The Organization of Individual Recreation Space in the Rural-Urban Fringe Zone of Łódź

R om an Szk u p

Uniwersytet Łódzki

Katedra Geografii Miast i Turyzmu 90-142 Łódź, ul. Kopcińskiego 31 tel. 0 48 426354566 rasz@geo.uni.lodz.pl

ORGANIZACJA PRZESTRZENI

WYPOCZYNKU INDYWIDUALNEGO

W STREFIE PODMIEJSKIEJ

LODZI

1. WSTĘP

Wzrastające zapotrzebowanie na wypoczynek pro­ wadzi do stopniowego opanowywania bardzo róż­ norodnych geograficznie obszarów przez szeroko rozumiane zjawiska turystyczne. W efekcie także 1 przestrzeń podmiejska każdego wielkiego miasta staje się powszechnie wykorzystywana do celów turystyczno-wypoczynkowych. W przestrzeni pod­ miejskiej realizowane są bardzo różne formy Wypoczynku - w strefie podmiejskiej Łodzi domi­ nuje wypoczynek letniskowy i weekendowy orga­ nizowany indywidualnie (MATCZAK 1987, SZKUP

2003).

Podmiejską przestrzeń turystyczno-wypoczyn­ kową najprecyzyjniej opisują tereny trwale zajmo­ wane pod wypoczynek, czyli kolonizowane tury- stycznie. Przyjęcie takiego założenia prowadzi do utożsamienia procesu kształtowania się podmiej­ skiej przestrzeni turystyczno-wypoczynkowej z kształtowaniem się przestrzeni kolonizacji tury- stycznej danego obszaru (SZKUP 2003). Zgodnie

2 definicją przestrzeni k olon izacji turystycznej Li­ s e w s k ie g o (1 9 9 5 ), „dom inującym przejawem działalności turystycznej czło w iek a (w przestrzeni P io n iz a c ji turystycznej) je s t trwałe zajm ow anie 1 zagospodarow anie turystyczne n ow ych ziem Zrnieniające ich pierw otne użytkow anie; w iąże się 0 ściśle z pow staw aniem d om ów w czasow ych , noteli, pensjonatów , ośrodków w yp oczyn k ow ych , k°lonijnych itp. oraz drugich dom ów i działek let­ niskowych”.

THE ORGANIZATION

OF INDIVIDUAL RECREATION

SPACE IN THE RURAL-URBAN

FRINGE ZONE OF ŁÓDŹ

1. INTRODUCTION

T h e grow ing d e m a n d for re c re a tio n le ad s to very d ifferen t g e o g ra p h ica l a re a s bein g g ra d u a lly s u b o rd in a te d to a w ide v ariety of to u ris m p h e n o m e n a . T he ru ra l- u r b a n fringe zo n e o f every large city is p o p u la rly u s e d for to u ris m a n d re c re a ­ tio n p u rp o s e s . In u r b a n fringe sp ace a g re a t v a rie ty of re c re a tio n a l form s o c c u r a n d in th e u r b a n fringe zone of Łódź it is in d iv id u a lly o rg an ized s u m m e r a n d w e ek e n d re c re a tio n t h a t d o m in a te s

(M a tc z a k 1987, S z k u p 2003).

U rb a n fringe to u rism , a n d its re c re a ­ tio n a l sp ace, is b e s t d e sc rib e d a s a n a re a p e rm a n e n tly o c cu p ie d for re c rea tio n , i.e. to u ristic a lly colonized. If w e a s s u m e th is , th e p ro c e ss o f c re a tin g a n u rb a n fringe to u ris m s p a c e is th e sam e a s th e c re a tio n of a to u r is t co lo n izatio n sp ace in a given a re a (S z k u p 2003). A ccording to L is z e w s k i’s (1995) d e fin itio n of to u rism co lo n izatio n s p a c e , ‘th e d o m in a tin g m a n i­ fe sta tio n o f h u m a n to u r is t activ ity is th e p e r m a n e n t a c q u is itio n a n d ex p lo itatio n of n ew la n d for to u ris m involving a c h an g e in its o rig in al u se ; it is co n n ec te d specifically w ith th e b u ild in g of n ew h o lid ay c e n tre s , h o te ls, p e n sio n s etc., a s w ell a s se c o n d h o u s e s a n d s u m m e r g a rd e n s ...’.

W yniki badań podm iejskiej przestrzeni w yp o­ czynkowej prowadzone przez w ielu badaczy, w tym w ośrodku łódzkim - m.in. przez MATCZAKA (1981, 1982, 1984, 1985, 1986, 1987, 1995), WlLUSlA,

(1997), Wojciecho w ską (1998), Wło darczyk a

( 1995, 1998) oraz Sz k u p a (2003) - p ozw oliły temu

ostatniemu w pracy

Kształtowanie się podmiejskiej

przestrzeni wypoczynkowej. Przykład zachodniego

sektora strefy podmiejskiej Łodzi

(2003) dow odzić, że podm iejską przestrzeń kolonizacji turystycznej (czy, synonim ow o - w ypoczynkow ej lub turystycz­ no-w ypoczynkow ej) tw orzą dw ie podprzestrzenie (przestrzenie), odm ienne z punktu w idzenia przeja­ w ów przestrzennego zagospodarowania oraz zacho­ wań turystycznych zbiorow ości ludzkich je tworzą­ cych: podm iotów prawnych (instytucji) i podm io­ tów fizycznych (obywateli):

- przestrzeń w ypoczynku zb iorow ego - d e fi­ niowana jako podprzestrzeń kolonizacji turystycz­ nej przez Liszew sk ieg o (1 9 9 5 ) - kreowana przez podm ioty prawne w form ie ob iek tów stałych bazy noclegow ej w ypoczynku zbiorow ego;

- przestrzeń w ypoczynku indyw idualnego - de­ finiow ana jako podprzestrzeń kolonizacji tury­ stycznej przez Liszew sk ieg o (1 9 9 5 ) - kreowana przez podm ioty (osob y) fizyczn e w form ie obiek­ tów indyw idualnego w ypoczynku letniskow ego (działek letniskow ych i drugich dom ów ).

Z prac prowadzonych przez wcześniej wymie­ nianych autorów jednoznacznie wynika, że w strefie podmiejskiej Łodzi w procesie kolonizacji tury­ stycznej przestrzeń wypoczynku zbiorowego odgry­ wa zdecydowanie mniejszą rolę. O obliczu wypo­ czynkowym strefy podmiejskiej Łodzi decyduje

de

facto

przestrzeń wypoczynku indywidualnego.

SZKUP (2003), podsumowując szczegółowe badania

nad kolonizacją turystyczną w zachodniej części (sektorze) strefy podmiejskiej Łodzi, stwierdza: „To właśnie rozwój obiektów wypoczynku indywidual­ nego (działek letniskowych) doprowadził do wy­ kształcenia się specyficznego obrazu przestrzeni wypoczynkowej sektora - dysproporcje pomiędzy skalą ilościową oraz przestrzennym rozmieszcze­ niem form turystycznego osadnictwa indywidualne­ go i osadnictwa wypoczynku zbiorowego są tak ogromne, iż nie ma podstaw wątpić, że to właśnie rozwój obiektów wypoczynku indywidualnego (działek letniskowych) jest czynnikiem decydują­ cym o obrazie przestrzeni wypoczynkowej tej części strefy podmiejskiej Łodzi.”

