Maria Grzegorzewska University [a.wiecekduranska@gmail.com]
Effectiveness of correctional-educational
interventions in correctional institutions
aimed at perpetrators of domestic violence
in the light of their return to prison
Abstract: Family violence is a phenomenon that has been the subject of heated discussions for many years, both in the media, politics, and academia. It is emphasized that this is an increasingly visible and growing phenomenon in the modern world. According to official sta-tistics, every year about 10,000 people are sentenced for abuse of a family member (Article 207 of the Criminal Code), and some of the perpetrators are sentenced to absolute impris-onment – often under conditions of penitentiary recidivism. Offenders in penitentiary isolation are subjected to various types of correctional interventions. This article presents the results of research on the effectiveness of the Duluth correctional-educational program addressed to perpetrators of domestic violence. The results of the conducted analyses are presented in the perspective of returning to prison 5 years after leaving it.
Key words: domestic violence, effectiveness of correctional and educational programs, abuse, recidivism, violent offenders, Duluth.
initiate about 27,000 proceedings under Articles 207(1)-(3) of the Criminal Code, and slightly more than half of them (14,000 – 15,000) are crimes1. In 2019,
the number of “Blue Charter” forms filled out by the police concerned 88032 thousand victims of violence2. According to the statistics of the National Criminal
Register, in 2018, 10986 people were legally sentenced under Article 207 of the Criminal Code. There were 8358 prison sentences recorded. On average, the ratio of absolute imprisonment to imprisonment with probation is one to three (in 2018, 2797 people were sentenced to absolute imprisonment and 5561 people were put on probation). According to the statistics of the Central Board of Prison Service, as of December 31, 2019, 3448 final judgments under Article 207 of the Criminal Code were executed3.
The statistics presented here do not fully illustrate the scale of the domestic violence phenomenon, they are only a fragment of reality. It is estimated that up to one million women experience violence every year (Gruszczyńska 2007). According to police statistics, 95% of domestic violence perpetrators are men and 91% of victims are women and children4. According to research, the typical perpetrator
is a male with a primary education, unemployed, and an alcohol abuser (Pilszyk 2007). Attention is also drawn to the problem of alcohol dependence of one or both parents, material conditions, reduced intellectual capacity and emotional problems, and experiencing violence in childhood (Stabryła 2012).
Within the framework of creating systemic solutions, programs and procedures are created, on the one hand to support people experiencing violence (Saltzman 2000; Coker et al. 2002; Chrisler, Ferguson 2006), and on the other to undertake corrective actions towards the perpetrators themselves. In addition to therapeutic interventions, correctional and educational programs are most commonly used. One of the most well-known and widespread is the Duluth program (Bates, Graham-Kewad 2020; Rodgers 2020). It is used in both solitary confinement and detention settings. This paper presents the results of a study on the effectiveness of the Duluth violent offender program.
Methodology
The main research objective was to show the effectiveness of correctional-educational interventions for persons convicted of domestic violence (Article 207
1 http://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko-7/63507,Znecanie-sie-art-207.
html (accessed on: March 28, 2020).
2 http://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/przemoc-w-rodzinie/50863,Przemoc-w-rodzinie.
html (accessed on: March 28, 2020).
3 https://sw.gov.pl/strona/statystyka-roczna (accessed on: March 28, 2020).
4
of the Criminal Code). Effectiveness was measured by the aspect of recidivism, in this case, re-sentencing and serving an absolute prison sentence. Both the nature of the act for which the subject was convicted and the time elapsed between leaving and re-entering prison were taken into account.
In 2014, in the selected penitentiary institutions, the selected prisoners who were convicted for abuse of a family member (Article 207 of the Criminal Code) and who were currently in the penitentiary institution were drawn on the basis of the sampling frame prepared by the Central Board of Prison Service.
Two study groups (experimental and control) were randomly selected. Participants enrolled in the experimental group participated in a correctional-education program designed for perpetrators of domestic violence in the Duluth model. Study participants assigned to the control group did not participate in a similar program. A total of 120 subjects were drawn for the Duluth program for the experimental group, and 82 for the control group.
Before and after the program, study participants completed a set of psychological questionnaires to measure aggression and these were: A.H. Buss’s and M. Perry’s Aggression Questionnaire (AQBP) – AQBP’07 version (Buss-Perry Aggression Questionnaire Scale – 1992) – translated and adapted by Lucyna Kirwill (2015) with permission from A.H. Buss, and the Polish adaptation of the STAXI-2 Self-Assessment Questionnaire for the study of state, trait, expression and control of anger (Bąk 2016).
As part of the research, we collected and analyzed the products of the activities conducted during the programs, such as: reports and logbooks of the trainers, materials developed by the participants, so-called homework, safety plans, questionnaires on the history of violence, etc.
Five years after the last study participant left prison, further analyses were conducted. A recidivism rate was calculated based on the information contained in the prison records and on analysis of the prison stay data.
The starting point of the project was the hypothesis that people who participated in the correctional-educational program for perpetrators of violence in the Duluth model will commit less frequently crimes related to domestic violence after leaving prison, and thus will be less likely to return to penitentiary institutions.
being sentenced to an absolute term of imprisonment and, as a result, being incarcerated for the act committed.
A crucial and at the same time extremely important finding of the conducted research is the rate of recidivism, which indicates that convicts who participated in the correctional-educational program for perpetrators of violence, were less likely to return to penitentiary institutions. This percentage amounted to around 16% in the experimental group and 28% in the control group, almost twice as high (cf. Table 1). Statistical analyses indicate that the observed differences are statistically significant, which means that people who completed the program for perpetrators of violence were less frequently sentenced to absolute imprisonment again than those who did not participate in such a program (chi2 (
N=183, df=1) =
4.348, p=0.037; Phi=0.154, p=0.037).
Table 1. Return to prison
Group Return Number Percent
Experimental yes 16 15.7 no 86 84.3 total 102 100.0 Control group yes 23 28.4 no 58 71.6 total 81* 100.0
* For one participant, the return to prison could not be determined.
Analysis of the data on the types of acts for which study participants reentered prison indicated no statistically significant differences between the type of act committed and the correctional-educational program completed or not (chi2 (
N=39, df=1) = 0.083, p=0.773). In the experimental group, those
The obtained result may be explained by the fact that in the group of convicts who completed the program for perpetrators of violence, every third person obtained conditional early release, while in the control group there such cases were fewer (cf. chart 1). Conditional early release from prison very often involves probation supervision to which the released prisoner is subjected. Such a situation, on the one hand, promotes the social readaptation of the convict (Świerczek 2013) and, on the other hand, any transgression of the law may result in the resumption of the prison sentence and return to the penitentiary institution (Stańdo-Kawecka 2014). Most of the prisoners participating in the study left prison due to the completion of their absolute prison terms.
Chart 1. How the imprisonment ended:
In addition, the time elapsed between when the study participants left the correctional facility and their re-incarceration was analyzed. For this purpose, ranges covering a time interval of one year were created. Interesting, because the highest rate if return to prison in the experimental group was recorded in the first year after leaving prison. From the second year, an increase in return was observed in the control group. Curiously enough, in the experimental group, the fastest recidivism (up to 12 months after leaving prison) was characteristic of acts under Article 207 of the Penal Code, while other crimes occurred most often 2–3 years after leaving prison (chi 2 (
N=16, df=2) = 6.180, p=0.046).
In order to better understand the phenomenon of recidivism, the data contained in the penitentiary documentation in the so-called personal identification files were analyzed. The collected information concerning, inter alia, the personal situation of the convict (e.g. family relations, housing situation, professional situation, addictions) as well as the manner of functioning in the prison (e.g. rewards, punishments, relations with the staff of the institution and with fellow inmates, taking up employment, etc.) was aimed at extracting factors of importance for the convict from the perspective of recidivism. The way in which a prisoner functions after leaving prison is influenced not only by the influence they have received in the correctional process, but also by appropriate preparation for functioning after leaving the penitentiary institution.
