Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki uczelni wyższej

Olgierd Witczak, Maciej Mitręga

Zarządzanie produktywnością

naukową w kontekście budowania

marki uczelni wyższej

Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 41/1, 415-424

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO

NR 875 PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW I MARKETINGU NR 41, t. 1 2015

DOI: 10.18276/pzfm.2015.41/1-33

O L G I E R D W I T C Z A K 1 M A C I E J M I T R Ę G A 1 2

U n iw e r s y te t E k o n o m ic z n y w K a to w ic a c h

ZARZĄDZANIE PRODUKTYWNOŚCIĄ NAUKOWĄ

W KONTEKŚCIE BUDOWANIA MARKI

UCZELNI WYŻSZEJ3

Streszczenie

Celem artykułu jest określenie istoty i biznesowego znaczenia zarządzania produktywnością naukową pracowników uczelni. W artykule zaprezentowano studium przypadku dwóch uczelni wyższych odnoszące się do instrumentów wsparcia produktywności naukowej. Zestawienie syste­ mów wsparcia produktywności naukowej stosowanych w dwóch uczelniach z Polski i Indii ujaw­ niło, że stosowane rozwiązania na polskich uczelniach publicznych są dość anachroniczne i niewy­ starczająco zachęcają pracowników do podejmowania wysiłków naukowych. Zasadne wydaje się wprowadzanie modyfikacji w systemie zarządzania zasobami ludzkimi, które umożliwią polskim uczelniom podniesienie poziomu produktywności naukowej i poprawią rozpoznawalność uczelni, co pozwoli skutecznie konkurować na międzynarodowym rynku edukacyjnym.

Słowa kluczowe: produktywność naukowa, zarządzanie, zasoby ludzkie, marka, szkoła wyższa

Wprowadzenie

P ro d u k ty w n o ś ć n a u k o w a p r a c o w n ik a s ta n o w i o b e c n ie j e d e n z o b s z a r ó w p o ­ s z u k iw a n ia p r z e w a g i k o n k u r e n c y jn e j n a r y n k u e d u k a c ji u n iw e r s y te c k ie j, c o w i­ d o c z n e j e s t z w ła s z c z a w d z ia ła ln o ś c i ty c h u c z e ln i, k tó r e r y w a liz u ją o tz w . m i ę ­ d z y n a r o d o w e g o s tu d e n ta . C e le m a r ty k u łu j e s t o k r e ś le n ie is to ty i b iz n e s o w e g o

1 olgierd.witczak@ue.katowice.pl. 2 maciej.mitrega@ue.katowice.pl.

3 Badania prezentowane w niniejszym artykule były finansowane ze środków projektu badaw­ czego NCN o numerze UMO-2012/05/E/HS4/02216340.

z n a c z e n ia z a r z ą d z a n ia p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą p r a c o w n ik ó w u c z e ln i. D o d a t­ k o w y m z a m ie r z e n ie m j e s t w s k a z a n ie tz w . d o b r y c h p r a k ty k w z a k r e s ie z a r z ą d z a ­ n i a p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą . A b y z r e a liz o w a ć p r z y ję te c e le , a u to r z y n a jp ie r w o d n io s ą się d o p o ję c ia p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik ó w n a u k o w o - b a d a w c z y c h , a n a s tę p n ie o m ó w ią z n a c z e n ie p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j w k o n te k ś c ie b u d o w y m a rk i u c z e ln i w y ż s z e j . W d ru g ie j c z ę ś c i a r ty k u łu z a p r e z e n to w a n o s tu d iu m p r z y ­ p a d k u d w ó c h u c z e ln i w y ż s z y c h , d o ty c z ą c e in s tr u m e n tó w w s p a r c i a p r o d u k ty w ­ n o ś c i n a u k o w e j .

Produktywność pracownika naukowo-dydaktycznego

P ro d u k ty w n o ś ć p r a c o w n ik a n a u k o w e g o z y s k u je n a z n a c z e n iu z p o w o d u r o ­ s n ą c y c h o c z e k iw a ń o to c z e n ia w z a k r e s ie k r e o w a n ia p r z e z n a u k ę w a r to ś c i d o d a ­ n e j, k tó r a m o g ła b y b y ć k o n s u m o w a n a p r z e z s z e r o k ą g r u p ę in te r e s a r iu s z y ( p a ń ­ s tw o , b iz n e s , s p o łe c z e ń s tw o ) . P o m ia r p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik a n a u k i j e s t z a g a d n ie n ie m s k o m p lik o w a ­ n y m . W y n i k a z tr u d n o ś c i w k w a n ty f ik a c ji i w a r to ś c io w a n iu a k ty w n o ś c i p o d e j­ m o w a n y c h p r z e z p r a c o w n ik a n a u k i. A k ty w n o ś c i p o d e jm o w a n e p r z e z p r a c o w ­ n ik a n a u k i s ą w y c e n ia n e w u ję c iu ilo ś c io w y m (n p . p u n k ty z a p u b lik a c je , z r e a li­ z o w a n e g o d z in y z a ję ć , p o z y s k a n e g r a n ty ) , k tó r e n a s tę p n ie p o d le g a ją w a r to ś c io ­ w a n iu i w a ż e n iu . W P o ls c e p o m ia r p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik a u c z e ln i w y ż s z e j j e s t w n a jw ię k s z y m s to p n iu k o n s e k w e n c ją p r z y ję te g o p r z e z M in is te r s tw o N a u k i i S z k o ln ic tw a W y ż s z e g o ( M N iS W ) s y s te m u p o m ia r u p r o d u k ty w n o ś c i j e d n o s te k n a u k o w o - b a d a w c z y c h . S y s te m p o m ia r u z b liż o n y j e s t d o m e to d y o c e n w ie lo k r y - te r ia ln y c h i a g r e g o w a n ia o c e n 4. W k o n s e k w e n c ji p r z y ję ty s y s te m o c e n y j e d n o ­ s te k n a u k o w o - b a d a w c z y c h p r z e z M N iS W w p ły w a n a s y s te m o c e n y p r o d u k ty w ­ n o ś c i p r a c o w n i k a w p o ls k ic h u c z e ln ia c h i o b e jm u je n a s tę p u ją c e o b s z a ry : - k o m p e te n c je i o s ią g n ię c ia n a u k o w e , - k o m p e te n c je i o s ią g n ię c ia d y d a k ty c z n e , - k o m p e te n c je i o s ią g n ię c ia o r g a n iz a c y jn e . W 2 0 1 1 r o k u o p u b lik o w a n p r a p o r t5, k tó r e g o g łó w n y m c e le m b y ło o k r e ś le n ie d e te r m in a n t p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j w y b r a n y c h , p u b lic z n y c h s z k ó ł w y ż s z y c h w P o ls c e w la ta c h 1 9 9 5 - 2 0 0 8 o r a z ic h p o r ó w n a n ie z u c z e ln ia m i z a g r a n ic z n y m i.