Proces kształtowania się przestrzeni wypoczynku indywidualnego w strefie podmiejskiej Łodzi powo­ duje daleko idące przekształcenia w jednostkach

R ese arch in to u r b a n fringe re c re a ­ tio n al s p a c e by M a t c z a k (1981, 1982, 1984, 1985, 1986, 1987, 1995), W ilu ś

(1997), W o j c i e c h o w s k a (1998), W ł o ­ d a r c z y k (1995, 1998) a n d S z k u p (2003), a m o n g o th e rs from th e Łódź cen tre, allow ed th e la s t-n a m e d to claim th a t u r b a n fringe to u ris m colo n izatio n sp ace is co m p o sed of two s u b s p a c e s differing as re g a rd s in fr a s tru c tu r e a n d th e to u rist b e h a v io u r of b o th in s titu tio n s a n d in d i­ v id u a l c itiz en s (in:

K ształtow anie się pod­

m iejskiej

p rze strze n i

w ypoczynkow ej.

Przykład zachodniego sektora strefy pod­

miejskiej Łodzi,

2003):

1) Collective re c re a tio n sp ac e , defined a s a to u ris m co lo n izatio n s u b s p a c e by

L is z e w s k i (1995), c re a te d by in s titu tio n s in th e form of a cc o m m o d a tio n facilities for th e p u rp o s e s of collective recreatio n ;

2) In d iv id u al re c re a tio n sp ac e , defined a s a to u ris m co lo n izatio n s u b s p a c e by L is z e w s k i (1995), c re a te d by in div id u als in th e form of s u m m e r g a rd e n s and sec o n d h o u s e s . T he r e s u lts o b ta in e d by th e a u th o rs listed above clearly sh o w th a t collective re c re a tio n s p a c e p lay s a co n sid e ra b ly less im p o rta n t role th a n in d iv id u a l recreatio n sp a c e in th e p ro c e ss of to u rism c o lo n izatio n in th e u r b a n fringe zone of Łódź. In c o n c lu d in g a d e tailed s tu d y of to u rism co lo n izatio n in th e w e ste rn s e c to r of th e u r b a n fringe zone of Łódź,

S z k u p (2003) s ta te s : ‘It w a s th e develop­ m e n t of in d iv id u a l re c re a tio n facilities (su m m e r g a rd e n s) t h a t led to th e c re a ­ tio n of a specific re c re a tio n a l space in th e secto r; th e d ifferen ces betw een th e n u m b e r a n d s p a tia l d is trib u tio n of in d iv id u a l to u ris m s e ttle m e n t form s a n d

collective re c re a tio n s e ttle m e n t form s are so im m e n se t h a t th e d e v elo p m en t of in d iv id u a l re c re a tio n facilities (sum m er g ard en s) d e te rm in e s th e recreatio n al s p a c e in th is p a r t o f Łódź u r b a n fringe zo n e.’

T he c r e a t i o n o f in d iv id u a l r e c r e a tio n

s p a c e in th e Łódź r u r a l- u r b a n fringe has c a u s e d fa r-re a c h in g tra n s fo rm a tio n s in th e s e ttle m e n ts in th is zone. A nalysing to u ris m s e ttle m e n t in th e W arta Valley' Wiluś (1997) s ta te s t h a t 'th e p ro c e ss of

osadniczych tę strefę tworzących. WlLUŚ (1997), analizując osadnictwo turystyczne w dolinie Warty, stwierdza, że „proces kolonizacji turystycznej (...) powoduje szereg zmian w układach przestrzennych wielu miejscowości (...), dotyczą one przede wszyst­ kim budowy morfologicznej i fizjonomii jednostek osadniczych.” Zdaniem wielu badaczy zmiany ukła­ dów przestrzennych miejscowości pod wpływem zjawisk szeroko powiązanych z turystyką uważane są za wskaźnik identyfikacji osiedli pełniących fun­ kcję turystyczną i wypoczynkową (MATCZAK, 1984,

Dziegieć 1988, 1989, Wiluś 1997, Sta c h o w sk i,

1992, SZKUP 2003). Przekształcenia jednostek osad­

niczych pod wpływem rozprzestrzeniania się obiek­ tów wypoczynku indywidualnego, czyli działek let­ niskowych, nie są jednorodne - w różnorodny spo­ sób i w różnej skali przekształceniom podlegają bo­ wiem zarówno siedliska, jak i wiejskie rozłogi.

to u ris m co lo n izatio n (...) h a s c a u s e d n u m b e rs of c h a n g e s in th e s p a c e of m a n y d e s tin a tio n s (...); th e y m ain ly c o n c e rn th e m o rp h o lo g ical co m p o sitio n a n d p h y sio ­ g no m y of s e ttle m e n ts .’ A ccording to m a n y re s e a rc h e rs , h o u s in g e s ta te s w h ich p e rfo rm to u r i s m a n d re c re a tio n a l fu n c tio n s a re a n id en tify in g in d ic a to r of th e tra n s fo rm a tio n s c a u s e d by to u rism - re la te d p h e n o m e n a ( M a tc z a k 1984, D z ie ­ g i e ć 1988, 1989, W i l u ś 1988, S t a c h o w ­ s k i 1992, S z k u p 2 003). T he t r a n s ­ fo rm atio n s o f s e ttle m e n ts c a u s e d by th e s p r e a d in g o f in d iv id u a l re c re a tio n facilities a re n o t h o m o g e n o u s; s e ttle ­ m e n ts a n d o p e n c o u n try s id e a re tr a n s ­ form ed in differing w ay s a n d to a different e x ten t.

2. KRYTERIA TYPOLOGII

Różnorodność oraz skala zjawiska rozprzestrzenia­ nia się działek letniskowych skłoniły autora niniej­ szej pracy do podjęcia próby poszukiwania podo­ bieństw w organizacji przestrzeni wypoczynku in­ dywidualnego w jednostkach osadniczych strefy Podmiejskiej Łodzi. Pierwszą próbę tworzenia ty­ pologii fizjonomiczno-morfologicznej jednostek osadniczych w strefie podmiejskiej Łodzi podjął Wiluś (1997), analizując osadnictwo turystyczne w dolinie Warty. Autor niniejszego opracowania, zainspirowany wspomnianą typologią, przedstawił w cytowanej wcześniej pracy (SZKUP 2003) wła­ sną typologię, którą nazwał „typologią przestrzeni Spoczynku indywidualnego w zachodnim sekto- rze strefy podmiejskiej Łodzi.” Podstawą do stwo­ rzenia tej typologii stały się badania własne autora Prowadzone w latach 1995-1998 w 260 obrębach geodezyjnych na 7525 działkach letniskowych, zlokalizowanych w zachodnim sektorze strefy pod­ miejskiej Łodzi. Po opublikowaniu wymienionej typologii podjęto próbę jej „weryfikacji” podobny­ mi badaniami przeprowadzonymi w położonym w południowo-zachodniej części strefy podmiej­ skiej Łodzi powiecie łaskim. Wspomniane badania autor przeprowadził w latach 2004-2005 wspólnie 2 T. Dronką i w ich efekcie dokonał identyfikacji Przestrzeni wypoczynku indywidualnego na 2820 działkach letniskowych położnych w 134 sołec­ twach powiatu. Jako kryteria wydzielenia określo­

nych typów organizacji przestrzeni wypoczynku

’ndywidualnego przyjęto:

