• Nie Znaleziono Wyników

i o to jej i i - i z i w -

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "i o to jej i i - i z i w -"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

dr hab. Gra?yna Maroszczuk Uniwersytet Sl4ski

Instytut Nauk o Literaturze Polskiej im. Ireneus za opackiego

Recenzja rczpravfY doktorskiej Pani mgr Lucyny Rog6z pt. Dzieciristwo po Jalcie

-

poetyka i aksjologia w kontekicie porskiej riteratury wsp6lczesnei

Przedstawiona

w pracy Lucyny Rog62

interpretacja

poetyckiej i

prozatorskiej tw6rczoSci Aleksandra Jurewicza, Pawla Huelle, Adama Zagajewskiego, Stefana Chwina, poet6w pokolenia ,,utodzonych

po

Jalcie"

-

cieszy

z dw6ch

przede wszystkim powod6w.

Najpierw dlatego, ze stanowi pr6bg odpowiedzi na zagadnienie, szeroko omawiane w pracach literaturoznawc6w, wci42

jednak

problematyczne, zwiEzarTe

z

literack4 reakcj4 polskich tw6rc6w

na

opresyjne doSwiadczenia powojennej

historii i polityki. po

drugie, zbiorem anahz,kt6re otrzymujemy

w

tej pracy rzqdziklucz biograficzno

-

geograftczny, pozwalajEcy

na

ogl4d

migracji

poet6w pod postaciq wa2nych doSwiadczeri egzystencjalnych,

jak

pisze Doktorantka:

,,w relacji

pomigdzy czlowiekiem

i

miejscem,,

(s. 7). we

wstgpie Autorka dysertacji zapowiada. ze interesujE

je

topografie,

a

zatem r6ane sposoby zapisywania miejsc

w

kulturze

(s' 6).

Rozwahana

w

rozprawie koncepcja miejsc

i

przestrzeni,

tak

istotna dla samopoznania

lub

poznania innych, pozwala na tworzenie

i

rozumienie siebie

w

interakcji z

przesttzeniE ,,uttaconq", ,,natz}con4,', ,,poruszon4,,, zawsze ptzynoszqc4

sytuacjg egzystencjalnego zawieszenia. Zasadnicze wrazenie,

jakie

towarzyszy lekturze

tej

pracy

i

trwa po jej

zakonczeniu,

to

przeSwiadczenie

o

umiejgtnoSciach porz4dkuj4cych i analitycznych

Autorki, o

szetokiej palecie kontekst6w,

jakie

uruchamia Doktor.antka przy badaniu rozmaitych obszar6w wybranych tekst6w literackich. Praca

ma

przejrzysty uklad kompozycyjny' Od klarownego

tytulu

poczqwszy, jasno okreSlaj4ce

go

zawartosi pracy, ptzez wyrazisty podzial na

pigi

zasadniczych czgsci,

po

precyzyjnie wyodrgbnione podrozdzialy, kt6rych wieloSi I

nazw

dajq obraz zarSwno umiejgtnej problematy zacji zagadnienia, jak jego wielostronnego ogl4du.

W introdukcji kolejnych

rozdzialow przedstawiono

wpierw

szkic og6lny

o

obecnoSci

i

wazkoSci takich kategorii,

jak:

to2samoS6, migracje,

pamigi,

dyskurs kategorie przesttzeni (malej ojczyzny

r

przestrzeni nowej, ,,branej

w

posiadanie wyobraZni aftysty"), stanowi4cych istotne tLo, nakt6re nastgpnie rzutowane sQ indywidualne rozwi4zanra

(2)

w

obrgbie utwor6w cztercchpoet6w, badanych pod k4tem wlaSciwej im poetyki

i

aksjologii.