Therefore, the recidivism data collected was analyzed taking into account both information about the correctional program in prison, how the inmate functioned in the institution, and environmental factors of particular importance outside prison.
Analyzing the data from the Duluth program in the experimental group, it should be indicated that inmates who completed the program for violent offenders and whose participation in the program was assessed as “high engagement” were significantly less likely to return to the correctional facility for another criminal act. Participant engagement was measured by the amount of works developed during classes such as: history of violence, change plan, safety plan, belief work sheet, and an engagement assessment by the facilitators.
As already mentioned, the influence of the external environment is also an important element in the correctional process. On the one hand, it can play a supporting role, but on the other hand, when it is a carrier of values contrary to the norms in force, it can hinder the process of readaptation of people leaving social rehabilitation institutions. Those convicted of crimes of abuse of a family member, due to the sentence they were serving, had limited opportunities for violence due to them staying in the facility. It should be emphasized, however, that most of them maintained contact with the “outside world” through regular sightings, phone calls, correspondence, or through pass-out meetings. The skills learned during the program could have been transferred to actual interactions with the family. Only a few percent of the subjects had no contact with people outside the facility – 2% for the experimental group and 6% in the control group, respectively.
children (28% and 17% for the experimental and control groups, respectively) and partners (contact with wife, common-law wife, girlfriend), 34% and 26%, respectively. This result is not surprising, as most of the respondents were in prison because of a crime they committed, which involved abuse of their partner and children.
Those in the experimental group were more likely to be in formalized relationships (one in three in the experimental group and one in five in the control group, respectively). They were also almost twice as likely to be divorced (27% for the experimental group and 16% for the control group, respectively). As already mentioned, the vast majority of cases involved abuse of a partner, but not only, the victims were also parents and siblings. It is worth noting here that some of the convicted persons lived in a common household with the victims, including those who were formally separated or divorced. In addition, it is worth noting that these convicts most often indicated the place of residence prior to their stay in prison, and thus often together with the victim, as the place of their planned residence after leaving the penitentiary institution.
Chart 3. Type of contact prisoners have with people outside prison
Chart 4. People with whom the respondents lived
and the influence of those in the immediate environment (Rode 2010). The importance of parents’ addictions, the presence of personality disorders and mental illnesses in the family, and parental delinquency, among others, are highlighted (Barczykowska 2015).
In analyzing data on recidivism and the associated effectiveness of the Duluth correctional and educational program, attention was paid to certain characteristics of inmates’ families, wondering whether they had an impact, and possibly what impact, on the persistence of the effects of correctional interventions. The family environment in which the respondents were raised was a carrier of beliefs, values and norms, very often contradictory to those presented during correctional activities. In addition, families acted as a carrier for maladaptive coping patterns through, for example, alcohol and violence.
In the study population, every third participant from the experimental group and every fourth participant from the control group grew up in a family with an alcohol problem (addiction of one of the parents). One in six, in turn, grew up in a family with a criminal history. A small percentage (about 2%) of families were affected by mental illness. In the experimental group more prisoners (7%) grew up in violent families compared to those in the control group (4%).
Chart 5. Situation of the convict’s family
An important aspect in estimating the effectiveness of the program, especially among perpetrators of domestic violence, is dependence on alcohol or other psychoactive substances. As emphasized in the literature, in many cases it is alcohol that plays a triggering role in aggressive and violent behavior by lowering the obstacles associated with emotional and behavioral control (Serafin et al. 2012; Różyńska 2013).
influence of alcohol, one can see their co-occurrence. As far as the effectiveness of correctional and educational programs is concerned, it is worth to emphasize not only the need to continue the correctional activities for perpetrators of violence outside prison, but also the need to treat addiction during the stay in the penitentiary facility, as well as after leaving it. One might even venture to say that without substance abuse treatment and abstinence, the likelihood of the effects of a program for violent offenders being sustained outside prison is slim.
One of the indicators of the subsequent effectiveness of correctional and educational interventions may be the offender’s attitude towards the committed act. It seems that in the studied population of convicts this may be significant, as in the experimental group, 1/3 of the subjects showed a critical attitude towards the committed act, while in the control group it was ¼. The criticism that emerged may have been related to the areas of the offense committed that have been worked through during the Duluth program. The measurement of aggression using the A.H. Buss’s and M. Perry’s Aggression Questionnaire (AQBP) before and after the program showed statistically significant differences in the level of one dimension of the aggression structure, anger. It turned out that the men who participated in the program for perpetrators of domestic violence felt less anger after the program (t(91)=2.185; p=0.031; Cohen ‘s d = 0.228) – m=18.02 and M=16.88, respectively. Similar results were obtained by measuring with the STAXI-2 Self-Assessment Questionnaire to study the condition, trait, expression and control of anger. Men who completed the Duluth program had lower post-training scores on both the perceived spite and inward-directed anger scales (Z=2.269; p=0.023; r=0.168). These results suggest that people who have completed the program are more able to control their aggressive behaviors, both those directed outward, toward other people or objects, and those directed inward, involving the internal experience of anger. With regard to the other dimensions of aggression: physical, verbal, and hostility, on the basis of the analysis of averages, a slight decrease could be observed, but these differences were not statistically significant.
Chart 6. Criminological prognosis from prison (from last opinion)
Among the factors that portend positively in criminological opinions, the most frequently mentioned were:
— Positive behavior in prison, no disciplinary action;
— Participation in a correctional and educational program for perpetrators of violence;
— Participation in other correctional, therapeutic programs; — Having family support, keeping in touch with family; — Positively assessed progress in rehabilitation;
— Work during the stay in prison; — Criticism of the act committed;
— Having a permanent place of residence.
The following negative prognostic factors were most often cited:
— Aggressive behavior while in prison, conflicts with fellow inmates and with facility staff;
— Lack of criticism of the act committed;
— Lack of motivation to participate in corrective and therapeutic interventions; — Multiple recidivism,
— Alcohol addiction, no therapy undertaken;
— Conflict with the family they will live with after leaving prison;
As mentioned earlier, there were questionable criminological opinions in the penitentiary files, which meant that there were a number of positive and negative predictive factors for the same prisoner. The following are some examples: — Negative prognostic factor: no plans related to work outside prison, little
involvement in the rehabilitation process. Positive prognostic factor: deceased sister who was abused by the convict;
— Negative prognostic factor: recidivism. Positive prognostic factor: critical atti-tude toward crime, participation in rehabilitation programs, and good beha-vior in prison;
— Negative prognostic factor: the rehabilitation process is going well but is not complete yet. The convict, despite completing the Duluth program, does not fully realize the harm of their crime.
participated in therapy related to alcohol treatment, has completed the Du-luth program, changes in thinking are evident, has a job, is functioning well in prison.
It is worth noting that the factors extracted in criminological prognoses are correlated with the effectiveness of correctional programs and return by convicts to correctional institutions. The greater the accumulation of risk factors, in the absence of supportive factors, the greater the likelihood that the readaptation process will fail.
The analysis of the data on the functioning of the convicts in prison indicates that those in the experimental group definitely functioned better in penitentiary institutions, in the case of only 16% there was information about conflicts between fellow inmates or staff. In the control community, the percentage was 31%.
Interesting results were obtained by comparing the number of rewards and punishments received. The average number of awards per prisoner in the experimental group was 11; the control group had only one. With respect to the penalties used, the groups differed somewhat less. On average, there were 2.5 disciplinary punishments per prisoner in the experimental group. Respondents in the control group were punished twice as often.
