Elbląg. Stare Miasto

G. Nawrolska,D. Czerniakowski,A.

Gołębiewski,L. Kucharski,J.

Strobin,T. Nawrolski

Elbląg. Stare Miasto

Informator Archeologiczny : badania 20, 175-176

* 175

-PP P ra c o w n ie K o n s e r w a c ji Zabytków P ra c o w n ia A r c h e o lo g iс zno-K onsarw atorska O d d z ia ł w W arszaw ie

B a d a n ia p ro w a d z iła mgr M artyn a M ile w s k a . F in a n s o w a ło C ie ­ ch an o w sk ie T ow arzystw o Naukowe. S z ó s t y sezon b adań. Zamek ś r e d n io w ie c z n y /od p o czą tk u X IV w ie k u / .

W b ie lą c y m s e z o n ie wykopaliskow ym p r a c e k o n c e n tro w a ły s i ą w dwóch p u n k ta c h i na podzam­ c z u , na k tó rym kontynuowano ro z po znaw an ie f o s y o ra z we w n ę trz u b a s z ty p o łu d n io w o - z ach o d n ie j* K o le jn e .p r z e d łu ż e n ie wykopu na podzamczu / je g o w ie lk o ś ć w c h w i l i o b e c n e j w yn osi 26x5 n , p rz y ś r e d n i e j g łę b o k o ś c i o k o ło 4 m/ p o z w o liło na p e łn e o k r e ś le n ie z a s ię g u fo s y zamkowej w ba­ danym r e j o n i e . Ma ona s z e ro k o ś ć o k o ło 17 m, b rzeg w ew nętrzny o d d alo n y .od zamku o 12 » , a zew­ n ę t r z n y , docho dzący do muru obronnego podzam cza, o 33 u , B y ła to fo s a m okra, k t ó r e j g łęb o k o ś ć od poziomu podzamcza w y n o s iła o k o ło 2 ,5 m, z a ś od poziomu wzgórza zamkowego o k o ło 7 n . W stęp­ na a n a l iz a z n a le z is k ruchomych z fo s y p ozw ala p r z y j ą ć o k r e s j e j fu n k c jo n o w an ia od końca wieku X IV

at

Z

B a d a n ia w n ę trz a b a s z ty p o łu d n io w o - z a c h o d n ie j, z n a jd u ją c e j s i ę z p raw e j s t r o n y br ■ zam­ k o w e j, d o p ro w a d z iły do u s t a l e n i a , l ż z n a jd u ją s i ę w n i e j dwa poziomy p iw n ic i g ó rn a p r z y k r y t a stropem d rew nian ym , zaś d o ln a s k le p io n a . W ysokość cz ę ś c io w o e k s p lo ro w a n e j w roku bieżącym piw ­ n i c y g ó r n e j w y n o s iła o k o ło 3 ■. Na kam iennych ś c ia n a c h p iw n ic y z n a jd u ją s i ę o p o ry pod n i e ­ z r e a liz o w a n e s k l e p i e n i e , n ie c o pow yżej w yk u te w t ó r n ie g n ia z d a pod b e l k i stro p o w e , p iw n ic a ta m ia ła p od ło g ę z d esek d re w n ia n y c h u ło ż o n y ch na le g a r a c h * Pod p od ło g ą o d s ło n ię t o zasypane p ach y s k le p L e n n e p iw n ic y d o l n e j . Z n a le z is k a ruchome p o z w a la ją w s tę p n ie d atow ać c z a s u ło ż e n ia p o d ło g i na p ie r w s z ą połow ę w ie k u X V I . B a d a n ia obu p iw n ic będą kontynuowane w roku p rz y s z ły m .

Sezon d o s t a r c z y ł o k o ło 7 t y s . z n a le z is k ruchomych z w a rs tw z asyp isk o w ych f o s y . S ą to p rze d e w s z y stk im u ła m k i n a cz y ń c e r a m ic z n y c h , k a f l i , fra g m e n ty f a j e k , s t łu c z k ą s z k la n a 1 p rze d ­ m io ty ż e la z n e , i w n ę trz a b a s z t y w yd ob yto z a ś o k o ło 9 t y s . z n a le z is k , w tym g łó w n ie frag m e n ty n aczyń g l in ia n y c h i k o ś c i z w ie r z ę c e o r a z n i e l i c z n e p rz e d m io ty s z k la n e i m e talo w e .

M a t e r i a ł y zab ytkow e o ra z d oku m entacja z n a jd u ją s i ę w P ra c o w n i A rch e o lo g ic z n o - K o n se rw a­ t o r s k i e j PF PK£ O/W arszaw a, B a d a n ia będą kontynuow ane. PP P ra c o w n ie K o n s e r w a c ji Zabytków P ra c o w n ia A r c h e o lo g ii M ia s t O d d z ia ł w Gdańsku B a d a n ia p r o w a d z i l i: mgr mgr G rażyna N a w ro ls k a , D a riu s z C z e r n ia k o w s k i, A n d rz e j G o łę b ie w s k i, L esz ek K u c h a r s k i, J a r o s ła w S t r o b in pod k ie ru n k ie m T adeusza N a w ro lsk le g o / a u to r s p ra w o z d a n ia / . F in a n s o w a ł WKZ w E lb lą g u , siódmy sezon b ad a ń . M ia s t o ś r e d n io w ie c z n e 1 now ożytne. /1237- 1945/.