4 Vademecumproduktywności, red. S. Lisa, Wyd. Placet, Warszawa 1999, s. 41-76.

5 J. Wolszczak-Derlacz, A. Parteka, Produktywność naukowa wyższych szkół publicznych w Pol­ sce. Bibliometryczna analiza porównawcza, Ernst & Young, 2011, http://webapp01.ey.com.pl/ EYP/WEB/eycom_download.nsf/resources/Produktywnosc_naukowa.pdf/$FILE/Produktywnosc _naukowa.pdf (15.05.2015).

Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki...

417

D o p o m ia r u p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j p r z y ję to w s k a ź n ik b ib lio m e try c z n y - p o ­ lic z o n o lic z b ę p u b lik a c ji n a u k o w y c h ze w s k a ź n ik ie m im p a c t f a c t o r w k a ż d e j u c z e ln i ( n o to w a n y c h w b a z ie IS I W e b o f S c ie n c e ) w p r z e lic z e n iu n a p r a c o w n ik a n a u k o w e g o z a tr u d n io n e g o w u c z e ln i. W y n ik i p r o d u k ty w n o ś c i o d n ie s io n o d o z m ie n n y c h c h a r a k te r y z u ją c y c h n a k ła d y p o s z c z e g ó ln y c h u c z e ln i p u b lic z n y c h , t a ­ k ic h ja k : w ie lk o ś ć p r z y c h o d ó w n a p r a c o w n ik a , lic z b a s tu d e n tó w p r z y p a d a ją c y c h n a n a u c z y c ie la a k a d e m ic k ie g o ( m ia r a o b c ią ż e n ia d y d a k ty c z n e g o ) , lic z b a d o k to ­ ra n tó w , r o k z a ło ż e n ia u c z e l n i, lo k a liz a c ja . W tr a k c ie b a d a ń z i d e n ty f ik o w a n o n e g a ty w n ą r e la c ję p o m ię d z y lic z b ą s tu d e n ­ tó w , p r z y p a d a ją c y c h n a p r a c o w n i k a n a u k o w e g o , a b ib lio m e tr y c z n y m i w s k a ź n i­ k a m i p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j. D o d a tk o w o z a u w a ż o n o , ż e p r a c o w n ic y n a u ­ k o w i z a tr u d n ie n i w p o ls k ic h u c z e ln ia c h m a ją r e la ty w n ie z b y t w y s o k ie o b c ią ż e n ia d y d a k ty c z n e , c o m o ż e o g r a n ic z a ć ic h s u k c e s y n a u k o w e . T a n e g a ty w n a z a le ż n o ś ć m ię d z y p r o d u k ty w n o ś c ią w s f e r z e d y d a k ty k i i n a u k i n ie z n a la z ła p o tw ie r d z e n ia w e w s z y s tk ic h b a d a n ia c h . W y n ik i b a d a ń p r o w a d z o n y c h w ś r ó d tz w . m ło d y c h p r a ­ c o w n ik ó w ( p o n iż e j 35 r o k u ż y c ia ), p o c h o d z ą c y c h z k r a jó w G r u p y W y s z e c h r a d z - k ie j, w s k a z a ły , ż e z n a c z ą c e o b c i ą ż e n ia d y d a k ty c z n e m o g ą b y ć p o z y ty w n ie z w ią ­ z a n e z p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą , c o m o ż e w y n ik a ć z w ię k s z e g o z a a n g a ż o w a n ia m ło d e g o c z ło w ie k a w p r a c ę n a u c z e ln i k o s z te m in n y c h a k ty w n o ś c i. O k a z a ło się r ó w n ie ż , ż e d o g łó w n y c h d e te r m in a n t p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j m o ż n a z a lic z y ć n e tw o r k in g a k a d e m ic k i, z w ła s z c z a n a p o z io m ie m ię d z y n a r o d o w y m , n a to m ia s t n ie o d n o to w a n o is to tn y c h z a le ż n o ś c i m ię d z y d z ia ła n ia m i m o ty w a c y jn y m i p r o ­ w a d z o n y m i p r z e z w ła d z e u c z e ln i o r a z p o z y c ją p r o m o to r a p r a c y d o k to r s k ie j a p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą 6. W y n ik i b a d a ń p o z w a la j ą p r z y p u s z c z a ć , ż e z a r z ą ­ d z a n ie p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą n a p o z io m ie u c z e ln i w y ż s z y c h w k r a ja c h G r u p y W y s z e c h r a d z k ie j j e s t d a le k ie o d d o s k o n a ło ś c i, d la te g o u c z e ln ie z tej c z ę ­ śc i E u r o p y m o g ą p o p r a w ić s w o ją p o z y c ję p r z e z b e n c h m a r k in g z r o z w ią z a n ia m i s to s o w a n y m i w in n y c h k r a ja c h .