Zarazem'

juL w tltule, klasyfikuje Doktorantka

zajmujqc4

j4

tw6rczoSi

jako tg,

kt6ra zaznacza ,,pigtnem

Jalty" (s.g)

biografie pisarzy,

ktorzy

poszukuj4 wartosci ,,odtwaruajq

familijne

genealogie,

by lepiej

zrozumie(, siebie

w

procesach history cznych

i

odnale1c

wartosci trwate, niedostrzegane

w

otaczajEcej rzeczywistoSci" (s.

g).

pani Lucyna Rog6z w

swoim

badawczym postgpowaniu

stosuje

rozmaite metodologie

- od

semiotycznych

i strukturalnych

paradygmatSw,

przez kategorig ,,miejsca

autobiograftcznego,, (termin

Malgoruaty czermifskiej) i badari inspirowanych zwrotem

topograficznym auto/bio/geolgrafii

(E. Rybickiej),

zgodnie

z ktorq zycie jest

postrzegane

jako

szereg

sekwencji

czasoprzestrzennych.

Autorka wychodzi od metody

historycznoliterackiej, zachowuj4cej

rygory wywodu,

wpisuje poetykg

utwor6w w

artystyczne strategie, Sledzi ,,gesty semantyczne", okreSlaj4ce SwiadomoSi generacji,

by

zaproponowa6 wlasn4 lekturg

i

interpretacjg'

Ale niew4tpliwym walorem tej

pracy

jest

perspektywa wychodz4c

a

poza

prezentowane metodologie ku doSwiadczeniu egzystencjalnemu migranta, jego poznaw czych poszukiwan,

idiosynkrazji i uwiklari w liczne

sprzecznosci,

jakie stawia

przed, nim

rueczywistoS6. Po wyczetpuj4cym sprawozdaniu zkluczowych termin6w stosowanych przez

Doktorantkg, od podstawowej terminologii slownikowej

d.otycz1cej ,,dzieciristwa,,

w

badaniach psychoanalizy,

po

szczeg5lowe

ujgcia:

Matgorzaty Czermiriskiej ,,pokolenie urodzonych

po

Jahcie"

(s. 7) i

Boleslawa Hadaczka

,dzieci

pojaltariskie,,, nastgpuje om6wienie historyczno-politycznych kontekst6w zwiqzanych

z

Jaltq, zmianami granic

i

konsekwencjami

tej

zewngtrznej sytuacji

w

postaci ruch6w przesiedleri czych. Wychodz4c zatem

w pierwszej czgsci od

osadzenia przedmiotu

w

kontekstach

historii i

polityki

ptzechodzi

Autorka do wznaczenia

glSwnych kierunk6w interpretacyjnych.

W

rczdziale drugim dysertacji W lcrggu

strategii

artystycznych sigga Doktorantka

do

wykladni pojgcia zaproponowanego

przez

Edwarda Balcerzana:

,,Dla pokolenia

>urodzonych

po

Jalcie<, tw6rczoSd stala sig strategi4, sztuk4 ocalenia pamigci, sztuk4 przekazama

prawdy,

sztuk4 gry

o swiadomosi og6lu, umiejgtnosci4 pokonywania i przekonywania, d4zeniem

do urzeczywistnienia SciSle okreSlonych

cel6w"

(s. a8). Inspirowana badaniami poznat'rskiego uczonego perspektywa

ogl4du

tw6rczoSci

Chwina,

Zagajewskiego,

Huelle,

Jurewicza;

zastosowana zostala gl6wnie do wyczerpuj4cego opisu

kilku

strategii zaproponowanych

w

pierwszym rczdziale pracy. Doktorantka konstatuje dalej: ,,W

pojaltafskim

glosie strategia attystyczna

przyjmuje t52ne

postacie

m.in. strategii

Swiadka,

strategii

tozsamoSciowej, strategii narracji migracyjnych, strategii sztuki pamigci, strategii

retoryki

rzeczy,, (s. ag).