As emphasized in the literature, work may also be one of the effective re-socialization interventions (Konopczyński 2006). Not only does it ensure a constructive use of time while in prison, but it also allows to accumulate needed funds for current expenses or those that can be used after leaving the facility. For organizational reasons, not all prisoners have the opportunity to take up employment. It should also be emphasized that not all inmates are interested in this opportunity. In both study groups, the majority of inmates took up employment during their stay in the penitentiary (63% and 57% for the experimental and control group, respectively).
A significant number of inmates were able to take up employment within the prison, while some were able to take up employment outside the prison. In the experimental group, 86% of the recruits worked in the facility and 14% worked outside of it. In the control population, the percentage of inmates working inside the correctional facility was 78%, and for those working outside it was 22%.
As previously mentioned, inmates who were employed while incarcerated could have been paid for their work. However, the employment offered to inmates was not always of a paid nature. It can be noted that within the penitentiary institutions, unpaid forms of work predominated, outside the penitentiary they were more often of a paid nature.
Chart 8. Payment for work undertaken by convicts
The facility views the possession of financial resources by inmates as a factor that increases the positive prognosis upon release. Most of the convicts in the experimental group (54%) had some sort of financial resources that they had accumulated while in prison (earned wages from work, money sent by relatives or friends). In the control community, the percentage was lower and amounted to 46%.
Among the factors that are measures of an inmate’s functioning, their emotional coping, and stress, are acts of self-aggression that may occur while incarcerated. Overall, self-aggressive acts (suicide attempts and self-injury) occurred for approximately 7% of the prisoners participating in the study and 12% of the control group. One supposes that individuals who are better able to cope with frustration and emotional strain in prison will be better able to cope with difficulties outside prison. Going through a correctional and educational program will give them the tools to effectively control their behavior.
Chart 9. Acts of self-aggression by convicts while in prison
after leaving the penitentiary institution. One in ten convicts in the experimental group was found to have had a connection with the criminal environment outside prison, for those in the control group it was one in four.
Moreover, it should be emphasized that every fourth respondent (regardless of the group) leaving the penitentiary returned to an environment which was also characterized by negative factors such as: addictions or crime.
Therefore, it is worth emphasizing that the type and number of interventions that prisoners are subjected to is extremely important, but also that a number of co-occurring factors have a huge impact on recidivism and whether the program will be considered effective. The above analyses were intended to give an idea of the background of the whole phenomenon.
Discussing the results
As outlined earlier, violence is a pervasive phenomenon. We observe it in the media and broadly defined culture, it affects many aspects of human life. It is therefore particularly important to work across disciplines to prevent and address different forms of violence.This paper presents analyses on the effectiveness of one of the key programs targeting perpetrators of domestic violence. The Duluth Program, also known as the Duluth Model, is generally directed at perpetrators of intimate partner violence, but has seen many modifications and is widely used in both correctional and non-custodial settings.
The results obtained show statistically significant differences in return to crime (prison) depending on whether the convict participated in a program for violent offenders or not. Among the convicts in the experimental group, i.e. those who completed the program, return to crime amounted to 15%, in the control group it was 28% – i.e. among those who did not complete the program the percentage was significantly greater. As mentioned above, these differences were statistically significant.
At the same time, no significant differences were observed between the groups in terms of the act for which the respondent was re-imprisoned. It was supposed that people who completed the program addressed to the perpetrators of domestic violence in penitentiary, after leaving the penitentiary institution, would use violence against their closest persons less frequently. As mentioned above, this hypothesis was not confirmed, and in fact, it was observed that there was a slightly higher percentage of those who went to prison again among those who had been through the Duluth program.
cases were much less frequent. Conditional early release from prison very often involves probation supervision to which the released prisoner is subjected. Such a situation, on the one hand, promotes the social readaptation of the convict and, on the other hand, any transgression of the law may result in the resumption of the prison sentence and return to the penitentiary institution.
Another interesting result of the research conducted was to determine the length of time that characterizes the rate of return to prison. Interesting, because the highest rate if return to prison in the experimental group was recorded in the first year after leaving prison. From the second year, an increase in return was observed in the control group. Curiously enough, in the experimental group, the fastest recidivism (up to 12 months after leaving prison) was characteristic of acts under Article 207 of the Penal Code, while other crimes occurred most often 2–3 years after leaving prison.
This result may be explained in a way by the fact that the convicts from the experimental group were much more likely to answer for single acts if convicted, while those under probation supervision were quicker to return to the institution. The procedures associated with resumption of the sentence were shorter than the pending new proceedings.
It is worth noting here that some of the convicted persons lived in a common household with the victims, including those who were formally separated or divorced. In addition, it is worth noting that these convicts most often indicated the place of residence prior to their stay in prison, and thus often together with the victim, often in conflict with the perpetrator, as the place of their planned residence after leaving the penitentiary institution.
When analyzing recidivism rates and the associated effectiveness of the Duluth program, it is worth noting that approximately 80% of the study participants (regardless of group) were addicted to alcohol or other psychoactive substances. According to empirical data, the vast majority of acts were committed under the influence of alcohol. Therefore, when comparing the percentages of convicted addicts and the proportion of acts committed under the influence of alcohol, one can see their co-occurrence.
As far as the effectiveness of correctional and educational programs is concerned, it is worth to emphasize not only the need to continue the correctional activities for perpetrators of violence outside prison, but also the need to treat addiction during the stay in the penitentiary facility, as well as after leaving it. One might even venture to say that without substance abuse treatment and abstinence, the likelihood of the effects of a program for violent offenders being sustained outside prison is slim. Especially if we relate this data to the situation of the convict returning to a violent environment.
significantly less likely to return to the correctional facilities for another criminal act. Also, measuring aggression before and after the program showed that men who participated in the domestic violence perpetrator program felt less anger and rage after the program. These results suggest that people who have completed the program are more able to control their aggressive behaviors, both those directed outward, toward other people or objects, and those directed inward, involving the internal experience of anger.
Therefore, it is worth emphasizing that the type and number of interventions that prisoners are subjected to is extremely important, but also that a number of co-occurring factors have a huge impact on recidivism and whether the program will be considered effective. The above analyses were intended to provide an approximation not only of the numerical results associated with recidivism but also to show the characteristics of the factors that strengthen or weaken this impact.
References
[1] Barczykowska A., 2015, Zastosowanie modelu RNR w diagnozie resocjalizacyjnej dorosłych sprawców przestępstw–rozwiązania angielskie, „Studia Edukacyjne”, 34, 243–263.
[2] Graham-Kevan N., Bates E.A., 2020, Intimate Partner Violence Perpetrator Programmes: Ideology or Evidence-Based Practice?, The Wiley Handbook of What Works in Violence Risk Management: Theory, Research and Practice, 437–449. [3] Bąk W., 2016, Pomiar stanu, cechy, ekspresji i kontroli złości. Polska adaptacja
kwestionariusza STAXI-2, „Polskie Forum Psychologiczne”, 21, 1.
[4] Chrisler J.C., Ferguson S., 2006, Violence against women as a public health issue, „Annals of the New York Academy of Sciences”, 1087(1), 235–249.
[5] Coker A.L., Smith P.H., Thompson M.P., McKeown,R.E., Bethea L., Davis K.E., 2002,
Social support protects against the negative effects of partner violence on mental health,
„Journal of Women’s Health & Gender-Based Medicine”, 11(5), 465–476.
[6] Czarnecka-Dzialuk B., Drapała K., Ostaszewski P., Więcek-Durańska A., Wójcik D., 2017, W poszukiwaniu skutecznych reakcji na przestępczość. Programy
korekcyjno-edukacyjne, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
[7] Gruszczyńska B., 2007, Przemoc wobec kobiet w Polsce: aspekty prawnokryminologiczne, Wolters Kluwer Polska.
[8] Helios J., Jedlecka W., 2017, Współczesne oblicza przemocy. Zagadnienia wybrane, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław. [9] Kirwil L., 2015, Doświadczanie agresji przez policjantów i wzorce ich reakcji
emocjonalnych na okrucieństwo, „Archiwum Kryminologii”, 37, 101–158.
