Olgierd Witczak, Maciej Mitręga
Zarządzanie produktywnością
naukową w kontekście budowania
marki uczelni wyższej
Problemy Zarządzania, Finansów i Marketingu 41/1, 415-424
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
NR 875 PROBLEMY ZARZĄDZANIA, FINANSÓW I MARKETINGU NR 41, t. 1 2015
DOI: 10.18276/pzfm.2015.41/1-33
O L G I E R D W I T C Z A K 1 M A C I E J M I T R Ę G A 1 2
U n iw e r s y te t E k o n o m ic z n y w K a to w ic a c h
ZARZĄDZANIE PRODUKTYWNOŚCIĄ NAUKOWĄ
W KONTEKŚCIE BUDOWANIA MARKI
UCZELNI WYŻSZEJ3
Streszczenie
Celem artykułu jest określenie istoty i biznesowego znaczenia zarządzania produktywnością naukową pracowników uczelni. W artykule zaprezentowano studium przypadku dwóch uczelni wyższych odnoszące się do instrumentów wsparcia produktywności naukowej. Zestawienie syste mów wsparcia produktywności naukowej stosowanych w dwóch uczelniach z Polski i Indii ujaw niło, że stosowane rozwiązania na polskich uczelniach publicznych są dość anachroniczne i niewy starczająco zachęcają pracowników do podejmowania wysiłków naukowych. Zasadne wydaje się wprowadzanie modyfikacji w systemie zarządzania zasobami ludzkimi, które umożliwią polskim uczelniom podniesienie poziomu produktywności naukowej i poprawią rozpoznawalność uczelni, co pozwoli skutecznie konkurować na międzynarodowym rynku edukacyjnym.
Słowa kluczowe: produktywność naukowa, zarządzanie, zasoby ludzkie, marka, szkoła wyższa
Wprowadzenie
P ro d u k ty w n o ś ć n a u k o w a p r a c o w n ik a s ta n o w i o b e c n ie j e d e n z o b s z a r ó w p o s z u k iw a n ia p r z e w a g i k o n k u r e n c y jn e j n a r y n k u e d u k a c ji u n iw e r s y te c k ie j, c o w i d o c z n e j e s t z w ła s z c z a w d z ia ła ln o ś c i ty c h u c z e ln i, k tó r e r y w a liz u ją o tz w . m i ę d z y n a r o d o w e g o s tu d e n ta . C e le m a r ty k u łu j e s t o k r e ś le n ie is to ty i b iz n e s o w e g o
1 [email protected]. 2 [email protected].
3 Badania prezentowane w niniejszym artykule były finansowane ze środków projektu badaw czego NCN o numerze UMO-2012/05/E/HS4/02216340.
z n a c z e n ia z a r z ą d z a n ia p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą p r a c o w n ik ó w u c z e ln i. D o d a t k o w y m z a m ie r z e n ie m j e s t w s k a z a n ie tz w . d o b r y c h p r a k ty k w z a k r e s ie z a r z ą d z a n i a p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą . A b y z r e a liz o w a ć p r z y ję te c e le , a u to r z y n a jp ie r w o d n io s ą się d o p o ję c ia p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik ó w n a u k o w o - b a d a w c z y c h , a n a s tę p n ie o m ó w ią z n a c z e n ie p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j w k o n te k ś c ie b u d o w y m a rk i u c z e ln i w y ż s z e j . W d ru g ie j c z ę ś c i a r ty k u łu z a p r e z e n to w a n o s tu d iu m p r z y p a d k u d w ó c h u c z e ln i w y ż s z y c h , d o ty c z ą c e in s tr u m e n tó w w s p a r c i a p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j .
Produktywność pracownika naukowo-dydaktycznego
P ro d u k ty w n o ś ć p r a c o w n ik a n a u k o w e g o z y s k u je n a z n a c z e n iu z p o w o d u r o s n ą c y c h o c z e k iw a ń o to c z e n ia w z a k r e s ie k r e o w a n ia p r z e z n a u k ę w a r to ś c i d o d a n e j, k tó r a m o g ła b y b y ć k o n s u m o w a n a p r z e z s z e r o k ą g r u p ę in te r e s a r iu s z y ( p a ń s tw o , b iz n e s , s p o łe c z e ń s tw o ) . P o m ia r p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik a n a u k i j e s t z a g a d n ie n ie m s k o m p lik o w a n y m . W y n i k a z tr u d n o ś c i w k w a n ty f ik a c ji i w a r to ś c io w a n iu a k ty w n o ś c i p o d e j m o w a n y c h p r z e z p r a c o w n ik a n a u k i. A k ty w n o ś c i p o d e jm o w a n e p r z e z p r a c o w n ik a n a u k i s ą w y c e n ia n e w u ję c iu ilo ś c io w y m (n p . p u n k ty z a p u b lik a c je , z r e a li z o w a n e g o d z in y z a ję ć , p o z y s k a n e g r a n ty ) , k tó r e n a s tę p n ie p o d le g a ją w a r to ś c io w a n iu i w a ż e n iu . W P o ls c e p o m ia r p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik a u c z e ln i w y ż s z e j j e s t w n a jw ię k s z y m s to p n iu k o n s e k w e n c ją p r z y ję te g o p r z e z M in is te r s tw o N a u k i i S z k o ln ic tw a W y ż s z e g o ( M N iS W ) s y s te m u p o m ia r u p r o d u k ty w n o ś c i j e d n o s te k n a u k o w o - b a d a w c z y c h . S y s te m p o m ia r u z b liż o n y j e s t d o m e to d y o c e n w ie lo k r y - te r ia ln y c h i a g r e g o w a n ia o c e n 4. W k o n s e k w e n c ji p r z y ję ty s y s te m o c e n y j e d n o s te k n a u k o w o - b a d a w c z y c h p r z e z M N iS W w p ły w a n a s y s te m o c e n y p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n i k a w p o ls k ic h u c z e ln ia c h i o b e jm u je n a s tę p u ją c e o b s z a ry : - k o m p e te n c je i o s ią g n ię c ia n a u k o w e , - k o m p e te n c je i o s ią g n ię c ia d y d a k ty c z n e , - k o m p e te n c je i o s ią g n ię c ia o r g a n iz a c y jn e . W 2 0 1 1 r o k u o p u b lik o w a n p r a p o r t5, k tó r e g o g łó w n y m c e le m b y ło o k r e ś le n ie d e te r m in a n t p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j w y b r a n y c h , p u b lic z n y c h s z k ó ł w y ż s z y c h w P o ls c e w la ta c h 1 9 9 5 - 2 0 0 8 o r a z ic h p o r ó w n a n ie z u c z e ln ia m i z a g r a n ic z n y m i.