2. TYPOLOGY CRITERIA

T he d iv ersity a n d sca le o f th e su m m e r g a rd e n p h e n o m e n o n e n c o u ra g e d th e a u th o r to a tte m p t to find sim ila ritie s in th e o rg a n iz atio n o f in d iv id u a l re c re a tio n sp a c e in th e s e ttle m e n ts of th e ru ra l- u r b a n fringe zone o f Łódź. The first a tte m p t to c re a te a phy sio g n o m ic a n d m o rp h o lo g ical typology w a s m ad e by

W i l u ś (1997) in a n a ly sin g to u ris t s e ttle m e n ts in th e W a rta Valley. In sp ired by th is typology, th e a u th o r p re s e n te d

(S zk u p 2003) h is ow n typology in h is w o rk q u o te d above. He called it ‘a ty p o ­ logy of in d iv id u a l re c re a tio n sp a c e in th e w e ste rn s e c to r o f th e Łódź ru r a l- u r b a n fringe zo n e ’. It w a s b a s e d o n re s e a rc h c o n d u c te d in 1 9 9 5 -1 9 9 8 in 2 6 0 grid s q u a r e s a n d 7 5 2 5 s u m m e r g a rd e n s in th is w e s te rn sec to r. A fter th e typology h a d b e e n p u b lis h e d th e re w ere a tte m p ts to verify it th ro u g h s im ila r s tu d ie s in Ł ask

pow iat

in th e s o u th -w e s te rn p a r t of th e u r b a n fringe zone. T he a u th o r did th e re s e a rc h in 2 0 0 4 -2 0 0 5 , in co o p eratio n w ith D ro n k a , a n d a s a r e s u lt identified in d iv id u a l re c re a tio n s p a c e in 2 8 2 0 s u m m e r g a rd e n s in 134

solectw os

of th e

powiat.

T he c rite ria for identifying th e ty p e s o f o rg a n iz a tio n of in d iv id u al re c re a tio n s p a c e w ere th e following:

1) zwartość i/lub rozproszenie układów działek letniskowych w obrębach geodezyjnych lub sołec­ twach; na podstawie tego kryterium wydzielono:

- obręby lub sołectwa, w których zdecydowanie dominują działki koncentrujące się w zwartych kompleksach (44 obręby zachodniego sektora i 42 sołectwa powiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których działki wystę­ pują zarówno w postaci rozproszonej, jak i w kom­ pleksach (39 obrębów zachodniego sektora i 21 so­ łectw powiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których działki wystę­ pują wyłącznie w postaci rozproszonej (33 obręby zachodniego sektora i 41 sołectw powiatu łaskiego);

2) położenie działek letniskowych w stosunku do głównego siedliska (siedlisk) obrębu lub sołectwa; opierając się na tym kryterium wydzielono:

- obręby lub sołectwa, w których działki są wy­ łącznie na rozłogach wiejskich (70 obrębów i 71 so­ łectw),

- obręby lub sołectwa, w których działki położo­ ne są na rozłogach wiejskich i w siedlisku (siedem obrębów zachodniego sektora i trzy sołectwa powia­ tu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których działki położo­ ne są wyłącznie w siedlisku (sześć obrębów zachod­ niego sektora i 10 sołectw powiatu łaskiego);

3) rozplanowanie działek w obrębach i sołec­ twach (wg MATCZAKA 1984); na podstawie tego kryterium wydzielono:

- obręby lub sołectwa, w których dominują ukła­ dy przestrzenne działek regularne, zwarte, o typie parkowym (jeden obręb zachodniego sektora - Sie- dlątków),

- obręby lub sołectwa, w których dominują ukła­ dy przestrzenne działek regularne, zwarte, jedno- lub wieloosiowe (17 obrębów zachodniego sektora i 17 sołectw powiatu laskiego),

- obręby lub sołectwa, w których dominują ukła­ dy przestrzenne działek nieregularne, zwarte, wie­ loosiowe (14 obrębów zachodniego sektora i 10 so­ łectw powiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których dominują ukła­ dy przestrzenne działek nieregularne, rozproszone, mozaikowe (42 obręby zachodniego sektora i 43 so­ łectwa powiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których dominują ukła­ dy przestrzenne działek nieregularne, rozproszone, występujące incydentalnie - pojedyncze działki (40 obrębów zachodniego sektora i 13 sołectw powiatu łaskiego);

4) stopień przekształcenia obrębu lub sołectwa przez osadnictwo turystyczne; operając się na tym kryterium wydzielono:

1) c o n c e n tra tio n a n d / o r d is p e rsio n of s u m m e r g a rd e n s in g rid s q u a r e s or

sotectwos:

- stro n g ly d o m in a te d by co m p act g a rd e n co m p lex es (44 s q u a re s , 42

sotec-

twos),

- w h e re g a rd e n s a re b o th d isp erse d a n d in co m p lex es (39 s q u a re s , 21

sotec­

twos),

- w h ere th e re a re only d isp erse d su m m er g ard en s (33 sq u ares, 41

sotectwos

);

2) lo catio n of s u m m e r g a rd e n s in re la tio n to th e m a in s e ttle m e n ts in th e grid s q u a re o r

sotectwo.

S u m m e r g a rd e n s occur:

- exclusively o n o p e n c o u n try sid e (70 squares, 71

sotectwos),

- o n o p e n c o u n try s id e a n d in a s e ttle ­ m e n t (7 s q u a re s , 3

sotectw os

)

- exclusively in a settlem e n t (6 squares, 10

sotectwos);

3) d is trib u tio n o f s u m m e r g a rd e n s w ith in grid s q u a r e s a n d

sotectwos

(according to M a t c z a k , 1984) d o m in ated by s u m m e r g a rd e n s y ste m s w h ich were:

- re g u la r, c o m p ac t, p a rk -ty p e (one s q u a re - Siedlątków ), - re g u la r, c o m p ac t, on e- o r m u lti-ax is (17 s q u a re s , 17

sotectw os

), - irre g u la r, c o m p ac t, m u lti-ax is (14 sq u a re s , 10

sotectwos),

- irre g u la r, d is p e rse d , m osaic (42 s q u a re s , 43

sotectwos),

- irre g u la r, d is p e rse d , in c id e n ta l " single g ard en s (40 sq u ares, 13

sotectwos),

4) th e e x te n t to w h ic h a grid s q u a re or

sotectw o

h a s b e e n c h a n g e d by to u ris t s e t­ tle m e n t, w h e re b o th s e ttle m e n ts a n d the m ajo rity o f th e o p e n c o u n try sid e have b e e n ch an g ed :