[10] Konopczyński M., 2006, Metody twórczej resocjalizacji: teoria i praktyka wychowawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[12] Rode D., 2010, Psychologiczne uwarunkowania przemocy w rodzinie: charakterystyka
sprawców, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
[13] Rodgers S.T., 2020, Womanism and Domestic Violence, [in:] Encyclopedia of Social
Work.
[14] Różyńska J., 2007, Przemoc wobec kobiet w rodzinie. Niezbędnik pracownika
socjalnego, Warszawa.
[15] Saltzman L.E., Green Y.T., Marks J.S., Thacker S.B., 2000, Violence against women as
a public health issue: Comments from the CDC, „Am J Prev Med.”, 19(4), 325–329.
[16] Serafin P., Jakubczyk A., Podgórska A., Topolewska-Wochowska A., Wojnar M., 2012, Przemoc pomiędzy partnerami i zachowania ryzykowne u osób uzależnionych
od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, „Alkoholizm i Narkomania”, 25(3),
289–305.
[17] Stańdo-Kawecka B., 2014, Wybrane problemy profesjonalizacji organów probacyjnych i
klasyfikacji sprawców oddanych pod dozór do grup ryzyka, „Nowa Kodyfikacja Prawa
Karnego”, 33, 11–39.
[18] Świerczek A. and Sąd Rejonowy w Będzinie, 2013, Współpraca instytucjonalna
kuratora sądowego dla osób dorosłych w ramach sprawowanych dozorów nad skazanymi, „Resocjalizacja Polska” 4, 169–178.
Internet sources
[19] http://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko-7/63507,Znecanie-sie-art-207.html (accessed on: March 28, 2020).
[20] h t t p : / / s t a t y s t y k a . p o l i c j a . p l / s t / w y b r a n e s t a t y s t y k i / p r z e m o c w -rodzinie/50863,Przemoc-w-rodzinie.html (accessed on: March 28, 2020).
[21] https://sw.gov.pl/strona/statystyka-roczna (accessed on: March 28, 2020).
[22] https://www.niebieskalinia.pl/edukacja/badania-i-raporty/5514-przemoc-domowa-i-przemoc-wobec-kobiet-co-statystyki-mowia-o-sytuacji-w-polsce (accessed on: March 28, 2020).
[23] https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/Drapa%C5%82a-K.- Wi%C4%99cek-Dura%C5%84ska-A.-W%C3%B3jcik-D._Ewaluacja-programu-Trening-Zast%C4%99powania-Agresji-ART-oraz-programu-korekcyjno-edukacyjnego-Duluth-1. pdf (accessed on: March 28, 2020).
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie [a.wiecekduranska@gmail.com]
Efektywność oddziaływań
korekcyjno-edukacyjnych w zakładach karnych
wobec sprawców przemocy w rodzinie
w świetle powrotności do zakładu karnego
Abstrakt: Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem, na temat którego od wielu lat toczą się burzliwe dyskusje zarówno w mediach, polityce, jak i w środowisku naukowym. Podkreśla się, że we współczesnym świecie jest to zjawisko coraz bardziej widoczne i narastające. Wedle oficjalnych statystyk rokrocznie za znęcanie się nad członkiem rodziny (art. 207 k.k.) skazuje się około 10 tys. osób, z czego część sprawców odbywa karę bezwzględnego pozbawienia wolności – nierzadko w warunkach recydywy penitencjarnej. Sprawcy w warunkach izolacji penitencjarnej poddawani są różnym oddziaływaniom korekcyjnym. W niniejszym artykule przedstawiono wyniki badań dotyczące efektywności oddziaływań programu korekcyjno-eduka-cyjnego Duluth, adresowanego do sprawców przemocy w rodzinie. Wyniki przeprowadzonych analiz przedstawiono w perspektywie powrotności do zakładu karnego po upływie pięciu lat od jego opuszczenia.
Słowa kluczowe: przemoc w rodzinie, efektywność programów korekcyjno-edukacyjnych, znęcanie się, powrotność do zakładu karnego, sprawcy przemocy, Duluth.
świecie jest to zjawisko coraz bardziej widoczne i narastające (Helios, Jedlecka 2017, s. 15). Według oficjalnych statystyk rocznie Policja wszczyna około 27 tys. postępowań z art. 207 § 1–3 k.k., a nieco ponad połowa z nich (14–15 tys.) to przestępstwa stwierdzone1. W 2019 roku liczba wypełnionych przez Policję
for-mularzy „Niebieska Karta” dotyczyła 88 032 tys. ofiar przemocy2. Wedle statystyk
Krajowego Rejestru Karnego w 2018 roku na podstawie art. 207 k.k. prawomoc-nym wyrokiem sądu skazanych zostało 10 986 osób. Odnotowano 8358 skazań na karę pozbawienia wolności. Średnio proporcja kary bezwzględnego pozbawienia wolności do pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania wynosi jeden do trzech (w 2018 r. wobec 2797 osób zapadł wyrok skazujący na karę bezwzględnego pozbawienia wolności, a wobec 5561 osób zawieszono jej wykonanie). Według statystyk Centralnego Zarządu Służby Więziennej na dzień 31 grudnia 2019 roku wykonywanych było 3448 prawomocnych orzeczeń z art. 207 k.k.3
Przedstawione statystyki nie obrazują w pełni skali zjawiska przemocy w ro-dzinie, są one jedynie wycinkiem rzeczywistości. Szacuje się bowiem, że rok-rocznie przemocy doświadcza nawet milion kobiet (Gruszczyńska 2007). Według statystyk policyjnych 95% sprawców przemocy w rodzinie to mężczyźni, a 91% osób pokrzywdzonych to kobiety i dzieci4. Według badań typowym napastnikiem
jest mężczyzna z podstawowym wykształceniem, bezrobotny i nadużywający al-koholu (Pilszyk 2007). Zwraca się również uwagę na problemem uzależnienia od alkoholu jednego lub obojga rodziców, na warunki materialne, obniżoną spraw-ność intelektualną i problemy emocjonalne oraz na doświadczanie w dzieciństwie przemocy (Stabryła 2012).
W ramach tworzenia rozwiązań systemowych tworzy się programy oraz pro-cedury, z jednej strony wspierające osoby doznające przemocy (Saltzman 2000; Coker i in. 2002; Chrisler, Ferguson 2006), a z drugiej, podejmuje się oddziaływa-nia korekcyjne wobec samych sprawców. Poza oddziaływaoddziaływa-niami terapeutycznymi najczęściej stosowane są programy korekcyjno-edukacyjne. Jednym z najbardziej znanych oraz rozpowszechnionych jest program Duluth (Graham-Kevan, Bates 2020; Rodgers 2020). Jest on stosowany zarówno w warunkach izolacyjnych jak i wolnościowych.
W niniejszym artykule przedstawiono wyniki badań nad efektywnością pro-gramu dla sprawców przemocy Duluth.
Metodologia
Głównym celem badawczym było ukazanie efektywności prowadzonych w za-kładach karnych oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób skazanych za stosowanie przemocy w rodzinie (art. 207 k.k.). Efektywność mierzona była po-przez aspekt powrotności do przestępstwa, w tym przypadku ponownego skazania i odbywania kary bezwzględnego pozbawienia wolności. Brano pod uwagę zarów-no charakter czynu, za który osoba badana została skazana, jak i czas jaki upły-nął od chwili opuszczenia zakładu karnego i powtórnego znalezienia się w nim.W 2014 roku w wybranych zakładach karnych wylosowano na podstawie operatu losowania przygotowanego przez Centralny Zarząd Służby Więziennej (dalej: CZSW) skazanych za znęcanie się nad członkiem rodziny (art. 207 k.k.) przebywających aktualnie w placówce penitencjarnej.