(3)

Funkcja

tych

wskazan interpretacyjnych

nie

zostala ograniczona

jedynie do

zdawkowych, og6lnikowych

formul,

ale wyzyskana mery'torycznie. Spotykaj4c artyst6w

w

przekrojo!\rym

dla ich tw6rczolici

temacie ,,dziecifstwa

po Jatcie"

wyinterpretowuje autorka kwestie:

historyczne, tozsamosciowe, psychologiczne, eksponuj4c zdecydowanie

znaczenie ,,dziecifstwa"

w

tworzeniu

matrycy

czytania Swiata

w zyciu

doroslym artyst6w.

W

tym wypadku chodzi o dzieciristwo naznaczone traum4 wygnania ztowarzysz4cymmu poczuciem degradacji, instrumentalizacji

i wykluczenia.

Czylamy

w

podrozdziale pierwszym: ,,W strategii Swiadka uksztaltowal

sig

obraz czlowieka

jako

przedmiotu

historii -

jednostki

wrzuconej

w

pieklo wygnania

i

wykorzenienia, wyobcowania, jednostki osaczonej zewsz*d.

przez okropnoSci

Bestii Historii" (s.

a9).

W

podrozd

ziale

drugiffi,

w kt6rym z

uwagi na

czgstotliwosi odwolari

charakteryzujqcych

figurg migracji (tak2e w

znaezeniu sytuacji

naracyjnej)

patronuje Ryszard

Nycz,

znajdujemy

kolejny

komentarz: ,,Dosigga nas dluga tgkaptzeszloSci, kt6ra okazuje sig aktywnie

i

realnie obecna

w

tercLniejszoSci, determinuj4ca (stygmatyzuj4ca) nasze przyszle dzialania

i

otwarta, takze opornie podatna na zmiany. JeSli szukad warunk6w'

w

kt6rych odzyskuje znaczenie, do glosu dochodz4, bior4

w

posiadanie nasze dawne traumy, l<tzywdy, wstydy iuzale2nienia, nad kt6rymi panuje wladzaprzeszLo1ci, ktSta niczym poglos

minionych

zdarzeh, zald6ca percypowanie rzeczywrstoSci

[...]

(s. 50).

Fragment

ten

zapowiada, 2e dostaniemy

tu zbi6r

interpretacj

i

d,otyczqcych ,,opowiesci

w

ruchu", zwi4zanych z migracj4, odpowiadaj4cej doswiadczeniom konkretnym i

toZsamoSciowym Polak6w, skazanych przez interwencje

Historii

do przemieszczania sig

w

czasie

i

przestzeni' Przywola6 tu wypada konstatacje Ryszarda Nycza, kt6ry sygn arizuje, Le

6w ruch historyczny uchwycony w ramy nanacji, wiEze sig

zawsze

z

opresyjnym doswiadczeniem

historii,

do6wiadczeniem dodajmy,

kt6re

powraca

wypafiym.

Ciekawie przedstawia sig podrozdzial trzeci,

w kt6rym

Pani Magister poszukuje stycznych migdzy sytuacj4

migracji, a jej

nanacyjn4 wyktadni4. Pruywolane

w

wywo

dzie i

odnotowane

w

przypisach podrozdziaLu lJizeciego odniesienia

do prac

antropolog6w

z

Centrum Badari

Dyskurs6w

Postzaleznosciowych:

Hanny Gosk czy Doroty Korodziejczyk,

sprzyjaiq

interpretacji praktyk narracyjnych, opisuj4cych sytuacjg migranta, z

nachyleniem

autobiograficznej opowiesci

ku

odczuciom ,,irmosci,,, ,,gorszosci,,. Symptomy te potwierdza nanacyjny ,,anamorfrzm" dokumentowany w tekstach migrant6w: ,,Migracja stanowi jedno z najwazniejszych doswiadczen egzystencjalnych czlowieka

XX wieku.

