OCENA FUNKCJONOWANIA AGENCJI
RESTRUKTURYZACJI I MODERNIZACJI ROLNICTWA
W PROGRAMOWANIU I REALIZACJI POLITYKI
ROZWOJU WSI I ROLNICTWA POLSKI
Justyna Koáyska
1Szkoáa Gáówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Streszczenie. Proces akcesji i uczestnictwo w strukturach UE uwidoczniáo sáaboĞü
organi-zacji dziaáających w rolnictwie i jego otoczeniu. Wiele instytucji musiaáo podjąü dziaáania dostosowawcze, aby móc speániü stawiane przed nimi nowe zadania. Jedną z takich instytu-cji byáa Agencja Restrukturyzainstytu-cji i Modernizainstytu-cji Rolnictwa. Artykuá ma na celu zaprezen-towanie oceny dziaáaĔ podejmowanych przez ARiMR dokonanej przez rolników powiatu zambrowskiego. Ankietowani rolnicy dostrzegają rolĊ Agencji Restrukturyzacji i Moderni-zacji Rolnictwa w rozwoju polskiej wsi, dostosowaniu polskiego rolnictwa do czáonkostwa w Unii Europejskiej, integracji polskiego rolnictwa ze strukturami UE oraz we wzroĞcie konkurencyjnoĞci polskiego rolnictwa na rynkach miĊdzynarodowych.
Sáowa kluczowe: instytucje, rozwój, polityka rolna, ocena, opinia
WSTĉP
Od 1 maja 2004 r. Polska jest peánoprawnym czáonkiem Unii Europejskiej. System gospodarczy UE, bĊdąc systemem rynkowym i kapitalistycznym, charakteryzuje siĊ jed-noczeĞnie duĪym zakresem ingerencji paĔstwa. Jest to takĪe system wykazujący rosnącą liczbĊ i zakres regulacji pochodzących z instytucji, zwáaszcza ponadnarodowych [Wilkin 1994]. Przebiegający w Polsce proces adaptacji systemowej wiąĪe siĊ ĞciĞle ze zmianami instytucjonalnymi. Wáączenie Polski do Wspólnej Polityki Rolnej uwidoczniáo sáaboĞü organizacji dziaáających w rolnictwie i jego otoczeniu. Liczba instytucji, które naleĪaáo stworzyü lub udoskonaliü w rolnictwie, byáa najwiĊksza spoĞród wszystkich sektorów polskiej gospodarki, których struktura zmieniaáa siĊ w procesie dostosowawczym do re-guá wspólnego rynku [Hardt 2004]. Po akcesji wzrosáo znaczenie instytucji wspierających
Adres do korespondencji – corresponding author: Justyna Koáyska, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu SGGW, ul. Nowoursynowska 166, 02 – 787 Warszawa, e-mail: kpam@sggw.pl
rozwój regionalny, przemiany strukturalne oraz promujących model wielofunkcyjnego i zrównowaĪonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich.
Jedną z kluczowych instytucji publicznych, która wspomaga proces rozwoju wsi i rolnictwa w Polsce jest Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zgodnie ze swoją nazwą, ARiMR zostaáa powoáana, aby wspomagaü procesy restrukturyzacji i modernizacji polskiego rolnictwa oraz przetwórstwa rolno-spoĪywczego i peáni tĊ funk-cjĊ do dnia dzisiejszego. JednakĪe w toku przygotowaĔ do czáonkostwa w Unii Europej-skiej Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zostaáa takĪe wyznaczona przez Rząd RP do peánienia roli agencji páatniczej dla wiĊkszoĞci instrumentów Wspólnej Po-lityki Rolnej oraz instytucji wdraĪającej dla programów wspóáfi nansowanych z funduszy strukturalnych UE.
Przygotowania ARiMR do peánienia nowych funkcji zostaáy rozpoczĊte w 1998 r. i obejmowaáy miĊdzy innymi:
zmianĊ struktury organizacyjnej w celu dostosowania jej do wymogów, które obowią-zują w tym zakresie inne agencje páatnicze w Unii Europejskiej,
szkolenie pracowników Agencji oraz przedstawicieli instytucji uczestniczących w Programie SAPARD,
budowĊ Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli (ang. IACS), wdroĪenie odpowiedniego systemu informatycznego,
przygotowanie szczegóáowych procedur wdroĪeniowych dla Programu SAPARD,
upowszechnienie informacji i wiedzy na temat przyszáej dziaáalnoĞci ARiMR. Zmiany te miaáy na celu stworzenie nowej jakoĞci organizacyjnej i nowej instytucji. Po zakoĔczeniu procesów dostosowawczych Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa staáa siĊ waĪnym ogniwem infrastruktury fi nansowej rolnictwa i obszarów wiejskich oraz instytucją unijną zarządzającą Ğrodkami WPR i funduszami strukturalny-mi, kierowanymi do polskiego rolnictwa i na obszary wiejskie.