4 Vademecumproduktywności, red. S. Lisa, Wyd. Placet, Warszawa 1999, s. 41-76.
5 J. Wolszczak-Derlacz, A. Parteka, Produktywność naukowa wyższych szkół publicznych w Pol sce. Bibliometryczna analiza porównawcza, Ernst & Young, 2011, http://webapp01.ey.com.pl/ EYP/WEB/eycom_download.nsf/resources/Produktywnosc_naukowa.pdf/$FILE/Produktywnosc _naukowa.pdf (15.05.2015).
Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki...
417
D o p o m ia r u p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j p r z y ję to w s k a ź n ik b ib lio m e try c z n y - p o lic z o n o lic z b ę p u b lik a c ji n a u k o w y c h ze w s k a ź n ik ie m im p a c t f a c t o r w k a ż d e j u c z e ln i ( n o to w a n y c h w b a z ie IS I W e b o f S c ie n c e ) w p r z e lic z e n iu n a p r a c o w n ik a n a u k o w e g o z a tr u d n io n e g o w u c z e ln i. W y n ik i p r o d u k ty w n o ś c i o d n ie s io n o d o z m ie n n y c h c h a r a k te r y z u ją c y c h n a k ła d y p o s z c z e g ó ln y c h u c z e ln i p u b lic z n y c h , t a k ic h ja k : w ie lk o ś ć p r z y c h o d ó w n a p r a c o w n ik a , lic z b a s tu d e n tó w p r z y p a d a ją c y c h n a n a u c z y c ie la a k a d e m ic k ie g o ( m ia r a o b c ią ż e n ia d y d a k ty c z n e g o ) , lic z b a d o k to ra n tó w , r o k z a ło ż e n ia u c z e l n i, lo k a liz a c ja . W tr a k c ie b a d a ń z i d e n ty f ik o w a n o n e g a ty w n ą r e la c ję p o m ię d z y lic z b ą s tu d e n tó w , p r z y p a d a ją c y c h n a p r a c o w n i k a n a u k o w e g o , a b ib lio m e tr y c z n y m i w s k a ź n i k a m i p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j. D o d a tk o w o z a u w a ż o n o , ż e p r a c o w n ic y n a u k o w i z a tr u d n ie n i w p o ls k ic h u c z e ln ia c h m a ją r e la ty w n ie z b y t w y s o k ie o b c ią ż e n ia d y d a k ty c z n e , c o m o ż e o g r a n ic z a ć ic h s u k c e s y n a u k o w e . T a n e g a ty w n a z a le ż n o ś ć m ię d z y p r o d u k ty w n o ś c ią w s f e r z e d y d a k ty k i i n a u k i n ie z n a la z ła p o tw ie r d z e n ia w e w s z y s tk ic h b a d a n ia c h . W y n ik i b a d a ń p r o w a d z o n y c h w ś r ó d tz w . m ło d y c h p r a c o w n ik ó w ( p o n iż e j 35 r o k u ż y c ia ), p o c h o d z ą c y c h z k r a jó w G r u p y W y s z e c h r a d z - k ie j, w s k a z a ły , ż e z n a c z ą c e o b c i ą ż e n ia d y d a k ty c z n e m o g ą b y ć p o z y ty w n ie z w ią z a n e z p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą , c o m o ż e w y n ik a ć z w ię k s z e g o z a a n g a ż o w a n ia m ło d e g o c z ło w ie k a w p r a c ę n a u c z e ln i k o s z te m in n y c h a k ty w n o ś c i. O k a z a ło się r ó w n ie ż , ż e d o g łó w n y c h d e te r m in a n t p r o d u k ty w n o ś c i n a u k o w e j m o ż n a z a lic z y ć n e tw o r k in g a k a d e m ic k i, z w ła s z c z a n a p o z io m ie m ię d z y n a r o d o w y m , n a to m ia s t n ie o d n o to w a n o is to tn y c h z a le ż n o ś c i m ię d z y d z ia ła n ia m i m o ty w a c y jn y m i p r o w a d z o n y m i p r z e z w ła d z e u c z e ln i o r a z p o z y c ją p r o m o to r a p r a c y d o k to r s k ie j a p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą 6. W y n ik i b a d a ń p o z w a la j ą p r z y p u s z c z a ć , ż e z a r z ą d z a n ie p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą n a p o z io m ie u c z e ln i w y ż s z y c h w k r a ja c h G r u p y W y s z e c h r a d z k ie j j e s t d a le k ie o d d o s k o n a ło ś c i, d la te g o u c z e ln ie z tej c z ę śc i E u r o p y m o g ą p o p r a w ić s w o ją p o z y c ję p r z e z b e n c h m a r k in g z r o z w ią z a n ia m i s to s o w a n y m i w in n y c h k r a ja c h .