- com p letely by co m p lex es of su m m e r g a rd e n s (4 s q u a re s , 8

sotectwos),

- c o n sid e ra b ly (20 s q u a re s , 24

sotec­

twos),

- slig h tly (92 s q u a r e s , 51

sotectwos);

5) th e p ro p o rtio n o f grid s q u a r e s or

sotectw os

o c cu p ie d b y form s of individual to u r is t s e ttle m e n t w h ere:

- th e overall a re a of th e g a rd e n s ex ceed s th e a re a of th e s e ttle m e n t a n d

th e g a rd e n s cover over 10% of th e area (7 s q u a re s , 6 sotectw os),

- obręby lub sołectwa, w których jednostki osad­ nicze (siedliska) oraz większość rozłogów zostały przez kompleksy działek przekształcone całkowicie (cztery obręby zachodniego sektora i osiem sołectw powiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których jednostki osad­ nicze (siedliska) oraz większość rozłogów zostały przez kompleksy działek przekształcone znacząco (20 obrębów zachodniego sektora i 24 sołectw po­ wiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których jednostki osad­ nicze (siedliska) oraz większość rozłogów zostały przez kompleksy działek przekształcone nieznacznie (92 obręby zachodniego sektora i 51 sołectw powia­ tu łaskiego);

5) wielkość zajmowanej przestrzeni obrębu lub sołectwa przez formy indywidualnego osadnictwa turystycznego; na podstawie tego kryterium wydzie­ lono:

- obręby lub sołectwa, w których łączna po­ wierzchnia działek przewyższa powierzchnię siedli­ ska, a same działki zajmują pond 10% powierzchni obrębu (siedem obrębów zachodniego sektora i sześć sołectw powiatu laskiego),

- obręby lub sołectwa, w których łączna po­ wierzchnia działek nie przewyższa powierzchni sie­ dliska, a same działki zajmują od 3 do 10% po­ wierzchni obrębu (13 obrębów zachodniego sektora 1 siedem sołectw powiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których niewielkie kompleksy działek zajmują małą część obrębu - 0.5-3% całkowitej powierzchni (49 obrębów za­ chodniego sektora i 27 sołectw powiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których działki letni­ skowe zajmują marginalną część obrębów - mniej niż 0,5% powierzchni całkowitej obrębu (45 obrę­ bów zach. sektora i 41 sołectw powiatu łaskiego);

6) dom inującą w ielk ość pow ierzchni działek let­ niskowych w obrębie lub sołectw ie (KOWALCZYK

1994 - zm odyfikowane); opiejąc się na w ym ienio­ nym kryterium w ydzielono:

- obręby lub sołectwa, w których dominują działki duże, o powierzchni większej od 2000 m2 (21 obrębów zachodniego sektora i osiem sołectw Powiatu łaskiego),

- obręby lub sołectwa, w których dominują działki średnie, o powierzchni 1001-2000 m2 (71 °brębów zachodniego sektora i 45 sołectw powiatu Oskiego),

- obręby lub sołectwa, w których dominują działki małe, o powierzchni 800-1000 m2 (21 obrę­ bów zachodniego sektora i 28 sołectw powiatu ła­ skiego),

- th e overall a re a of th e g a rd e n s d oes n o t exceed th e a re a of th e s e ttle m e n t a n d th e g a rd e n s cover 3 -1 0 % (13 s q u a re s , 7 solectw os),

- sm all c o m p lex es of g a rd e n s cover 0 .5 -3 % (49 s q u a r e s , 27

solectwos),

- s u m m e r g a rd e n s cover le ss th a n 0.5% (45 s q u a r e s , 41

solectw os

); 6) th e d o m in a n t size of g a rd e n s in a grid s q u a r e o r

sołectw o

(K o w a lc z y k 1994 - modified); - larg e - m o re th a n 2 0 0 0 m 2 (21 s q u a re s , 8

solectwos),

- m ed iu m - 1 0 0 1 -2 0 0 0 m 2 (71 sq u ares, 4 5

solectwos),

-

sm all - 8 0 0 -1 0 0 0 m 2 (21 s q u a re s , 28

solectwos),

- very sm a ll - le ss th a n 8 0 0 m 2 (3 s q u a re s , 2

solectwos).

B ased o n th e sp ecificatio n s a n d a n a ly s is of th e c rite ria m e n tio n e d above, sev en ty p es o f in d iv id u a l re c re a tio n s p a c e o rg a n iz a tio n h av e b e e n identified in th e grid s q u a r e s a n d

solectwos

of th e Łódź u r b a n fringe zone (table I). T he c rite rio n ap p lie d to p u t th e ty p es in a n o rd e r w a s th e level o f c o n c e n tra ­ tio n of s u m m e r g a rd e n s in th e grid s q u a re . T herefore, th e d e te rm in a n t of th e first fo u r ty p e s o f grid s q u a re (types I, II, III a n d IV) w a s d o m in a ­ tio n b y c o m p a c t s u m m e r g a rd e n com plexes; a n d t h a t of th e la s t th re e (types V, VI a n d VII) - th e d o m in a tio n of d is p e rse d g a rd e n s. D ue to th e c o n sid e ra b le d ifferen ces in g a rd e n sizes w ith in th e s q u a r e s in ty p es I, III a n d IV, s u b -ty p e s h av e b e e n identified a s well (la, lb, Ilia, Illb, IVa a n d IVb).

T he fin al sta g e o f th e o rg an izatio n of in d iv id u a l re c re a tio n s p a c e s w ith in grid s q u a re s , w a s th e ir allo catio n to in d iv id u a l ty p e s a n d th e p re p a ra tio n of c a rto g ra m s p re s e n tin g th e s p a tia l d is trib u tio n of th e id en tified ty p es (figs

T a b e l a I. Charakterystyka typów organizacji przestrzeni wypoczynku indywidualnego obrębów geodezyjnych i sołectw na wybranych obszarach strefy podmiejskiej Łodzi