Z dniem 8 grudnia 2003 r. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przy-jĊáa ksztaát nadany przez nowy statut i regulamin organizacyjny ARiMR. Nowa struktura dzieli AgencjĊ na CentralĊ, 16 oddziaáów regionalnych i 314 biur powiatowych. Powoáa-no takĪe odpowiednie komórki w Centrali Agencji, przede wszystkim w celu zapewnie-nia tzw. rozáącznoĞci gáównych funkcji Agencji, jak autoryzacja, realizacja i ewidencja páatnoĞci. W Centrali Agencji utworzono równieĪ sáuĪby kontroli i audytu wewnĊtrz-nego. Zmieniono równieĪ strukturĊ oddziaáu regionalnego i ksztaát biura powiatowego w celu przystosowania do przyjmowania i weryfi kacji duĪej liczby napáywających wnio-sków, zgáoszeĔ, meldunków zwierzĊcych i innych danych związanych z systemem IACS i IRZ.
MATERIAà I METODY
Aby dokonaü oceny funkcjonowania instytucji publicznych, konieczne jest prze-prowadzenie szczegóáowej analizy stosując kryteria: subsydiarnoĞci, profesjonalizmu, obiektywizmu, odpowiedzialnoĞci, elastycznoĞci i ekonomicznoĞci dziaáaĔ [Adamowicz 2000]. Peána ocena dziaáania instytucji publicznej moĪe byü dokonana tylko w sytuacji, – – – – – –
kiedy moĪna odnieĞü liczbĊ i jakoĞü wyników do zaáoĪonych rezultatów. Proces akcesji i uczestnictwo w strukturach UE w duĪym stopniu wymusiáy na organach wáadzy pub-licznej stosowanie mechanizmu okreĞlania mierzalnych celów i rezultatów dziaáalnoĞci. Te rezultaty powinny podlegaü ocenie w dwóch wymiarach:
w jakim stopniu osiągniĊto to, co zaplanowano,
jaka jest jakoĞü Ğwiadczonych usáug, dostarczanych produktów.
Najprostszym jednak sposobem oceny funkcjonowania instytucji publicznej jest zba-danie opinii benefi cjentów jej usáug. W dalszej czĊĞci artykuáu zostanie zaprezentowana opinia rolników powiatu zambrowskiego na temat dziaáaĔ podejmowanych przez Agen-cjĊ Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Badanie opinii publicznej wykonano w okresie 15 kwietnia – 31 maja 2006 r. Zebrane materiaáy opracowano metodami ana-liz iloĞciowych i jakoĞciowych oraz zestawiono w formie wykresów i tabel. W niniej-szym artykule zaprezentowano analizĊ odpowiedzi na 8 spoĞród 30 pytaĔ, uwzglĊdniając wpáyw czynników demografi cznych (páeü, wiek, wyksztaácenie oraz wielkoĞü gospodar-stwa) na rozkáad odpowiedzi.
Badaniem w formie wywiadów bezpoĞrednich objĊto 62 producentów rolnych, w tym 20 kobiet i 42 mĊĪczyzn. WĞród ankietowanych najwiĊkszą grupĊ stanowiáy osoby po-wyĪej 40. roku Īycia, których udziaá wynosiá 46,8%. NajwiĊkszy odsetek respondentów stanowili rolnicy z wyksztaáceniem zawodowym – 42,6% i Ğrednim – 29,5% ankietowa-nych. NajwiĊksza liczba rolników posiadaáa gospodarstwo o powierzchni 5–20 ha (53% ankietowanych), a niespeána 10% – o powierzchni powyĪej 40 ha. 95,2% gospodarstw byáo poáoĪonych na terenie wsi. WĞród ankietowanych najwiĊcej byáo osób zajmują-cych siĊ produkcją zwierzĊcą – 50% oraz prowadzązajmują-cych gospodarstwa wielokierunkowe – 42%. Taka struktura grupy badawczej wynika ze struktury gospodarstw w powiecie zambrowskim. DuĪa czĊĞü rolników tego regionu zajmuje siĊ produkcją mleka.
