M arek Lawin
RUCH TURYSTYCZNY W MAGURSKIM PARKU NARODOWYM
I JEGO OTULINIE
LE MOUVEMENT TOURISTIQUE DANS LE PARC NATIONAL
DE MAGURA ET SES ENTOURS
TOURIST MOVEMENT IN THE MAGURSKI NATIONAL PARK
AND ITS SURROUNDING
A rtykuł je s t sy n tezą w y n ik ó w badań nad ruchem turystyczn ym w M agurskim Parku N a ro d o w y m i j e g o o tu lin ie w latach 1 9 9 6 - 1 9 9 7 . A n a liz ie p od d ano w ie lk o ść , form y, s e z o n o w o ś ć oraz z a s ię g p rzestrzenny ruchu turystyczn ego.
I. WSTĘP
Po w y cze rp u jącej p racy czło w iek m usi w y p o czy w ać, by m óc sp raw n ie fu n k c jo n o w ać. N a w y m arzo n y w y p o czy n ek n ajch ętn iej u daje się tam , gdzie n ajsz y b cie j p o w ró ci do u traco n ej ró w now agi psy ch o fizy czn ej - na łono natury, im bardziej dz ik iej, tym lepiej. Z tego te ż w zg lęd u b a d a n ia 1 nad ruchem tu ry sty czn y m u k ieru n k o w a n e z o stały w stro n ę o b szaru o n ajw yższym statu sie o c h ro n y p rzyrody, ja k im w P olsce je s t park naro d o w y , z je g o in te g ra ln ą i n ie z b ę d n ą c z ę ś c ią - o tu lin ą. Ja k o p rzed m io t o p ra co w an ia w y b ran y zo sta ł o b szar M ag u rsk ieg o Parku N aro d o w e g o (M P N ) i je g o o tu lin y . W y b ó r p rzedm iotu badań nie zo sta ł d o k o n an y p rzy p ad k o w o - m a p ełn e u zasad n ien ie w sw ej j e dynej w skali kraju sp e c y fic e — M agurski P ark N a ro d o w y ja k o je d y n y park
1 A rtykuł p o w sta ł na p o d sta w ie badań w yk on an ych p rzez autora d o pracy m agisterskiej
F u n kcja tu rystyczn a o tu lin y M a g u rskieg o P a rku N a ro d o w eg o, p row ad zon ych w o k resie od 1 d o 31 sierp n ia 19 9 7 r.
górski w P o lsce nie p o siad a bazy n o clegow ej i - po za znakow anym i szlakam i pieszym i - ż ad n eg o z ag o sp o d a ro w a n ia tu ry sty czn eg o . F u n k cję o g n isk u ją c ą ruch tu ry sty czn y pełni je g o o tu lin a (jako w y n ik ający z istoty je j d e fin ic ji) o b szar b u fo ro w y , o ch ro n n y - w tym ró w n ież ch ło n ący , k o n cen tru jący , i w końcow ym efe k cie , g e n eru jący ruch tu ry sty czn y w form ie rozproszonej na teren parku. W p rzypadku M PN z a istn ia ła sy tu acja je s t „w y m arzo n y m ” przykładem idei, w której teren parku n aro d o w eg o sp ełn ia w yłączn ie fu n k cję o c h ro n n ą - chroni się w nim ty lk o śro d o w isk o przy ro d n icze, w szelki ruch tu ry sty czn y n ato m iast k o n c e n tru je się na te re n ie o tu lin y w k racz ając na o b sz a r parku je d y n ie w m iej scach do teg o p rzezn aczo n y ch . W y d aje się być czym ś n iezm iern ie frap u jący m p ro w ad zen ie badań ruchu tu ry sty czn eg o w tak sp ecy ficzn y m obszarze. K ieru n ek p o d jęty ch badań w y n ik a ró w n ież z troski o zagrożenia, ja k i w zm ożony ruch tu ry sty czn y p o w o d u je na teren ach ch ro n io n y ch - asp ek t ek ologiczny zw raca uw agę w ielu a u to ró w zajm u jąc y ch się specyficznym i o bszaram i ja k im i s ą parki n aro d o w e i rezerw aty p rzy ro d y ( P t a s z y c k a - J a c k o w s k a 1979, O I a- c z e k 1979). N ie w ie le je s t je d n a k pozycji literatury pośw ięco n y ch ruchow i tu ry sty czn em u na o b szarach ch ro n io n y ch . M ała liczba prac pośw ięco n y ch ru ch o wi tu ry sty czn em u w y d a je się być czym ś dziw nym w przypadku tak w sum ie b ard zo tu ry sty czn o -g eo g raficzn ej d zied zin y badań n aukow ych ( L i s z e w s k i
1987).
Z punktu w id zen ia h isto ry cz n o -k u ltu ro w e g o o b szar parku i je g o o tu lin y z n a j d u je się praw ie w całości na te re n ie L em kow szczyzny i w całości na o b szarze byłej G alicji. Do czasu w p ro w a d z e n ia now ego podziału a d m in istracy jn eg o kraju (0 1 .0 1 .1 9 9 9 r.) M agurski Park N aro d o w y p o łożony był na teren ie dw óch w o je w ództw : k ro śn ień sk ieg o i n o w o sąd eck ieg o . R ów nież i now y po d ział ad m in istra c y jn y kraju dzieli park na d w ie części poło żo n e w w oj. p o dkarpackim i w oj. m a ło p o lsk im (rys. I).
Z d e c y d o w a n ie w ięk sza część parku, o b e jm u ją c a 19 630 ,4 2 h a (9 4 ,9 % ) je g o p o w ierzch n i zn a jd u je się na terenie woj. podkarpackiego, reszta czyli 1 055, 25 ha (5 ,1 % ), w w oj. m ało p o lsk im . Park w raz z o tu lin ą leży na o b szarze siedm iu gm in (sz eść z nich to gm iny woj. podkarpackiego: D ębow iec, K rem pna, L ipinki, O siek Ja sie lsk i, N o w y Ż m ig ró d i D ukla, je d n a - gm ina S ęk o w a - w oj. m ało p o lsk ieg o ) i trzech p o w iató w : g o rlic k ieg o , ja sie lsk ie g o i k rośnieńskiego.
P rzez teren o tu lin y i M PN nie przeb ieg a żadna w a żn iejsza sam o ch o d o w a czy k o le jo w a a rte ria k o m u n ik acy jn a. N ajb liżej p o ło ż o n ą d ro g ą sam o c h o d o w ą o w ięk szy m zn aczen iu je s t d ro g a krajow a nr 9 z R zeszo w a p rzez D uklę do p rze jścia g ran icz n e g o w B arw inku na Przełęczy D ukielskiej. Z n a jd u je się ona w o d leg ło ści 6 km n a p o łu d n io w y w schód od g ran icy parku. W o dległości 5 - 6 km na p o łu d n io w y zachód od parku zn ajd u je się ró w n ież sam o ch o d o w e p rze jście g ra n ic z n e w K o n ieczn ej, łącząca G o rlice z g ra n ic ą p a ń stw o w ą i sło w ackim B ard ejo w em . O ile sam ochodem do jech ać m o żn a w łaściw ie naw et do n ajb ard zie j o d d alo n y ch z ak ątk ó w i m iejscow ości o tu lin y M PN , p o d ró ż p o cią
giem z k o n iec zn o ści zak o ń czy ć trzeb a na stacjach G o rlice lub Jasło . P ołożenie parku i u k sz ta łto w a n ie te re n u p o w o d u ją, że n ajb liższe stacje k o lejo w e z n a jd u ją się na p ó łn o c od je g o o b szaru , w o d leg ło ści 3 ( M 0 km , w G o rlicach , B ieczu i Jaśle.
R ys. 1. P o ło ż e n ie M ag u rsk ieg o Parku N a r o d o w e g o i j e g o o tu lin y na tle n o w e g o p od ziału a d m in is tracyjnego kraju
1 - granica g m in y , 2 - granica w o je w ó d z tw a . 3 - granica parku. 4 - granica o tu lin y parku, 5 - gra nica p a ń stw o w a , 6 - teren parku, 7 - teren o tu lin y parku, 8 - M agurski park N a ro d o w y
D e ssin 1. La situ ation du Parc N ational d e M agura et d e son entour eu égard à la n o u v e lle d iv isio n ad m in istrative du pays
I - les lim ites d e la co m m u n e. 2 - le s lim ites d e la v o ïv o id e , 3 - les lim ites du parc, 4 - le s lim ites d e l ’en tou r du parc, 5 - la lim ite d e l ’état, 6 - le terrain du parc, 7 - le terrain d e l’entour du parc,
8 - le Parc national de M agura gm. Osiek Jasielski
Dębowiec
gm. Nowy Żmigród
Ja k w cze śn iej w sp o m n ia n o , p rzed m io tem o p ra c o w an ia je s t ru ch tu ry sty c z ny. C elem j e s t p ró b a o d p o w ie d zi na p o staw io n e poniżej pytania:
1. Ja k ie cec h y c h a ra k te ry z u ją ruch tu ry sty czn y na teren ie M ag u rsk ieg o P ar ku N a ro d o w e g o i jego o tu lin y , ja k a j e s t w ielk o ść, fo rm y , d łu g o ść p obytu, sez o n o w o ść, ro z m ieszc zen ie i z a się g p rz estrze n n eg o o d d ziały w an ia?
2. C zy o tu lin a rzeczy w iście pełni fu n k c ję b u fo ro w ą ch ło n ąc p o bytow y ruch tu ry sty c zn y , czy ruch tu ry sty cz n y k o n c e n tru je się na o b sza rze o tu lin y (n o cleg i), a o n a sam a j e s t m iejscem g e n e ro w a n ia ruchu na teren park u ?