Znaczenie marki uczelni wyższej

P o z io m k o n k u r e n c ji n a r y n k u u s łu g e d u k a c y jn y c h sta le r o ś n ie . W s z c z e g ó l­ n o ś c i p o z io m k o n k u r e n c ji n a r y n k u s z k o ln ic tw a w y ż s z e g o w P o ls c e p r z y b ie r a n a s ile , a g łó w n ą d e t e r m in a n tą w z r o s tu k o n k u r e n c ji j e s t m a le j ą c a lic z b a k a n d y d a tó w n a s tu d ia . S z k o ln ic tw o w y ż s z e w P o ls c e w k r a c z a w fa z ę in te n s y w n e j r y w a liz a c ji

6 Leveraging the success o f young Visegrad scholars in business discipline, red. M. Mitręga, Wyd. CeDeWu, Warszawa 2014, www.ue.katowice.pl/jednostki/wydawnictwo/darmowy-e- book.html.

0 s tu d e n ta . S y tu a c ja d e m o g r a f ic z n a s p r a w iła , ż e w n a jb liż s z e j p r z y s z ło ś c i lic z b a u c z e ln i w y ż s z y c h w P o ls c e b ę d z ie g w a łto w n ie m a le ć . D a n e z m a ja 2 0 1 5 r o k u Z in te g r o w a n e g o S y s te m u I n f o r m a c ji o N a u c e i S z k o ln ic tw ie W y ż s z y m u j a w ­ n ia ją , ż e w ś r ó d 5 2 0 in s ty tu c ji s z k o ln ic tw a w y ż s z e g o 83 je d n o s tk i z o s ta ły z l ik w i­ d o w a n e lu b m a ją s ta tu s „ w lik w id a c ji” , c o s ta n o w i p r a w ie 1 6 % o g ó łu 7.

N ie k o r z y s tn e z j a w is k a w o to c z e n iu ( k r y z y s d e m o g r a f ic z n y , d e p r e c ja c ja d y ­ p lo m ó w a k a d e m ic k ic h ) s k ła n ia ją p o ls k ie u c z e ln ie p r y w a tn e i p u b lic z n e d o p o ­ s z u k iw a n ia s p o s o b ó w u m o ż liw ia ją c y c h p r z e tr w a n ie i ro z w ó j n a r y n k u e d u k a c y j­ n y m . S z a n s ę d la p o ls k ic h u c z e ln i s ta n o w i p o g łę b ia ją c e się u m ię d z y n a r o d o w ie n ie r y n k u e d u k a c y jn e g o w P o ls c e , w y r a ż a ją c e g o się p r z e d e w s z y s tk im w ty m , ż e c o ­ r a z w ię c e j m ło d y c h lu d z i z c a łe g o ś w ia ta p r z y je ż d ż a d o P o ls k i, a b y w d łu ż s z y m lu b k r ó ts z y m o k r e s ie s tu d io w a ć n a p o ls k ic h u c z e ln ia c h 8. M o ż n a p r z y ją ć , ż e n a g lo b a ln y m r y n k u e d u k a c ji u n iw e r s y te c k ie j k lu c z o w y m z a s o b e m i je d n o c z e ś n ie p r z e w a g ą k o n k u r e n c y jn ą j e s t m a r k a u c z e ln i w y ż s z e j. S iln a m a r k a m o ż e b a r d z o p o m a g a ć u c z e ln i, p o n ie w a ż w y w o łu je s k o ja r z e n ia z w y s o k ą j a k o ś c i ą u s łu g i, u p r a s z c z a p r o c e s d e c y z y jn y k a n d y d a ta n a s tu d ia o ra z o b n iż a p o s tr z e g a n y p o z io m r y z y k a z w ią z a n y z b r a k ie m p r a c y d la a b s o lw e n ta 9. R o z w ó j d y s c y p lin n a u k o w y c h , a z a r a z e m d y n a m ik a z m ia n o to c z e n ia d a lsz e g o 1 b liż s z e g o u c z e ln i w y ż s z y c h s tw a rz a w ie le w y z w a ń d la p r o c e s u z a r z ą d z a n ia m a r k ą u c z e ln i. Z m u s z a t o w ła d z e u c z e ln i d o z a r z ą d z a n ia m a r k ą n ie ty lk o z p e r s p e k ty w y u w a r u n k o w a ń w e w n ę tr z n y c h u c z e ln i w y ż s z y c h (m is ji, s tr a te g ii, c e ló w o p e r a c y j­ n y c h i ta k ty c z n y c h ) 10 11, a le p r z e d e w s z y s tk im k o n ie c z n e j e s t p r z y ję c ie o p ty k i in te - r e s a r iu s z y w o b s z a r z e o c z e k iw a n y c h p r z e z n ic h w a r to ś c i (n p . j a k o ś ć k s z ta łc e n ia , a p lik a c y jn o ś ć w y n ik ó w b a d a ń ) 11. D o ty c h c z a s o w e b a d a n ia w s k a z u ją 12, że m a rk a (re p u ta c ja /re n o m a ) u c z e ln i z n a jd u je się n a d ru g im m ie js c u w ś ró d p ię c iu k lu c z o w y c h

7 Instytucje szkolnictwa wyższego, https://polon.nauka.gov.pl/opi/aa/rejestry/szkolnictwo?execu- tion=e2s1 (18.05. 2015).