2

B a d a n ia prowadzone b y ł y na o b s z a rz e o p o w ie r z c h n i 714 m * Z a s a d n ic z y wykop o wym iarach 60 x 1 0 - 1 2 m u sytu ow an y z o s t a ł w p ó łn o c n o - w s ch o d n ie j p a r t i i m ia s t a , o b ejm u jąc swym z a się g L e n dwa b l o k i zabudowy o r a z d w ie u l i c e * B ro k r e g u la r n e j zabudowy murowanej w t e j c z ę ś c i m ia s ta , a ta k ż e j e j n ie p o d p iw n ic z e n ie m ia ły z a s a d n ic z y wpływ na s ta n z achow ania n a w a rstw ie ń o ra z po­ ziomów zabudowy d r e w n ia n e j. P r a c e a r c h e o lo g ic z n e doprowadzono do poziomów z p ie r w s z e j połowy X IV w . o d s ł a n i a j ą c 11 budynków o k o n s t r u k c j i s z k i e le t o w e j . N a j l e p i e j zachowany z n ic h m ia ł ś c ia n y o w y s o k o ś c i do 1 m, a t w o r z y ły j e w a rstw y c e g i e ł u ło ż o n e ns p o d w a lin ie , w k t ó r e j t k w i­ ł y pionow e s łu p y k o n s t r u k c j i domu. W p o b liż u muru o bro n neg o, zabudowa n ie p r z y le g a ła b ezp oś­ r e d n io do s i e b i e . K o le jn e domy r o z d z ie lo n e b y ł y podwórkam i, k t ó r e г k e l c i s t io n y u l i c y ELBLĄG

S t a r e M ia s to DZIAŁDOWO

176

-zapukał p ło t d rew n ian y » C z ęść t e j zabudowy u l e g ł a p o i a row i w końcu X IV w . p d z ię k i czemu w g r u ­ zow iskach docndw zachow ało s ię w i e l e elem entów z w iąz an ych z ic h w y p o s a ż e ń le n . A n a liz a wymiarów budynków p o tw ie rd z a p r z e t r w a n ie ro z p la n o w a n ia t e j c z ę ś c i m ia s ta o p a rte g o na p r ę c ie s t a r o c h e ł- iRlhskim , K o le jn e poziomy bruków na u l . S u k ie n n ic z e j w y k a z u ją , l i b y ła to zabudowa n le p o d p iw n i- cz o na. Wznl e s lo n o j ą na n ie /d r.Ż ych d z ia łk a c h o k r e ś la n y c h w ź r ó d ła c h p is a n y c h ja k o "B u d ę " z a j ­ m ujące n a j c z ę ś c i e j 0 ,5 " E r b e “ .

U zyskane podczas badań ź r ó d ła a r c h e o lo g ic z n e w y r a ź n ie w y r ó ż n ia ją tę s t r e f ę e i a s t a od do­ t y c h c z a s p rze b ad an y ch . S z c z e g ó ln ie j e s t t o w id o cz n e w m a t e r ia le ceram icznym c h a r a k t e r y * j ą c y e s i ę dużym u d z ia łe m dzbanów o ra z m isek o c e c h a ch w y tw a r z a n ia w łaś ciw y m g a rn c a r s tw u w cz e sn o śre d ­ niow iecznem u* zw raca p rz y tym uwagę w y ra ź n y zw iązek z a j ę ć m ieszkańców z nazwami e l le # w tym przypadku z tkactwem *

N ie z a le ż n ie od t y c h p r a c wykonano c z t e r y wykopy sondażowe pod kgtern ro z w ią z a n ia n ie k t ó ­ ry c h z ag ad n ie ń a r c h it e k t o n ic z n y c h o ra z w yeksp loro w âno d a ls z y c h 1 2 s t u d n i i l a t r y n w ró ż n ych punktach w s c h o d n ie j d z i e l n i c y m ia s t a . Szczegó lnym z n a le z is k ie m tegorocznym j e s t l u t n i e z koń­ ca XV w. n a jp ó ź n ie j p o czą tk u X V I w . Na uwagę z a s łu g u je z e s p ó ł wyrobów d re w n ia n y ch z l a t r y n y na p o s e s j i Ko w alska 12. C e c h u je j e n ie b y w a ły k u n s z t w y k o n a n ia , a w y m ie n ić można: k i e l i c h , p u c h a re k , s e r i ę t a l e r z y o r a z in n y c h p rzed m iotó w . Dalszemu w zbogaceniu u l e g ł y k o l e k c je naczyń s z k la n y c h , wyrobów z e s k ó r y , d re w n a , rogu i k o ś c i . C o raz l i c z n i e j s z e s ą im p o rty ce ra m ic z n e z X I I I - X IV w, p ochodzące z ró ż n y ch w a rs z ta tó w z a c h o d n ie j E u ro p y .

