o d ark i nie uspołecznionej. N ow ela roz szerzyła zakres tego ubezpieczenia przez: 1) ob jęcie nim pojazdów sam ochodow ych będących w p osiadaniu osób fizycznych i je d n o ste k gospodarki n ie uspołecznionej w czasie znajd o w an ia się ty c h pojazdów zarów no na te ry to riu m P o lsk i ja k i na te ry to riu m innych p a ń s tw ;1 2) objęcie tym ubezpieczeniem ta k że pojazdów sam o chodow ych będących w po siad an iu je d n o ste k gospodarki uspołecznionej, lecz tylko w czasie zn ajd o w an ia się tych pojazdów na te ry to riu m innego p a ń stw a (§ 1 u s t . 1 p k t 3 r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
2. O bow iązkow e ubezpieczenie n a s tę p stw nieszczęśliw ych w y p ad k ó w obejm ow ało dotychczas ty lk o k rajo w c ó w dew izow ych, cqj w y n ik ało z § 1 ust. 1 p k t 1 i ust. 2 rozporządzenia.
O becnie ubezpieczeniem ty m zostali objęci ta k że cudzoziem cy dew izow i będący oby w atelam i p ań stw , w k tó ry ch przep isy z a p ew n ia ją ochronę ubezpieczeniow ą
1 D o ty c h c z a s o b o w ią z k o w e u b e z p ie c z e n ie a u to -c a sc o o b e jm o w a ło p o ja z d y sa m o c h o d o w e b ę d ą c e w p o s ia d a n iu o só b fiz y c z n y c h i je d n o s te k g o s p o d a rk i n ie u s p o łe c z n io n e j w czasie p rz e b y w a n ia ic h n a t e r y to r iu m P o ls k i i k r a jó w c z ło n k o w s k ic h R a d y W z a je m n e j P o m o c y
N r 4 (244) Z m ia n y dotyczące o b o w ią zk o w yc h u b ezp ieczeń k o m u n ik a c y jn y c h 47 w ty m z a k resie o b yw atelom p o ls k im 2 * (§ 1 u s t . 2 p k t 1 r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
R ozszerzenie z a k resu tego ubezpieczenia przez objęcie nim cudzoziem ców d ew i zow ych n astąp iło w zw iązku z objęciem ubezpieczeniem n astę p stw nieszczęśliw ych w y p ad k ó w w n ie k tó ry ch p a ń stw a c h nie ty lk o w łasn y ch obyw ateli, a le ta k ż e cudzo ziem ców . U bezpieczenie to o b ejm u je ty lk o cudzoziem ców dew izow ych będących k ie ro w c am i pojazdów m echanicznych — w czasie p rze b y w a n ia ich na te ry to riu m P olski. U bezpieczenie NW nie o b e jm u je cudzoziem ców dew izow ych, k tó rzy p rze b y w a ją c w P olsce u legli w ypadkom ja k o pasażero w ie pojazdów m echanicznych. Je ż e li cudzoziem iec-kierow ca pojazdu m echanicznego w czasie p rze b y w a n ia n a te ry to riu m P olski u legnie nieszczęśliw em u w ypadkow i, spow odow anem u ru ch e m sw ego lu b innego pojazdu, to zak ład ubezpieczeń w y p łac a poszkodow anem u św ia d czenia z obow iązkow ego ubezpieczenia n a stę p stw nieszczęśliw ych w ypadków - a za g ran ic zn y ubezpieczyciel poszkodow anego zw raca p olskiem u ubezpieczycielow i w y płacone św iadczenie.