8 Szkolnictwo wyższe w Polsce, MNiSW, 2013, https://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/ 2013_07/0695136d37bd577c8ab03acc5c59a1 f6.pdf (4.06.2015).

9 O. Witczak, Nowe media w budowaniu marki i wizerunku przedsiębiorstwa, w: Komunikacja marketingowa. Współczesne wyzwania i kierunki rozwoju, red. A. Bajdak, „Studia Ekonomiczne” 2013, nr 140, s. 84-85.

10 R. Whisman, Internal branding: a university’s most valuable intangible asset, „Journal of Product & Brand Management” 2009, Vol. 18, Iss. 5, s. 369.

11 Ch. Chapleo, What defines „successful ” university brands?, „International Journal o f Public Sector Management” 2010, Vol. 23, Iss. 2, s. 175-180; B.J. Gray, K.S. Fam, V.A. Llanes, Branding universities in Asian markets, „Journal o f Product & Brand Management” 2002, Vol. 12, Iss. 2, s. 116-118; C. Jevons, Universities: a prime example o f branding going wrong, „Journal o f Product & Brand Management” 2006, Vol. 15, Iss. 7, s. 466-467.

12 M. Pinar, P. Trapp, T. Girard, T.E. Boyt, University brand equity: an empirical investigation o f its dimensions, „International Journal o f Educational Management” 2014, Vol. 28, Iss. 6, s. 624-627.

Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki...

419

c z y n n ik ó w w p ły w a ją c y c h n a w y b ó r u c z e ln i p rz e z stu d e n tó w . N a p ie r w s z y m m ie j­ s c u j e s t p o s tr z e g a n a j a k o ś ć k s z ta łc e n ia , a n a tr z e c im i k o le jn y c h : p r e s tiż d y p lo m u d a n e j u c z e ln i w ś r o d o w is k u , lo ja ln o ś ć w o b e c u c z e ln i, ś w ia d o m o ś ć m a rk i. W ś r ó d d r u g o r z ę d n y c h c z y n n ik ó w w y b o r u u c z e ln i w y ż s z e j p r z e z s tu d e n tó w z n a la z ły się ta k ie e le m e n ty , ja k : w y p o s a ż e n ie b ib lio te k i, ż y c ie s tu d e n c k ie , w s p a r c ie w b u d o ­ w a n iu k a r ie r y , j a k o ś ć b u d y n k ó w . J e d n y m z k lu c z o w y c h o b s z a r ó w b u d o w a n ia siln e j m a rk i u c z e ln i j e s t o s ią g a ­ n ie w y s o k ic h m ie js c w r a n k in g a c h u c z e ln i w y ż s z y c h . W y d a je się , ż e p o te n c ja ł r e k r u ta c y jn y u c z e ln i w y ż s z e j b ę d z ie w c o r a z w ię k s z y m s to p n iu u z a le ż n io n y o d m ie js c a w r a n k in g a c h u c z e ln i w y ż s z y c h , z a r ó w n o ty c h o g ó ln o ś w ia to w y c h n p . S z n a n g h a js k i, F in a n c ia l T im e s , T im e s H ig h e r E d u c a tio n , T a w ja ń s k i, j a k i k r a jo ­ w y c h ( R a n k in g S z k ó ł W y ż s z y c h „ P e r s p e k ty w y 2 0 1 4 ” , „ W p r o s t” , „ P o lity k a ” , r a ­ tin g „ B r i e f ’ c z y U - M u ltir a n k ) . M ie js c e w r a n k in g u w p ły w a p o z y ty w n ie n a p r e ­ f e r e n c je w y b o r u u c z e ln i w y ż s z e j p r z e z s tu d e n tó w . A n a liz a d a n y c h h is to r y c z n y c h w s k a z u je , ż e u c z e ln ie m o g ą s to s o w a ć w ie le n a r z ę d z i z z a r z ą d z a n ia m a rk ą , a b y s k u te c z n ie p o d n o s ić p o z y c ję w m ię d z y n a r o d o w y c h r a n k in g a c h 13.

Produktywność naukowa pracownika jako czynnik budowania marki uczelni

W tz w . r a n k in g u S z n a n g h a js k im (T h e A c a d e m ic R a n k in g o f W o r ld U n iv e r ­ s itie s - A R W U ) 14, z n a jd u ją s ię u n iw e r s y te ty , k tó r e m a ją w ś r ó d p r a c o w n ik ó w la u ­ r e a tó w N a g r o d y N o b l a a lb o a u to r ó w p r a c o p u b lik o w a n y c h n a ła m a c h „ N a tu r e ” i „ S c ie n c e ” . K r y te r iu m w łą c z e n ia u c z e ln i d o r a n k in g u s ą r ó w n ie ż w y s o k ie - w s k a ź n ik i c y t o w a n ia p u b lik o w a n y c h p r z e z z a tr u d n io n y c h p r a c o w n ik ó w a r ty k u ­ łó w C ita tio n I n d e x E x p a n d e d (S C IE ) i S o c ia l S c ie n c e C ita tio n I n d e x (S S C I).