Kryterium oceny

Typy organizacji przestrzeni

la Ib II lila lllb IVa IVb V VI VII

1. Położenie działek ze względu na Ich zwartość w zwartych komplek­ sach lub dominacja zwartych komplek­ sów w zwartych komplek­ sach lub dominacja zwartych komplek­ sów w zwartych komplek­ sach lub dominacja zwartych komplek­ sów w zwartych komplek­ sach lub dominacja zwartych komplek­ sów w zwartych komplek­ sach lub dominacja zwartych komplek­ sów w zwartych komplek­ sach lub dominacja zwartych komplek­ sów w zwartych komplek­ sach lub dominacja zwartych komplek­ sów rozproszo­ ne lub do­ minacja działek roz­ proszonych rozproszo­ ne lub do­ minacja działek roz­ proszonych rozpro­ szone lub dominacja działek roz­ proszonych 2. Położenie działek w stosun­ ku do siedliska na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach na rozło­ gach lub większość na rozło­ gach w siedlisku lub domina­ cja poło­ żonych w siedlisku 3. Rozplano­ wanie działek układy regularne, zwarte, jedno- lub wielo­ osiowe układy regularne, zwarte, jedno lub wielo­ osiowe układy nieregular­ ne, rozpro­ szone, mozaikowe układy regularne, zwarte, jed­ no- lub wielo­ osiowe układy regularne, zwarte, jed­ no- lub wielo­ osiowe układy nieregular­ ne, rozpro­ szone, mozaikowe układy nieregular­ ne, rozpro­ szone, mozaikowe układy nieregular­ ne, rozpro­ szone, two­ rzące nie­ wielkie kompleksy układy nieregular­ ne, rozpro­ szone, występują­ ce incyden­ talnie układy nieregular­ ne, rozpro­ szone, występują­ ce incyden­ talnie 4. Stopień przekształ -cenią obrębu

duży duży duży mały mały mały mały bardzo

mały minimalny minimalny 5. Wielkość zajmowa­ nej prze­ strzeni obrębu duża i bar­ dzo duża > 3-30% duża I bar­ dzo duża > 3-30% duża 3-10% niewielka 0,5-3% niewielka 0,5-3% niewielka 0,5-3% niewielka 0,5-3% minimalna <0,5% minimalna <0,5% minimalna <0,5% 6. Dominują­ ca wiel­ kość działek średnie i duże >1000 m2 małe i bardzo małe - do 1000m2 średnie ¡duże >1000 m2 średnie i duże >1000 m2 małe i bardzo małe - do 1000 m2 średnie i duże >1000m2 małe i bardzo m a łe -d o 1000 m2 średnie i duże >1000 m2 średnie i duże >1000m2 średnie i duże >1000m2 Ź r ó d ł o : Opracowanie własne.

- obręby lub sołectwa, w których dominują działki bardzo małe, o powierzchni mniejszej niż 800 m2 (trzy obręby zachodniego sektora i dwa so­ łectwa powiatu łaskiego).

Na podstawie sumarycznych zestawień oraz analizy wymienionych kryteriów wydzielono sie­ dem typów organizacji przestrzeni wypoczynku indywidualnego w analizowanych obrębach geo­ dezyjnych i sołectwach strefy podmiejskiej Łodzi (tab. I). Za kryterium porządkujące wydzielone typy przyjęto zwartość działek w obrębach - z tego też względu wyznacznikiem pierwszych czterech typów obrębów (typy: I, II, III i IV) stała się domi­ nacja na obszarze obrębów zwartych kompleksów działek letniskowych, trzech ostatnich (typy: V, VI i VII) - dominacja działek rozproszonych.

3. DESCRIPTION OF INDIVIDUAL TYPES

T ype I - T he type o f grid s q u a r e or

solectwo

w h e re in d iv id u a l recreatio n s e ttle m e n ts (su m m e r g ard en s) have developed th e m o st. It is dom in ated b y c o m p a c t co m p lex es of su m m e r g a rd e n s s itu a te d m a in ly on open c o u n try sid e a n d o rg an ized in regular, o n e- o r tw o -ax is c o m p a c t sp atial sy ste m s. T he e x te n t to w h ic h th e original g rid s q u a re s p a c e h a s b e e n tra n S ' form ed by s u m m e r s e ttle m e n t is large o r very large, a n d th e a re a occupied by s u m m e r h o u s e s is 3% -3 0 % (the

T a b l e I. Types of Individual recreation space organization within grid squares and solectwos In selected parts of the Lod£ rural-urban zone

Criterion

Types of spatial organization

la lb II Ilia Illb IVa IVb V VI VII

1. Gardens according to spatial form In compact complexes or dominantly so In compact complexes or dominantly so In compact complexes or dominantly so In compact complexes or dominantly so In compact complexes or dominantly so In compact complexes or dominantly so In compact complexes or dominantly so Dispersed gardens or dominantly so Dispersed gardens or dominantly so Dispersed gardens or dominantly so 2. Location of gardens in relation to settlement On open countryside or mostly so On open countryside or mostly so On open countryside or mostly so On open countryside or mostly so On open countryside or mostly so On open countryside or mostly so On open countryside or mostly so On open countryside or mostly so On open countryside or mostly so Gardens In the settlement or mostly so 3. Distribu­ tion of gardens Regular compact systems, one-or multiaxis systems Regular compact systems, one- or multiaxis systems Irregular, dispersed, mosaic systems Regular compact systems, one- or multiaxis systems Regular compact systems, one- or multiaxis systems Irregular, dispersed, mosaic systems Irregular, dispersed, mosaic systems Irregular, dispersed systems, small complexes Irregular, dispersed, incidental systems Irregular, dispersed, incidental systems 4. Grid square trans­ formation Consider­ able Consider­ able Consider­ able

Small Small Small Small Very small Minimal Minimal

5. Area of grid square occupied Large or very large > 3-30% Large or very large > 3-30% Large 3-10% Small 0.5-3% Small 0.5-3% Small 0.5-3% Small 0.5-3% Minimal <0.5% Minimal <0.5% Minimal <0.5% 6. Dominant 9arden size Medium or large >1000 m2 Small or very small < 1000 m2 Medium or large > 1000 m2 Medium or large >1000 m2 Small or very small <1000 m2 Medium and large > 1000 m2 Small and very small <1000 m2 Medium and large > 1000 m2 Medium or large > 1000 m2 Medium or large > 1000 m2 S o u r c e : Author.

Ze względu na znaczące różnice wielkości działek W obrębach w typach I, III i IV wyodrębniono pod-

typy - odpowiednio: la i Ib, Ilia i Illb oraz IVa i lVb.

Końcowym efektem typologii organizacji prze­ strzeni wypoczynku indywidualnego obrębów geo­ dezyjnych było zaliczenie obrębów do poszczegól­ nych typów oraz sporządzenie kartogramów pre­ zentujących rozkład przestrzenny wydzielonych ty­ pów (rys. 1 i rys. 2).

3. CHARAKTERYSTYKA WYDZIELONYCH TYPÓW

Typ I - typ obrębu geodezyjnego lub sołectwa, W którym formy osadnictwa wypoczynku indy­ widualnego (działki letniskowe) rozwinęły się na największą skalę. W obrębach i sołectwach za­ liczonych do wymienionego typu zdecydowanie dominują zwarte kompleksy działek letniskowych, Położone głównie na obszarze rozłogów wiejskich 1 tworzące regularne, zwarte układy przestrzenne,

m a x im u m v a lu e c a n b e o b serv ed in R ąb ień A a n d B w h e re in d iv id u al to u ris m s e ttle m e n t co v ers 2 8.7% of its area). T he v a rie ty fo u n d in th e g a rd e n size c rite rio n h a s led to th e id e n tific a ­ tio n of two s u b -ty p e s ; la, d o m in a te d by m e d iu m a n d larg e g a rd e n s (over 1000 m 2) a n d lb, d o m in a te d by sm all a n d very sm all g a rd e n s (u n d e r 1000 m 2). Type I is re p re s e n te d b y grid s q u a r e s a n d

solectw os

w h ic h w ere th e o rig in al co res of s u m m e r g a rd e n d iffu sio n (figs 1 & 2) s itu a te d n e x t to Łódź, a n d th o s e close to th e m o s t a ttra c tiv e a r e a s - n e a r th e riv er W a rta a n d la rg e r fo rests.