Losowo wyodrębniono dwie grupy badawcze (eksperymentalną i kontrolną). Uczestnicy zakwalifikowani do grupy eksperymentalnej uczestniczyli w progra-mie korekcyjno-edukacyjnym przeznaczonym dla sprawców przemocy w rodzi-nie w modelu Duluth. Uczestnicy badania przyporządkowani do grupy kontrolnej w podobnym programie nie uczestniczyli. W sumie do programu Duluth wyloso-wano 120 osób do grupy eksperymentalnej oraz 82 do kontrolnej.
Przed rozpoczęciem programu oraz po jego zakończeniu uczestnicy badania uzupełnili zestaw kwestionariuszy psychologicznych służących do pomiaru agre-sji, były to: Kwestionariusz Agresji A. H. Bussa i M. Perry’ego (AQBP) – wersja AQBP’07 (Buss-Perry Aggression Questionnaire Scale – 1992) – w tłumaczeniu i adaptacji Lucyny Kirwill (2015) za zgodą A. H. Bussa oraz Polska adaptacja Kwestionariusza samooceny STAXI-2 do badania stanu, cechy, ekspresji i kontroli złości (Bąk 2016).
W ramach prowadzonych badań zbierane były i analizowane wytwory dzia-łania powstałe podczas prowadzonych programów, były to m.in.: raporty i dzien-niki zajęć trenerów, materiały opracowane przez uczestników, tzw. prace domowe, plany bezpieczeństwa, kwestionariusze historii przemocy itp.
Po pięciu latach od opuszczenia zakładu karnego przez ostatniego uczestni-ka badania przeprowadzono kolejne analizy. Na podstawie informacji zawartych w aktach penitencjarnych oraz analizy danych dotyczących pobytów w zakładach karnych obliczono wskaźnik powrotności do zakładu karnego.
Wyniki analiz
Jak już wspomniano, zebrany materiał empiryczny pozwolił na opracowa-nie wskaźnika powrotności do przestępstwa na podstawie danych o pobytach w placówkach penitencjarnych. Dane te zawierają informacje o dacie skazania za popełnione przestępstwo, lecz brakuje szczegółowej informacji, kiedy zostało ono popełnione. Ponadto dane obejmują ponowny pobyt w placówkach peniten-cjarnych, a więc tylko skazanie na karę bezwzględnego pozbawienia wolności i w efekcie osadzenie za popełniony czyn.
Zasadniczym i jednocześnie niezwykle ważnym ustaleniem prowadzonych badań jest wskaźnik powrotności do przestępstwa (ponownego umieszczenia w zakładzie karnym), który wskazuje, że skazani uczestniczący w programie ko-rekcyjno-edukacyjnym dla sprawców przemocy rzadziej trafiali ponownie do pla-cówek penitencjarnych. W grupie eksperymentalnej odsetek ten wynosił około 16%, w kontrolnej natomiast 28%, a więc niemalże dwa razy więcej (por. tab. 1). Analizy statystyczne wskazują, że zaobserwowane różnice są istotne statystycznie, co oznacza, że osoby, które ukończyły program dla sprawców przemocy rzadziej niż osoby, które w takim programie nie uczestniczyły skazywano ponownie na ka-rę bezwzględnego pozbawienia wolności (chi2 (
N = 183, df = 1) = 4,348, p = 0,037;
Phi = 0,154, p = 0,037).
Tabela 1. Powrotność do zakładu karnego
Grupa Powrotność Liczba Procent
Eksperymentalna tak 16 15,7 nie 86 84,3 ogółem 102 100.0 Kontrolna tak 23 28,4 nie 58 71,6 ogółem 81* 100.0
* W odniesieniu do jednego uczestnika nie udało się ustalić powrotności do zakładu karnego.
Analiza danych dotyczących rodzajów czynów, za które uczestnicy badania powtórnie trafili do zakładu karnego nie wskazuje na istotne statystycznie róż-nice pomiędzy rodzajem popełnionego czynu, a przebytym bądź nie programem korekcyjno-edukacyjnym (chi2 (
N = 39, df = 1) = 0,083, p = 0,773). W grupie
Od-powiednio 56% oraz 61% to skazania za inne czyny (głównie przeciwko mieniu). Przypuszczano, że osoby, które ukończyły w zakładzie karnym program adreso-wany do sprawców przemocy w rodzinie po opuszczeniu placówki penitencjarnej rzadziej będą stosowali przemoc wobec osób najbliższych. Jak już wspomniano hipoteza ta nie potwierdziła się, a wręcz zaobserwowano, że wśród osób po prze-bytym programie Duluth jest nieznacznie wyższy odsetek tych, którzy powtórnie trafili do zakładu karnego. Co ciekawe u osób, które nie uczestniczyływ progra-mie częściej po opuszczeniu zakładu karnego odnotowywano skazania za kilka różnych przestępstw (39%). Dominowały czyny przeciwko mieniu, ale zdarzały się też przeciwko życiu i zdrowiu oraz wymiarowi sprawiedliwości. Dla porównania w grupie eksperymentalnej odsetek ten wynosił 19%.
Otrzymany wynik tłumaczyć może fakt, że w grupie skazanych, którzy ukoń-czyli program dla sprawców przemocy co trzeci uzyskał warunkowe przedtermi-nowe zwolnienie, a w zbiorowości kontrolnej takich osób było mniej (por. wykres 1). Warunkowe przedterminowe zwolnienie z placówki penitencjarnej bardzo czę-sto wiąże się z dozorem kuratora, któremu poddawany jest zwalniany. Sytuacja taka z jednej strony sprzyja readaptacji społecznej skazanego (Świerczek 2013), a z drugiej strony każde przekroczenie prawa skutkować może odwieszeniem kary pozbawienia wolności i powrotem do placówki penitencjarnej (Stańdo-Kawecka 2014). Większość uczestniczących skazanych w badaniu opuściła zakład karny w związku z zakończeniem odbywania kary bezwzględnego pozbawienia wolności.
Wykres 1. Sposób zakończenia odbywanej kary pozbawienia wolności
Ponadto przedmiotem analizy był czas jaki upłynął od momentu opuszczenia przez uczestników badania placówki penitencjarnej a ich powtórnym osadzeniem w zakładzie karnym. W tym celu stworzono przedziały obejmujące interwał cza-sowy jednego roku. Co interesujące, największa powrotność do zakładu karnego w grupie eksperymentalnej odnotowana była w pierwszym roku po opuszczeniu placówki. Od drugiego roku obserwowany był wzrost powrotności w grupie kon-trolnej. Co ciekawe, w grupie eksperymentalnej najszybsza powrotność do prze-stępstwa (do 12 miesięcy po opuszczeniu zakładu karnego) cechowała właśnie czyny z art. 207 k.k., inne przestępstwa pojawiały się najczęściej 2–3 lata po opuszczeniu placówki penitencjarnej (chi2 (
Wykres 2. Czas pomiędzy powtórnym skazaniem a opuszczeniem przez badanych zakładu karnego
W celu lepszego poznania zjawiska powrotności do przestępstwa analizowano dane zawarte w dokumentacji penitencjarnej w tzw. teczkach osobopoznawczych. Zbierane informacje dotyczące m.in. sytuacji osobistej skazanego (m.in. relacje rodzinne, sytuacja mieszkaniowa, sytuacja zawodowa, uzależnienia) jak również sposobu funkcjonowania w zakładzie karnym (m.in. nagrody, kary, relacje z perso-nelem placówki oraz z współosadzonymi, podejmowanie zatrudnienia itp.) miały na celu wyodrębnienie czynników mających znaczenie dla skazanego z perspekty-wy powrotności do przestępstwa. Na sposób funkcjonowania skazanego po opusz-czeniu zakładu karnego ma wpływ bowiem nie tylko oddziaływanie, któremu został poddany w ramach procesu korekcyjnego ale i odpowiednie przygotowanie do funkcjonowania po opuszczeniu placówki penitencjarnej.