3. Z przepisów § 3 p k t 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia! w ynikało, że P ań stw o w y Z ak ład U bezpieczeń odpow iadał za w y p ad k i spow odow ane ru ch e m pojazdów m e chanicznych będących w po siad an iu k rajo w c ó w dew izow ych, ja k ie (tj. w ypadki) w y d arzy ły się n a te ry to riu m P olski, oraz za w y p a d k i pow stałe na te ry to riu m p a ń s tw członkow skich R ad y W zajem nej P om ocy G ospodarczej. N ato m iast sp raw y zw iązane z obow iązkow ym i ubezpieczeniam i k o m u n ik a cy jn y m i cudzoziem ców d e w izow ych w jeżd żający ch n a te ry to riu m P o lsk i po jazd am i m echanicznym i należały do z a k resu d ziała n ia T o w arzy stw a U bezpieczeń i R e a se k u ra c ji „ W a rta ” S.A., k tó re prow adziło ta k ż e ubezpieczenia krajo w có w dew izow ych w zakresie odpow iedzial ności cyw ilnej oraz auto-casco — w czasie ich w yjazdów n a te ry to riu m p ań stw k ap italisty c z n y c h i Ju g o s ła w ii.8
T en sta n p raw n y obecnie zm ienił się częściowo przez pow ierzenie P ań stw o w em u Z akład o w i U bezpieczeń p ro w ad zen ia obow iązkow ych ubezpieczeń k o m u n ik a cy jn y ch w y łącznie n a te ry to riu m P olski, a T o w arzy stw u U bezpieczeń i R e ase k u ra c ji „W ar t a ” S.A. — rów nież p ro w ad zen ia obow iązkow ch ubezpieczeń w ta k im sam ym za k resie k rajo w c ó w dew izow ych w yjeżdżających n a te ry to riu m p ań stw członkow sk ich R W PG i k ra jó w k a p ita lis ty c z n y c h 4 (§ 3 p k t 1 i § 4 u s t . 1 r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
N a pod staw ie znow elizow anych przepisów § 3 p k t 1 i § 4 ust. 1 rozporządzenia zasady odpow iedzialności polskich ubezpieczycieli z ty tu łu obow iązkow ych u b ez pieczeń k o m u n ik a cy jn y ch k sz ta łtu ją się n astęp u jąco :
1) P ań stw o w y Z ak ład U bezpieczeń odpow iada w p ełnym za k resie (NW, OC i AC) za szkody w yrządzone n a te ry to riu m P olski ru c h e m pojazdów m echanicznych, • będących w p o sia d an iu k rajo w c ó w dew izow ych, o b yw atelom polskim i za szko
dy w ty c h p o jazdach (AC) oraz cudzoziem com dew izow ym w za k resie OC. a w zak resie NW — n a zasadach w zajem ności (por. w yżej p k t 2 nin. a rty k u łu );
2 O c h ro n ę u b e z p ie c z e n io w ą w o m a w ia n y m z a k r e s ie z a p e w n ia o b e c n ie o b y w a te lo m p o lsk im ty lk o S z w e c ja .
* P o r. S. J e n g e r i J. Ł a w r y n o w i c z : U b e z p ie c z e n ie p o ja z d ó w sa m o c h o d o w y c h k r a jo w c ó w d e w iz o w y c h w r u c h u z a g ra n ic z n y m , „ P a l e s t r a ” 1971, n r 1, s. 29.
4 W o d n ie s ie n iu d o o b o w ią z k o w y c h u b e z p ie c z e ń c u d z o z ie m c ó w d e w iz o w y c h n a t e r y to r iu m P o ls k i s ta n p r a w n y się n ie z m ie n ił, co o z n a c z a , że u b e z p ie c z e n ia t e n a d a l p ro w a d z i T o w . U b ezp . i R e a se k . „ W a r ta ” S.A . ( § 3 p k t 1 z d a n i e d r u g i e r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
2) T ow arzystw o U bezpieczeń i R e ase k u racji „ W a rta ” S.A. odpow iada za szkody w yrządzone ru ch e m pojazdów m echanicznych będących w posiad an iu k r a jo w ców dew izow ych n a te ry to riu m innych p ań stw , w k tó ry c h są u zn a w an e polskie dow ody ubezpieczeniow e, oraz za szkody w yrządzone n a te ry to riu m P olski ru ch e m pojazdów będących w p o sia d an iu cudzoziem ców d ew iz o w y ch .5 W zw iązku z ta k im u reg u lo w an iem ubezpieczeń prow adzonych przez „ W a rtę ” k rajo w c y dew izow i b ędący posiadaczam i p ojazdów m echanicznych, w yjeżd żając za granicę ty m i pojazdam i, są obow iązani zapłacić d odatkow ą sk ła d k ę z ty tu łu odpow iedzialności „W a rty ” za w y p ad k i p o w sta łe za granicą. S k ład k ę tę opłaca się w oddziałach „W arty ”, Polskiego Z w iązku M otorow ego, „O rbisu” i w innych placów kach w skazanych przez oddziały „ W a rty ”. R ów now artość odszkodow ań w y p łacanych przez „W artę” z ty tu łu szkód w yrządzonych na te ry to riu m P olski r u chem pojazdów będących w po siad an iu cudzoziem ców dew izow ych z w ra c a ją „W ar cie" zagraniczni ubezpieczyciele posiadaczy tych pojazdów .