T ype II - T he type w h e re in d iv id u al re c re a tio n s e ttle m e n ts (su m m e r g ard en s) h av e developed o n a slig h tly sm a lle r scale t h a n in ty p e I: 3 -1 0 % o f th e u n it a rea. A n o th e r d ifference is th e d is trib u tio n of g a rd e n s. Type II is d o m in a te d by irre g u la r, s c a tte re d a n d m o saic s p a tia l sy ste m s, w ith m e d iu m o r large g a rd e n s (over 1000 m 2). Type II is re p re se n te d

KOM PLEKSY DZIAŁEK C OM PLEXES O F SU M M ER GARDENS

DZIAŁKI R O ZPRO SZO N E D ISPER SED SU M M ER GARDENS

BRAK ZJAW ISKA DOES N O T O CCUR

GRANICE GMIN GMINA BORDERS

r ~ '7 \ 'A LASY PA Ń STW O W E STA TE FO RESTS

Rys. 1. Rozkfad przestrzenny typów organizacji przestrzeni wypoczynku indywidualnego w powiecie łaskim (ź r ó d ł o: opracowanie własne)

Fig. 1. The spatial distribution of the organization of individual recreation space types in Łask powiat

Rys. 2. Rozkład przestrzenny typów organizacji przestrzeni wypoczynku indywidualnego w zachodniej części strefy podmiejskiej Łodzi ( ź r ó d ł o : opracowanie autora) Fig. 2. The spatial distribution of the organization of individual recreation space types in the western sector of Łódź rural-urban zone ( s o u r c e : author)

V VI VII B RA K ZJAW ISKA D O ES NO T O C C U R e p T f A L A S Y PAŃSTW OW E L £ f L ^ ST AT E FO REST S K O M P LE K S Y DZIAŁEK C O M PLE X ES O F SU M M ER GARDENS I II III IV DZIAŁKI R O Z PR O S ZO N E D ISPERSED SU M M E R GARDENS T E R E N Y MIEJSKIE URBAN A R E A S GMINA BO RD ER S Not atk i n au k o w e - R es ea rc h n o te s 1 1 5

jedno- lub wieloosiowe. Stopień przekształcenia przez osadnictwo letniskowe pierwotnej przestrzeni obrębów jest duży lub bardzo duży, wielkość zajmo­ wanej przez działki letniskowe przestrzeni obrębu wynosi od 3 do 30% (maksimum osiąga obręb geo­ dezyjny Rąbień AB, w którym formy turystycznego osadnictwa indywidualnego zajmują aż 28,7% jego powierzchni). Zróżnicowanie kryterium dominują­ cej wielkości powierzchni działek spowodowało wydzielenie z omawianego typu dwóch podtypów: la, w którym dominują działki średnie i duże (wię­ ksze niż 1000 m2) oraz Ib, w którym przeważają działki małe i bardzo małe (do 1000 m2). Charakte­ ryzowany typ reprezentują głównie obręby i sołec­ twa stanowiące pierwotne jądra dyfuzji działek let­ niskowych (rys. 1, rys. 2), położone w bezpośred­ nim sąsiedztwie Lodzi, oraz obręby zlokalizowane w pobliżu terenów najatrakcyjniejszych przyrodni­ czo - w sąsiedztwie rzeki Warty i większych kom­ pleksów leśnych.

Typ II - typ obrębu geodezyjnego lub sołectwa, w którym formy osadnictwa wypoczynku indywidu­ alnego (działki letniskowe) rozwinęły się na nieco mniejszą skalę niż w przypadku obrębów zaliczo­ nych do typu I. Przestrzeń indywidualnego osadnic­ twa wypoczynkowego obrębów lub sołectw zaliczo­ nych do wymienionego typu różni się od poprzed­ niego jedynie skalą (zajmowana przestrzeń jest nie­ co mniejsza niż w typie I, stanowi od 3-10% po­ wierzchni obrębu) oraz rozplanowaniem działek (w typie U dominują nieregularne, rozproszone i mo­ zaikowe układy przestrzenne działek o średniej i du­ żej powierzchni, przekraczającej 1000 m2). Oma­ wiany typ reprezentują głównie obręby położone w bezpośrednim sąsiedztwie dużych kompleksów leśnych północno-zachodniej i północno-wschod- niej części sektora, sołectwa z dużymi kompleksami leśnymi położonymi w zachodniej części powiatu łaskiego nad rzeką Grabią oraz obręby położone w bezpośrednim sąsiedztwie miast aglomeracji łódzkiej (rys. 1, rys. 2).

Typ III - typ obrębu geodezyjnego lub sołectwa, w którym formy osadnictwa wypoczynku indywidu­ alnego (działki letniskowe) rozwinęły się na dużo mniejszą skalę niż w przypadku obrębów zaliczo­ nych do typu I i II. Podobnie jak w poprzednich ty­ pach, w obrębach i sołectwach zaliczonych do typu III zdecydowanie dominują zwarte kompleksy dzia­ łek letniskowych, położone głównie na obszarze rozłogów wiejskich. W przeciwieństwie do typu II działki letniskowe tworzą jednak regularne, zwarte układy przestrzenne. Najważniejszym wyróżnikiem jest dużo mniejsza w porównaniu z poprzednimi

ty-m ain ly b y g rid s q u a r e s s itu a te d n ex t to larg e fo rest c o m p lex es in th e n o r th ­ w e ste rn a n d n o rth - e a s te r n p a rt of th e se c to rs, b y

solectw os

w ith large fo rest co m p lex es in th e w e ste rn p a r t of Ł ask

powiat,

o n th e riv er G rabia, as well a s

solectw os

s itu a te d n e x t to s e ttle m e n ts in th e Łódź c o n u rb a tio n (figs 1 & 2).

T ype III - T he ty p e w h e re individual re c re a tio n s e ttle m e n ts (su m m e r gardens) h av e developed o n a m u c h sm aller scale t h a n ty p e s I a n d II. Sim ilarly, type III is d o m in a te d by com pact co m p lex es of s u m m e r g a rd e n s s itu a te d m ain ly o n o p e n c o u n try sid e . C o n trary to type II, how ever, th e g a rd e n s are org an ized in re g u la r, c o m p ac t sp atial sy ste m s. T h e m o s t im p o r ta n t difference is th e m u c h s m a lle r scale of tr a n s ­ fo rm atio n (the a re a o c cu p ie d only com es to 0.5% -3% ). S im ila r to type I, the v ariety in g a rd e n size led to the id e n tific a tio n o f two s u b -ty p e s: Ilia, d o m in a te d by m e d iu m a n d large g a rd e n s (over 1000 m 2) a n d Hit), d o m in a te d by sm a ll a n d very sm all g a rd e n s (u n d e r 1000 m 2). TYpe III is re p re s e n te d m a in ly by grid s q u a re s s itu a te d d irectly b e sid e th o s e of type I a n d II (they in a w ay ‘fill in ’ th e space b e tw ee n type I a n d ty p e II a reas) - figs 1

&

2

.