Dlatego też zebrane dane o powrotności do przestępstwa przeanalizowane zostały z uwzględnieniem zarówno informacji o przebiegu programu korekcyjnego w zakładzie karnym, sposobu funkcjonowania osadzonego w placówce jak i czyn-ników środowiskowych mających szczególne znaczenie na wolności.
Analizując dane z przebiegu programu Duluth w grupie eksperymentalnej wskazać należy, że osadzeni, którzy ukończyli program dla sprawców przemo-cy, a ich uczestnictwo w programie ocenione zostało jako „wysokie zaangażowa-nie”, znacznie rzadziej wracali do placówki penitencjarnej w związku z kolejnym czynem przestępczym. Zaangażowanie uczestników mierzone było ilością opra-cowanych prac podczas zajęć, takich jak: historia przemocy, plan zmiany, plan bezpieczeństwa, karta pracy nad przekonaniami oraz ocena zaangażowania doko-nywana przez facylitatorów.
roz-mowy telefoniczne, korespondencyjnie czy też poprzez spotkania w ramach prze-pustek. Umiejętności nabywane podczas programu mogły być transferowane na rzeczywiste kontakty z rodziną. Zaledwie kilka procent badanych nie utrzymywało żadnych kontaktów z osobami spoza placówki – odpowiednio 2% dla grupy eks-perymentalnej i 6% w kontrolnej.
Wykres 3. Rodzaj kontaktów skazanych z osobami spoza zakładu karnego
Jak przedstawiono wcześniej badani z grupy eksperymentalnej zdecydowanie częściej nawiązywali bądź podtrzymywali kontakty z osobami spoza zakładu niż skazani z grupy kontrolnej. Najczęściej byli to rodzice (47%) oraz rodzeństwo (odpowiednio 41% i 42%). Zarówno dla grupy eksperymentalnej jak i kontrolnej odsetki te były zbliżone. Podobnie sytuacja wyglądała w odniesieniu do dalszej ro-dziny. Takie kontakty utrzymywał co piąty skazany. Największe różnice pomiędzy porównywanymi grupami zaobserwowano w odniesieniu do podtrzymywanych relacji z dziećmi (odpowiednio 28% i 17% dla grup eksperymentalnej i kontrol-nej) oraz partnerkami (kontakt z żoną, konkubiną, dziewczyną) odpowiednio 34% oraz 26%. Wynik ten nie zaskakuje, gdyż większość badanych w zakładzie karnym przebywała ze względu na popełnione przestępstwo, które polegało na znęcaniu się nad partnerką i dziećmi.
Wykres 4. Osoby, z którymi zamieszkiwali badani
Istotnym elementem zarówno w szacowaniu czynników ryzyka pojawienia się zachowań przestępczych jak i w ocenie efektywności zastosowanych oddziaływań są czynniki związane z procesem socjalizacji skazanego. W literaturze przedmio-tu szczególną uwagę zwraca się na związek pomiędzy funkcjonowaniem rodziny i wpływ osób z najbliższego otoczenia (Rode 2010). Podkreśla się między innymi znaczenie uzależnień rodziców, występowania zaburzeń osobowości i chorób psy-chicznych w rodzinie, przestępczości rodziców (Barczykowska 2015).
Analizując dane dotyczące powrotności do zakładu karnego oraz związanej z tym efektywności programu korekcyjno-edukacyjnego Duluth, zwracano uwa-gę na pewne cechy rodzin osadzonych, zastanawiając się czy miały one wpływ, i ewentualnie jaki, na utrzymanie się efektów oddziaływań korekcyjnych. Środo-wisko rodzinne, w którym wychowywali się badani było nośnikiem przekonań, wartości i norm bardzo często sprzecznych z tymi, które prezentowane były pod-czas oddziaływań korekcyjnych. Ponadto rodziny pełniły funkcję nośnika nieada-ptacyjnych wzorców radzenia sobie z trudnościami przykładowo poprzez alkohol czy stosowanie przemocy.
W zbiorowości badanych co trzeci uczestnik z grupy eksperymentalnej oraz co czwarty z kontrolnej wychowywał się w rodzinie z problemem alkoholowym (uza-leżnienie jednego z rodziców). Co szósty natomiast w rodzinie z historią przestępczą. W nieznacznym odsetku (około 2%) rodziny dotknięte były chorobami psychiczny-mi. Skazani z grupy eksperymentalnej nieco częściej (7%) niż badani z grupy kon-trolnej (4%) wychowywali się w rodzinach, w których dochodziło do przemocy. Ważnym aspektem w szacowaniu efektywności programu, szczególnie wśród sprawców przemocy w rodzinie, jest uzależnienie od alkoholu lub innych substan-cji psychoaktywnych. Jak podkreśla się w literaturze przedmiotu, w wielu przy-padkach to alkohol pełni rolę wyzwalającą zachowania agresywne i przemocowe poprzez obniżenie hamulców związanych z kontrolą emocji i zachowania (Serafin i in. 2012; Różyńska 2013).
Wykres 5. Sytuacja rodziny skazanego
Według danych empirycznych zdecydowana większość czynów popełnionych została przez sprawców pod wpływem alkoholu, w grupie eksperymentalnej było to 89% czynów, a kontrolnej 83%. Dlatego też porównując odsetek skazanych uzależnionych i proporcję czynów dokonanych pod wpływem alkoholu dostrzec można ich współwystępowanie. W odniesieniu do efektywności programów korek-cyjno-edukacyjnych warto podkreślić nie tylko potrzebę kontynuowania oddziały-wań korekcyjnych wobec sprawców przemocy na wolności ale również potrzebę leczenia uzależnienia w trakcie pobytu w palcówce penitencjarnej, jak również po jej opuszczeniu. Zaryzykować można nawet stwierdzenie, że bez terapii uza-leżnień i abstynencji prawdopodobieństwo utrzymania się na wolności efektów programu dla sprawców przemocy jest znikome.
Według ostatnich dostępnych w aktach penitencjarnych prognoz krymino-logicznych opracowanych przez pracowników zakładu karnego u około 42% skazanych z grupy eksperymentalnej prognoza była pozytywna, w zbiorowości kontrolnej taka sytuacja miała miejsce w odniesieniu do co trzeciego skazanego. U 15% oraz u 10% odpowiednio z grupy eksperymentalnej i kontrolnej prognoza była niepewna, wymieniano zarówno czynniki negatywne, jak i pozytywne. Co ciekawe negatywną prognozę opracowano wobec 43% skazanych z grupy ekspe-rymentalnej oraz ponad połowy (56%) skazanych z grupy kontrolnej. Podkreślić należy, że rzeczywista powrotność do zakładu karnego wyniosła 16 oraz 28% dla analizowanych grup. Zgodność prognozy z faktyczną powrotnością była w grani-cach 40%.
Wykres 6. Prognoza kryminologiczna z zakładu karnego (z ostatniej opinii)
Wśród czynników rokujących pozytywnie w opiniach kryminologicznych wy-mieniano najczęściej:
— pozytywne zachowanie w zakładzie karnym, brak kar dyscyplinarnych; — uczestnictwo w programie korekcyjno-edukacyjnym dla sprawców przemocy; — uczestnictwo w innych programach korekcyjnych, terapeutycznych;
— posiadanie wsparcia rodziny, utrzymywanie kontaktu z rodziną; — pozytywnie ocenione postępy w resocjalizacji;
— praca podczas pobytu w zakładzie karnym; — krytycyzm co do popełnionego czynu; — posiadanie stałego miejsca zamieszkania.