Jako, zeczgsto bpvala wymuszana okolicznoSciami politycznymi czy ekonomicznymi, niechciana

i

narzucona, wigc

opowieSi na jej temat zyskiwala mroczne

zabarwieni

e

przekazu traumatycznego ze

(4)

wszystkimi tego

nastgpstwami:

lukami i

niedopowiedzeniami

w kwestiach

trudno v'ryrazalnyeh,

nie maj4cych wzor6w

opowiadalnoSci.

t...] Pr6ba

znanatywrzowania doSwiadczenia migracyjnego to pr6ba stworzenia opowieSci wielowarstwowej, hybrydycznej,, (s' 51)' Kwestie te uszczegSlowione zostanq

w

rozdziale

Migracje,

gdzie przewuzy refleksja o charukterze typologicznym, pozwalajEca

na

wyr6znienie

migracji

opartych

na

kryteriach czasowych' Swiatopogl4dowych, ekonomicznych. Uwagi typologi zujqce zagadnienie migracji dowodz4 rzetelnie odrobionej kwerendy bibliotecznej

i

maj4

te

zaletg, ze wyposazone zostaly

w tlo z

zakresu

historii,

antropologii literatury

i socjologii.

Znajdziemy

tu

odwolania do

ustaleri

takich

badaczy,

jak

Danuta

Mostwin i

Hanna

Gosk. W

przypisach dyserlacji przywolani zostan4

Autorzy

redagowanego

ptzez

badaczkg tomu

Narracje

migracyjne w

literaturze

polskiej

XX i XXI

wieku. Publikacja ta stanowi bowiem istotny punkt odniesieri

Doktorantki, korzystaj?cej z

pomie

szczonych tam uwag

terminolog icznych, systematyzuj4cych

i

reinterpretuj4cych

aktualny

stan

badari

zwi4zany

z

interesuj EcE

jq

problematyk4. Co dla pracy wazne, dobrze podbudowan

e

teorctycznie s4 takze samodzielne

mikroanalizy. W podrozdziale zatyttil.owanym Mieszkaricy sygnalizuje

Autorka podpowiadan4

w pracy

Hanny Gosk, wprowadzonE

pnez

Marca

Augd

koncepcjg ,,nie

-

miejsca",

w

rozpoznaniach Pani Magister, przydatnq przed,e wszystkim

w

badaniach nad

migracyjnym

charakterem wsp6lczesnej

kultury. To

interesujqcy

trop.

Odnoszg jednak wtaaeme,

2e w tej czgsci pracy Pani Lucyna Rog62 chgtniej

systematyzuje poezjg Zagajewskiego, Chwina, Jurewicza, Huelle

i

chgtniej nawi4zuje

do

ustaleri poprzednik6w, obficie relacjonuj4c

ich

interpretacje,

niz

proponuje odczytania wlasne. Jakby nie do kofca ufala sobie jako interpretatorce

liryki

Pani

Magister

podqzawskazanymi przezpoprzednik6w drogami analizy, juLto rozbudowuj 4c sygnalizowane wczeSniej konteksty czy toklasyfikuj4c,

wedle przyjqtej w stanie badari taksonomii.

Rozbudowanie

tego w4tku, wydaje

sig uzasadnione,

tym

batdziei, 2e

w

kategorii

tej

zawiera sig wskazanie na to, co lyczy kreacjg bohater6w konstruowanych

w

czterech odrgbnych systemach poetyckich.

pani

Magister

podkreSla, 2e miejsce bgdzie

tu

,,punktem wyjScia dla kreowanych postaci,,

w

zal<reslonej tematem tw6rczoSci poet6w (s.

66).

Dodad

w tym

miejscu wypada, ze postaci te pozostaj4 zawsze

w

sytuacji egzystencjalnego zawieszenia, przeciwstawnego prze1ywania emocji

w

stosunku do tego samego miejsca, a

tej

kwestii poSwigca

Autorka

znakomrt4 czgS6 swoich tozwa2an. Poza cytowan4

w

pracy publikacj4 zwart1 ( przypis 45) moana siggn46 do innych przeklad6w prac badacza publikowanych

w

,,Tekstach

Drugich"