4. P a ra g ra f 5 ust. 1 p k t 1 ro zporządzenia w yłączył odpow iedzialność zakładu ubezpieczeń za w ypadki, k tó re w ynikły w czasie k ie ro w a n ia przez posiadacza zależ nego pojazdem m echanicznym nie p rzeznaczonym do celów zarobkow ych. D otychczas przepis te n nie dotyczył w y p ad k ó w i szkód w ym ien io n y ch w § 5 ust. 2 p k t 1—4 i ozporządzenia. N ow ela w yłączyła spod d z ia ła n ia p k t 1 ust. 1 § 5 rozporządzenia rów nież w ypadki, k tó re w y d arzy ły się cudzoziem com dew izow ym na te ry to riu m ’ P o lsk i oraz krajo w co m dew izow ym w ru c h u zag ran iczn y m (§ 5 u s t . 2 p k t 5 i 6 r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
Z przepisów tych w y n ik a, że jeżeli cudzoziem iec dew izow y na te ry to riu m P olski lub k rajo w ie c dew izow y na te ry to riu m innego p a ń stw a spow odow ał w ypadek, prow adząc pojazd m echaniczny ja k o posiadacz zależny, to w y p ad e k te n je s t objęty obow iązkow ym i ubezpieczeniam i k o m u n ik acy jn y m i.
5. Zgodnie z § 10 ust. 1 p k t 1 ro zporządzenia św iadczenie z obow iązkow ego ubezpieczenia n a stę p stw nieszczęśliw ych w y p ad k ó w nie p rzy słu g u je, jeżeli w y p adek te n w yd arzy ł się osobom przew ożonym , z ty m zastrzeżeniem , że przepis te n nie m a zastosow ania do w ypadków , o k tó ry ch m ow a w § 5 ust. 2 p k t 2 i 4 rozporządzenia. W yłączenia spod d ziała n ia § 10 ust. 1 p k t 1 rozporządzenia zostały rozszerzone przez niestosow anie tego p rze p isu ta k ż e do k rajo w c ó w d ew i zowych w ru c h u zag ran iczn y m (§ 10 u s t . 1 p k t 1 r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
W obec tego k rajo w c o w i dew izow em u, k tó ry przeb y w ał za g ran ic ą i uległ w y padkow i spow odow anem u ru c h e m pojazdu m echanicznego będącego w posiadaniu k rajo w c a dew izow ego, ja d ą c ty m p o jazdem ja k o pasażer, będzie przysługiw ało św iadczenie z obow iązkow ego ubezpieczenia n a s tę p stw nieszczęśliw ych w ypadków .
6. P rzep isy § 22 rozporządzenia zostały u zu p e łn io n e p ostanow ieniem , że w czasie zn a jd o w an ia się n a te ry to riu m innego p a ń stw a p ojazdy sam ochodow e k rajow ców dew izow ych są o b jęte ubezpieczeniem auto-casco bez w zględu na o k res ich uży w an ia (§ 22 u s t . l a r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e - 1 ą). Poza tym § 22 ro zporządzenia zachow ał dotychczasow ą treść ze zm ian ą r e d a k c ji tego przepisu.
7. A) Ust. 1 § 30 rozporządzenia o g ranicza św iadczenia za k ła d u ubezpieczeń za szkodę całk o w itą lu b częściow ą, o b ję tą obow iązkow ym ubezpieczeniem auto-casco,
5 P o r. S. J e n g e r i J. Ł a w r y n o w i c z : o p . c it., s. 38, p k t 4 (o m ó w io n o ta m z a s a d y tz w . „ Z ie lo n e j k a r t y ” i „ N ie b ie s k ie j k a r t y ” ).