Wśród czynników rokujących negatywnie najczęściej wymieniano:
— agresywne zachowanie podczas pobytu w zakładzie karnym, konflikty z współ-osadzonymi oraz z personelem placówki;
— brak krytycyzmu wobec popełnionego czynu;
— brak motywacji do uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjnych oraz tera-peutycznych;
— wielokrotną karalność;
— uzależnienie od alkoholu, brak podjętej terapii;
wystę-powało szereg czynników prognozujących pozytywnie oraz negatywnie. Poniżej przedstawiono kilka przykładów:
— czynniki rokujące negatywnie: brak planów związanych z podjęciem pracy na wolności, małe zaangażowane w proces resocjalizacji; czynniki rokujące pozytywnie: zmarła siostra, nad którą znęcał się skazany;
— czynnik rokujący negatywnie: powrotność do przestępstwa; czynniki rokujące pozytywnie: krytyczny stosunek do przestępstwa, udział w programach reso-cjalizacyjnych oraz dobre zachowanie w zakładzie karnym;
— czynnik rokujące negatywnie: proces resocjalizacji przebiega właściwie, ale nie jest jeszcze zakończony, skazany pomimo ukończenia programu Duluth nie do końca zdaje sobie sprawę ze szkodliwości popełnionego przestępstwa; — czynnik rokujący negatywnie: nie daje gwarancji, że nie popełni przestępstwa;
czynniki rokujące pozytywnie: są postępy w resocjalizacji, skazany uczest-niczył w terapii związanej z leczeniem uzależnienia od alkoholu, ukończył program Duluth, widać zmiany w myśleniu, ma pracę, dobrze funkcjonuje w zakładzie karnym.
Warto podkreślić, że czynniki wyodrębnione w prognozach kryminologicznych są skorelowane z efektywnością programów korekcyjnych oraz powrotnością przez skazanych do zakładów karnych. Im większa kumulacja czynników ryzyka, przy braku czynników wspierających, tym większe prawdopodobieństwo, że proces re-adaptacji nie powiedzie się.
Analiza danych dotyczących funkcjonowania skazanych na terenie zakładu karnego wskazuje, że osoby z grupy eksperymentalnej zdecydowanie lepiej funk-cjonowały w placówkach penitencjarnych, u zaledwie 16% pojawiały się infor-macje o konfliktach pomiędzy współosadzonymi czy personelem. W zbiorowości kontrolnej odsetek ten wynosił 31%.
Interesujące wyniki otrzymano, porównując liczbę otrzymanych nagród i kar. Średnia liczba przyznawanych nagród na jednego skazanego z grupy eksperymen-talnej wynosiła 11, w grupie kontrolnej przypadała zaledwie jedna. W odniesieniu do zastosowanych kar, grupy różniły się w nieco mniejszym stopniu. Średnio na jednego skazanego z grupy eksperymentalnej przypadało 2,5 kary dyscyplinarnej. Badani z grupy kontrolnej karani byli dwukrotnie rzadziej.
Znaczna część skazanych mogła podjąć zatrudnienie na terenie zakładu karne-go, część natomiast poza nim. W grupie eksperymentalnej 86% osób zatrudnionych pracowało na terenie placówki, a 14% poza. W zbiorowości kontrolnej odsetek osadzonych pracujących w placówce penitencjarnej wynosił 78%, a poza 22%.
Wykres 7. Praca skazanego podczas obywania przez niego kary pozbawienia wolności
Jak już wspomniano, skazani, którzy byli zatrudnieni podczas pobytu w za-kładzie karnym mogli otrzymywać wynagrodzenie za swoją pracę. Nie zawsze jednak proponowane osadzonym zatrudnienie miało charakter odpłatny. Zauważyć można, że na terenie placówek penitencjarnych dominowały nieodpłatne formy pracy, poza zakładem karnym częściej miały one charakter płatny.
Wykres 8. Odpłatność za podejmowaną pracę przez skazanych
Posiadanie środków finansowych przez skazanych traktowane jest przez pla-cówkę jako czynnik zwiększający pozytywne rokowania po wyjściu na wolność. Większość skazanych z grupy eksperymentalnej (54%) posiadała jakieś środki finansowe, które zgromadziła podczas pobytu w zakładzie karnym (uzyskane wynagrodzenie za pracę, przesłane pieniądze przez krewnych lub znajomych). W zbiorowości kontrolnej odsetek ten był mniejszy i wynosił 46%.
lepiej będą sobie radziły z trudnościami na wolności. Przebyty program korek-cyjno-edukacyjny da im narzędzia pozwalające w skuteczny sposób kontrolować zachowania.
Wykres 9. Akty autoagresji skazanych podczas pobytu w zakładzie karnym
Niewątpliwie ważnym obszarem w procesie readaptacji osób pozbawionych wolności jest środowisko rodzinne i lokalne, do którego po opuszczeniu placówki penitencjarnej najczęściej wracają. W odniesieniu do co dziesiątego skazanego z grupy eksperymentalnej ustalono, że miał on związek ze środowiskiem prze-stępczym na wolności, u osób z grupy kontrolnej co czwarty.
Ponadto podkreślić należy, że co czwarty badany (niezależnie od grupy) opuszczając placówkę penitencjarną, wracał do środowiska, które nacechowane było również czynnikami negatywnymi, takimi jak uzależnienia czy przestępczość.
Dlatego też warto podkreślić, że rodzaj oraz ilość oddziaływań, którym pod-dawani są skazani są niezwykle ważne, ale też w efekcie ogromny wpływ na powrotność do przestępstwa i fakt czy program uznany zostanie za efektywny ma szereg czynników współwystępujących. Powyższe analizy miały na celu przy-bliżenie tła całego zjawiska.
Dyskusja wyników
Jak już wcześniej przedstawiono, przemoc jest zjawiskiem wszechobecnym. Obserwujemy ją w mediach oraz szeroko rozumianej kulturze, dotyka wielu aspektów życia człowieka. Szczególnie ważne jest zatem podejmowanie działań na gruncie różnych dyscyplin w celu zapobiegania oraz przeciwdziałania różnym formom przemocy.Otrzymane wyniki wskazują na istotne statystycznie różnice w powrotności do przestępstwa (zakładu karnego) w zależności od tego, czy skazany uczestniczył w programie dla sprawców przemocy, czy też nie. Wśród skazanych z grupy ekspery-mentalnej, a więc tych którzy ukończyli program powrotność do przestępstwa, wy-nosiła 15%, w zbiorowości kontrolnej 28% – a więc wśród tych, którzy programu nie ukończyli znacząco więcej. Jak już wspomniano różnice te były istotne statystycznie. Jednocześnie nie zaobserwowano istotnych różnic między grupami pod względem czynu za jaki badany trafił powtórnie do zakładu karnego. Przypusz-czano, że osoby, które ukończyły w zakładzie karnym program adresowany do sprawców przemocy w rodzinie po opuszczeniu placówki penitencjarnej rzadziej będą stosowali przemoc wobec osób najbliższych. Jak już wspomniano hipoteza ta nie potwierdziła się, a wręcz zaobserwowano, że wśród osób po przebytym programie Duluth jest nieznacznie wyższy odsetek tych, którzy powtórnie trafili do zakładu karnego.
Otrzymany wynik tłumaczyć może fakt, że w grupie skazanych, którzy ukoń-czyli program dla sprawców przemocy, co trzeci uzyskał warunkowe przedter-minowe zwolnienie, a w zbiorowości kontrolnej takich osób było zdecydowanie mniej. Warunkowe przedterminowe zwolnienie z placówki penitencjarnej bardzo często wiąże się z dozorem kuratora, któremu poddawany jest zwalniany. Sytuacja taka z jednej strony sprzyja readaptacji społecznej skazanego, a z drugiej strony każde przekroczenie prawa skutkować może odwieszeniem kary pozbawienia wol-ności i powrotem do placówki penitencjarnej.