Znaczenie marki uczelni wyższej
P o z io m k o n k u r e n c ji n a r y n k u u s łu g e d u k a c y jn y c h sta le r o ś n ie . W s z c z e g ó l n o ś c i p o z io m k o n k u r e n c ji n a r y n k u s z k o ln ic tw a w y ż s z e g o w P o ls c e p r z y b ie r a n a s ile , a g łó w n ą d e t e r m in a n tą w z r o s tu k o n k u r e n c ji j e s t m a le j ą c a lic z b a k a n d y d a tó w n a s tu d ia . S z k o ln ic tw o w y ż s z e w P o ls c e w k r a c z a w fa z ę in te n s y w n e j r y w a liz a c ji
6 Leveraging the success o f young Visegrad scholars in business discipline, red. M. Mitręga, Wyd. CeDeWu, Warszawa 2014, www.ue.katowice.pl/jednostki/wydawnictwo/darmowy-e- book.html.
0 s tu d e n ta . S y tu a c ja d e m o g r a f ic z n a s p r a w iła , ż e w n a jb liż s z e j p r z y s z ło ś c i lic z b a u c z e ln i w y ż s z y c h w P o ls c e b ę d z ie g w a łto w n ie m a le ć . D a n e z m a ja 2 0 1 5 r o k u Z in te g r o w a n e g o S y s te m u I n f o r m a c ji o N a u c e i S z k o ln ic tw ie W y ż s z y m u j a w n ia ją , ż e w ś r ó d 5 2 0 in s ty tu c ji s z k o ln ic tw a w y ż s z e g o 83 je d n o s tk i z o s ta ły z l ik w i d o w a n e lu b m a ją s ta tu s „ w lik w id a c ji” , c o s ta n o w i p r a w ie 1 6 % o g ó łu 7.
N ie k o r z y s tn e z j a w is k a w o to c z e n iu ( k r y z y s d e m o g r a f ic z n y , d e p r e c ja c ja d y p lo m ó w a k a d e m ic k ic h ) s k ła n ia ją p o ls k ie u c z e ln ie p r y w a tn e i p u b lic z n e d o p o s z u k iw a n ia s p o s o b ó w u m o ż liw ia ją c y c h p r z e tr w a n ie i ro z w ó j n a r y n k u e d u k a c y j n y m . S z a n s ę d la p o ls k ic h u c z e ln i s ta n o w i p o g łę b ia ją c e się u m ię d z y n a r o d o w ie n ie r y n k u e d u k a c y jn e g o w P o ls c e , w y r a ż a ją c e g o się p r z e d e w s z y s tk im w ty m , ż e c o r a z w ię c e j m ło d y c h lu d z i z c a łe g o ś w ia ta p r z y je ż d ż a d o P o ls k i, a b y w d łu ż s z y m lu b k r ó ts z y m o k r e s ie s tu d io w a ć n a p o ls k ic h u c z e ln ia c h 8. M o ż n a p r z y ją ć , ż e n a g lo b a ln y m r y n k u e d u k a c ji u n iw e r s y te c k ie j k lu c z o w y m z a s o b e m i je d n o c z e ś n ie p r z e w a g ą k o n k u r e n c y jn ą j e s t m a r k a u c z e ln i w y ż s z e j. S iln a m a r k a m o ż e b a r d z o p o m a g a ć u c z e ln i, p o n ie w a ż w y w o łu je s k o ja r z e n ia z w y s o k ą j a k o ś c i ą u s łu g i, u p r a s z c z a p r o c e s d e c y z y jn y k a n d y d a ta n a s tu d ia o ra z o b n iż a p o s tr z e g a n y p o z io m r y z y k a z w ią z a n y z b r a k ie m p r a c y d la a b s o lw e n ta 9. R o z w ó j d y s c y p lin n a u k o w y c h , a z a r a z e m d y n a m ik a z m ia n o to c z e n ia d a lsz e g o 1 b liż s z e g o u c z e ln i w y ż s z y c h s tw a rz a w ie le w y z w a ń d la p r o c e s u z a r z ą d z a n ia m a r k ą u c z e ln i. Z m u s z a t o w ła d z e u c z e ln i d o z a r z ą d z a n ia m a r k ą n ie ty lk o z p e r s p e k ty w y u w a r u n k o w a ń w e w n ę tr z n y c h u c z e ln i w y ż s z y c h (m is ji, s tr a te g ii, c e ló w o p e r a c y j n y c h i ta k ty c z n y c h ) 10 11, a le p r z e d e w s z y s tk im k o n ie c z n e j e s t p r z y ję c ie o p ty k i in te - r e s a r iu s z y w o b s z a r z e o c z e k iw a n y c h p r z e z n ic h w a r to ś c i (n p . j a k o ś ć k s z ta łc e n ia , a p lik a c y jn o ś ć w y n ik ó w b a d a ń ) 11. D o ty c h c z a s o w e b a d a n ia w s k a z u ją 12, że m a rk a (re p u ta c ja /re n o m a ) u c z e ln i z n a jd u je się n a d ru g im m ie js c u w ś ró d p ię c iu k lu c z o w y c h
7 Instytucje szkolnictwa wyższego, https://polon.nauka.gov.pl/opi/aa/rejestry/szkolnictwo?execu- tion=e2s1 (18.05. 2015).