(2004

z

8)

w

tlumaczeniu Adama

Dziadka. W

czgsci czwartei

i

piqtej rozdzialu, kt6re sygn alizuj4 ogl4d problematyki

(5)

przesiedlericzej

w perspektywie pamigci i ,,retoryki rzeczy,, znajdziemy

sygnaly,

zapowiadajqce, 2e mamy

tu do

czynienia

z

problematem,

kt6ry ze swej natury

sprzyja punktowaniu traumatyzuj}cych moment6w

biografii. Mowa tu

migdzy

iruiymi o

pamigci mitologizuj4cej

i

scalaj4cej ocalale strzgpy wspomnieri

dzieciristwa

zwiqzane

z

figurq nostalgii wpisanej w literack4 refleksjg Zagajewskiego (fragm ent Spr6buj opieway okaleczony

iwiat),

Stefana Chwina (rozdziaN Nigdy nie jechalem do Lwowa) czy pawLaHulle.

Interesuj4co pisze Autorka o ,,intensywnym odczuwaniu

materialnoSci,,,

dookreSlaj4cej problematycznl, budowan4 od podstaw tozsamoS6 bohater6w. pani mgr Rog62 niespiesznie,

za to

przekonywuj4co

buduje wyw6d na temat

obecnoSci

rzeczy w

anahzowanych

utworach, migdzy innymi przez pryzmat typologii

zaproponowanej w badaniach Przemyslawa Czaplinskiego, stymuluj4cych rczpoznania Doktorantki

na

temat doSwiadczenia wykorzenienia, bolesnej nieoczywistoSci

nowego miejsca

zamieszkania, refleksji kluczowych dla ,,literatury maloojczyhnianej". Ciekawie prezentuj4 sig rozwa7ania natury temporalnej r metafrzycznej

w

podrozdziale Widome znaki lcruchoici naszego istnienia, poSwigconym

kwestii

,,uwiklania

w

rzeczy"

w

prozie Stefana

Chwina.

praca

ma

dobrze przemy(;lany

uklad, pozwalajqcy potencjalnemu czy-telnikowi, nawet nie

najlepiej

przygotowanemu

do odbioru

analizowanych tekst6w,

nie tylko

oswoid

sig ze

specyfik4 materialu badawczego, ale

i

Sledzii drogg mySlow4

Autorki,

pod4?ac wyznaczonym pruez ni4

tropem' Pozwala

zarazem

na

systematyczne wglgbianie sig

w

labiryntowe, wla5ciwie palimpsestowe nawarstwienia znak6w, spoSr6d kt6rych wszystkie

niemal

okazujqsig wazne, ze

tylko

ogl4d niespieszny

i

uporz4dkowany,

m6gl podoiai

interpretacyjnemu wyzwaniu.

Interesuj4co przedstawia sig tu refleksja dotyczqca prozy Chwina w podrozd ziale Znaki czasLt

-

rzeczy historyczne (palimpsest),

w ktorym Autorka

sygnalizuje: ,,Rzeczy pozostawione nastgpnemu pokoleniu,

jako niemi

Swiadkowie minionego,

s4 swoistym

komunikatem.

M6wi4

jednakze

nie tylko o

poprzednikach,

ale funkcjonuj1

takze

jako nowe

istnienia.

Przedmiot bowiem, kt6ry przechodzi

w

inne rgce, nie jest juZ tym samym przedmiotem 1...].

Zadaniem kolejnych

jest

podjgcie pr6by odczytywania owej

historii,

kt6remu

to

procesowi towarzyszy r6wnoczesne dopisywanie historii nowej, wlasnej. W ten spos6b Slady narastajq,, a

ich

odczytywanie przytSwnac mohna

do

odkrywania kolejnych warstw palimpsestu

[...]

Wydaje sig, ze Chwin traktuje rzeczy wla5nie

jako

swoiste palimpsesty

[...],,

(s. 13g-139) .