Type IV - T he ty p e w h ere individual re c re a tio n s e ttle m e n ts (su m m e r gardens) h av e developed o n a m u c h s m a l l e r sca le th a n in ty p e s I a n d II. It is veiy sim ila r to type III; th e only difference is th e s u m m e r g a rd e n s d is trib u tio n " type III w a s d o m in a te d by regular, co m p act, o n e- o r tw o-axis s p a tia l

sy ste m s, w hile in th is typ e su ch s y ste m s do n o t o c c u r o r only o n an in sig n ific a n t scale. Type IV is d o m i n a t e d b y irre g u la r, s c a tte re d a n d m osaic sy ste m s. S im ilar to ty p e s I a n d III, the v a rie ty o f g a rd e n size h a s led t ° i d e n t i f y i n g tw o s u b - t y p e s : iVa. d o m in a te d b y m e d iu m a n d large g ard en s (over 1000 m 2 ) a n d IVb, d o m i n a t e d b y sm all a n d very sm a ll g a rd e n s (under 1000 m 2 ) . Type IV is r e p r e s e n t e d m ain ly by grid s q u a r e s a n d

sołectwo5

pami skala przekształceń pierwotnej przestrzeni ob­ rębu (wielkość przestrzeni obrębu zajmowanej przez działki jest niewielka - od 0,5 do 3%). Podobnie jak w przypadku typu I zróżnicowanie kryterium domi­ nującej wielkości powierzchni działek spowodowa­ ło wydzielenie z omawianego typu dwóch podty- pów: Ilia, w którym dominują działki średnie i duże (większe niż 1000 m2) oraz Illb, w którym przewa­ żają działki małe i bardzo małe (do 1000 m2). Oma­ wiany typ reprezentują głównie obręby położone w bezpośrednim sąsiedztwie obrębów zaliczonych do typów I i II (stanowią swoistego rodzaju „wy­ pełnienie” czy „dopełnienie” przestrzeni pozostają­ cej między wymienionymi typami) - rys. 1, rys. 2. Typ IV - typ obrębu geodezyjnego lub sołectwa, w którym formy osadnictwa wypoczynku indywidu­ alnego (działki letniskowe) rozwinęły się na dużo mniejszą skalę niż w przypadku obrębów zaliczo­ nych do typu I i II. Jest to typ bardzo zbliżony do ty­ pu III, różni się od niego jedynie rozplanowaniem działek - w typie III dominowały działki tworzące układy regularne, zwarte, jedno- lub wieloosiowe - w omawianym typie układów takich nie ma (lub wy­ stępują marginalnie). Znajdują się w nim natomiast w przewadze działki tworzące układy nieregularne, rozproszone i mozaikowe. Podobnie jak w przypad­ ku typu I i III, zróżnicowanie kryterium dominującej Wielkości powierzchni działek spowodowało wy­ dzielenie z omawianego typu dwóch podtypów: IVa, w którym dominują działki średnie i duże (większe niż 1000 m ) oraz IVb z przewagą działek małych i bardzo małych (do 1000 m2). Omawiany typ reprezentują głównie obręby i sołectwa położo­ ne w sąsiedztwie miast aglomeracji łódzkiej, jed­ nakże położone w większej odległości od centrum aglomeracji niż obręby czy sołectwa zaliczone do Poprzednich typów (rys. 1, rys. 2).

Typ V - pierwszy z typów obrębów geodezyjnych lub sołectw, w którym formy osadnictwa wypoczyn­ ku indywidualnego (działki letniskowe) rozwinęły się na bardzo niewielką skalę. W typie tym zdecydo­ wanie dominują działki rozproszone, sporadycznie tworzące niewielkie skupiska (minikompleksy) kil­ ku działek położonych na obszarze rozłogów wiej­ skich. Stopień przekształcenia pierwotnej przestrze­ ni obrębu jest bardzo mały, a wielkość zajmowanej Przestrzeni obrębu minimalna (<0,5%). Wielkość Powierzchni działek jest zwykle średnia lub duża, często znacznie przekraczająca 1500 m2. Wymienio­ ny typ jest charakterystyczny dla środkowej części Zachodniego sektora strefy podmiejskiej Łodzi oraz dla środkowej i południowej - peryferyjnej części Powiatu łaskiego. Spotyka się go również na

obsza-n e a r s e ttle m e obsza-n ts iobsza-n th e Łódź c o obsza-n u rb a ­ tion, b u t s itu a te d fu r th e r from th e c o n u rb a tio n c e n tre th a n grid s q u a r e s a n d

sołectw os

in th e p rev io u s ty p es (figs 1 & 2).

T ype V - th e first w h e re in d iv id u al re c re a tio n s e ttle m e n ts (su m m e r gard en s) h ave developed o n a v e iy sm all scale. T his type is clearly d o m in a te d by s c a tte re d s u m m e r g a rd e n s, o ccasio n ally c r e a t i n g s m a ll c o m p le x e s (m in i­ com plexes) s itu a te d o n o p e n c o u n try sid e. T he o rig in al grid s q u a r e h a s b e e n tra n sfo rm e d very in sig n ifican tly , a n d th e g a rd e n s o c cu p y le ss th a n 0.5% . T he g a rd e n size is u s u a lly m e d iu m or large, often ex ceed in g 1500 m 2. Type IV is typical of th e m id d le p a r t of th e w e s te rn s e c to r o f Łódź u r b a n fringe zone a n d o f th e m id d le a n d s o u th e rn (peripheral) p a r t of Ł ask

powiat.

It also o c c u rs in th e p e rip h e ra l a re a s of large, c o m p a c t co m p lex es o f s u m m e r g a rd e n s (figs 1 & 2).

T yp es VI and VII - two ty p e s w h ere form s of s u m m e r s e ttle m e n t play a m a rg in a l o r ev en in c id e n ta l role. B oth th e tra n s fo rm a tio n o f s p a c e a n d th e a r e a o c c u p ie d a re m in im a l. The in d iv id u a l re c r e a tio n s p a c e solely c o n s is ts o f in d iv id u a l s u m m e r g a rd e n s, u s u a lly large a n d very large. T he only difference b e tw e e n th e two ty p es is th e lo catio n of th e g a rd e n s in re la tio n to th e s e ttle m e n t; in type VI th e grid s q u a r e s a re s itu a te d o n o p e n c o u n try ­ sid e only, a n d in type VII - w ith in th e s e ttle m e n t. T ypes VI a n d VII are c h a ra c te ris tic of th e m id d le p a rt of th e s e c to r w ith a poorly developed in fra ­ s tr u c tu r e , a n d also o f th e s q u a r e s in th e m id d le a n d s o u th e r n p a rt of th e Je z io rsk o reserv o ir. As re g a rd s Ł ask

powiat,

th e y d o m in a te its s o u th e r n p e rip h e ra l p a r t (figs 1 & 2).