3. K to jest p o d m io tem ruchu tu ry sty czn eg o , kto k o rzy sta z istn iejąceg o za g o sp o d a ro w a n ia tu ry sty cz n eg o , czy k o rzy stający to w y łą czn ie turyści, czy m oże ró w n ie ż o k o lic z n a lud n o ść?
4. Jaki je s t zasięg p rzestrzen n eg o o d d zia ły w an ia ruchu tu ry sty czn eg o w o tu linie i M ag u rsk im P arku N aro d o w y m , z ja k ic h o b szaró w przybyw a najw ięk sza liczba tu ry stó w w y p o c z y w a ją ca na te re n ie M P N ?
5. Jak a jest ran g a M ag u rsk ieg o Parku N aro d o w eg o i je g o o tu lin y ja k o o b szaru p rz y jm u jące g o ruch tu ry sty cz n y ?
2. W IELK O ŚĆ RUCHU T U R Y S T Y C Z N E G O
Isto tą sam eg o ruchu tu ry sty c zn eg o je s t d o b ro w o ln a zm ian a m ie jsca p obytu, p o d m io tem je s t c zło w ie k , który w ykazuje ró żn o ro d n e u p o d o b a n ia w zak resie o rg an izacji w y p o czy n k u o ra z po siad a n iejed n ak o w e m ożliw ości ich realizacji zw iązane z w arunkam i socjalnym i, co znajduje swój w yraz w upraw ianych przez niego fo rm ach ruchu tu ry sty czn eg o (W a r s z y n s k a, J a c k o w s k i 1978).
R uch tu ry sty cz n y ja k o zja w isk o d y n am iczn e i bardzo zró żn ico w an e pod w zg lęd em form y je s t bard zo tru d n y do je d n o z n a c z n e g o sk w a n ty fik o w an ia - w p olskich w aru n k ach je s t w ręcz n iem o żliw e p recy zy jn e p o m ierzen ie lub c h o ć by o sz a c o w a n ie ro zm iaró w o m aw ia n eg o zjaw iska. P ro w ad zo n e o ficjaln e staty s tyki d o ty c z ą je d y n ie w y k o rz y sta n ia bazy n o clegow ej (w pu n k tach w ęzło w y ch ), nie d o k o n u je się o ficja ln y ch staty sty czn y ch p o m iaró w p rzep ły w ó w strum ieni tu ry stó w (trasy , szlaki piesze itp.).
W p rzy p ad k u M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w eg o o k reślen ie w ielkości ruchu tu ry sty c z n e g o na je g o o b szarze je s t rz e c z ą prak ty czn ie n ie m o ż liw ą - park u tw o rzony zo sta ł n ied aw n o , b ez bazy n o cleg o w ej, nie p o siad a p u n k tó w sp rzed aży b iletó w w stę p u ani żadnej innej form y rejestracji ruchu tu ry sty czn eg o . Jed y n ie p o d jęc ie skrupulatnych i pracochłonnych badań terenow ych poprzedzonych sz cze g ó ło w ą a n a liz ą obszaru badań m oże dać w y n ik zb liżo n y do rzeczy w isty ch w ie l kości.
W celu d o k o n an ia m o żliw ie n a jd o k ład n iejszeg o pom iaru ruclui tu ry sty c z n e go p o słu żo n o się m e to d ą kom p lek so w ej inw entaryzacji bazy n o cleg o w ej, tu ry s ty cznej i p aratu ry sty c zn ej o tu lin y M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w e g o (u zy sk an o 38 k art in w en ta ry zacy jn y c h o b ie k tó w w tym 16 z danym i szczegółow ym i tu ry stó w m e ld o w an y ch w o k re sie od w rz eśn ia 1996 r. do sierp n ia 1997 r. w o b ie ktach n o cle g o w y c h ), m e to d ą a n k ie to w ą b adano u czestn ik ó w ruchu tu ry s ty c zn eg o za ró w n o w o b rę b ie parku, ja k i o tu lin ie (u zy sk an o 189 an k ie t z o d p o w ied ziam i isto tn y m i), o ra z m e to d ą pom iaru b ezp o śred n ieg o na szlak ach tu ry s tycznych w sam ym parku. W arto zazn aczyć, że p rzep ro w ad zo n o w yw iad a n k ie
to w y p ra k ty c zn ie ze w szystkim i turystam i w ęd ru jący m i po szlakach pieszych parku w o k resie p ro w a d zen ia pom iaru b ezp o śred n ieg o ( 1 - 3 1 sie rp n ia 1997 r.).
W o k re sie od 1 w rz e śn ia 1996 r. do 31 sie rp n ia 1997 r. na te ren ie o tu lin y i M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w e g o (d an e z ksiąg m eld u n k o w y ch bazy n o cleg o w ej) p rzeb y w ało 5629 tu ry stó w , z czego 9 8 ,8 % (5563 o só b ) stan o w ili turyści k rajo w i, 1,2% (66 o só b ) - tu ry ści zag ran iczn i. M o żn a je d n a k p rzy p u szczać, że w badanym o k resie ruch tu ry sty c zn y w rzeczy w isto ści był zn aczn ie w iększy, p o w ięk szo n y o p obyty n ie z a re jestro w a n e (szacu n k o w o 3 0 0 -5 0 0 o só b ) o raz o liczbę o só b p rzeb y w ający ch w dw óch ośro d k ach w y p o czy n k o w y ch , z których danych nie u d o stę p n io n o au to ro w i (ok. 6 tys. o só b w skali roku). N a p o d staw ie p rz e d staw io n y ch w yżej Faktów roczn y ruch tu ry sty cz n y na te ren ie M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w e g o i je g o o tu lin y n ależy szaco w ać na co najm niej 12 tys. osób.
Jak ju ż w sp o m n ian o , m ateriały do an alizy w ielk o ści ruchu tu ry sty czn e g o p o b y tow ego zo stały zeb ran e na p o d sta w ie zap isó w w k sięgach m eld u n k o w y ch , u d o stęp n io n y ch au to ro w i p rzez k iero w n ik ó w o śro d k ó w w czaso w o -w y p o czy n k o - w ych. N iezb ęd n y ch inform acji nie u d zielo n o au to ro w i w d w óch ośro d k ach w czaso w y ch : „ G a m ra t” w K rem p n ej i O śro d k u W czaso w o -U zd ro w isk o w y m w W ap ien n em . S z aco w an a w ielk o ść ruchu tu ry sty c zn eg o , d w u k ro tn ie w ięk sza od fa k ty czn ie zare je stro w a n e g o , je s t m. in. w y n ik iem w y stę p o w a n ia dużego ruchu tu ry sty czn eg o w je d n y m z o śro d k ó w (O śro d k a W czaso w o -U zd ro w isk o - w ego w W ap ien n em ), z k tó reg o d anych nie u d o stęp n io n o . W arto n ad m ien ić, że dan e z m iejsc nocleg o w y ch nie u w z g lę d n ia ją p o n ad to osób, które p rzeb y w ały na te re n ie o tu lin y i parku, lecz na ich te ren ie nie nocow ały.
In fo rm a cje u m o ż liw ia jąc e o k re śle n ie w ielk o ści ruchu tu ry sty czn eg o zo stały ze b ra n e w su m ie w sześciu m iejsco w o ścia ch : K rem p n ej, R ad o cy n ie, B artn em , B o d ak ach , W ap ien n em i F oluszu (tab. I).