Eksponuje

Autorka

dysertacji charakter

tej prozy wyczulonej tak na

konkretne,

jak i

symboliczne

sensy rzeczy. Taki uklad pracy

prezentuje rozrastanie

sig

interpretacji, wchodzeni e

w

coraz

to

bardziej szczeg6lowe obszary, odczytywan e

z

nwagq, by nie

uronii

(6)

nrazego waznego dla widzenia caloSci, ale co niebezpieczne, nie nadinterpretowad sygnal6w,

kt6re chwin

stosuje

w

opisach historycznych

miejsc,

,,(po)niemieckich przedmiot6w

i sprzgt6w"

kondensuj4c sensy my6lenia

poprzez rzeczy. Dowodzi to

uporz4dkowania

wywodu, pokazuje, 2e Pani Rog6z

konsekwentnie

prowadzi refleksjg

analityczno- interpretacyjnl, rczwrjajqc

iq i

potwierdzaj4c

w

kolejnych segmentach

nowymi

punktami widzenia'

W

podrozdzrale Gdarisk Stefana Chwina

iako

miasto

-

palimpsesf,

jego

dzieje i

ptzeksztalceniatak2e przyjmui4ksztaltpalimpsestu,

kt6ry

trzebaodszyfrow ac. pamMagister, w tej czgsci pracy, przyjgla czytelny klucz interpretacyjny, jakim jest metafora nawarstwiania sens6w, dobrze ptzylegajEca

do

charakteru analizowanej prozy

i

sposob6w uobecniania miejskiej tzeczywistosci

w

utworach zakreslonych

jej

bad.awczq refleksj4.

w

zasadni czych punktach tozwa2an ptzybli4a Doktorantka fenomen palimpsestowej struktury odnosz4cej sig

do

konceptualizacji

problematyki miejskiej w wymiarze kulturowyffi,

geografrcznym

i

tekstowym: ,,owo wsp6listnienie migdzy trwaniem

i

zmiennosci4 element6w pochod z4cych z toanych czas6w prowadzi

w

strong przestrzennej struktury miasta

jako

wielowarstwowego bytu, w kt6rym warstwy te mieszaj4, ptzy czym czasem starsze przezierajqspod mlodszych, tworzEc swoist4 miejsk4 mozaikg

zLolonE

rcZnych form,

jakie

mijaj Ecy czas nalozyl na

siebie' Z drugiej strony traktowanie miasta jako

palimpsestu,

pisma ksiggi,

kt6rej

czytelnikiem s4 jego mieszkaricy, jest wyrazemtendencji wsp6lczesnej humanistyki czyni4cej architekturg

i

urbanistykg pretekstem

do refleksji,

jednoczesnie geografi4 zastgpuj4cej

dotychczasow4 tradycjg badari opartq na metodach historycznych', (s. 200).

w

przekrojowej lekturze omawia

Doktorantka

konteksty topografi czne zwiEzane

z

doswiadczeniem miejsca owego genius

loci,

v'rymiefrmy

tu

Gdarisk Chwina

i

Huelle, mityzowan

4

przestrzeri Lidy Aleksandra Jurewicza,

utracony Lw6w

Zagajewskiego.

ostatni

podrozdzial

tej

czgsci

rozpraw

zatytuLowany ,,Tam"

i

,,Tu"

perspekwa

quasi

-

emigracyjna przynosirozpoznania

dotyczqce doswiadczenia wyobcowania. Wida6

tu

zmaganta intelektualne Autork r zwiqzane z interpretacj4

kwestii

bardzo

trudnej,

zwiqzanej

z

sytuacj4 ambiwalentn4, miejsce pomimo poczucia

obcosci staje sig

jednoczesnie

wyzwaniem dla tworczej mydli. W

refleksji badawczej

poswigconej poezji Adama Zagajewskiego czytamy:

,,paradoksalnie sw?

przemranQ Zagajewski zawdziEcza dziEki doznaniu >obcoSci<

[...].

Doznawanie obcoSci nie musi zamykai sig

w

krggu soliptycznych autopre zentacji.