N r 4 (244) Z m ia n y dotyczące o b o w ią zk o w yc h u b ezp ieczeń k o m u n ik a c y jn y c h 49
do kw o ty 200.000 zł. Spod d ziała n ia tego p rze p isu w yłączono obecnie obow iązkow e ubezpieczenia p row adzone przez T o w arzy stw o U bezpieczeń i R e ase k u ra c ji „ W ar t a ” S.A. (§ 30 u s t . 1 r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
Z pow yższego p rze p isu w ynika, że za szkodę ca łk o w itą lu b częściow ą w pojeździe sam ochodow ym , o b ję tą ubezpieczeniem auto-casco a poniesioną przez k rajo w c a dew izow ego za g ran ic ą, w ysokość o dszkodow ania w ypłacanego przez „W artę” nie je s t o graniczona k w o tą 200.000 zł.
B) Zgodnie z ust. 2 § 30 rozp o rząd zen ia z u sta lo n e j k w o ty szkody całkow itej lub częściow ej zak ład ubezpieczeń p o trą c a udział w łasn y posiadacza pojazdu w po k ry ciu szkody, z ty m zastrzeżeniem , że przepis te n nie dotyczy szkód pow stałych w pojeździe w zw iązku z przew ozem osób, który.»" m a być udzielona pomoc le k a rsk a (§ 22 ust. 2 p k t 6 rozporządzenia).
O becnie w yłączenie spod d ziała n ia tego przep isu dotyczy rów nież poniesionych na te ry to riu m innego p ań stw a ko sztó w n a p ra w pojazdów , określonych w § 22 ust. la .<§ 30 u s t . 2 r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
N ależy zauw ażyć, że z dniem 1 k w ie tn ia 1978 r. w eszło w życie zarządzenie M in istra F in an só w z dn ia 18 lu teg o 1978 r. w sp raw ie ta ry fy skład ek za obo w iązkow e ubezpieczenia k o m u n ik a cy jn e k rajo w c ó w dew izow ych w ru ch u zag ran icz nym (M. P. N r 8, poz. 29). Z arząd zen ie to w § 2 stan o w i m.ih., że udziału w łasnego posiadacza p ojazdu w pok ry ciu szkody w ubezpieczeniu auto-casco nie stosuj© się, jeżeli:
1) szkoda pow stała w skutek:
a) pożaru, będącego w y n ik ie m p rzy c zy n pochodzących z ze w n ątrz pojazdu, b) p io ru n u , gradobicia, nagłego d zia ła n ia czyn n ik a term icznego lu b chem icz
nego pochodzącego z z e w n ątrz pojazdu, c) krad zieży pojazdu,
d) uszkodzenia p ojazdu w zw iązku z przew ozem osób, k tó ry m m a być udzielona pom oc le k arsk a;
2) pojazd zn a jd u je się w p o sia d an iu je d n o stk i gosp o d ark i uspołecznionej albo jeżeli stanow i w łasność osoby fizycznej i został o ddany jednostce gospodarki uspołecznionej w posiadanie zależne;
3) koszty n a p ra w y pojazdu zostały p o niesione za granicą.
Z pow yższego p rze p isu w yn ik a, że z odszkodow ania p rzysługującego osobom fizycznym i je d n o stk o m gospodarki n ie uspołecznionej za szkody w p o jazdach s a
m ochodow ych pow stały ch za g ra n ic ą nie p o trą c a się ich udziału w łasnego ty lko w ted y , gdy szkoda p o w sta ła z p rzy c zy n w ym ienionych w yżej w p k t 1 i gdy chodzi o koszty n a p ra w y pojazdu, o k tó ry c h m ow a w p k t 3. N atom iast z odszko do w an ia za szkody w p o jazdach je d n o ste k gospodarki uspołecznionej b ąd ź s ta now iących w łasność osób fizycznych i o d d an y c h jed n o stk o m gospodarki u sp o łecznionej w posiadanie zależne nie p o trą c a się udziału w łasnego zarów no w ówczas, gdy szkoda ta p o w sta ła za g ran ic ą z przy czy n w ym ien io n y ch w p k t 1 i 3, ja k i w ów czas, gdy szkoda ta p o w sta ła z in n y c h przyczyn.