Z p rzed sta w io n y ch w tab eli danych w y n ik a du że z ró żn ico w an ie natężen ia ruchu tu ry sty c z n e g o p o m ięd zy poszczeg ó ln y m i o śro d k am i. W k ażdym z o śro d k ów w y p o czy w ało śred n io ok. 370 tu ry stó w w skali rocznej. W arto ściam i z b li żonym i do śred n iej c h a ra k te ry z o w a ły się je d y n ie trzy ośrodki: B aców ka PT T K w B artnem , S ch ro n isk o PT SM w Ś w iątkow ej W ielkiej o raz S ch ro n isk o w B o d a kach. Z p o zo stały c h , aż 10 p la có w ek p la so w ało się poniżej śred n iej, je d y n ie d w a o śro d k i: S c h ro n isk o w K rem pnej i O śro d ek W czaso w o -W y p o c zy n k o w y w F oluszu p rzek ro c zy ły ś re d n ią w arto ść w ielk o ści ruchu. O statni z w y m ie n io nych - o śro d e k w F oluszu, będąc m iejscem recep cy jn y m aż 4 1 ,7 % w szy stk ich tu ry stó w (p o n ad 2 3 0 0 o só b ), o g ó ln ą ś re d n ią w ielk o ść ruchu zd ecy d o w an ie zaw y ża. Z a istn ia ła sy tu a cja je s t w y nikiem prostej zależn o ści p o m ięd zy o g ra n i c z o n ą lic z b ą m iejsc n o cleg o w y ch i ch a rak terem p o szczeg ó ln y ch o środków . W ięk szo ść to o śro d k i zak ład o w e, w których w y p o c zy w ający m i s ą w czaso w icze - p ra co w n icy z a k ła d ó w będ ący ch w łaścicie lam i o śro d k ó w . P obyt je d n e j oso b y w tak ich o śro d k ach je s t długi (2 -3 ty g o d n ie). Jed n o c z e śn ie w y stę p u je m ała ro ta c ja tu ry stó w przy o g ran ic zo n y m , z reguły, do dw óch m iesięcy w roku sezo n ie
W ie lk o ść ruchu tu r y sty czn eg o w rejon ie M a g u rsk ie g o Parku N a r o d o w e g o (sty c z e ń -g r u d z ie ń 1 9 9 6 )
La grandeur du m o u v e m en t tou ristiq u e dan s la rég io n du Parc N a tio n a l d e M agura (ja n v ie r -d e c e m b r e 1 9 9 6 )
O b iek t L icz b a O b ło ż e n ie o b ie k tów * (% ) P o ten cja l na lic z b a turystów*’ m iejsc n o c le g o w y c h turystów o g ó łe m %
O środ ek W y p o c z y n k o w y „ S ta sz ic ” (K rem pna) 9 0 2 2 7 4 ,0 5 9 .7 3 8 0 O środek W ypoczynkow y P o lsk ieg o G órn ictw a N a ft}1 i G azu W arszaw a (K rem pna) 8 6 3 0 8 5 ,4 5 1 ,0 5 9 0 O środek W c z a so w o -W y p o c z y n k o w y R afinerii ..Jasło-' (F o lu sz ) 81 2 3 5 3 4 1 ,2 9 2 ,9 2 4 9 6 S tu d en ck a baza n a m io to w a P T T K K rak ów (R a d o cy n a ) 7 0 2 3 2 4,1 4 6 ,4 5 0 0 O środ ek W y p o c z y n k o w y ..Gamrat” Z a k ła d ó w T w o r z y w S z tu c zn y ch „G am rat” (K rem pna) 6 0 - - -
-O środek W y p o c z y n k o w y „E n ergetyk ” R z e s z o w s k ic h Z a k ła d ó w E n erg ety czn y ch (K rem pna) 4 8 127 2,3 33.1 3 8 4 O środ ek W y p o c z y n k o w y D ęb ick iej Fabryki Farb i Lakierów' „ P o lifa rb ” S A (K rem pna) 4 8 2 1 5 3 ,8 8 3 ,3 2 5 8
S ch ro n isk o PT SM (K rem pna) 4 5 4 3 5 7 ,6 4 8 ,3 9 0 0
S ch ro n isk o M ło d z ie ż o w e (B o d a k i) 4 4 3 4 0 6 ,0 3 8 ,6 8 8 0
O środ ek W y p o c z y n k o w y „N aftobudow 'a”, K rak ów (K rem pna) 3 6 166 2 ,9 4 3 .2 3 8 4 H o tel „ S ch ro n isk o L eśn e” N a d le śn ic tw a G o rlice (R a d o cy n a ) 3 4 3 1 9 5 .5 2 1 .3 1 4 9 6
S ch ro n isk o PT SM (Grab) 3 0 - - -
-S ch ro n isk o PT -SM (F o lu sz ) 3 0 - - -
-B a c ó w k a P TTK G orlice (-B artne) 2 9 3 7 6 6 .5 18,6 1 9 7 2
O środek W y p o c z y n k o w y C em en to w n i „ N o w a H uta” S A 28 111 2 .0 9 9,1 112
S ch ro n isk o PT SM (Ś w ią tk o w a W ielk a) 23 361 6 .4 7 8 .5 4 6 0
H otel „P alba” Edyty G ryb os (W a p ien n e) 18 3 4 0 ,6 4 5 .8 7 4 (8 6 4 ) O środ ek J eź d z ie c k o -H o d o w ia n y D a riu sza M ielcza rk a (K otań ) 15 25 0 .4 2 0 ,8 120
O g ó łe m 9 9 2 5 6 2 9 1 0 0 ,0 5 1 ,1 11 0 0 6
a O b lic z e n ia autora na p o d sta w ie lic z b y tu rystów , d łu g o śc i ich w y p o czy n k u i lic z b y m iejsc n o c le g o w y c h oraz okresu, w ja k im baza m o ż e być w yk orzystyw an a.
b S za cu n ek autora na p o d sta w ie o b ło ż e n ia o b ie k tó w i m o ż liw o śc i tech n ic z n y c h ośro d k ó w .
Ź r ó d ł o : O p racow an ie w ła sn e na p o d sta w ie d an ych z k sią g m eld u n k o w y ch z okresu sty c z e ń -g r u d z ie ń 1 9 9 6 r.
M a re k L a w in
w ypoczy n k u . Z tej racji ca ło ro czn y o b iek t w F oluszu, o c h a rak terze w pełni o tw arty m , m usi staty sty k ę n o cleg o w ą realn ie zaw yżać: zró żn ico w an ie ja k o śc i św iad czo n y ch u sług o ra z d ługości w ypoczynku p o w o d u je w y so k ą ro tację w o- śro d k u , co rodzi z kolei w zro st liczby w ypoczy w ający ch .
P ra w d ą je s t, że bardziej o tw arty c h a rak ter np. sch ro n isk czy p e n sjo n ató w niż k la sy czn y ch o śro d k ó w zakładow ych po części pow inien rek o m p en so w ać o g ra niczo n y czas ich fu n k cjo n o w an ia. M ożliw ości w y poczynku o g ran iczo n e są jed nak w tak ich o b iek tach w y łączn ie do okresu lip ie c -sie rp ie ń . P laców ki stricte
sezo n o w e pod w zględem liczby udzielonych n o clegów plasow ać się b ę d ą za w sze w pobliżu śred n iej rocznej.
B ardzo n isk ą frek w en cję zan o to w an ą w o środkach w W apiennem i K otani tłu m aczy ć należy n ied aw n o ro zp o c z ę tą d z ia ła ln o śc ią - krótszym niż rok o k re sem d z ia ła ln o śc i. W szystkie ośrodki o tu lin y M ag u rsk ieg o P arku N aro d o w eg o n a staw io n e s ą na tu ry stę krajow ego (d ecy d u je standard). Poza w czaso w iczam i z Polski, ośrodki p ró b u ją je d n a k sprzedaw ać sw o je usługi gościom z zagranicy. W o tu lin ie w an alizo w an y m okresie w ruchu tu rystycznym uczestn iczy ło je d y nie 66 cu d zo ziem có w . G oście zag raniczni przebyw ali w siedm iu o środkach o n ajw yższym stan d ard zie; n ajw ięc ej, bo 34 cu d zo z iem có w (5 1 ,5 % ogólnej ich liczby zatrzy m ało się w ośrodku w Foluszu.
W celu d o k ład n iejszeg o zo b raz o w an ia p rzestrzen n eg o zró żn ico w an ia ruchu tu ry sty czn eg o w o tu lin ie posłużono się w skaźnikiem gęstości W = liczba tu ry s tó w /k m 2.
W artości w sk aźn ik a zo stały ro zpatrzone w y łączn ie dla p o w ierzchni gm in, na teren ie których z an o to w an o ja k ik o lw ie k ruch tury sty czn y (tab. II).
T a b e l a II W skaźnik g ę sto śc i ruchu turystyczn ego dla ob szarów
gm in całej o tu lin y M P N (stan na 1 9 9 7 r.)
L ’in d ice d e la d en sité du m o u v em en t touristiqu e pour le territore des co m m u n es d e l ’entier entour du Parc
N ational d e M agura (état d e l ’an 1 997)
O bszar W skaźnik g ę s to śc i W G m ina K rem pna 43,1 S ęk o w a 2 9 ,9 D ę b o w ie c 5 1 0 ,7 O tulin a M PN 2 5,5 Ź r ó d I o: B adania w ła sn e, 19 9 7 r.
W artości w sk aźn ik a w y k azały m ałe śred n ie zag ęszczen ie ruchu tu ry sty c z nego dla ca łeg o obszaru b ad aw czeg o (25,5 osoby). W ynika to z niskiej ca łk o w i tej liczby tu ry stó w o raz n iew ielk ieg o ro zp ro szen ia ruchu - cały ruch sk o n cen tro w an y był na te re n ie siedm iu w si, należący ch do trzech z siedm iu gm in o b sza ru b ad aw czeg o . B ardzo w y so k ą w arto ść - 510,7 tu ry stó w na 1 k m 2 - p rzy jm u je w sk aź n ik w przypadku obszaru n ależącego do gm iny D ębow iec (w y nik ten d o ty cz y w si Folusz). D użo m n iejsze w arto ści, choć nieco w yższe od śre d n iej, p rz y jm u ją o b sza ry dw u p ozostałych gm in terenu badań: gm. K rem pna - 43,1 o so b y i gm . S ęk o w a - 29,9 osób.
W celu w y k azan ia m o żliw ości recepcyjnych p o szczególnych o śro d k ó w , sta nu ich w y k o rz y sta n ia i zró ż n ic o w a n ia pod tym w zględem , po słu żo n o się w sk aź nikiem stopnia w ykorzystania bazy noclegowej. W zięto pod uwagę liczbę m iejsc n o cleg o w y ch i p o ró w n an o z liczb ą tu ry stó w korzy stający ch z p o szczególnych o śro d k ó w (lab. I).
Z d anych p rzed staw io n y ch w tab. 1 w ynika, iż średni stopień w y k o rzy stan ia bazy n o cleg o w ej dla całej o tu lin y w y n o sił 5,7 osoby n a je d n o m iejsce. A n alizo w an ie sto p n ia o b ło żen ia poszczeg ó ln y ch o środków nie je s t rzeczą p ro stą, w zią w szy pod uw agę z ró ż n ic o w a n ą liczbę m iejsc n o clegow ych, ró żn ą w zależności od o śro d k a ś re d n ią d łu g o ść czasu w ypoczynku, ch arak teru w y poczynku o raz okresu w ja k im u ży tk o w an y je s t d any ośrodek. Jeszcze trudniej je s t o d p o w ie dzieć na p y tan ie, ja k i sto p ień o b ło żen ia w ystąpił dla całego badanego obszaru. B ardzo w y so k ie o b ło żen ie bazy noclegow ej w y k azu ją ośrodki w czaso w e m ieszczące się w K rem p n ej, zw łaszcza „C em en to w n ia” - 9 9 ,1 % - s ą to je d n a k o b iek ty sezonow ej bazy z a m k n ię tej, z pełnym obłożeniem przez cały czas fu n k cjo n o w an ia.