Kolejnym interesującym wynikiem prowadzonych badań było ustalenie czasu, po jakim występuje powrotność do zakładu karnego. Interesujące jest to, że naj-większą powrotność do zakładu karnego w grupie eksperymentalnej odnotowano w pierwszym roku po opuszczeniu placówki. Od drugiego roku obserwowany był wzrost powrotności w grupie kontrolnej. Co ciekawe, w grupie eksperymentalnej najszybsza powrotność do przestępstwa (do 12 miesięcy po opuszczeniu zakładu karnego) cechowała właśnie czyny z art. 207 k.k., inne przestępstwa pojawiały się najczęściej 2–3 lata po opuszczeniu placówki.
Wynik ten można poniekąd tłumaczyć sytuacją, w której skazani z grupy eks-perymentalnej zdecydowanie częściej jeśli dochodziło do skazania odpowiadali za pojedyncze czyny, poddani okresowi próby z dozorem kuratora szybciej wracali do placówki. Procedury związane z odwieszeniem kary były krótsze niż toczące się nowe postępowanie.
Analizując odsetek powrotności do placówki penitencjarnej oraz związaną z tym efektywność programu Duluth warto zwrócić uwagę, że około 80% uczest-ników badania (niezależnie od grupy) było uzależnionych od alkoholu lub od innych substancji psychoaktywnych. Według danych empirycznych zdecydowana większość czynów popełnionych została pod wpływem alkoholu. Dlatego też po-równując odsetek skazanych uzależnionych i proporcję czynów dokonanych pod wpływem alkoholu dostrzec można ich współwystępowanie.
W odniesieniu do efektywności programów korekcyjno-edukacyjnych warto podkreślić nie tylko potrzebę kontynuowania oddziaływań korekcyjnych wobec sprawców przemocy na wolności, ale również potrzebę leczenia uzależnienia w trakcie pobytu w palcówce penitencjarnej, jak również po jej opuszczeniu. Zaryzykować można nawet stwierdzenie, że bez terapii uzależnień i abstynencji prawdopodobieństwo utrzymania się na wolności efektów programu dla sprawców przemocy jest znikome. Szczególnie jeśli odniesiemy te dane do sytuacji powrotu skazany do środowiska, w którym dochodziło do przemocy.
Analiza danych z przebiegu programu Duluth ukazuje dość pozytywny obraz oddziaływań. Osadzeni, którzy ukończyli program dla sprawców przemocy, a ich uczestnictwo w programie ocenione zostało jako „wysokie zaangażowanie”, znacz-nie rzadziej wracali do placówek penitencjarnych w związku z kolejnym czynem przestępczym. Również pomiar agresji przed i po programie wykazał, że mężczyź-ni uczestmężczyź-niczący w programie dla sprawców przemocy w rodzimężczyź-nie odczuwają po nim mniejszy gniew oraz złość. Uzyskane wyniki wskazywać mogą, że osoby po przebytym programie potrafią lepiej kontrolować swoje agresywne zachowania, zarówno te kierowane na zewnątrz, wobec innych osób albo na przedmioty, jak i te kierowane do wewnątrz, polegające na wewnętrznym doświadczaniu złości.
Dlatego też warto podkreślić, że rodzaj oraz ilość oddziaływań, którym pod-dawani są skazani są niezwykle ważne, ale też w efekcie ogromny wpływ na powrotność do przestępstwa i fakt czy program uznany zostanie za efektywny ma szereg czynników współwystępujących. Powyższe analizy miały na celu przy-bliżenie nie tylko samych wyników liczbowych związanych z powrotnością do zakładów karnych, ale i ukazanie charakterystyk czynników wzmacniających bądź osłabiających ten wpływ.
Bibliografia
[1] Barczykowska A., 2015, Zastosowanie modelu RNR w diagnozie resocjalizacyjnej
do-rosłych sprawców przestępstw – rozwiązania angielskie, „Studia Edukacyjne”, nr 34,
s. 243–263.
[2] Graham-Kevan N., Bates E.A., 2020, Intimate Partner Violence Perpetrator
Program-mes: Ideology or Evidence-Based Practice?, The Wiley Handbook of What Works in
[3] Bąk W., 2016, Pomiar stanu, cechy, ekspresji i kontroli złości. Polska adaptacja
kwe-stionariusza STAXI-2, „Polskie Forum Psychologiczne”, Vol. 21, nr 1.
[4] Chrisler J. C., Ferguson S., 2006, Violence against women as a public health issue, „Annals of the New York Academy of Sciences”, 1087(1), 235–249.
[5] Coker A. L., Smith P. H., Thompson M. P., McKeown R. E., Bethea L., Davis K. E., 2002, Social support protects against the negative effects of partner violence on mental
health, „Journal of Women’s Health & Gender-Based Medicine”, 11(5), 465–476.
[6] Czarnecka-Dzialuk B., Drapała K., Ostaszewski P., Więcek-Durańska A., Wójci D., 2017, W poszukiwaniu skutecznych reakcji na przestępczość. Programy
korekcyjno-edu-kacyjne, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
[7] Gruszczyńska B., 2007, Przemoc wobec kobiet w Polsce: aspekty
prawno-kryminolo-giczne, Wolters Kluwer Polska, Warszawa.
[8] Helios J., Jedlecka W., 2017, Współczesne oblicza przemocy. Zagadnienia wybrane, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław. [9] Kirwil L., 2015, Doświadczanie agresji przez policjantów i wzorce ich reakcji
emocjo-nalnych na okrucieństwo, „Archiwum Kryminologii”, 37), 101–158.
[10] Konopczyński M., 2006, Metody twórczej resocjalizacji: teoria i praktyka
wychowaw-cza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
[11] Pilszyk A., 2007, Obraz psychopatologiczny sprawcy przemocy w rodzinie, „Psychiatria Polska”, 41(6).
[12] Rode D., 2010, Psychologiczne uwarunkowania przemocy w rodzinie: charakterystyka
sprawców, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
[13] Rodgers S. T., 2020, Womanism and Domestic Violence, [w:] Encyclopedia of Social
Work.
[14] Różyńska J., 2007, Przemoc wobec kobiet w rodzinie. Niezbędnik pracownika
socjal-nego, Warszawa.
[15] Serafin P., Jakubczyk A., Podgórska A., Topolewska-Wochowska A., Wojnar M., 2012, Przemoc pomiędzy partnerami i zachowania ryzykowne u osób uzależnionych
od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych, „Alkoholizm i Narkomania”, 25(3),
s. 289–305.
[16] Saltzman L.E., Green Y.T., Marks J.S., Thacker S.B., 2000, Violence against women
as a public health issue: Comments from the CDC1, „American Journal of Preventive
Medicine”, 19(4), 325–329.
[17] Stańdo-Kawecka B., 2014, Wybrane problemy profesjonalizacji organów probacyjnych
i klasyfikacji sprawców oddanych pod dozór do grup ryzyka, „Nowa Kodyfikacja
Pra-wa Karnego”, 33, s. 11–39.
[18] Świerczek A. and Sąd Rejonowy w Będzinie, 2013, Współpraca instytucjonalna
kura-tora sądowego dla osób dorosłych w ramach sprawowanych dozorów nad skazanymi,
[21] https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2018/08/Drapa%C5%82a-K.-Wi%C4%- 99cek-Dura%C5%84ska-A.-W%C3%B3jcik-D._Ewaluacja-programu-Trening-Za-st%C4%99powania-Agresji-ART-oraz-programu-korekcyjno-edukacyjnego-Duluth-1. pdf (dostęp: 28.3.2020). [22] https://sw.gov.pl/strona/statystyka-roczna (dostęp: 28.3.2020). [23] https://www.niebieskalinia.pl/edukacja/badania-i-raporty/5514-przemoc-domowa-i--przemoc-wobec-kobiet-co-statystyki-mowia-o-sytuacji-w-polsce (dostęp: 28.03.2020). [24] Stabryła J., Źródła przemocy w rodzinie,