W p r z y p a d k u r a n k in g u T im e s H ig h e r E d u c a tio n o m ie js c u w r a n k in g u d e c y ­ d u ją w y n ik i a n k ie ty , w k tó re j u c z e s tn ic z ą d o ś w ia d c z e n i, p u b lik u ją c y w z n a n y c h m ię d z y n a r o d o w y c h c z a s o p is m a c h a u to rz y , r o z p o z n a w a ln i w s w o ic h d y s c y p li­ n a c h . W z w ią z k u z ty m u c z e s tn ic y a n k ie ty o c e n ia ją u n iw e r s y te ty z n a jd u ją c e się w r a n k in g u z p e r s p e k ty w y z n a jo m o ś c i d o r o b k u p r a c o w n ik ó w n a u k i o c e n ia n y c h u c z e ln i m .in . c z ę s to tliw o ś c i w y s tą p ie ń n a k o n f e r e n c ja c h m ię d z y n a r o d o w y c h , u c z e s tn ic t w a w s ie c ia c h b a d a w c z y c h , k o m ite ta c h r e d a k c y jn y c h itp . W d u ż e j m ie ­ rz e o p o z y c ji w r a n k in g u d e c y d u je w ię c d o r o b e k n a u k o w y p r a c o w n i k ó w u c z e ln i p o d le g a ją c y c h o c e n ie .

13 D.L. Bunzel, Universities sell their brands, „Journal o f Product & Brand Management” 2007, Vol. 16, Iss. 2, s. 152.

14 About Academic Ranking o f World Universities, www.shanghairanking.com/aboutarwu.html (30.05.2015).

W k r a jo w y c h r a n k in g a c h b r a n a j e s t ta k ż e p o d u w a g ę lic z b a i j a k o ś ć p u b lik a ­ c ji (n p . r a n k in g „ P e r s p e k ty w y ” ). J e d n ą z e s k ła d o w y c h p r e s tiż u u c z e ln i j e s t p o ­ n a d to o c e n a d o k o n a n a p r z e z p o ls k ą k a d r ę a k a d e m ic k ą - p r o f e s o r ó w ty tu la r n y c h o r a z d o k to r ó w h a b ilito w a n y c h , n a k t ó r ą w p ły w a ją o s ią g n ię c ia o c e n ia n y c h u c z e ln i w o b s z a r z e p r o w a d z o n y c h b a d a ń , j a k o ś ć p u b lik a c ji p r a c o w n ik ó w p o ­ s z c z e g ó ln y c h u c z e ln i w p u n k to w a n y c h c z a s o p is m a c h ( k r a jo w y c h i m ię d z y n a r o ­ d o w y c h ) .

A n a li z a k r y te r ió w b r a n y c h p o d u w a g ę p r z y tw o r z e n iu r a n k in g ó w k r a jo w y c h i m ię d z y n a r o d o w y c h p r o w a d z i w ię c d o s f o r m u ło w a n ia z a ło ż e n ia , ż e je d n y m z g łó w n y c h le w a r ó w p o z y c ji u c z e ln i w r a n k in g a c h j e s t p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w a p r a c o w n ik ó w u c z e ln i. W y s o k i p o z io m p r o d u k ty w n o ś c i w p ły w a n a m ie js c e w r a n k in g u o r a z r o z p o z n a w a ln o ś ć m a r k i u c z e ln i. K lu c z o w y m e l e m e n te m w z a ­ r z ą d z a n iu p o ls k im i u c z e ln ia m i j e s t d la te g o w d r o ż e n ie m e c h a n iz m ó w s ty m u lu ją ­ c y c h p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w ą p r a c o w n ik ó w . Z e w z g lę d u n a to , ż e c h o d z i tu ta j o p r o d u k ty w n o ś ć w r o z u m ie n iu m ię d z y n a r o d o w y m m o ż n a p r z y ją ć , iż p o w in n a się o n a w y r a ż a ć w z w ię k s z o n e j lic z b ie p u b lik a c ji w c z a s o p is m a c h z tz w . d o d a t­ n im im p a c t f a c t o r (IF ), n a jle p ie j w ta k ic h , w k tó r y c h te n w s k a ź n ik j e s t s to s u n ­ k o w o w y s o k i. P o ż ą d a n e s ta ją się z a te m s y s te m o w e r o z w ią z a n ia , k tó r e w z m o c n ią w y s o k ą p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w ą p r a c o w n ik ó w , p r z y je d n o c z e s n e j d b a ło ś c i o n ie o b n iż a n ie p r o d u k ty w n o ś c i w in n y c h o b s z a r a c h , z w ła s z c z a w d y d a k ty c e , w ty m k s z ta łc e n iu m ło d e j k a d r y a k a d e m ic k i e j.