B azę n o c le g o w ą o tu lin y M agurskiego Parku N aro d o w eg o należy ocen ić ja k o w y sta rc z a ją c ą pod w zględem liczby ofero w an y ch m iejsc nocleg o w y ch , lecz n ie d o in w esto w an ą , o zbyt niskim stan d a rd zie i zbyt krótkim okresie p rzy jm o w a n ia gości. N a jw ię k sz e re aln e m o żliw o ści p o p raw ien ia w sk aźn ik ó w p o siad a H o tel N a d le śn ic tw a w R ad o cy n ie i B aców ka P T T K w B artnem . W obu p rzy p ad kach s ą to o b iek ty u m o żliw iające w y p o czy n ek przez o k rąg ły rok. Ich o b ło żen ie nie p rz e k ra cz a 25% - nie s ą to o b iek ty o dużej liczbie m iejsc n o clegow ych, lecz okres ich o tw a rc ia (o b iek ty cało ro c zn e) u m o żliw ia p rzy jęcie zn aczn ie w iększej liczby gości niż w p rzypadku o śro d k ó w o 3 - 4 razy w iększej je d n o stk o w e j bazie no cleg o w e j, lecz czynnych w y łącz n ie w sezonie letnim .
Z p o w y ższy ch rozw ażań w ynika, że o biekty noclegow e całeg o obszaru b a d aw czeg o m a ją sto su n k o w o niski stopień recepcji ruchu tu ry sty czn eg o . N isk ie w arto ści sto p n ia ro zw o ju ruchu tu ry sty cz n eg o w gm inach s ą w y n ik iem p o sia d a nia n iew ielk iej bazy no cleg o w ej w poró w n an iu z o bszaram i o bard zo dobrze ro zw in iętej funkcji tu ry sty c zn ej. Jed n ak m ałe w yko rzy stan ie bazy noclegow ej św iad czy o tym , iż je s t o n a w y sta rc z a jąc a przy obecnym ruchu turystycznym . P o d n o szen ie stan d ard u no cleg ó w o raz rozszerzan ie okresu o tw a rc ia bazy
o m iesiące w io se n n o -je sie n n e pozw o liło b y , zw ięk szy ć recep cy jn o ść ruchu tu ry sty czn eg o w M PN o n astęp n e 3 - 4 tys. osób. D ałoby to m ożliw ość w y p o cz y n ku w su m ie ok. 1 5 -1 6 tys. tu ry stó w ro czn ie - je s t to liczb a n iezaw y żo n a, m oż liw a do p rzy jęc ia, która nie za g rażałab y n atu raln em u śro d o w isk u p rz y ro d n i czem u. S p o w o d o w a łab y n ato m iast p raw d o p o d o b n ie o ży w ien ie g o sp o d arcze na tym te re n ie , być m oże rozw ój agroturystyki i p o d n iesie n ie stan d ard u życia. Z u pełnie in n ą sp ra w ą je s t o d p o w ie d ź na pytanie, ja k w takim przypadku k szta łto w ałb y się popyt.
3. FO R M Y T U R Y S T Y K I UPRAWIANE NA T ER EN IE OTULINY MPN
O b szar M ag u rsk ieg o Parku N aro d o w eg o w raz z je g o o tu lin ą je s t sp rz y ja ją c y m teren em d la u p raw ian ia różn o ro d n y ch form w y poczynku - je s t to p o ch o d na z a so b ó w śro d o w isk a natu raln eg o , które u m o ż liw ia ją zaró w n o w ypoczynek p o b y to w y , ja k i up raw ian ie turystyki pieszej czy sp ecjalisty cz n ej. S zczególne w alo ry an tro p o g en iczn e p ow odują, że teren o tu lin y staje się a trak cy jn y d la tu rystyki k rajo zn aw czej.
N a o m aw ian y m te ren ie nie je s t m ożliw e je d n o z n a c z n e o k reślen ie kto, ja k in te n sy w n ie i ja k i ty p turystyki upraw ia. M ożliw ości zazęb ian ia się, przen ik an ia i w z ajem n eg o u z u p e łn ia n ia różnych form turystyki p o w o d u ją tru d n o ść w u- ch w y cen iu praw id ło w o ści.
Ponad 60% resp o n d en tó w jako n ajczęściej u p ra w ia n ą form ę w y poczynku w sk aza ło w ycieczki k rajo zn aw cze po teren ie i w ędrów ki piesze (k ró tk ie sp ace ry ) (tab. III). W spółczynniki korelacji p om iędzy upraw ian iem turystyki k w alifik o w an ej a o dbyw aniem w y cieczek krajo zn aw czy ch w y n ió sł 0,74. Inne sp o so b y sp ęd zan ia w o ln eg o czasu cieszyły się d użo m niejszym p ow odzeniem . T rz e c ią pod w zględem liczby w sk azań fo rm ą w ypoczy n k u był w ypoczynek b iern y (d e k la ra cja co piątej o soby - taki sposób w ypoczynku jest dość ch a ra k te ry sty cz n y d la w czaso w iczó w zak w atero w an y ch w o śro d k ach ). N a jc z ę ś ciej fo rm ę w ypoczy n k u b iernego d ek laro w ały kobiety (co piąta).
D ość d u ży o d setek , bo praw ie 13% an k ieto w an y ch zad ek laro w ało ja k o form ę w y p o czy n k u ja z d ę na row erze. Ten dość w ysoki, ja k na w arunki górskie o d setek nie o zn a c z a je d n a k dużej liczby tu ry stó w p rzybyłych na b adany teren na w łasn y ch ro w e rach , lecz je s t je d y n ie efektem m ożliw ości je g o w y p o ży czen ia na te ren ie o śro d k a . Z teg o też w zględu n a jw ię k sz ą g rupę osób u p raw iający ch tu rystykę ro w e ro w ą stanow ili w czaso w icze. N a k o lejnych m iejscach zn ala zły się: jo g g in g - 6,9% , (p rzew ag a kobiet - 8,9% nad m ężczyznam i - 5,5% ), k ajak ar stw o (5 ,3 % ) i w ę d k a rstw o (4 ,8 % ). K ajak arstw o częściej było p refero w an e przez kobiety - 7,6% (m ężczyźni - 3,6% ), w ęd k arstw o , ze w zględu na sw o ją sp e c y fikę, p rzez m ężczyzn. T uryści m ieli m ożliw ość tak że w p isan ia innych form
u p raw ian ej tu ry sty k i - w śród w y m ien ian y ch znalazły się m .in. ja z d a konna o fe ro w a n a tu ry sto m p rze z O środek Jeździecko-I lodow lany D ariu sza M ielczark a w K otani o ra z w sp in a c z k a górska.
T a b e l a III Form y turystyki upraw ianej na terenie M agu rskiego Parku N a ro d o w eg o i je g o otu lin y w sierpniu
1997 r.
L es fo rm e s du tourism e pratiqué sur le terrain du Parc national de M agura et de son en tour en août 1997 F orm y turystyki U d z ie lo n e o d p o w ied zi liczb a 1'1 odsetek*’ m ęż czy źn i k ob iety razem m ęż czy źn i
kob iety razem
W ędkarstw o 6 3 9 5,4 5 3 ,8 0 4 ,7 6
K ajakarstw o 4 6 10 3 ,6 4 7 ,5 9 5 .2 9
Inne 5 6 11 4 ,5 5 7 ,5 9 5 ,8 2
B ieg a n ie 6 7 13 5 ,4 5 8 ,8 6 6 ,8 8
Jazda na row erze 11 13 24 10,00 16,46 12,70
W y p o czy n ek bierny (c zy ta n ie, T V ) 18 18 36 16.36 2 2 ,7 8 19,05 W ęd rów k i p ie sz e (sp acery) 74 53 127 6 7 .2 7 6 7 ,0 9 6 7 ,2 0 W y c ie c z k i krajozn aw cze p o terenie 72 56 128 6 5 ,4 5 7 0 .8 9 6 7 ,7 2
a R esp o n d en t m ial m o ż liw o ś ć w ielok rotn ej o d p o w ied zi.
h P rocen t lic z o n y dla w artości b ezw z g lę d n y c h (1 1 0 m ęż c z y z n , 7 9 kobiet, razem 189 o só b ).
Ź r ó d ł o : O p racow an ie w ła sn e na p o d sta w ie ankiet.
P o m ięd z y p o szczeg ó ln y m i form am i nie zao b serw o w an o żadnych w yraźnych k o relacji. W y n ik a to z faktu, iż zd ecy d o w an a w ięk szo ść (89 o só b ) z a d e k la ro w ała ty lk o je d n ą fo rm ę sp ęd z an ia w oln eg o czasu, cztery bąd ź w ięcej form w y brało je d y n ie 20 osó b (1 0 ,6 % ).
R odzajem tu ry sty k i m ożliw ym do p rezen tacji w form ie opraco w ań k arto g ra ficznych je s t tu ry sty k a w ęd ro w n a, o d b y w an a szlakam i pieszym i parku i otuliny. W p rzed staw io n ej tu ry sto m an k iecie uw zg lęd n io n o m ożliw ość podaw ania tras in d y w id u aln y c h w ęd ró w e k - trasy takich w ycieczek p rzed staw ia kartogram w stęg o w y (rys. 2), na którym zazn aczo n o w szystkie szlaki tu ry sty czn e o raz m o żliw e tra sy w ę d ró w e k poza w yznaczonym i szlakam i. Z kartogram u w y n ik a jed n o z n a c zn ie , że n ajb ard ziej u częszczanym szlakiem je s t czerw o n y szlak b eskidzki, sta n o w iący g łó w n ą trasę w ęd ró w ek tu ry stó w z B ieszczad w T atry (lu b w kieru n k u p rzeciw n y m ). P o tw ierd za to tezę o tranzytow ym znaczeniu za ró w n o szlaku c z erw o n eg o , ja k i całeg o obszaru badaw czego. T ran zy to w y
c h a ra k te r o b szaru M a g u rsk ieg o P arku N aro d o w eg o p o tw ierd za ró w n ież d o m i nanta d łu g o śc i pobytu (trzy dni) w ięk szo ści turystów .