8 Szkolnictwo wyższe w Polsce, MNiSW, 2013, https://www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/ 2013_07/0695136d37bd577c8ab03acc5c59a1 f6.pdf (4.06.2015).
9 O. Witczak, Nowe media w budowaniu marki i wizerunku przedsiębiorstwa, w: Komunikacja marketingowa. Współczesne wyzwania i kierunki rozwoju, red. A. Bajdak, „Studia Ekonomiczne” 2013, nr 140, s. 84-85.
10 R. Whisman, Internal branding: a university’s most valuable intangible asset, „Journal of Product & Brand Management” 2009, Vol. 18, Iss. 5, s. 369.
11 Ch. Chapleo, What defines „successful ” university brands?, „International Journal o f Public Sector Management” 2010, Vol. 23, Iss. 2, s. 175-180; B.J. Gray, K.S. Fam, V.A. Llanes, Branding universities in Asian markets, „Journal o f Product & Brand Management” 2002, Vol. 12, Iss. 2, s. 116-118; C. Jevons, Universities: a prime example o f branding going wrong, „Journal o f Product & Brand Management” 2006, Vol. 15, Iss. 7, s. 466-467.
12 M. Pinar, P. Trapp, T. Girard, T.E. Boyt, University brand equity: an empirical investigation o f its dimensions, „International Journal o f Educational Management” 2014, Vol. 28, Iss. 6, s. 624-627.
Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki...
419
c z y n n ik ó w w p ły w a ją c y c h n a w y b ó r u c z e ln i p rz e z stu d e n tó w . N a p ie r w s z y m m ie j s c u j e s t p o s tr z e g a n a j a k o ś ć k s z ta łc e n ia , a n a tr z e c im i k o le jn y c h : p r e s tiż d y p lo m u d a n e j u c z e ln i w ś r o d o w is k u , lo ja ln o ś ć w o b e c u c z e ln i, ś w ia d o m o ś ć m a rk i. W ś r ó d d r u g o r z ę d n y c h c z y n n ik ó w w y b o r u u c z e ln i w y ż s z e j p r z e z s tu d e n tó w z n a la z ły się ta k ie e le m e n ty , ja k : w y p o s a ż e n ie b ib lio te k i, ż y c ie s tu d e n c k ie , w s p a r c ie w b u d o w a n iu k a r ie r y , j a k o ś ć b u d y n k ó w . J e d n y m z k lu c z o w y c h o b s z a r ó w b u d o w a n ia siln e j m a rk i u c z e ln i j e s t o s ią g a n ie w y s o k ic h m ie js c w r a n k in g a c h u c z e ln i w y ż s z y c h . W y d a je się , ż e p o te n c ja ł r e k r u ta c y jn y u c z e ln i w y ż s z e j b ę d z ie w c o r a z w ię k s z y m s to p n iu u z a le ż n io n y o d m ie js c a w r a n k in g a c h u c z e ln i w y ż s z y c h , z a r ó w n o ty c h o g ó ln o ś w ia to w y c h n p . S z n a n g h a js k i, F in a n c ia l T im e s , T im e s H ig h e r E d u c a tio n , T a w ja ń s k i, j a k i k r a jo w y c h ( R a n k in g S z k ó ł W y ż s z y c h „ P e r s p e k ty w y 2 0 1 4 ” , „ W p r o s t” , „ P o lity k a ” , r a tin g „ B r i e f ’ c z y U - M u ltir a n k ) . M ie js c e w r a n k in g u w p ły w a p o z y ty w n ie n a p r e f e r e n c je w y b o r u u c z e ln i w y ż s z e j p r z e z s tu d e n tó w . A n a liz a d a n y c h h is to r y c z n y c h w s k a z u je , ż e u c z e ln ie m o g ą s to s o w a ć w ie le n a r z ę d z i z z a r z ą d z a n ia m a rk ą , a b y s k u te c z n ie p o d n o s ić p o z y c ję w m ię d z y n a r o d o w y c h r a n k in g a c h 13.Produktywność naukowa pracownika jako czynnik budowania marki uczelni
W tz w . r a n k in g u S z n a n g h a js k im (T h e A c a d e m ic R a n k in g o f W o r ld U n iv e r s itie s - A R W U ) 14, z n a jd u ją s ię u n iw e r s y te ty , k tó r e m a ją w ś r ó d p r a c o w n ik ó w la u r e a tó w N a g r o d y N o b l a a lb o a u to r ó w p r a c o p u b lik o w a n y c h n a ła m a c h „ N a tu r e ” i „ S c ie n c e ” . K r y te r iu m w łą c z e n ia u c z e ln i d o r a n k in g u s ą r ó w n ie ż w y s o k ie - w s k a ź n ik i c y t o w a n ia p u b lik o w a n y c h p r z e z z a tr u d n io n y c h p r a c o w n ik ó w a r ty k u łó w C ita tio n I n d e x E x p a n d e d (S C IE ) i S o c ia l S c ie n c e C ita tio n I n d e x (S S C I).