WYNIKI BADAē
W jednym z pytaĔ ankiety zapytano, czy Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest potrzebną instytucją. Mimo iĪ z róĪnych form dziaáalnoĞci ARiMR sko-rzystaáo w latach 2005–2006 ponad 95% badanych rolników, to tylko 83,7% responden-tów uwaĪa, iĪ instytucja taka jak ARiMR jest potrzebna. Przeciwnego zdania jest prawie 13%, a bez zdania – 3,2% ankietowanych. Tak wiĊc wĞród „przeciwników” Agencji znaj-dują siĊ takĪe benefi cjenci jej pomocy. Rozkáad odpowiedzi na pytanie przedstawiono na rysunku 1.
GáĊbsza analiza odpowiedzi wykazaáa, Īe kobiety czĊĞciej niĪ mĊĪczyĨni udzielaáy odpowiedzi twierdzącej (90% kobiet, 81% mĊĪczyzn), a Īadna z kobiet nie zaznaczyáa odpowiedzi „nie wiem”. Analizując poparcie dla ARiMR w zaleĪnoĞci od wieku, naleĪy stwierdziü, iĪ najwiĊksza liczba zwolenników znajduje siĊ w grupie osób powyĪej 40. roku Īycia (ponad 86% odpowiedzi „tak”), a najwiĊcej „przeciwników” (13,3%) i osób bez zdania (6,7%) znajduje siĊ wĞród rolników pomiĊdzy 30. a 40. rokiem Īycia. Wi-daü natomiast związek pomiĊdzy odpowiedziami a wyksztaáceniem ankietowanych – im wyĪszy poziom wyksztaácenia, tym wiĊksze poparcie dla ARiMR. NajwiĊcej odpowiedzi negatywnych i obojĊtnych jest wĞród osób z wyksztaáceniem podstawowym (po 18,2%),
– –
a 100% osób z wyĪszym wyksztaáceniem uwaĪa, Īe ARiMR jest instytucją potrzebną. Podobna zaleĪnoĞü wystĊpuje miĊdzy odpowiedziami a wielkoĞcią prowadzonego przez ankietowanych gospodarstwa. Wraz ze wzrostem powierzchni gospodarstwa roĞnie licz-ba odpowiedzi „tak” i maleje odsetek odpowiedzi „nie”. Tylko 50% wáaĞcicieli 1–5 ha uwaĪa, iĪ ARiMR jest potrzebną instytucją, przeciwnego zdania i bez zdania jest po 25% tej grupy respondentów. Z kolei 100% wáaĞcicieli duĪych gospodarstw (powyĪej 40 ha) popiera dziaáalnoĞü Agencji.
Zapytano ankietowanych, co sądzą o formach pomocy stosowanych przez AgencjĊ Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 72,6% badanych uwaĪa, Īe ich zakres powi-nien byü poszerzony, 77,4%, Īe powinny byü one bardziej dostĊpne, a 79%, Īe kredyty z dopáatami ARiMR powinny byü jeszcze niĪej oprocentowane. Najbardziej odbiegają od wartoĞci Ğredniej odpowiedzi osób z wyĪszym wyksztaáceniem – 66,7% tej grupy jest za poszerzeniem zakresu instrumentów pomocy i obniĪeniem oprocentowania kredytów. Niewielki odsetek twierdzących odpowiedzi wystąpiá równieĪ wĞród wáaĞcicieli gospo-darstw o powierzchni powyĪej 40 ha – tylko 16,7% uwaĪa, Īe ich zakres powinien byü poszerzony, 33,3%, Īe powinny byü one bardziej dostĊpne, a 66,7%, Īe kredyty powinny byü niĪej oprocentowane.
Prawie 60% badanych widzi na terenie swojej gminy pozytywne zmiany w rolnictwie dziĊki dziaáalnoĞci Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. 14,5% ankieto-wanych nie zauwaĪyáo takich zmian, a prawie 26% nie ma na ten temat zdania (rys. 2). Rozkáad odpowiedzi na to pytanie jest bardzo róĪny w poszczególnych grupach respon-dentów. NajwiĊcej odpowiedzi pozytywnych jest wĞród najmáodszej grupy badanych (72,2%), wĞród wáaĞcicieli gospodarstw 20–40 ha (78,9%) oraz wĞród rolników z wyĪ-szym wyksztaáceniem (83,3%). W ostatniej z tych grup nie pojawiáy siĊ równieĪ odpo-wiedzi negatywne. Pozytywnych zmian w gminie dziĊki pomocy ARiMR nie dostrzega aĪ 50% rolników prowadzących najmniejsze gospodarstwa, a najwiĊcej odpowiedzi „nie wiem” pojawiáo siĊ w grupie wáaĞcicieli gospodarstw najwiĊkszych (66,7%).