N ie b ie sk i szlak g ran iczn y , p o d o b n ie ja k c zerw o n y , p o siad a p rzeb ieg ró w n o leżnikow y. N ie je s t on je d n a k tak atrak cy jn y ja k w cześniej w ym ien io n y . Z tego te ż w zg lęd u je s t m niej uczęszczan y (zw iązan e j e s t to ze sto su n k o w o dużym
R ys. 2 . W yk orzystan ie sz la k ó w turystyczn ych na teren ie M ag u rsk ieg o Parku N a r o d o w e g o 1 - gran ica państw a, 2 - pranica parku, 3 - granica o tu lin y parku, 4 - szla k i turystyczne
D e ssin 2 . L ’ex p lo ita tio n d e s itinéraires tou ristiq u es sur le terrain du Parc N a tio n a l de M agura 1 - la lim ite d e l ’état, 2 - le s lim ites du parc, 3 - le s lim ites de l ’entour du parc, 4 - le s itinéraires
touristiqu es
o d d a len iem od m iejsc nocleg o w y ch o raz z m n ie jsz ą a tra k c y jn o śc ią k ra jo b ra z o w ą i z ró żn ico w an iem tra sy pod w zględem skali tru d n o ści). S zlakiem często
w y k o rzy sty w an y m na sw ej całej d ługości je s t szlak żó łty z F o lu sza do K o n iecz nej o p rzebiegu połu d n ik o w y m . W yk o rzy stan ie szlaku w ynika nie tyle z je g o m alo w n iczeg o przebiegu, ile z dobrego, sto su n k o w o k rótkiego p o łączen ia n aj a tra k c y jn iejszy ch m iejsc o w o ści z najw yższym i w zn iesien iam i M ag u ry W ątkow - skiej o ra z z p rzejściem granicznym .
P o d su m o w u ją c należy stw ierd zić, że k artogram przed staw ia nie tylko linio w y o b ra z inten sy w n o ści w y k o rzy stan ia poszczeg ó ln y ch frag m en tó w szlaków , d e lim itu je ró w n ie ż o b sz a r n ajin ten sy w n iej w ykorzystyw anej części przestrzeni Parku. R ó żn o ro d n o ść form turystyki upraw ianych na teren ie M agurskiego Parku N a ro d o w eg o i je g o o tu lin y je s t dow odem na to, iż śro d o w isk o p rzy ro d n icze i an tro p o g en iczn e, bard zo u ro zm aico n e, p o siad a d o g o d n e w arunki d la rekreacji. F u n k cja tu ry sty c z n a o b szaru bad ań je s t w yraźna, a p o ten c jał, ja k i p o siad a, daje n ad zieję na je j d alszy rozw ój. T rze b a zazn aczyć, żc m ożliw ości rozw oju tej funkcji nie zo stały do koń ca w y korzystane. S zan są na rozsądne ko rzy stan ie z d o b ro d z ie jstw p rzyrody je s t p ro w ad zen ie o d p o w ied zialn ej, zrów n o w ażo n ej polityki p rzez d y rek cję M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w eg o w celu z ap o b ieżen ia takiej sy tu acji, ja k ą o b serw u jem y o b ecn ie w T atrzań sk im Parku N aro d o w y m .
4. SEZO NO W O ŚĆ RUCHU T U R Y S T Y C Z N E G O
W ażnym czyn n ik iem o p isu jący m ruch tu ry sty czn y je s t je g o sezo n o w o ść o k re śla ją c a zaró w n o czas p rzeb y w an ia w y p o czy w ający ch na danym o b szarze, ja k i c h a ra k te r rekreacji.
B ad an ia sezo n o w o ści ruchu tu ry sty czn e g o p rzep ro w ad zo n o m e to d ą in w en ta ryzacji b ezp o śred n ie j bazy nocleg o w ej. W celu zo b razo w an ia zm ienności p o b y tó w tu ry stó w na te ren ie o tu lin y i M a gurskiego Parku N a ro d o w eg o p o słu żo n o się w sk aźn ik iem sezo n o w o ści ob liczo n y m ze w zoru:
x gdzie:
Wst - w sk a źn ik sezo n o w o ści,
Xj— liczby tu ry stó w w m iesiącu,
x - śre d n ia m iesięczn a liczby tu ry stó w .
Je d y n ie dla dw óch m iesięcy w artość w sk aźn ik a sezo n o w o ści je s t w y ższa od śred n iej m iesięczn ej (rys. 3). W yraźne m aksim um p rzy jazd ó w n o tu je się w m ie siącu lipcu (w a rto ść w sk a ź n ik a 392,8) i sierp n iu (w arto ść w sk aźn ik a 326,4). O d
p a ź d z iern ik a do lutego w izy ty gości o sią g a ją w artości n ajm n iejsze, m inim um n o to w an e je s t w sty czn iu (w a rto ść w sk aźn ik a 26,6). N ależ y zatem p o d k reślić, że o b sz a r o tu lin y M PN c h a ra k tery zu je się bard zo d u ż ą se z o n o w o śc ią z w y raźn ie za zn aczo n y m sezonem letnim . Z a z n a c z a ją się p o nadto dw a lokalne m aksim a: w m arcu i m aju. W y d aje się, że ow e dw a m aksim a w io sen n e nie są zw iązan e z o k resem w y p o czy n k o w y m , p raw d o p o d o b n ie s ą pow iązan e z o kresem św ią tecznym (Ś w ięta W ielk an o cn e, długi w eekend m ajo w y oraz m ajo w y kerem esz łem kow ski). Je st m ało p raw d o p o d o b n e, by lokalne m aksim a były sym ptom em p o te n c ja ln e g o tw o rz e n ia się w io sen n eg o okresu w ypoczy n k o w eg o .
Wartość wskaźnika sezonowości
Miesiące
R ys. 3. W yk res w sk a ź n ik a s e z o n o w o ś c i ruchu tu r y sty czn eg o w M agurskim Parku N a ro d o w y m w 19 9 7 r.
A - w artości m ie się c z n e , B - śred nia roczna
D essin 3. Le d iagram m e d e l ’in d ice du caractère sa iso n n ie r du m o u v e m en t touristiqu e dans le Parc N a tio n a l de m agura en 1997
A - valeur m e n su e lle s, B - m o y en n e a n n u elle
S ezo n o w o ść w ruchu tu ry sty czn y m na o b szarze o tu lin y M a g u rsk ieg o P arku N aro d o w e g o z w iąz an a j e s t g łó w n ie z czyn n ik am i p rzyrodniczym i i sp o łeczn o - -ekonom icznym i. D ość w ysokie, średnie m iesięczne tem peratury lata, d ługie dni, d u że n a sło n e c z n ie n ie, m o żliw o ść u p ra w ia n ia sp o rtó w w o d n y ch , a zw łaszcz a w ę d ró w e k po g ó rach to g łó w n e e lem en ty p re d esty n u ją ce ten o b szar do w y p o czynku letniego. Z czy n n ik ó w ek o n o m iczn y ch n ajw ięk sze znaczen ie m a ją te rm i ny w a k acji, tra d y c ja k o rzy stan ia z urlopu latem i, p rzed e w szy stk im , baza n oc legow a, k tó ra w dużej m ierze p rz y sto so w an a je s t do okresu letniego. W p rzy
p adku sc h ro n isk PT SM czas o tw a rc ia d eterm in u je okres trw a n ia roku sz k o l nego. W y p o czy n ek z w iązan y z w ędrów kam i po górach je s t ch arak tery sty czn y dla m ło d zieży , która stanow i n a jlic z n ie jsz ą kategorię tu ry stó w n o tow anych na badanym o b szarze. M ło d zież z oczy w isty ch w zg lęd ó w w ypoczyw a p rzew ażn ie latem (o k res w ak acji), rzad k o n ato m iast w o k resie ferii w iosennych.
O b o k sezo n o w o ści w a ż n ą c e c h ą ruchu tu ry sty czn eg o , w sk a z u ją c ą na ch a ra k te r w y p o czy n k u w Parku i je g o o tu lin ie, je s t śred n ia d łu g o ść pobytu.
Ś red n ia d łu g o ść pobytu p rze a n a lizo w a n a zo stała na p o d staw ie d ek laracji 189 tu ry stó w , an k ieto w an y c h p rz ez a u to ra w sierp n iu 1997 r. (tab. IV).
T a b e l a I V D łu g o ść pobytu turystów na teren ie M agu rskiego Parku N a r o d o w e g o i je g o o tu lin y w 1 9 9 7 r.
La lon gu eu r d e séjour d es touristes sur le terrain du Parc N a tio n a l d e M agura et de so n entour en 1997 C za s pobytu U d z ie lo n e o d p o w ied zi liczb a o d setek m ęż czy źn i k ob iety razem m ę ż czyźn i k ob iety razem P onad 14 dni 12 3 15 10,91 3 ,8 0 7 ,9 4 7 - 1 4 dni 4 4 3 9 83 4 0 .0 0 4 9 ,3 7 4 3 ,9 2
K ilk a dni (< 7 dni) 54 35 91 4 9 ,0 9 4 4 ,3 0 4 8 .1 5
R azem 110 79 189 100,00 100.00 100,00
Ź r ó d ł o : O p ra co w a n ie w ła sn e.