To

raczej szansa,

a

tak1e rodzaj

pr6by'

Przynaleano(:c

czyni

bohatera, prawdziwie

wolnym, umozliwia

rozpoczgcie

gry,

w kt6rej stawkaiest rozszerzenie, (poglgbienie?) horyzont6w poznania,,

(s.267).

paradoks, jako figura intelektu dotyczy nierozstrzygalnych napigi tropionych przezmysl, wyprowadz ajqcych

(7)

jq

nabezdroza, a zarazem zmuszaj4cych umysl do scalaj4c

ej

pracy, by ogam4i sprzecznosci

iEzykowq

formul4, by poglgbii

sensy.

w

rozdziale czwartym Bohater

jako

homo viator autorka czytawybrane fragmenty poezji Zagajewskiego, Jurewi

cza,

Chwina, Huelle w innym przekroju interpretacyjnym.

W

rozdziale skupiaj4cym sig

na poezji

zagajewskiego, sporo miejsca poSwigca

Autorka

analizie

i

interpretacji sposob6

w

mityzacjr utraconego miejsca

-

jakae

jednak

inaczej

sig

przejawiaj4cego,

niz w literackiej refleksji

Chwina

czy

Huelle,

urodzonych

juL na

ziemi

obcej.

Dodajmy, 2e tak

u

Aleksandra Jurewic

za,

jakwczesniej u

zagajewskiego, omawia Pani Magister motyw podr6hy: rzecz jasna:

odmiennie

konstruowanej

i

nios4cej inne sensy.

W

introdukcji podroz dzialu W Rytmie k6t w rytmie lez motyw podro?y zyskuje calkowicie inny wymi ar,

to

urazowe, rezonuj4ce traum4 ,,dziecifstwo

w

przeprowadzee".

w

analizowanych tekstach pisarzy zyjEcych,,z pigtnem Jalty,, rozwaLa(, bqdzie Doktorantka zagadnienia zwi4zane

z

czasem (rozdzial Czas, kt6ry zakonczyl sig przed narodzinami),

z

problematyk4

wykorzenienia,

rozdarcia

i straty. Sporo tu

,,punkt6w

wsp6lnych",

w

kaadym tazie

- w

zaproponowanym sposobie problematy zowania utwor6w znajdujEcych sig

w

krggu analiz autorki miejsce wahne zajmuje wspominany wczesniej

klucz

topografrczny. Interesuj4co przedstawia sig ostatni

rozdzial w

kontekicie pogranicza kultur

i

kresowych dyskurs6w. Lucyna Rog62 w pierwszym podrozd ziale

o

istocie pogranicza kultur

zdaje rzetelne

sprawozdanie

z lektur

systematyzuj4cych

znakomitych

poprzednik6w (Kazimietz Dobrowolski, J6zef Chlebowczyk, Stanislaw Uliasz, badaczy, ktorzy

z

uwagi na kierunek interpretacji

i

czgstotliwoSi odwolari staj4

sig

Mentorami

Autorki w tej

czgsci

pracy)' Doktorantka referuje ciekawie i przejrzylcie stan badari

d,otyczqcy kategorii ,,pogranrcza", eksponuj4c

jego

r6zne konceptualizacje. czT4amy

w jednym z

fragment6w:

',Pogranicza sg ujmowane w r62norakich kategoriach problemowych, np.:

sa charakteryzowane

jak

przestrzen

lub jak kontakt

spoleczno

kulturowy

wzglgdnie jako

generacja

sytuacji

osobowowSciowo-kulturowej. Pogranicze

stalo siQ

waLn4 kategori4 interpretacyjn4literatury malych ojczyzn, motyw dzieciristwa po Jalcie sytuuje sig wlaSnie

w

obrgbie nurtu ojczyzn >>prywatnvch(<" (s. 306).

W

nawiqzaniu do typologii Aleksandra Fiuta, Jenego Swigcha Autorka dysertacji omawia zasadniczedyskursy,

zktorymilqczy

wybranych

autor6w, eksponuj4c zarazem

genealogiczny,

jgzykowy, katastroficzny,

estetyczno_

tozsamoSciowy ladunek

ich dziel.