R ó w n o le g le prowadzono s t a ł y n adzó r a r c h e o lo g ic z n y nad odgruzowywaniem p iw n ic d a ls z y c h 10 k a m ie n ic z e k p r z y u l . W i g i l i j n e j i S t a r y Rynek*

B a d a n ia będą kontynuowane*

EŁK u n iw e r s y t e t M i k o ł a ja K o p e rn ik a w To*

woj» s u w a ls k ie r u n i u , W y d z ia ł S z tu k P ię k n y c h

żamek p o k r z y ż a c k l na w y s p ie j e ś . B ł k U k ł a d K o n s e r w a to r s tw a '

B a d a n ia p r o w a d z ił mgr Tom asi W ild a , / a u t o r sp ra w o z d a n ia / . F in a n s u je m l S u w a łk i. T r z e c i sezon b adań.

P r a c e z o s t a ł y p o d ję t e w zw iązku z z a m i a m a d a p t a c j i budynku zamku o r a * budynku pow ię- zle n n e g o /1886 z j na muzeum o ra z B i u r o W ystaw A r t y s t y c z n y c h , s ta k ż e r e w a lo r y z a c j i w y sp y . P r a ­ c e o b j ę ły zarówno b a d a n ia a r c h it e k t o n ic z n e ja k 1 a r c h e o lo g ic z n e . Dokonano a n a l i z y s t r a t y g r a f i ­ c z n e j budynku zamku w y o d r ę b n ia ją c V f a s .

Fa za I . k t ó r e j p o c z ą te k p rzy p ad a na 1397 r . i s t n i e j e do 1455 z . , k ie d y to camck z o s t a ł z d o b yty i s p a lo n y . B y ła t o n a d g ra n ic z n a s t r a ż n ic a w z n ie s io n a z c e g ły w u k ła d z ie w e n d y js k la z wstawkam i kam iennym i w l i c u , na p ia n i e p r o s to k ą ta o wym. 16,5 z 12 m, ja k o o b ie k t je d n o p rz e s * t r z e n n y , p rz y n a jm n ie j c z te r o k o n d y g n a c y jn y , z w e jś c ie m po d re w n ia n y c h schodach n* I I I kondyg­ n a c j ę , k r y t y dachem czterospadow ym ze s z c z y ta m i schodkow ym i.

Fa za I I - p o c z ą te k 1497 r · , odbudowa po z n is z c z e n ia c h w o jn y 13-l e t n i e j . Po s t r o n i e p ó ł­ n o c n e j do e l e w a c j i d o sta w io n o w ie ż ę , p r z e n ie s io n o o tw ó r w e jś c io w y z I I I k o n d y g n a c ji na x i . Ko m u nikacja pionow a o db yw ała s i ę po d re w n ia n y ch schodach b ie g n ą c y c h p r z y l i c u muru zamku do w ie ż y , w k t ó r e j b y ło p r z e j ś c i e do w n ę trz a budynku.

Fa za I I I - po 1520 r . B y ła prawdopodobnie w yn ik ie m p r a c rem ontowych po z d o b yciu zamku p rze z w o jsk a p o ls k ie w 1S2Û r . Dokonano p ła s z e s o w a n ia od w ew nątrz w ie ż y , p r z e s k le p io n o pom iesz* c z e n ie w n i e j na I k o n d y g n a c ji, o r a z wmurowano p o r t a l z k s z t a ł t e k w y s tę p u ją c y c h m . in . w T o ru ­ n iu ok* 1500 r .

Fa za IV n o s i ju ż c h a r a k t e r now ożytny 1 j e s t d atow an a na p o c z ą te k X V I I w . S k r z y d ło budyn­ ku z o s t a ło p rz e d łu ż o n e o 1/3 d łu g o ś c i w k ie ru n k u w schodnim , dobudowano s y m e tr y c z n ie w ie ż ą - r y ­ z a l i t o r a z z m ien ion o w y s o k o ś c i p o s z c z e g ó ln y ch k o n d y g n a c ji. W e jś c ie do budynku z lo k a liz o w a n o ns I I k o n d y g n a c ji w lewym i prawym r y z a l i c i e . P r o w a d z iły do n ic h sy m e tryc z n e d re w n ia n e schody ze wspólnym podestem na p ó ł p i ę t r z e , sk ą d schody jed n o b ie g o w e z b ie g a ły na poziom g ru n tu * żapewne w tym te ż c z a s ie z o s t a ł p o ło ż o n y dwubarwny ty n k / c z a r n o - b ia ły / w p o s t a c i pasów.