P raw ie p o ło w a an k ieto w an y c h tu ry stó w (4 8 % ) z a d e k laro w ała tylko k ilk u d n io w y p o b y t na b adanym teren ie; niem al tyle sam o — 43% d ek la ro w ało pobyt d łu ższy n iż ty d z ień , nie d łu ż szy je d n a k niż dw a ty g o d n ie. P ie rw sz ą g rupę tu rystów stan o w ili tzw . „ tu ry ści w ę d ru jąc y ” - m ło d zież w y p o czy w ająca czynnie, u p ra w ia ją c a k w a lifik o w a n ą tu ry sty k ę pieszą. S taty sty czn y czło n ek „ w ę d ru ją c e j” z b io ro w o ści nocow ał z reguły najw yżej d w u k ro tn ie na tere n ie o tu lin y . G ru p ę „ w ę d ru ją c y c h ” stan o w ili g łó w n ie turyści zm ierzający z B ieszczad w T a try lub w p rzeciw n y m kierunku. C iek aw y m faktem je s t sy tu acja, w której zaró w n o w śród k o b iet ja k i w śró d m ężczyzn u stalił się sw o isty parytet: bez m ała p o ło w a m ężczyzn (4 9 ,1 % ) i k o b iet (4 6 ,8 ) d ek laro w ała p o byt k ilk u d n io w y (g łó w n ie pary w w ieku licealnym lub ak ad em ick im ). Średni okres w y poczynku tej g ru p y na te re n ie M a g u rsk ieg o Parku N a ro d o w e g o w y n io sił trzy dni. K o lejn e d w ie grupy d e k la ru jąc e p o byt 7 -1 4 d n io w y o raz d łu ższy niż dw a ty g o d n ie stanow ili turyś- c i-w c z a s o w ic z e sp ę d za jąc y sw o je w ak ac je w zak ład o w y ch ośro d k ach w
ypo-czynkow ycli lub innych o b iek tach (z w yjątkiem sch ro n isk ). Z e sch ro n isk ko rzystali g łó w n ie tu ry ści będący na badanym o b sz arze „tra n z y te m ” , a 2 3 ,3 % m ężczyzn i 2 0 ,6 % ko b iet p o stan o w iło w y p o czy w ać o k oło dw óch tygodni ( 1 2 - 16 d n i); sy tu a cja taka nie pow in n a d ziw ić - dla w ięk szo ści re sp o n d en tó w były to w cza sy ro dzinne.
5. S T R U K T U R A SPO ŁECZNO -DEM OG RAFICZN A T U RYST Ó W
O so b y p rz y jeżd żające na teren M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w eg o i je g o o tu liny tw o rz ą p o p u lację sp e c y fic z n ą pod w zględem stru k tu ry d em o g raficzn ej. W y kres stru k tu ry płci i w ieku (rys. 4 ) p rzy jm u je n iereg u larn y k ształt, ze z d e c y d o w a n ą d o m in a c ją g ru p y tu ry stó w z przedziału w iek o w eg o 1 9 -2 0 lat (ponad 10% w szy stk ich w y p o cz y w ają cy ch ). S ą to u czn io w ie szkół śred n ich i stu d en ci
W iek
Mężczyźni Kobiety
R ys. 4 . Piram ida w iek u turystów w y p o czy w a ją cy ch na teren ie o tu lin y M P N I a - m ę ż c z y ź n i, 1 b - k ob iety , 2 a - n ad w yżk a m ężczy zn , 2b - n a d w y żk a k ob iet, 3 - w ie k
produkcyjny
R ys. 4 . L a p yram ide d ’â g e d e s touristes s e reposant sur le terrain de l ’entour du Parc N a tio n a l d e M agura en 1997
l a - h o m m es, lb - fem m es, 2 a - surplus d ’h o m m es, 2b - surp lu s d e fem m es, 3 - â g e de production
p ierw szy ch lat stu d ió w - g ru p a ludzi trad y cy jn ie n ajch ętn iej w y p o czy w ająca w gó rach , z d ala od zgiełku m iasta, w sw oim w łasnym to w arzy stw ie. D ru g ą g ru pę, w p rze d zia le w ieku 2 0 -2 5 lat, sta n o w ią w y łączn ie studenci. G ru p a u czn ió w i stu d e n tó w łą c z n ie stanow i n a jlic z n ie jsz ą p o pulację, bo praw ie 25% ogółu tu rystów . W ędrów ki gó rsk ie, tan ie noclegi w sch ro n isk ach lub na polu n am io tow ym , b lisk o ść i d zik o ść n a tu ry o raz o b co w an ie z n ią w to w arzy stw ie n a jb liż szych p rz y ja c ió ł podczas w spólnej w akacyjnej w ypraw y s ą tym , czego o c z e k u ją m łodzi ludzie, a co n ie w ą tp liw ie o b szar B eskidu N isk ieg o i M agurskiego Parku N a ro d o w e g o je s t w sta n ie im zag w aran to w ać.
Z ag o sp o d a ro w a n ie B eskidu N isk ieg o o ra z stru k tu ra bazy noclegow ej p o w o d u ją p rzy jazd y na w y p o czy n e k ró w n ież osó b w sile w ieku - zazn acza się w y raźny w z ro st liczby tu ry stó w pow yżej 35 roku życia. G ru p ę tę sta n o w ią oso b y w y p o c z y w a ją ce n a te re n ie zak ład o w y ch o śro d k ó w w y p oczynkow ych - w y p o czy n ek w z a sad zie o d b y w a się całym i rodzinam i, na co w sk azu je ró w n ież z n a cz ny u d ział dzieci. Z a sy g n a liz o w a n ą sy tu ac ję p o tw ie rd z a ją dane w tab. 4, która za w ie ra d e k la ra c je z kim odbyw ał się w ypoczynek ank ieto w an y ch resp o n d en tó w . Z in fo rm acji p rzed staw io n y ch w tabeli w ynika, że co trzeci tu ry sta w y p o c z y w a ł z ro dziną, praw ie 80% d ek laro w ało w ypoczynek z p rzy jació łm i. N ąj- is to tn ie js z ą je d n a k w y d aje się o d p o w ied ź 29% tu ry stó w , którzy d ek laro w ali w y p o czy n ek je d n o c z e ś n ie z ro d zin ą i p rzyjaciółm i. Ś w iadczyć to m oże o m odelu w sp ó ln eg o w y p o czy n k u z ro d z in ą i przyjaciółm i w je d n y m ośrodku w c z a so w ym .
T a b e l a V
S p o só b w y p o czy n k u turystów na terenie o tu lin y w sierpniu 1997 r.
La façon d e s e rep oser m ise en pratique par les touristes sur le terrain d e l ’entour en août 1997 Form y turystyki U d z ie lo n e o d p o w ied zi liczb a3 o d setek 1* m ę ż czyźn i k obiety razem m ęż czy źn i k ob iety razem S a m o tn ie 2 0 2 1.82 0 1,06 Z rod zin ą 32 4 0 72 2 9 ,0 9 5 0 ,6 3 3 8 ,1 0 Z przyjaciółm i 91 56 147 8 2 ,7 2 7 0 ,8 7 7 7 .7 8
a R espondent miał m o żliw o ść wielokrotnej odpow iedzi (nie su m u jąsię do 189). b P ro cen t lic z o n y d la w artości b e zw zg lęd n y ch ( 1 1 0 m ężczy zn , 7 9 kobiet, ra zem 189 o só b ).
Ź r ó d ł o : O p ra co w a n ie w ła sn e na p o d sta w ie 11 pytania w a n k iecie d la turys tów .
K o lejn y m elem en tem ch arak tery zu jący m tu ry stó w je s t ich w y k ształcen ie. Praw ie 3 0 % re sp o n d en tó w p o sia d a w y ższe w y k ształcen ie: p rz e w a ż ają turyści, którzy ukończyli un iw ersy te t (1 8 % ), co d ziesiąty resp o n d en t u k o ń czy ł p o lite c h nikę lub in n ą w y ż sz ą uczeln ię (rys. 5). N a jw ię k sz ą g rupę tw o rz ą tu ry ści z w y k ształcen iem średnim (ponad 4 0% ), w ogólnej liczbie tu ry stó w co trzeci res p o n d en t to a b so lw en t liceum (n a jw ięk sza g rupa w śród w szystkich a n k ieto w a nych). W y k ształc en ie śred n ie te ch n ic zn e p o siad a tyle sam o osó b , co w y k ształ ce n ie w yższe u n iw ersy teck ie - 18%. G ru p ę ponad 40% o só b ze średnim w y k sz tałcen iem w dużej m ierze sta n o w ią aktualni studenci. T rz e c ią co do li czeb n o ści g rupę tw o rz ą turyści z w y k ształcen iem p odstaw ow ym - p raw ie w y łącznie m ężczyźni, u czestn icy kursu p rzew o d n ik ó w besk id zk ich o rg a n iz o w a nego p rzez S K P B -L u b lin . N ajm n iej liczną g rupę sta n o w ią turyści z w y k sz ta łc e niem zasad n iczy m - w ogólnej liczbie w szystkich an k ieto w an y ch sta n o w ią oni z aled w ie n ieco ponad 2% , z n iez n a c zn ą p rzew ag ą kobiet.