W p r z y p a d k u r a n k in g u T im e s H ig h e r E d u c a tio n o m ie js c u w r a n k in g u d e c y d u ją w y n ik i a n k ie ty , w k tó re j u c z e s tn ic z ą d o ś w ia d c z e n i, p u b lik u ją c y w z n a n y c h m ię d z y n a r o d o w y c h c z a s o p is m a c h a u to rz y , r o z p o z n a w a ln i w s w o ic h d y s c y p li n a c h . W z w ią z k u z ty m u c z e s tn ic y a n k ie ty o c e n ia ją u n iw e r s y te ty z n a jd u ją c e się w r a n k in g u z p e r s p e k ty w y z n a jo m o ś c i d o r o b k u p r a c o w n ik ó w n a u k i o c e n ia n y c h u c z e ln i m .in . c z ę s to tliw o ś c i w y s tą p ie ń n a k o n f e r e n c ja c h m ię d z y n a r o d o w y c h , u c z e s tn ic t w a w s ie c ia c h b a d a w c z y c h , k o m ite ta c h r e d a k c y jn y c h itp . W d u ż e j m ie rz e o p o z y c ji w r a n k in g u d e c y d u je w ię c d o r o b e k n a u k o w y p r a c o w n i k ó w u c z e ln i p o d le g a ją c y c h o c e n ie .
13 D.L. Bunzel, Universities sell their brands, „Journal o f Product & Brand Management” 2007, Vol. 16, Iss. 2, s. 152.
14 About Academic Ranking o f World Universities, www.shanghairanking.com/aboutarwu.html (30.05.2015).
W k r a jo w y c h r a n k in g a c h b r a n a j e s t ta k ż e p o d u w a g ę lic z b a i j a k o ś ć p u b lik a c ji (n p . r a n k in g „ P e r s p e k ty w y ” ). J e d n ą z e s k ła d o w y c h p r e s tiż u u c z e ln i j e s t p o n a d to o c e n a d o k o n a n a p r z e z p o ls k ą k a d r ę a k a d e m ic k ą - p r o f e s o r ó w ty tu la r n y c h o r a z d o k to r ó w h a b ilito w a n y c h , n a k t ó r ą w p ły w a ją o s ią g n ię c ia o c e n ia n y c h u c z e ln i w o b s z a r z e p r o w a d z o n y c h b a d a ń , j a k o ś ć p u b lik a c ji p r a c o w n ik ó w p o s z c z e g ó ln y c h u c z e ln i w p u n k to w a n y c h c z a s o p is m a c h ( k r a jo w y c h i m ię d z y n a r o d o w y c h ) .
A n a li z a k r y te r ió w b r a n y c h p o d u w a g ę p r z y tw o r z e n iu r a n k in g ó w k r a jo w y c h i m ię d z y n a r o d o w y c h p r o w a d z i w ię c d o s f o r m u ło w a n ia z a ło ż e n ia , ż e je d n y m z g łó w n y c h le w a r ó w p o z y c ji u c z e ln i w r a n k in g a c h j e s t p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w a p r a c o w n ik ó w u c z e ln i. W y s o k i p o z io m p r o d u k ty w n o ś c i w p ły w a n a m ie js c e w r a n k in g u o r a z r o z p o z n a w a ln o ś ć m a r k i u c z e ln i. K lu c z o w y m e l e m e n te m w z a r z ą d z a n iu p o ls k im i u c z e ln ia m i j e s t d la te g o w d r o ż e n ie m e c h a n iz m ó w s ty m u lu ją c y c h p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w ą p r a c o w n ik ó w . Z e w z g lę d u n a to , ż e c h o d z i tu ta j o p r o d u k ty w n o ś ć w r o z u m ie n iu m ię d z y n a r o d o w y m m o ż n a p r z y ją ć , iż p o w in n a się o n a w y r a ż a ć w z w ię k s z o n e j lic z b ie p u b lik a c ji w c z a s o p is m a c h z tz w . d o d a t n im im p a c t f a c t o r (IF ), n a jle p ie j w ta k ic h , w k tó r y c h te n w s k a ź n ik j e s t s to s u n k o w o w y s o k i. P o ż ą d a n e s ta ją się z a te m s y s te m o w e r o z w ią z a n ia , k tó r e w z m o c n ią w y s o k ą p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w ą p r a c o w n ik ó w , p r z y je d n o c z e s n e j d b a ło ś c i o n ie o b n iż a n ie p r o d u k ty w n o ś c i w in n y c h o b s z a r a c h , z w ła s z c z a w d y d a k ty c e , w ty m k s z ta łc e n iu m ło d e j k a d r y a k a d e m ic k i e j.