To s u m u p th e s p a tia l d is trib u tio n of th e o rg a n iz atio n o f in d iv id u a l re c re a ­ tio n sp ac e , th e re is a q u ite s tro n g c o n c e n tra tio n of grid s q u a re s a n d

sołectw os,

h a v in g th e m o s t developed fo rm s of re c re a tio n s p a c e org an izatio n, in th re e p a r ts o f th e w e s te rn sector: th e d is ta n c e -re la te d a re a im m ediately

rach peryferyjnych dużych, zwartych kompleksów działek letniskowych (rys. 1, rys. 2).

Typy VI i VII - dwa typy obrębów geodezyjnych lub sołectw, w których formy osadnictwa letnisko­ wego odgrywają rolę marginalną lub wręcz incyden­ talną. Zarówno stopień przekształcenia przestrzeni przez osadnictwo letniskowe, jak i wielkość zajmo­ wanej przestrzeni obrębu czy sołectwa są minimal­ ne. Przestrzeń wypoczynku indywidualnego w wy­ mienionych typach kreują wyłącznie pojedyncze działki, zwykle duże lub bardzo duże. Wymienione dwa typy różnicuje jedynie położenie działek wzglę­ dem siedliska: obręby zaliczone do typu VI charak­ teryzuje lokalizacja działek wyłącznie na rozłogach wiejskich, do typu VII - położenie wyłącznie w ob­ rębie siedliska. Wymienione typy są charaktery­ styczne głównie dla środkowej, słabo zagospodaro­ wanej części sektora oraz dla obrębów położonych w środkowej i południowej części obrzeża zbiornika retencyjnego Jeziorsko, w powiecie łaskim dominu­ ją w sołectwach jego południowej, peryferyjnej czę­

ści (rys. 1, rys. 2).

Podsumowując przestrzenne rozmieszczenie wy­ dzielonych typów organizacji przestrzeni wypo­ czynku indywidualnego należy stwierdzić, że cha­ rakteryzuje się ono dość silną koncentracją obrębów geodezyjnych i sołectw, o najbardziej rozwiniętych formach organizacji przestrzeni wypoczynku indy­ widualnego - w trzech rejonach zachodniego sekto­ ra: związanym z czynnikiem odległościowym obsza­ rze położonym w bezpośrednim sąsiedztwie Łodzi (strefa do 30 km od centrum Łodzi) oraz związany­ mi z walorami przyrodniczymi terenami położonymi w północno-zachodniej i południowo-zachodniej części sektora oraz w związanej z walorami przy­ rodniczymi (rzeka Grabia i duże kompleksy leśne) zachodniej części powiatu łaskiego.

n e x t to Łódź (up to 3 0 k m from Łódź cen tre), th e a re a s s itu a te d in th e n o r th ­ w e ste rn a n d s o u th -w e s te rn p a rts of th e s e c to r d u e to th e ir n a tu r a l a ss e ts , a n d th e w e s te rn p a r t of Ł ask

powiat

also d u e to its n a tu r a l a s s e ts (the river G rab ia a n d large fo re st com plexes).

BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY

D z i e g i e ć E., 1988, Przemiany wsi Chałupy i Kuźnica pod wpływem rozwoju turystyki, Turyzm, 4.

D z i e g i e ć E., 1989, Przemiany wsi położonych w strefie krajobrazowej pojezierzy, Rocznik Centralnego Programu

Badań Podstawowych, Instytut Turystyki, Warszawa.

Ko w a l c z y k A ., 1 9 9 4 , Geograficzno-społeczne problemy zjaw iska „drugich domów". Wydawnictwo Uniwersyte­

tu Warszawskiego, Warszawa.

L is z e w s k i S ., 1995, Przestrzeń turystyczna, Turyzm, 5 /2 .

MATCZAK A., 1981, Tereny wypoczynkowe w strefie pod­ miejskiej Lodzi, Miasto, 3 1 , 6 ,

MATCZAK A., 1982, Funkcja w ypoczynkow a strefy podmiej­

skiej Łodzi, praca doktorska wykonana w Instytucie

Geografii Ekonomicznej i Organizacji Przestrzeni UL, maszynopis.

Ma t c z a kA., 1984, Próba wykorzystania analizy morfolo­

gicznej do określenia funkcji wypoczynkowej o s ie d li

w strefie podmiejskiej Ł o d z i, Problemy Turystyki, 2 .

Ma t c z a k A., 1985, Funkcja wypoczynkowa strefy pod­

miejskiej Łodzi, Acta Universitatis Lodziensis. FoiW

Geographica, 5.

Ma t c z a k A., 1986, Budownictwo letniskowe w strefie

podmiejskiej Łodzi, A cta Universitatis Lodziensis. Foli&

Geographica 7 .

M a t c z a k A., 1995, Kolonizacja turystyczna obszarów wiejskich w strefie podmiejskiej Łodzi, [w:] Kowalczyk A. (red.). Zm iany w przestrzeni geograficznej w w a r u n ­ kach transformacji społeczno-ekonomicznej (na przil' kładzie obszarów wiejskich). Wydawnictwo Uniwersy­

Ma t c z a kA., 1 9 8 7 , Próba określenia funkcji wypoczynko­ wej osiedli podmiejskich na przykładzie Kolumny,

Acta Uniuersitatis Lodziensis. Turyzm, 3.

S t a c h o w s k i J., 1992, Ewolucja struktury przestrzenno- funkcjonalnej osiedla pod wpływem rozwoju rekreacji na przykładzie wsi Charzykowy koło Chojnic, Turyzm,

2/2.

Szkup R., 2003, Kształtowanie podmiejskiej przestrzeni

wypoczynkowej. Przykład zachodniego sektora strefy podmiejskiej Łodzi, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódz­

kiego.

WiluS R., 1997, Rozwój fu n k cji turystycznej w dolinie rzeki

Warty na odcinku od D ziałoszyna do Uniejowa, ser.

„Szlakami Nauki”, 24, Łódzkie Towarzystwo Nauko­ we, Łódź.

Wł o d a r c z y k B., 1995, Stan zagospodarowania turystycz­

nego w województwach Polski środkowej, [w:] Studium

w iedzy o regionie łódzkim. Rozwój turystyki w regionie łódzkim, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.

Wł o d a r c z y k B., 1998, Przemiany fo rm alctywności tury­ stycznej n a obszarze północnej części kraw ędzi W yży­ ny Łódzkiej, maszynopis pracy doktorskiej wykonanej

w Katedrze Geografii Miast 1 Turyzmu Uniwersytetu Łódzkiego.

Wo j c ie c h o w s k aJ., 1998, Kolonizacja turystyczna terenów nadpilicznych, ser. „Szlakami Nauki", 26, Łódzkie To­