% 60 50 40 30 20 10 0
WYŻSZE (A) ŚREDNIE (B) ZAWODOWE (C) PODSTAWOWE (D)
Rys. 5. W y k szta łcen ie w y p o czy w a ją cy ch na terenie M agu rsk iego Parku N a r o d o w e g o w 1997 r. A - w y ż s z e , A l - u n iw ersy teck ie, A 2 - p o lite c h n ic z n e , A 3 - inne, B - średnie, B 4 - licea ln e,
B 5 - te c h n iczn e, C - z a w o d o w e , D - p o d sta w o w e
D e ssin 5. L ’instruction d es p erso n n es se reposant au total en 1997 sur le terrain du Parc N a tio n a l de M agura
A - su p érieure, A l - universitaire, A 2 - p o ly te ch n iq u e, A 3 - autre, B - m o y en n e , B 4 - d e ly cée, B 5 - tech n iqu e, C - p ro fessio n n elle, D - primaire
T ru d n e do p rze d staw ien ia je s t zró żn ico w an ie zaw o d o w e osó b w y p o c z y w a ją cych. Z d ek lara cji a n k ieto w an y ch w ynika, że 16,9% tu ry stó w z w y k ształcen iem po d staw o w y m to u czn io w ie szkół śred n ich - p raw ie w szyscy ze śred n im w y kształc en iem to stu d en ci. R esztę stanow i g rupa p raco w n ik ó w tech n iczn y ch ta
kich ja k m ech an icy , e le k tro m ech an icy , ko n serw ato rzy , tech n icy , o g rodnicy, te c h n o lo g o w ie o raz gó rn icy . G ru p ę z w y kształceniem zasadniczym tw o rz ą w z a sad zie b ez ro b o tn e k obiety o raz m ężczyźni w zaw odach palacza czy m ag azy n ie ra. G ru p ę z w yższym w y k ształce n iem tw o rz ą lekarze, n au czyciele, p sy ch o lo g o w ie o ra z p ra co w n ic y naukow i i praw nicy. G ru p a z w yższym w ykształcen iem stanow i sw o iste sp ek tru m różnych zaw odów , nie brak w niej takich zaw o d ó w ja k : k u ra to r sądow y, p o licjan t, d zie n n ik arz czy grafik kom puterow y. W yraźna n a d re p re ze n ta c ja osó b z w yższym w ykształcen iem z w ią zan a je s t w ię k sz ą p o trz e b ą p o d ró żo w an ia o ra z konieczn o ści zm ian y otoczenia. N iew ielu je s t n a to m iast em e ry tó w i rencistów .
6. ZA SIĘG O D DZIAŁYW ANIA O B SZA RU M A G U RSK IEG O PARKU NARO DOW EGO
Z a się g p rz estrzen n eg o o d d zia ły w an ia o k reślo n eg o obszaru św iad czy o jego ran d ze w krajow ym sy stem ie recep cji. O d d ziały w an ie p rzestrzen n e obszaru m o żn a o k reślić p o p rzez ch arak tery sty k ę te ry to ria ln ą p o ch o d zen ia turystów u sta lo n ą na p o d staw ie ksiąg m eldunkow ych bazy noclegow ej.
C a łk o w ita p o p u la cja tu ry stó w zarejestro w an y ch w roku 1997 na te ren ie o tu lin y i parku w y n io sła 5526 osób. N ajw ięk sz a liczba tu ry stó w przybyła na b adany teren - w g po d ziału ad m in istracy jn e g o sprzed 1999 r. - z w oj. k ro ś n ień sk ieg o (3 3 ,9 % ) - w o je w ó d z tw a, na którego o b szarze zn ajd u je się w iększa część p o w ierzc h n i parku. K o le jn ą pod w zględem w ielkości grupę tu ry stó w za no to w an o z w o jew ó d ztw , na teren ie których z n a jd u ją się n ajw ięk sze a g lo m era cje w kraju - w arsza w sk ieg o , k atow ickiego o raz k rakow skiego - (24,4% ). D u ż ą g rupę (łą c z n ie ponad 2 8 % ) stan o w iły w o jew ó d ztw a, z których na teren M ag u r sk ieg o Parku N a ro d o w e g o przybyło m niej niż 10 osób.
W su m ie w y p o c zy w ają cy przybyli na teren otulin M agurskiego Parku N a ro d o w eg o z ponad 300 m ie jsco w o ści z różnych zakątków kraju (rys. 6) - św iad czy to o sto su n k o w o du ży m ro zp ro szen iu m iejsc zam ieszk an ia tu ry stó w . Jest ch a ra k te ry sty cz n e , że n ajw ię k sze sk u p ien ia tu ry stó w w y stę p u ją na ob szarach w o jew ó d ztw , w których z n a jd u ją się duże m iasta i ich ag lo m eracje. W iększość tu ry stó w przy b y ło je d n a k na teren o tu lin y M PN z je d n e j tylko m iejscow ości w o je w ó d z tw a k ro śn ień sk ieg o — Jasła. W ogólnej w ielkości ruchu tu rystycznego tu ry ści z Ja sła s ta n o w ią p raw ie 40% w szystkich turystów .
R ysunek 6 p rze d staw ia ró w n ież k o n cen trację m iejsc zam ieszk an ia tu ry stó w w y p o czy w a jący c h na te ren ie o tu lin y M agurskiego Parku N aro d o w eg o w 1997 r. Z a sięg o d d z ia ły w a n ia tu ry sty czn eg o otu lin y M agurskiego Parku N aro d o w eg o w 1997 r. o b ją ł 95% o b szaru Polski (297,1 km 2 p o w ierzch n i kraju, na której za m ieszk iw ało 9 7 ,4 % ludności, czyli 37 659,5 tys. osób). O bliczo n y w sp ó łc zy n nik k o n cen tracji L o ren tza w ynosi 0,794. Św iadczy to o bardzo silnej
koncen-Liczba turystów proporcjonalna do powierzchni kól P (r0 ,0 1 m m ) = 1 osoba
R ys. 6. K on cen tracja L oren za w zg lęd em p o w ierzch n i i r o z m ie sz c z e n ie m iejsca za m ieszk a n ia turystów w y p o c z y w a ją c y c h na teren ie o tu lin y M agu rskiego Parku N a r o d o w e g o w 1 9 9 6 r. - liczb ę
turystów w y z n a c z a p o le k ola
D e s sin 6. La con cen tration d e L oren tz eu égard à la su p erficie et la d isp o sitio n du lieu ordinaire d ’h abitation d es tou ristes se reposant sur le terrain d e l ’entour du Parc N ation al d e M agura en
1996
tra cji z ja w isk a i n ieró w n o m ie rn y m rozk ład zie m iejsc stałeg o zam ie szk an ia tu ry stó w . W y so k a k o n c e n tra c ja w y n ik a je d n a k n ie ty le z dużej liczby tu ry stó w p rzy b y w ający ch z konkretn y ch o b szaró w , ile z niew ielkiej m igracji gości z re sz ty o b szaru kraju.
N a jw ię k szy m sto p n iem k o n cen tracji c h a ra k tery zu je się ty lk o je d n o w o je w ó d ztw o - k ro śn ień sk ie. T ak duża k o n cen tracja w y n ik a z o g ro m n eg o o d setk a tu ry stó w p rzy b y ły ch z Ja sła do o śro d k a w y p o czy n k o w eg o w Foluszu. K lie n tela w y m ie n io n e g o o śro d k a je s t siln ie z ró ż n ico w an a - podczas w akacji d o m in u ją w nim w cz a so w ic z e, nie oni je d n a k „ n a p ę d z a ją k o n iu n k tu rę ” , lecz m ło d zież p rz e b y w a ją ca w o środku przez o k rąg ły rok, n a jczęściej w w eek en d y (inf. ustna) w celu o rg a n iza cji po za dom em urodzin d la znajo m y ch (tzw . osiem n astk i), sp ę dzenia w o ln y ch dni, czasem św iąt - stu p ro cen to w e o b ło żen ie o śro d k a w o k resie sy lw estro w o -n o w o ro czn y m je s t z ap ew n io n e ju ż na początku p aźd ziern ik a. T ak du ża liczb a tu ry stó w z w oj. k ro śn ień sk ieg o , na tere n ie którego zn ajd u je się
otu-strefy odległości
0 100 200 300 400 500 600 700___800 km
R ys. 7. S trefy o d le g ło ś c i od o tu lin y M agu rsk iego Parku N a r o d o w e g o w g w o je w ó d z tw
D e ssin 7. L e s z o n e s d c d ista n ce d e 1’entour du Parc N ational d e M agura se lo n le s voi'vodies
40 60 % turystów
R ys. 8. Z a s ię g g e o g r a fic z n y m ie jsc a za m ieszk a n ia turystów p rzyb yłych na teren o tu lin y M a g u rsk ie g o Parku N a r o d o w e g o w latach 1 9 9 6 - 1 9 9 7 w g stref o d le g ło śc i
D e ssin 8. L ’é ten d u e g é o g ra p h iq u e du lieu d ’habitation d es touristes ven u s sur le terrain d e l ’entour du Parc N ational d e M agura dans le s an n ées 1 9 9 6 -1 9 9 7 se lo n le s z o n e s d e d ista n ce
lina M a g u rsk ieg o Parku N aro d o w eg o , je s t rz e c z ą zro z u m ia łą ze w zględu na b lis kość m iejsca zam ieszk an ia. N ie c o o d m ien n a sy tu a c ja m a m iejsce w niższych p rz e d z iałach k o n cen tra cji. Z an alizy w y n ik a, że k olejnym najw iększym źró d ło w ym o b szarem są w oj. w arsza w sk ie i k rakow skie, a n astęp n ie w y so k ą k o n cen tra c ją c h a ra k te ry z u ją się w oj. kato w ick ie, łó d zk ie i rzeszow skie. W yżej w y m ie nione w o je w ó d z tw a s ą n ajsiln iej zu rb an izo w an e, p o sia d a ją d u ż ą g ęsto ść z a lu d n ien ia, i co za tym idzie, najlep iej ro zw in ięty przem ysł. L udność ag lo m eracji, ch o ć n ajlep iej w y k sz tałco n a i n ajza m o ż n iejsza, je s t je d n o c z e śn ie najb ard ziej n a ra żo n a na stre sy i pow ażn e zab u rz e n ia p sy ch o so m aty czn e, najb ard ziej też p o trz e b u je reg en eracji w sk rajn ie różnym śro d o w isk u . M ieszk ań cy tych w o je w ó d ztw m a ją zatem w ię k sz ą po trzeb ę i św iad o m o ść konieczn o ści w y jazd u . T u ryści s z u k a ją te re n ó w o czystym , nie z an ieczy szczo n y m śro d o w isk u , gdzie m o g ą w pełni z re g en ero w ać siły. D otyczy to m ieszk ań có w takich w o jew ó d ztw , ja k w ro c ła w sk ie czy legnickie (n iższy stopień k o n c e n tra c ji), w których w ięk szo ść tu ry stó w p ochodzi z d użych m iast. Ponad 30 w o je w ó d z tw z n ajd u je się w n a j niższym p rz e d z ia le od 0 do 20% udziału m ieszk ań có w w sp o m n ian y ch w o je w ó d ztw w ruchu tu ry sty czn y m n a te re n ie o tu lin y M PN (rys. 6).