8. P rzep is § 36 ust. i rozp o rząd zen ia, poza zm ian ą red a k cy jn ą , n ak ła d a na g ran ic zn e u rzędy celne także obow iązek sp raw d ze n ia p rzy w jeździe pojazdów m echanicznych n a te ry to riu m P o lsk i i przy w yjeździe z niej, czy k rajo w iec dew izow y posiada dow ód opłacenia sk ła d k i ubezpieczeniow ej za cały okres poby tu za granicą. W ra z ie b ra k u tak ieg o d o k u m e n tu albo gdy te rm in w ażności jego
u p ły n ą ł, posiadacz p ojazdu je st obow iązany zapłacić n ależ n ą sk ła d k ę w p rze d sta w ic ie lstw ie zak ład u ubezpieczeń w sk az an y m przez u rzą d celny (§ 36 u s t . 1 r o z p o r z ą d z e n i a w b r z m i e n i u n a d a n y m n o w e l ą ) .
9. W zw iązku z n o w elą należy jeszcze zw rócić uw agę n a n a s tę p u ją c e p r z e p i s y w y k o n a w c z e :
1) za rząd zen ie M in istra F in an só w z d n ia 21 g ru d n ia 1974 r. w sp ra w ie ta ry fy sk ła d ek za obow iązkow e ubezpieczenia k o m u n ik a cy jn e (M. P. N r 42, poz. 260; zm ian y : M. P. z 1975 r. N r 29, poz. 1'82, M. P. z 1976 r. N r 44, potz. 221 i M. P. z 1978 r. N r 8, poz. 26);
2) za rząd z en ie M in istra F in an só w z d n ia 18 lutego 1978 r. w sp ra w ie ta ry fy sk ła d ek za obow iązkow e ubezpieczenia k o m u n ik a cy jn e k rajow ców dew izow ych w ru c h u zagranicznym (M. P. N r 8, poz. 29);
3) za rząd z en ie M in istra F in an só w z d n ia 18 lutego 1978 r. w sp ra w ie ta ry fy sk ła d e k za obow iązkow e ubezpieczenia k o m u n ik a c y jn e cudzoziem ców d e w i zow ych (M. P. N r 8, poz. 28).
2 H I O T A T W I M A O B H O l i l C V
Miscellanea karno—procesowe
6. Zapomniana treść art. 222 § 2 k.p.k.*
Z w ielu w zględów a rt. 222 § 2 k.p.k. z a słu g u je n a za in te re so w an ie, zw łaszcza ze stro n y adw okatów . J e s t to bo w iem je d e n z ty c h przepisów , k tó ry u sta la form ę k o n tro li sąd u nad przygotow aw czym sta d iu m p o stę p o w an ia karnego. N iejeden też z te o re ty k ó w i p ra k ty k ó w procesu w iąże znaczne n ad zieje w łaśn ie z ro zw ijan iem tego ro d z a ju in sty tu c ji procesow ych.
P rz e p is a rt. 222 i§ 2 k.p.k. m a sw o ją w a rstw ę fo rm a ln ą i w a rstw ę m a te ria ln ą . Do p ierw szej z nich należy zaliczyć ścisłe o k reśle n ie te rm in ó w , w ja k ic h p ro k u ra to r rejo n o w y u p r o k u ra to ra w ojew ódzkiego, a p ro k u ra to r w ojew ódzki w sądzie w o je w ódzkim m uszą uzyskać przed łu żen ie a re sz tu tym czasow ego. Nie należy oczyw iście tej w a rstw y fo rm a ln e j om aw ianego p rzepisu lekcew ażyć. S am w niosek o p rz e d łu żenie a re sz tu zgłoszony in sta n c ji u p raw n io n e j do p rzed łu żen ia je st d o b rą o k a z ją do zazn a jo m ien ia się z dotychczasow ym i czynnościam i śledczym i i efek ty w n o ścią śledztw a.
W ażniejsze znaczenie m a ją je d n a k te sfo rm u ło w an ia, k tó re sta n o w ią o m a te ria ln e j p o d sta w ie p rzedłużenia a re sztu . S ą tu za w a rte bardzo w ażk ie słow a: „Jeżeli ze w zględu n a szczególne okoliczności sp raw y nie m ożna było ukończyć p o stę p o w a n ia przygotow aw czego w te rm in ie o k reślonym w § 1(...)”. A w ięc o p rze d łu że n iu