Systemy wsparcia produktywności naukowej - porównanie dwóch przypadków
Z w ię k s z e n ie e f e k ty w n o ś c i z a r z ą d z a n ia p o ls k im i u c z e ln ia m i, w ty m z w ła s z c z a p o p r a w a r o z p o z n a w a ln o ś c i u c z e ln i w u ję c iu m ię d z y n a r o d o w y m w y m a g a k o r z y s ta n ia z s u k c e s ó w i p o r a ż e k , w ty m k o n k r e tn y c h r o z w ią z a ń s to s o w a n y c h p r z e z u c z e ln ie z a g r a n ic z n e . O c z y w iś c ie , r o z w ią z a n ia s to s o w a n e z a g r a n ic ą w y m a g a ją c z ę s to w ie lu a d a p ta c ji i ra c z e j e w o lu c y jn e g o w d ra ż a n ia . W ty m k o n te k ś c ie , p u n k te m w y jś c ia w p r o c e s ie tr a n s f o r m a c ji s p o s o b u z a r z ą d z a n ia p r o d u k ty w n o ś c ią p r a c o w n ik ó w w P o ls c e m o ż e b y ć p o r ó w n a n ie s y s te m ó w w s p a r c i a p r o d u k ty w n o ś c i w w y b r a n y c h u c z e ln ia c h . P o n iż e j p r z e d s ta w io n o p o r ó w n a n ie d w ó c h u c z e ln i, p r z y c z y m d o b ó r ty c h u c z e ln i m ia ł c h a r a k te r c e lo w y . S ta r a n o się p o r ó w n a ć u c z e ln ie z c z o łó w k i k r a jo w y c h r a n k in g ó w , p r z y c z y m u w z g lę d n io n o u c z e ln ie z P o ls k i i I n d ii. C h o c ia ż I n d ie p o d w z g lę d e m P K B p e r c a p ita s ą k r a je m d u ż o b ie d n ie js z y m o d P o ls k i, to j e d n a k s y s te m e d u k a c ji w y ż s z e j w ty m k r a ju b y ł w z o r o w a n y n a s y s te m a c h z k r a j ó w z a c h o d n ic h , z w ła s z c z a b r y ty js k im , d la te g o w ie le u c z e ln i w I n d ia c h s to s u je
Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki...
421
k o m p le k s o w e s y s te m y z a r z ą d z a n ia p r o d u k ty w n o ś c ią n a u k o w ą . W a r to z a z n a c z y ć , ż e w y b r a n a u c z e l n ia z s ie d z ib ą w I n d ia c h to u c z e l n ia p r y w a tn a , a p o ls k a u c z e l n ia to u c z e l n ia p a ń s tw o w a . T a k ie r o z r ó ż n ie n ie j e s t w a ż n e z u w a g i n a o g r a n ic z e n ia u s ta w o w e i d o m in u ją c ą k u ltu r ę o r g a n iz a c y jn ą s ta n o w ią c e u w a r u n k o w a n i a z a r z ą d z a n ia u c z e ln ia m i p a ń s tw o w y m i. W ta b e li 1 z e s ta w io n o g łó w n e z a s a d y s to s o w a n e p r z e z u c z e ln ie w o b s z a r z e w s p a r c i a p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik ó w n a u k o w o - d y d a k ty c z n y c h . N a z w y u c z e ln i n ie z o s ta ły w y m ie n io n e z p o w o d u k o n ie c z n o ś c i o c h r o n y ta je m n ic y h a n d lo w e j, p r z y c z y m p o d a n e in f o rm a c je , w ty m d a n e n a te m a t w y s o k o ś c i f in a n s o w y c h z a c h ę t, s ą z g o d n e z r z e c z y w is to ś c ią . T a m , g d z ie b y ło to k o n ie c z n e d o k o n a n o s to s o w n y c h u je d n o lic e ń , n p . p r z e lic z e n ie n a j e d n o l i t ą w a lu tę . Tabela 1 Czynniki wsparcia produktywności pracowników w wybranych uczelniachWyszczególnienie Uczelnia X z Indii Uczelnia Y z Polski Roczne, średnie pensum dy
daktyczne 180 215
Publikacja artykułu
ekwiwalent/obni- żenie pensum dy
daktycznego
Afiliacja uczelni macierzystej
ekwiwalent/obni- żenie pensum dy
daktycznego 800 USD - grant przyznawany przez rektora na specjalny wniosek i w ramach możliwości budżeto wych przeznaczonych na ten cel *możliwość wystąpie nia z wnioskiem o roczną nagrodę rek tora
Czasopismo z grupy A** -1 5 0 h +
3000 USD 0* Czasopismo z grupy B** -75h + 1500 USD 0* Czasopismo z grupy C** -40h + 750 USD 0* Czasopismo z grupy D** -10 + 300 USD 0*
W innym czasopiśmie spoza
grupy A/B/C/D -1h 0*
Przygotowanie case study- zatwierdzony przez np. ACRC - Asia Case Re search Centre
-30h 0*
Inne publikacje
ekwiwalent/obni- żenie pensum dy
daktycznego Afiliacja uczelni macierzystej. Brak bonusów za wzno wienia. W publika cjach wieloautor- skich proporcjo nalny poziom uzy skanego bonusu
ekwiwalent/obni- żenie pensum dy
daktycznego
Afiliacja uczelni ma cierzystej
*możliwość wystąpie nia z wnioskiem o roczną nagrodę rek tora Opublikowanie książki na podstawie zrealizowanych badań 50 0* Opublikowanie książki - monografii naukowa 25 0* Opublikowanie książki - re
dakcja /materiały konferen cyjne
25 0*
Wydanie książki - popular
Rozdział w monografii nau kowej (również w materia łach konferencyjnych) - wy dawca zagraniczny
10
Nie więcej niż 2 roz działy w 1 monogra fii. Afiliacja uczelni macierzystej. W pu blikacjach wieloau- torskich proporcjo nalny poziom uzy skanego bonusu
0
Brak limitów. Afilia cja uczelni macierzy stej
*możliwość wystąpie nia z wnioskiem o roczną nagrodę rek tora
Rozdział w monografii nau kowej (również w materia łach konferencyjnych) - wydawca krajowy
5
Recenzja książki 1 W czasopiśmie z
grupy A/B/C/D** 0 Afiliacja uczelni ma cierzystej
Artykuł opublikowany na
www uczelni 2 - 0
** ranking czasopism przyjęty w danej uczelni na podstawie wyników dostępnych rankingów np. Anne-Wil Harzing Journal Quality List, ABDC Australian Business Deans Council Journal Rankings List, ABS - Association o f Business Schools Academic Journal Quality.