Wedáug rolników wsparcie Agencji przyczyniáo siĊ najbardziej do: lepszego wyposaĪenia gospodarstw w maszyny i urządzenia – 51,6%, podniesienia poziomu wiedzy rolniczej – 40,3%,
wzrostu efektywnoĞci gospodarowania – 38,7%, poprawy infrastruktury technicznej na wsi – 37,1%, wzrostu jakoĞci produktów rolnych – 33,3%, – – – – – 0% 20% 40% 60% 80% 100% ogóá em kobi ety mĊĪ czyĨ ni 18 - 30 la t 31- 4 0la t pow yĪej 40 lat pods taw owe zaw odow e Ğred nie wyĪ sze 1- 5 ha 5 - 2 0 ha 20 - 40 h a pow yĪej 40ha nie wiem nie tak
Rys. 1. Poparcie dla Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie badaĔ ankietowych.
wzrostu powierzchni istniejących gospodarstw rolnych – 29%, wzrost dochodów rolników – 27,4% ankietowanych.
Tylko 6,5% respondentów dostrzega pomoc ARiMR w rozwoju grup producentów rolnych, a 3,2% í we wzroĞcie liczby gospodarstw rolnych.
W ankiecie zapytano rolników, czy zmiany w strukturze organizacyjnej Agencji Re-strukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (m.in. utworzenie 314 biur powiatowych, wy-dzielenie nowych pionów i komórek w Centrali, zatrudnienie i przeszkolenie wielu pra-cowników) usprawniáy jej pracĊ. Rozkáad odpowiedzi na to pytanie przedstawiono na rysunku 3.
Najmniej odpowiedzi pozytywnych odnotowano w grupie rolników w wieku 30–40 lat (46,7% ankietowanych) a najwiĊcej wĞród wáaĞcicieli gospodarstw o powierzchni 1í5 ha (75%). Wraz ze wzrostem poziomu wyksztaácenia respondentów zwiĊkszaá siĊ odse-tek osób zgadzających siĊ ze stwierdzeniem, Īe zmiany organizacyjne usprawniáy pracĊ Agencji. Z kolei im wiĊksza powierzchnia prowadzonego gospodarstwa, tym mniejsza czĊĞü ankietowanych udzielających na to pytanie odpowiedzi twierdzącej.
Jak wynika z analizy odpowiedzi, ponad 50% ankietowanych uwaĪa, iĪ dziaáania te przyczyniáy siĊ do skrócenia odlegáoĞci do najbliĪszego biura Agencji, skrócenia kolejek, poprawiáy dostĊp do informacji i fachowej pomocy (rys. 4). JednoczeĞnie prawie 55% – – 0% 20% 40% 60% 80% 100% ogóá em kobi ety mĊĪ czyĨ ni 18- 3 0la t 31 - 40 la t pow yĪej 40 lat pods taw owe zaw odow e Ğred nie wyĪ sze 1- 5 ha 5 - 2 0ha 20 - 40ha pow yĪej 40ha nie wiem nie tak
Rys. 2. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: Czy w Pana/Pani gminie widoczne są pozytywne zmiany w rolnictwie dziĊki stosowanym przez ARiMR formom pomocy?
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie badaĔ ankietowych.
0% 20% 40% 60% 80% 100% ogóá em kobi ety mĊĪ czyĨ ni 18 - 30 la t 31 - 40 la t pow yĪej 40la t pods taw owe zaw odow e Ğred nie wyĪ sze 1 - 5 ha 5 - 2 0 ha 20 - 40 h a pow yĪej 40ha nie wiem nie tak
Rys. 3. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: Czy uwaĪa Pan/Pani, Īe zmiany organizacyjne usprawniáy pracĊ Agencji?
badanych rolników opowiada siĊ za dalszymi zmianami organizacyjnymi w ARiMR. Rozkáad odpowiedzi w poszczególnych grupach respondentów przedstawiono na rysun-ku 5. W tym przypadrysun-ku rolnicy z wyĪszym wyksztaáceniem okazali siĊ najbardziej za-chowawczą grupą – aĪ 2/3 z tej grupy ankietowanych udzieliáo odpowiedzi „nie wiem”. JednoczeĞnie w tej grupie pojawiáo siĊ najmniej odpowiedzi twierdzących (33,3%). Z kolei najwiĊkszymi zwolennikami zmian organizacyjnych w ARiMR okazali siĊ rol-nicy w wieku 30–40 lat (73,3% odpowiedzi „tak”) oraz wáaĞciciele gospodarstw o po-wierzchni poniĪej 5 ha (75%).