Systemy wsparcia produktywności naukowej - porównanie dwóch przypadków

Z w ię k s z e n ie e f e k ty w n o ś c i z a r z ą d z a n ia p o ls k im i u c z e ln ia m i, w ty m z w ła s z ­ c z a p o p r a w a r o z p o z n a w a ln o ś c i u c z e ln i w u ję c iu m ię d z y n a r o d o w y m w y m a g a k o ­ r z y s ta n ia z s u k c e s ó w i p o r a ż e k , w ty m k o n k r e tn y c h r o z w ią z a ń s to s o w a n y c h p r z e z u c z e ln ie z a g r a n ic z n e . O c z y w iś c ie , r o z w ią z a n ia s to s o w a n e z a g r a n ic ą w y ­ m a g a ją c z ę s to w ie lu a d a p ta c ji i ra c z e j e w o lu c y jn e g o w d ra ż a n ia . W ty m k o n te k ­ ś c ie , p u n k te m w y jś c ia w p r o c e s ie tr a n s f o r m a c ji s p o s o b u z a r z ą d z a n ia p r o d u k ty w ­ n o ś c ią p r a c o w n ik ó w w P o ls c e m o ż e b y ć p o r ó w n a n ie s y s te m ó w w s p a r c i a p r o d u k ­ ty w n o ś c i w w y b r a n y c h u c z e ln ia c h . P o n iż e j p r z e d s ta w io n o p o r ó w n a n ie d w ó c h u c z e ln i, p r z y c z y m d o b ó r ty c h u c z e ln i m ia ł c h a r a k te r c e lo w y . S ta r a n o się p o r ó w n a ć u c z e ln ie z c z o łó w k i k r a jo ­ w y c h r a n k in g ó w , p r z y c z y m u w z g lę d n io n o u c z e ln ie z P o ls k i i I n d ii. C h o c ia ż I n ­ d ie p o d w z g lę d e m P K B p e r c a p ita s ą k r a je m d u ż o b ie d n ie js z y m o d P o ls k i, to j e d n a k s y s te m e d u k a c ji w y ż s z e j w ty m k r a ju b y ł w z o r o w a n y n a s y s te m a c h z k r a ­ j ó w z a c h o d n ic h , z w ła s z c z a b r y ty js k im , d la te g o w ie le u c z e ln i w I n d ia c h s to s u je

Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki...

421

k o m p le k s o w e s y s te m y z a r z ą d z a n ia p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą . W a r to z a z n a ­ c z y ć , ż e w y b r a n a u c z e l n ia z s ie d z ib ą w I n d ia c h to u c z e l n ia p r y w a tn a , a p o ls k a u c z e l n ia to u c z e l n ia p a ń s tw o w a . T a k ie r o z r ó ż n ie n ie j e s t w a ż n e z u w a g i n a o g r a ­ n ic z e n ia u s ta w o w e i d o m in u ją c ą k u ltu r ę o r g a n iz a c y jn ą s ta n o w ią c e u w a r u n k o w a ­ n i a z a r z ą d z a n ia u c z e ln ia m i p a ń s tw o w y m i. W ta b e li 1 z e s ta w io n o g łó w n e z a s a d y s to s o w a n e p r z e z u c z e ln ie w o b s z a r z e w s p a r c i a p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik ó w n a u k o w o - d y d a k ty c z n y c h . N a z w y u c z e ln i n ie z o s ta ły w y m ie n io n e z p o w o d u k o n ie c z n o ś c i o c h r o n y ta je m n ic y h a n ­ d lo w e j, p r z y c z y m p o d a n e in f o rm a c je , w ty m d a n e n a te m a t w y s o k o ś c i f in a n s o ­ w y c h z a c h ę t, s ą z g o d n e z r z e c z y w is to ś c ią . T a m , g d z ie b y ło to k o n ie c z n e d o k o ­ n a n o s to s o w n y c h u je d n o lic e ń , n p . p r z e lic z e n ie n a j e d n o l i t ą w a lu tę . Tabela 1 Czynniki wsparcia produktywności pracowników w wybranych uczelniach

Wyszczególnienie Uczelnia X z Indii Uczelnia Y z Polski Roczne, średnie pensum dy­

daktyczne 180 215

Publikacja artykułu

ekwiwalent/obni- żenie pensum dy­

daktycznego

Afiliacja uczelni macierzystej

ekwiwalent/obni- żenie pensum dy­

daktycznego 800 USD - grant przyznawany przez rektora na specjalny wniosek i w ramach możliwości budżeto­ wych przeznaczonych na ten cel *możliwość wystąpie­ nia z wnioskiem o roczną nagrodę rek­ tora

Czasopismo z grupy A** -1 5 0 h +

3000 USD 0* Czasopismo z grupy B** -75h + 1500 USD 0* Czasopismo z grupy C** -40h + 750 USD 0* Czasopismo z grupy D** -10 + 300 USD 0*

W innym czasopiśmie spoza

grupy A/B/C/D -1h 0*

Przygotowanie case study- zatwierdzony przez np. ACRC - Asia Case Re­ search Centre

-30h 0*

Inne publikacje

ekwiwalent/obni- żenie pensum dy­

daktycznego Afiliacja uczelni macierzystej. Brak bonusów za wzno­ wienia. W publika­ cjach wieloautor- skich proporcjo­ nalny poziom uzy­ skanego bonusu

ekwiwalent/obni- żenie pensum dy­

daktycznego

Afiliacja uczelni ma­ cierzystej

*możliwość wystąpie­ nia z wnioskiem o roczną nagrodę rek­ tora Opublikowanie książki na podstawie zrealizowanych badań 50 0* Opublikowanie książki - monografii naukowa 25 0* Opublikowanie książki - re­

dakcja /materiały konferen­ cyjne

25 0*

Wydanie książki - popular­

Rozdział w monografii nau­ kowej (również w materia­ łach konferencyjnych) - wy­ dawca zagraniczny