Źródło: opracowanie własne.
D y s p r o p o r c je w p o z io m ie w s p a r c i a p r o d u k ty w n o ś c i p r a c o w n ik ó w w p o r ó w n y w a n y c h u c z e ln ia c h s ą z n a c z n e . W u c z e ln i z I n d ii w y p r a c o w a n o s y s te m b o n u s ó w d la p r a c o w n ik ó w z a r ó w n o w o b s z a r z e p e n s u m p r z y d z ie la n e g o w k o le jn y m r o k u a k a d e m ic k im , j a k i p r e m ii f in a n s o w e j. O b a te w y m ia r y m a ją z a c h ę c a ć p r a c o w n ik ó w n a u k o w o - d y d a k ty c z n y c h d o p o p r a w y ja k o ś c i p r a c y b a d a w c z e j w y r a ż o n e j w p u b lik a c ja c h . S y s te m f u n k c jo n u ją c y w u c z e ln i h in d u s k ie j z a p e w n ia d u ż ą w ię k s z ą d o z ę e la s ty c z n o ś c i w z a k r e s ie te g o , c z y m p r a c o w n ik c h c ia łb y się z a jm o w a ć w e d łu g tr a d y c y jn e g o d y le m a tu n a u k a vs. d y d a k ty k a . P r z y k ła d o w o , w ty m s y s te m ie w y s o k a p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w a p o z w a la p r a c o w n ik o w i s k o n c e n tr o w a ć się w ła ś c iw ie je d y n ie n a p r a c y b a d a w c z e j i n a u k o w e j. N ie m a , ta k j a k w p o ls k ic h u c z e ln ia c h p u b lic z n y c h , b e z w z g lę d n e g o o b o w ią z k u d y d a k ty c z n e g o , a p r a c o w n ik n a u k o w y w I n d ia c h m o ż e b y ć w 1 0 0 % w y n a g r a d z a n y z a p r a c ę n a u k o w ą . W a r to t e ż z a u w a ż y ć w ty m w z g lę d z ie p r o g r e s ję w z a k r e s ie b o n u s ó w s to s o w a n y c h w o b e c p r a c o w n ik ó w z ty tu ł u p u b lik a c ji w c z a s o p is m a c h n a u k o w y c h . C z a s o p is m a p o d z ie lo n o n a c z te r y k a t e g o r ie /k la s y , k tó r e g e n e r a ln ie o d p o w ia d a j ą w s k a ź n ik o w i im p a c t f a c t o r u z y s k iw a n e m u p r z e z d a n e c z a s o p is m o . Z a te m w y s o k a p r o d u k ty w n o ś ć n a u k o w a n ie j e s t w ty m w z g lę d z ie u to ż s a m ia n a z lic z b ą p u b lik a c ji, a le r a c z e j z „ ja k o ś c ią ” m ie js c a , w k tó r y m a r ty k u ł z o s ta ł o p u b lik o w a n y . W u c z e ln i p o ls k ie j z a p r e z e n to w a n e j w z e s ta w ie n iu , z a c h ę ty z w ią z a n e z p u b lik a c j ą w a n a lo g ic z n y c h c z a s o p is m a c h o g r a n ic z a ją się d o sz ty w n e j i r e la ty w n ie n ie w ie lk ie j n a g r o d y f in a n s o w e j, k tó r a z o s ta je p r z y d z ie lo n a z a k a ż d ą p u b lik a c ję w c z a s o p iś m ie z i m p a c t f a c t o r n ie z a le ż n ie o d p o z y c ji c z a s o p is m a w m i ę d z y n a r o d o w y m r a n k in g u .
Zarządzanie produktywnością naukową w kontekście budowania marki...
423
Podsumowanie
Zarządzanie produktywnością naukową pracowników urasta do rangi kluczo
wego obszaru budowania przewagi konkurencyjnej uczelni. Rynek edukacji uni
wersyteckiej stale się umiędzynaradawia, a w Polsce sytuacja demograficzna jest
niekorzystna, w związku z czym polskie uczelnie powinny starać się zwiększać
rozpoznawalność przez umiejętne stymulowanie produktywności naukowej pra
cowników.