Ostatnie pytanie miaáo za zadanie zbadaü opiniĊ rolników na temat roli, jaką odgry-wa Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictodgry-wa. Okoáo 60% z nich uodgry-waĪa, Īe ARiMR przyczynia siĊ rozwoju polskiej wsi i dostosowania polskiego rolnictwa do czáon-kostwa w Unii Europejskiej. Przeciwnego zdania jest okoáo 10–13% ankietowanych, a okoáo 29% z nich nie ma zdania na ten temat. Ze stwierdzeniem, iĪ dziĊki dziaáaniom ARiMR nastĊpuje integracja polskiego rolnictwa ze strukturami UE oraz wzrost kon-kurencyjnoĞci polskiego rolnictwa na rynkach miĊdzynarodowych, zgadza siĊ ok. 48% ankietowanych, przeciwko jest 12–14%, a okoáo 39% nie ma na ten temat zdania. Procen-towy rozkáad odpowiedzi na to pytanie przedstawia rysunek 6.
NajwiĊkszy odsetek odpowiedzi twierdzących na to pytanie pojawiá siĊ w grupie rolników z wyksztaáceniem wyĪszym. Ponad 83% tej grupy respondentów uwaĪa, Īe
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% skrócenie odlegáoĞci do biura
lepszy dostĊp do informacji krótsze kolejki w biurach dostĊp do fachowej pomocy
tak nie nie wiem
Rys. 4. Rezultaty zmian w strukturze organizacyjnej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie badaĔ ankietowych.
0% 20% 40% 60% 80% 100% ogóá em kobi ety mĊĪ czyĨ ni 18 - 30 la t 31- 4 0la t pow yĪej 40 la t pods taw owe zaw odow e Ğred nie wyĪ sze 1 - 5 ha 5 - 2 0 ha 20 - 40 h a pow yĪej 40 ha nie wiem nie tak
Rys. 5. Odpowiedzi ankietowanych na pytanie: Czy uwaĪa Pan/Pani, Īe w ARiMR konieczne są dalsze zmiany organizacyjne?
dziaáania ARiMR przyczyniają siĊ do rozwoju polskiej wsi i dostosowania rolnictwa Pol-ski do czáonkostwa w UE, a prawie 67%, Īe sprzyjają integracji rolnictwa PolPol-ski z UE i przyczyniają siĊ do wzrostu konkurencyjnoĞci polskiego rolnictwa. Analiza odpowie-dzi ze wzglĊdu na páeü ankietowanych wykazaáa, iĪ lepiej odpowie-dziaáalnoĞü Agencji oceniają kobiety niĪ mĊĪczyĨni. Z kolei spoĞród grup wiekowych wyróĪniają siĊ rolnicy poniĪej 30. roku Īycia, wĞród których odsetek odpowiedzi twierdzących wynosi odpowiednio 77,8; 66,7; 50 i 55,6%.
WNIOSKI
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jest instytucją dziaáającą w oto-czeniu rolnictwa. W związku z akcesją Polski do struktur europejskich otrzymaáa ona nowe obowiązki jako agencja páatnicza WPR i agencja wdroĪeniowa dla instrumentów fi nansowanych z funduszy unijnych. Aby móc realizowaü nowe zadania, Agencja prze-prowadziáa wiele dziaáaĔ dostosowawczych.
Podsumowując wyniki ankiety przeprowadzonej wĞród rolników powiatu zamb-rowskiego naleĪy stwierdziü, iĪ dziaáania podejmowane przez AgencjĊ Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa są przez nich doĞü wysoko oceniane. Znacząca wiĊkszoĞü ankietowanych uwaĪa, Īe ARiMR jest potrzebną instytucją, choü nawet wĞród benefi -cjentów nie brakuje jej „przeciwników”. MoĪna natomiast dostrzec dodatnią zaleĪnoĞü pomiĊdzy poziomem wyksztaácenia respondentów oraz wielkoĞcią prowadzonego przez nich gospodarstwa a poparciem dla Agencji.