10

Nie więcej niż 2 roz­ działy w 1 monogra­ fii. Afiliacja uczelni macierzystej. W pu­ blikacjach wieloau- torskich proporcjo­ nalny poziom uzy­ skanego bonusu

0

Brak limitów. Afilia­ cja uczelni macierzy­ stej

*możliwość wystąpie­ nia z wnioskiem o roczną nagrodę rek­ tora

Rozdział w monografii nau­ kowej (również w materia­ łach konferencyjnych) - wydawca krajowy

5

Recenzja książki 1 W czasopiśmie z

grupy A/B/C/D** 0 Afiliacja uczelni ma­ cierzystej

Artykuł opublikowany na

www uczelni 2 - 0

** ranking czasopism przyjęty w danej uczelni na podstawie wyników dostępnych rankingów np. Anne-Wil Harzing Journal Quality List, ABDC Australian Business Deans Council Journal Rankings List, ABS - Association o f Business Schools Academic Journal Quality.

Źródło: opracowanie własne.

D y s p r o p o r c je w p o z io m ie w s p a r c i a p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik ó w w p o r ó w ­ n y w a n y c h u c z e ln ia c h s ą z n a c z n e . W u c z e ln i z I n d ii w y p r a c o w a n o s y s te m b o n u ­ s ó w d la p r a c o w n ik ó w z a r ó w n o w o b s z a r z e p e n s u m p r z y d z ie la n e g o w k o le jn y m r o k u a k a d e m ic k im , j a k i p r e m ii f in a n s o w e j. O b a te w y m ia r y m a ją z a c h ę c a ć p r a ­ c o w n ik ó w n a u k o w o - d y d a k ty c z n y c h d o p o p r a w y ja k o ś c i p r a c y b a d a w c z e j w y r a ­ ż o n e j w p u b lik a c ja c h . S y s te m f u n k c jo n u ją c y w u c z e ln i h in d u s k ie j z a p e w n ia d u ż ą w ię k s z ą d o z ę e la s ty c z n o ś c i w z a k r e s ie te g o , c z y m p r a c o w n ik c h c ia łb y się z a jm o ­ w a ć w e d łu g tr a d y c y jn e g o d y le m a tu n a u k a vs. d y d a k ty k a . P r z y k ła d o w o , w ty m s y s te m ie w y s o k a p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w a p o z w a la p r a c o w n ik o w i s k o n c e n tr o ­ w a ć się w ła ś c iw ie je d y n ie n a p r a c y b a d a w c z e j i n a u k o w e j. N ie m a , ta k j a k w p o ls k ic h u c z e ln ia c h p u b lic z n y c h , b e z w z g lę d n e g o o b o w ią z k u d y d a k ty c z n e g o , a p r a c o w n ik n a u k o w y w I n d ia c h m o ż e b y ć w 1 0 0 % w y n a g r a d z a n y z a p r a c ę n a u ­ k o w ą . W a r to t e ż z a u w a ż y ć w ty m w z g lę d z ie p r o g r e s ję w z a k r e s ie b o n u s ó w s to ­ s o w a n y c h w o b e c p r a c o w n ik ó w z ty tu ł u p u b lik a c ji w c z a s o p is m a c h n a u k o w y c h . C z a s o p is m a p o d z ie lo n o n a c z te r y k a t e g o r ie /k la s y , k tó r e g e n e r a ln ie o d p o w ia ­ d a j ą w s k a ź n ik o w i im p a c t f a c t o r u z y s k iw a n e m u p r z e z d a n e c z a s o p is m o . Z a te m w y s o k a p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w a n ie j e s t w ty m w z g lę d z ie u to ż s a m ia n a z lic z b ą p u b lik a c ji, a le r a c z e j z „ ja k o ś c ią ” m ie js c a , w k tó r y m a r ty k u ł z o s ta ł o p u b lik o ­ w a n y . W u c z e ln i p o ls k ie j z a p r e z e n to w a n e j w z e s ta w ie n iu , z a c h ę ty z w ią z a n e z p u b lik a c j ą w a n a lo g ic z n y c h c z a s o p is m a c h o g r a n ic z a ją się d o sz ty w n e j i r e la ­ ty w n ie n ie w ie lk ie j n a g r o d y f in a n s o w e j, k tó r a z o s ta je p r z y d z ie lo n a z a k a ż d ą p u ­ b lik a c ję w c z a s o p iś m ie z i m p a c t f a c t o r n ie z a le ż n ie o d p o z y c ji c z a s o p is m a w m i ę ­ d z y n a r o d o w y m r a n k in g u .

Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki...

423

Podsumowanie

Zarządzanie produktywnością naukową pracowników urasta do rangi kluczo­

wego obszaru budowania przewagi konkurencyjnej uczelni. Rynek edukacji uni­

wersyteckiej stale się umiędzynaradawia, a w Polsce sytuacja demograficzna jest

niekorzystna, w związku z czym polskie uczelnie powinny starać się zwiększać

rozpoznawalność przez umiejętne stymulowanie produktywności naukowej pra­

cowników.