Doktorantka

nie

precyzuje

wyrulnie

rozumienia owego wielkiego problematu,

jakim jest

powracaj4ca trauma okaleczonego dzieciristwa

i

sposobu ptze?ywanra

gwaltownych interwencji Historii, kt6ry staje sig

udziaLem pokolenia interesuj4cych jE tw6rc6w. Wyrasta on niejako z caloSci

jej

interpretacji, podpowiadany jest

(8)

sr6dtytulami rozdziaLow

i

podrozdzialow,

kt6re profiluj4 i

wskazuj4

na

literackie sensy wylaniaiqce sig

z

tw6rczosci

chwina,

zagajewskiego, Jurewicza, Huelle. postgpowanie to ujawniaj4c oczytanie

Doktorantki,

pozwalajej r6wnoczesnie na sigganie

po

najwlasciwsze

natzgdzia,

przydatne

by ,,otworzy6"

nasuwaj4cy

sig koncept interpretacyjny,

zawsze

potrzebny dla ukazania zamyslu calosci.

w

czytelnych przekrojach problemowych wylonila Autorka

w

wybranych poetykach istotne realizacje nadrzgdnego tematu, silnie obecnego w utworach czterech

autor6w

naznaczonych ,dziecinstwem

poj4ltariskim,,, wykazala

takze

rSznice w ksztaltowaniu sens6w poszczeg6lnych utwor6w.

1.

Kilka

uwag szczegrSlowych:

w przypisie

45,

5l orcz w bibliografii

przedmiotowej trzeba

uzupelnii

nazwiska autor6w przeldadu'

w bibliografri

znalazlam wigcej takich przyklad6w pominigcia nazwiska tLumaczy (braki zaznaczylamw wydruku).

warto usun4i liczne

iiter6wki

s.

267,26g,269,273,274,306

(pozostale podkreslenia w wydruku).

PowyZsze drobiazgi

to tylko

sugestie ewentualnych

korekt, w niczym nie

umniejszaj4 waftosci

tej

pracy'

w

mojej ocenie rozprawa Lucyny Rog6z

z

naddatkiem spelnia wymogi pracy doktorskiej' wnosz9 zatemo dopuszczenie Pani Magister do dalszych etap6w przewodu doktorskieso.

20 wrzelnia2015

2.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Siadając w samotności na fotelu w pobliżu okna, nadsłuchiwał głosów toczącego się życia, które zdawało się przepływać obok niego, czasami jednak „powracało tamto

W mieście dzia- łają trzy niewspółpracujące ze sobą polskie organizacje: oddział Związku Polaków na Białorusi kierowany przez Anżelikę Orechwo (nieuznawany przez władze

Sporo miejsca w rozdziale poSwigcono prezentacjr miar, z ktorych pierwsza to wydany po nz pierwszy w 1948 roku Test Inteligencji Muzycznej Wing,a, uLyty w badaniu w

JuZ na pierwszy rzut oka rozprawa doktorska pani mgr Agnieszki Motyki Tw6rczoi6 poetycka Adriana Waclawa Brz6zki budzi szacunek u niLej podpisanego; za{ lektura

Najpierw jest to wiedza teoretyczna, na postawie analizy kilkudziesigciu istniej4cych w literaturze naukowej tekst6w, Autorka stworzyla sp6jn4, niesprzeczn4,

Rozdzialy od trzeciego do pi4tego majqbyd poSwigcone prezentacji materialu badawczego, a wigc charakterystyce slownictwa z wymienionych w tytule p61 tematy cznych, a w

Ostatnie rozdzialy rozprary Lucyny Rog62: Bohater jako homo viator (4) oraz W kontekScie pogranicza kultur i lcresowych dyskurs|w (5) odslaniaj4 jeszcze inne

w danym okresie jest (moze by6) tak2e zmienny. Trudno wigc zaakceptowai wersjg tlumaczenia w postaci ... analiza stalych zwiEzkow wyrazowych ... der Europaischen