Zestawienie systemów wsparcia produktywności naukowej stosowanych
przez dwie uczelnie z Polski i Indii, które zajmują czołowe m iejsca w krajowych
rankingach pozwala przypuszczać, że rozwiązania stosowane w tym zakresie na
polskich uczelniach są dość anachroniczne i niewystarczająco zachęcają pracow
ników do podejmowania wysiłków naukowych kosztem działalności dydaktycz
nej. Oczywiście, podstawowym bodźcem motywacyjnym dla polskich pracowni
ków jest możliwość awansu naukowego przez zdobycie kolejnych stopni nauko
wych i ostatecznie tytułu naukowego, jednak awans ten również nie jest uzależ
niony od publikacji w czasopismach o znaczącym wskaźniku impact factor.
W związku z tym, system awansu naukowego nie może być traktowany jako sku
teczny mechanizm podnoszący produktywność pracy naukowej, przynajmniej
w ujęciu jakościowym. W tym kontekście zasadne wydaje się wprowadzanie
stopniowych modyfikacji do systemów zarządzania zasobami ludzkimi polskich
uczelni tak, aby pozwoliły uczelniom skutecznie konkurować na rynku m iędzy
narodowym.
Obserwacja praktyk niektórych uczelni niepublicznych w Polsce, które ko
piują rozwiązania z krajów zachodnich (podobne do tych opisanych na przykła
dzie uczelni z Indii) wskazują na to, że takie rozwiązania m ogą się sprawdzać na
rodzimym gruncie, tzn. mogą skłaniać pracowników do silniejszej orientacji na
publikacje w liczących się czasopismach międzynarodowych. W tym kontekście
możliwy jest też scenariusz, w którym bardziej postępowe uczelnie prywatne
z Polski będą silniej przyciągać studentów zagranicznych niż uczelnie publiczne.
Scenariusz taki powinien być wzięty pod uwagę nie tylko z perspektywy władz
pojedynczych uczelni publicznych, ale również z perspektywy organów admini
stracji centralnej tworzących ramy rozwoju systemu akademickiego w Polsce.
Bibliografia
A b o u t A ca d e m ic R a n kin g o f W orld U niversities, w w w .shanghairanking.com /about arw u.htm l.
B unzel D .L ., U niversities se ll their brands, „Journal o f P ro d u ct & B ran d M a n ag em en t” 2007, V ol. 16, Iss. 2.
C hapleo Ch., W hat d efines „ su c c e ssfu l” university brands?, „International Journal o f P ublic S ector M anagem ent” 2010, V ol. 23, Iss. 2.
G ray B .J., F am K .S ., L ianes V .A ., B ra n d in g u niversities in A sia n m arkets, „Journal o f P ro d u ct & B ran d M an ag em en t” 2003, Vol. 12, Iss. 2.
In stytu cje szkolnictw a w yższego, https://polon.nauka.gov.pl/opi/aa/rejestry/szkolnic- tw o?ex ecu tio n = e2 s1 .
Jevons C., U niversities: a p rim e exam ple o f bra n d in g g o in g w rong, „Journal o f P roduct & B ran d M anagem ent” 2006, Vol. 15, Iss. 7.
L evera g in g the success o f y o u n g V ise g ra d sch o la rs in b usiness discip lin e, red. M . M i tręga, C eD eW u, W arszaw a 2014, w w w .ue.katow ice.pl/jednostki/ w ydaw nictw o/dar- m ow y-e-book.htm l.
P in ar M ., T rapp P ., G irard T., B o y t T. E., U niversity b ra n d equity: an em p irical investi g a tio n o f its dim ensions, „International Journal o f E d ucational M anagem ent” 2014, Vol. 28, Iss. 6.
Szkolnictw o w yższe w P olsce, M N iS W , 2013, https://w w w .nauka.gov.pl/g2/oryginal/ 2013_07/0695136d37bd577c8ab03acc5c59a1f6.pdf.
V a d em ecu m p ro d u ktyw n o ści, red. S. Lisa, W yd. P lacet, W arszaw a 1999.
W hism an R., In tern a l branding: a u n iversity's m o st valuable intangible a sse t, „Journal o f P ro d u ct & B rand M anagem ent” 2009, V ol. 18, Iss. 5.
W itczak O., N ow e m edia w budow aniu m arki i w izerunku p rzed sięb io rstw a , w: K o m u n i kacja m arketingow a. W spółczesne w yzw ania i kierunki rozw oju, red. A. B ajdak, „S tu dia E konom iczne” 2013, n r 140.
W olszczak-D erlacz J., Parteka A., Produktyw ność naukow a wyższych szkół publicznych w Polsce. Bibliometryczna analiza porów naw cza, Ernst& Y oung, 2011, http://w e- b a p p 0 1 .ey.com .pl/E Y P /W E B /eycom _dow nload.nsf/resources/P roduktyw nosc_nau- kow a.pdf/$F IL E /P roduktyw nosc_naukow a.pdf.
MANAGEMENT OF SCIENTIFIC PRODUCTIVITY
IN THE CONTEXT OF UNIVERSITY BRAND BUILDING
Summary
This paper aims at identifying the meaning and business importance o f scientific productivity management at universities. The paper presents case study o f two universities with regard to instru ments leveraging scientific productivity. Comparison o f two systems developed at two universities (one in Poland, one in India) suggests that techniques utilized at Polish universities are rather old fashioned and they do not motivate scholars for intensive research efforts. It is therefore reasonable to implement modifications in HRM systems that allow Polish universities to improve their scien tific outputs and increase brand recognisability, which, in turn, will help in better competing on international education market.
K eyw ords: scientific productivity, management, human resources, brand, higher education insti tute