WiĊkszoĞü ankietowanych uwaĪa, Īe zakres instrumentów stosowanych przez ARiMR powinien byü poszerzony, Īe powinny byü one bardziej dostĊpne oraz Īe kredyty z dopáatami Agencji powinny byü jeszcze niĪej oprocentowane. Takiej potrzeby nie do-strzegają wáaĞciciele gospodarstw o powierzchni powyĪej 40 ha, którzy udzielili niewielu odpowiedzi twierdzących.
O wysokiej ocenie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Ğwiadczy fakt, iĪ duĪa grupa badanych (ok. 60%) dostrzega pozytywne zmiany w rolnictwie jako efekt jej dziaáalnoĞci. Najgorzej ocena wypada w grupie rolników prowadzących najmniejsze gospodarstwa (1–5 ha), gdzie odsetek odpowiedzi negatywnych wyniósá aĪ 50%.
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% rozwój polskiej wsi
dostosowanie rolnictwa do czáonkostwa integracja rolnictwa z UE wzrost konkurencyjnĞci rolnictwa
tak nie nie wiem
Rys. 6. Rezultaty dziaáalnoĞci Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa dla polskiego rolnictwa
Ponad poáowa respondentów uwaĪa, iĪ dziaáania dostosowawcze podejmowane przez ARiMR, w szczególnoĞci zmiany organizacyjne, przyniosáy oczekiwane rezultaty i usprawniáy pracĊ Agencji. JednoczeĞnie badani rolnicy dostrzegają potrzebĊ dalszych zmian organizacyjnych – najwiĊkszymi ich zwolennikami są rolnicy w wieku 30–40 lat oraz wáaĞciciele gospodarstw o powierzchni poniĪej 5 ha.
Ankietowani rolnicy dostrzegają rolĊ Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolni-ctwa w rozwoju polskiej wsi, dostosowaniu polskiego rolniRolni-ctwa do czáonkostwa w Unii Europejskiej, integracji polskiego rolnictwa ze strukturami UE oraz we wzroĞcie konku-rencyjnoĞci polskiego rolnictwa na rynkach miĊdzynarodowych NajwyĪej ARiMR jest oceniana przez rolników páci ĪeĔskiej, rolników z wyĪszym wyksztaáceniem i rolników w wieku 18–30 lat.
NaleĪy dostrzec, iĪ we wszystkich analizowanych pytaniach pojawia siĊ zauwaĪalny procent odpowiedzi negatywnych. DoĞü czĊsto pada równieĪ odpowiedĨ „nie wiem”. MoĪe to Ğwiadczyü o braku zadowolenia sporej czĊĞci rolników z jakoĞci Ğwiadczonych przez AgencjĊ usáug.
PIĝMIENNICTWO
Adamowicz M. (2000): Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa jako podmiot polityki strukturalnej paĔstwa wobec wsi i rolnictwa, WieĞ i Rolnictwo, nr 3 (108), 17.
Hardt à. (2004): Wpáyw Ğrodowiska instytucjonalnego na rozwój obszarów wiejskich w Polsce, WieĞ i Rolnictwo, Nr 3 (124), 117.
Wilkin J. (1994): Reformy instytucjonalne w procesie modernizacji polskiego rolnictwa i przy-stosowania do warunków EWG. [w:] Problemy integracji rolnictwa polskiego z Unią Europejską, Wydawnictwo Fundacji „Rozwój SGGW”, 149.
THE ESTIMATION OF THE AGENCY FOR RESTRUCTURING AND MODERNISATION OF AGRICULURE IN PROGRAMMING THE DEVELPOMENT POLICY OF AGRICULTURE AND RURAL AREAS
Abstract. Participation in UE structures has shown the weakness of the Polish
organiza-tions working in agriculture. Many of the instituorganiza-tions, such as The Agency for Restructuring and Modernisation of Agriculture, had to adapt themselves to face the new tasks they were charged with. The aim of the article is to present the evaluation of the ARMA activity, made by the farmers from zambrowski dstrict. The majority of respondents claims that ARMA is a highly needed institution. Many of them think that the positive changes in agriculture are the effects of its activity. In the oppinion of the farmers, ARMA helps polish agriculture to become more competitive on international markets. They also pick out the role of ARMA in adjusting this section of economy to partnership in EU along with integrating polish agriculture with those from other countries.
Key words: institutions, development, agricultural policy, estimation, opinion