Zestawienie systemów wsparcia produktywności naukowej stosowanych

przez dwie uczelnie z Polski i Indii, które zajmują czołowe m iejsca w krajowych

rankingach pozwala przypuszczać, że rozwiązania stosowane w tym zakresie na

polskich uczelniach są dość anachroniczne i niewystarczająco zachęcają pracow­

ników do podejmowania wysiłków naukowych kosztem działalności dydaktycz­

nej. Oczywiście, podstawowym bodźcem motywacyjnym dla polskich pracowni­

ków jest możliwość awansu naukowego przez zdobycie kolejnych stopni nauko­

wych i ostatecznie tytułu naukowego, jednak awans ten również nie jest uzależ­

niony od publikacji w czasopismach o znaczącym wskaźniku impact factor.

W związku z tym, system awansu naukowego nie może być traktowany jako sku­

teczny mechanizm podnoszący produktywność pracy naukowej, przynajmniej

w ujęciu jakościowym. W tym kontekście zasadne wydaje się wprowadzanie

stopniowych modyfikacji do systemów zarządzania zasobami ludzkimi polskich

uczelni tak, aby pozwoliły uczelniom skutecznie konkurować na rynku m iędzy­

narodowym.

Obserwacja praktyk niektórych uczelni niepublicznych w Polsce, które ko­

piują rozwiązania z krajów zachodnich (podobne do tych opisanych na przykła­

dzie uczelni z Indii) wskazują na to, że takie rozwiązania m ogą się sprawdzać na

rodzimym gruncie, tzn. mogą skłaniać pracowników do silniejszej orientacji na

publikacje w liczących się czasopismach międzynarodowych. W tym kontekście

możliwy jest też scenariusz, w którym bardziej postępowe uczelnie prywatne

z Polski będą silniej przyciągać studentów zagranicznych niż uczelnie publiczne.

Scenariusz taki powinien być wzięty pod uwagę nie tylko z perspektywy władz

pojedynczych uczelni publicznych, ale również z perspektywy organów admini­

stracji centralnej tworzących ramy rozwoju systemu akademickiego w Polsce.

Bibliografia

A b o u t A ca d e m ic R a n kin g o f W orld U niversities, w w w .shanghairanking.com /about arw u.htm l.

B unzel D .L ., U niversities se ll their brands, „Journal o f P ro d u ct & B ran d M a n ag em en t” 2007, V ol. 16, Iss. 2.

C hapleo Ch., W hat d efines „ su c c e ssfu l” university brands?, „International Journal o f P ublic S ector M anagem ent” 2010, V ol. 23, Iss. 2.

G ray B .J., F am K .S ., L ianes V .A ., B ra n d in g u niversities in A sia n m arkets, „Journal o f P ro d u ct & B ran d M an ag em en t” 2003, Vol. 12, Iss. 2.

In stytu cje szkolnictw a w yższego, https://polon.nauka.gov.pl/opi/aa/rejestry/szkolnic- tw o?ex ecu tio n = e2 s1 .

Jevons C., U niversities: a p rim e exam ple o f bra n d in g g o in g w rong, „Journal o f P roduct & B ran d M anagem ent” 2006, Vol. 15, Iss. 7.

L evera g in g the success o f y o u n g V ise g ra d sch o la rs in b usiness discip lin e, red. M . M i­ tręga, C eD eW u, W arszaw a 2014, w w w .ue.katow ice.pl/jednostki/ w ydaw nictw o/dar- m ow y-e-book.htm l.

P in ar M ., T rapp P ., G irard T., B o y t T. E., U niversity b ra n d equity: an em p irical investi­ g a tio n o f its dim ensions, „International Journal o f E d ucational M anagem ent” 2014, Vol. 28, Iss. 6.

Szkolnictw o w yższe w P olsce, M N iS W , 2013, https://w w w .nauka.gov.pl/g2/oryginal/ 2013_07/0695136d37bd577c8ab03acc5c59a1f6.pdf.

V a d em ecu m p ro d u ktyw n o ści, red. S. Lisa, W yd. P lacet, W arszaw a 1999.

W hism an R., In tern a l branding: a u n iversity's m o st valuable intangible a sse t, „Journal o f P ro d u ct & B rand M anagem ent” 2009, V ol. 18, Iss. 5.

W itczak O., N ow e m edia w budow aniu m arki i w izerunku p rzed sięb io rstw a , w: K o m u n i­ kacja m arketingow a. W spółczesne w yzw ania i kierunki rozw oju, red. A. B ajdak, „S tu ­ dia E konom iczne” 2013, n r 140.

W olszczak-D erlacz J., Parteka A., Produktyw ność naukow a wyższych szkół publicznych w Polsce. Bibliometryczna analiza porów naw cza, Ernst& Y oung, 2011, http://w e- b a p p 0 1 .ey.com .pl/E Y P /W E B /eycom _dow nload.nsf/resources/P roduktyw nosc_nau- kow a.pdf/$F IL E /P roduktyw nosc_naukow a.pdf.

MANAGEMENT OF SCIENTIFIC PRODUCTIVITY

IN THE CONTEXT OF UNIVERSITY BRAND BUILDING

Summary

This paper aims at identifying the meaning and business importance o f scientific productivity management at universities. The paper presents case study o f two universities with regard to instru­ ments leveraging scientific productivity. Comparison o f two systems developed at two universities (one in Poland, one in India) suggests that techniques utilized at Polish universities are rather old fashioned and they do not motivate scholars for intensive research efforts. It is therefore reasonable to implement modifications in HRM systems that allow Polish universities to improve their scien­ tific outputs and increase brand recognisability, which, in turn, will help in better competing on international education market.

K eyw ords: scientific productivity, management, human resources, brand, higher education insti­ tute