P o d su m o w u jąc a n alizę p o c h o d ze n ia tery to ria ln e g o tu ry stó w k o rzy stający ch z bazy no cleg o w ej o tu lin y M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w e g o sfo rm u ło w ać m ożna kilk a w n io sk ó w :
1. Z o śro d k ó w o bard zo niskim lub niskim stan d ard zie, tak ich ja k sch ro n isk a P T S M , P T T K , b acó w k i, bazy n am io to w e k o rz y sta ją p raw ie w y łączn ie ludzie m łodzi: stu d en ci i u czn io w ie szkól średnich: zasięg tery to rialn y takiej bazy n o c legow ej je s t bard zo szeroki.
2. Z o b iek tó w o w y so k im stan d ard zie, tak ich ja k h o tele, p en sjo n a ty i ośrodki w y p o czy n k o w e k o rz y sta ją g łó w n ie ro d zin y z w ielk ich m iast P o lsk i, p raco w n ic y za k ła d ó w (w przy p ad k u o śro d k ó w z ak ład o w y ch ) o ra z g o ście zag ran iczn i; zasięg o d d z ia ły w a n ia takiej bazy no cleg o w ej je s t o g raniczony.
3. W ta n ie j, o n isk im stan d ard zie bazie n o clegow ej d o m in u je tran zy to w y m odel k o rzy stan ia z bazy (ro ta c ja k o rzy stający ch z bazy je s t bardzo duża, śre d nia d łu g o ść p o b y tu w ynosi kilka dni).
4. W o b iek tach o w ysokim stan d ard z ie d o m in u je p o b y to w y m odel k o rz y sta nia z b azy (n iew ielk ie ro ta cje , śre d n ia d łu g o ść p o b y tu w ynosi 2 -3 ty g o d n ie).
W celu o k re śle n ia rangi o tu lin y M ag u rsk ieg o P arku N aro d o w eg o w y k o rzy s tan o w p racy m eto d ę z a sięg ó w w g s tr e f o d leg ło ści zap ro p o n o w a n ą p rzez S. L i - s z e w s k i e g o (1 9 9 0 ). K ry teriu m z a k lasy fik o w an ia w o jew ó d ztw a do o k reś lonej strefy była o d le g ło ść m ia sta w o jew ó d zk ie g o od m iejsco w o ści K rem pna, liczo n a po d ro g ach k rajo w y ch (p o w stałe w ten sp o só b strefy p rzed sta w ia rys. 7).
D o z b a d a n ia zasięg u ruchu tu ry sty czn e g o p o słu ży ły w y p isy z k siąg m e ld u n k o w y ch bazy no cleg o w ej w 1997 r. (łą czn ie d o ty czy ły 5563 tu ry stó w ).
Z a się g p rz estrze n n y ruchu tu ry sty czn eg o (rys. 8) w 1997 r. zam yka się w strefie o p ro m ien iu 500 km (ze strefy tej p o ch o d ziło p raw ie 90% w szy stk ich
w y p o cz y w a jący ch ). D alsze strefy w m ających zn aczen ie w ielk o ściach ruchu tu ry sty czn eg o rep re z en tu je je d y n ie P oznań. K olejnym istotnym elem en tem w w y zn aczen iu rangi o tu lin y M ag u rsk ieg o Parku N aro d o w eg o je s t fakt d u żeg o u d zia łu tu ry stó w zam ieszk ały ch w najb liższej strefie 0 -1 0 0 kin (w oj. k ro śn ień sk ie, n o w o sąd eck ie i rzeszo w sk ie ) - 42,6% .
P rzed staw io n e k arto g ram y w ra z z rozp atry w an y m i w cześniej w sp ó łc z y n n i kam i k o n cen tracji L o ren z a m o g ą p osłużyć ja k o m iern ik d la o k re śle n ia rangi fu n k cji tu ry sty czn ej o tu lin y M agurskiego Parku N aro d o w eg o . N a p o d staw ie z a p ro p o n o w an y ch p rzez S. L i s z e w s k i e g o (1 9 9 0 ) m iern ik ó w rangi funkcji tu ry sty czn ej o b sza ró w w g s tr e f zasięg ó w , o b szar o tu lin y M agurskiego Parku N aro d o w eg o uzyskał:
- ran g ę k rajo w ą, gdy w eźm ie się pod uw agę pro cen to w y u d ział tu ry stó w w strefie do 100 km (4 2 ,6 % );
- ran g ę reg io n aln ą, gdy bierze się pod uw agę p ro cen to w y u d ział tu ry stó w w strefie do 500 km (8 7 ,9 % );
- ran g ę reg io n aln ą, gdy bierze się pod uw agę w sp ó łczy n n ik k o n cen tracji (0,794).
P rzep ro w ad zo n e b ad an ia w ykazały m niej niż 50% udział ruchu tu ry s ty czn eg o w stre fie do 100 km, ponad 75% w strefie do 500 km o ra z w sk aźn ik sezo n o w o ści w gran icach 0 ,5 1 -0 ,7 5 . Jest to p o d staw a do stw ierd zen ia, że o tu lina M ag u rsk ieg o Parku N aro d o w eg o pełni fun k cję tu ry sty c z n ą o zn aczen iu reg io n aln y m w ruchu tu ry sty czn y m naszego kraju (św iad czy o tym liczba i po ch o d zen ie te ry to ria ln e tu ry stó w - zd ecy d o w an a d o m in a c ja tu ry stó w z w o je w ó d ztw o śc ien n y c h park u ), o ra z p o n ad reg io n aln y m w przypadku u p raw ian ia tu rystyki k w a lifik o w a n ej (św ia d czy o tym dużo m n iejsza k o n c en tracja niż w przy padku tu ry sty k i w y p o czy n k o w ej, w tu ry sty c e k w alifik o w an ej zasięg p rz e strz e n ny m iejsca za m ie sz k a n ia tu ry stó w o b e jm u je o b szar praw ie całeg o kraju).
7. PO DSUM O W AN IE
Fakt w y stę p o w a n ia z a g o sp o d aro w an ia tu ry sty czn eg o (całej bazy n o clegow ej i p a ra tu ry sty c z n e j) w y łąc zn ie na teren ie o tu lin y M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w ego (z w y łąc zen iem szlak ó w ) je s t niew ątp liw y m d ow odem na p ełn ien ie funkcji tu ry sty cz n ej przez otu lin ę teg o ż parku. N o cleg i w y ży w ien ie są przecież p o d staw o w y m elem en tem ch o ćb y n ajm niej w y szu k an ej form y w y poczynku. R ó w n ież w ie lk o ść ruchu tu ry sty c zn eg o rzeczy w isteg o i p o ten cjaln eg o św iadczy o p ełn ien iu tej fu n k cji.
O d p o w ie d z ią na p y tan ie, czy o tu lin a parku je s t tylko i w y łączn ie zapleczem tu ry sty czn y m d la parku, czy ró w n ie ż jest a tra k c ją sa m ą w sobie, je s t liczba o b ie k tó w a rc h ite k tu ry c erk ie w n e j, w iejsk ic h cm en tarzy i cm en tarzy w o jsk o
w ych z I w o jn y św iato w e j. R ó w n ież zab y tk o w e chyże łe m k o w sk ie2, krzyże p rzy d ro żn e i liczne kapliczki n iew ątp liw ie d o d a ją uroku o tu lin ie, zw ię k sz ając w alory p o zn aw cze i k u ltu ro w e tego terenu. O tu lin a tak bogata w w alo ry a rc h i te k to n ic zn e dla w ielu tu ry stó w , szczeg ó ln ie k rajo zn aw có w , je s t być m oże w ię k sz ą a tra k c ją niż w alory przy ro d n icze parku.
W iad o m o nie od dziś, że utw o rzen ie parku n aro d o w eg o naw et w m ało z n a nym reg io n ie m oże sp o w o d o w ać w zro st n atęże n ia ruchu tu ry sty czn eg o . Z tego w zględu sp ró b o w an o w c zasie badań teren o w y ch zn aleźć o d p o w ied ź na p y tan ie - czy sam fakt u tw o rzen ia parku sp o w o d o w a ł w zro st natężen ia ruchu tu ry sty c z nego n o to w an eg o w o tu lin ie ? C el ten, niestety, nie był m ożliw y do zre a liz o w a nia z pow odu braku w iary g o d n y ch danych na tem at w ielkości ruchu tu ry sty c z nego na przestrzen i o statn ich (p rzy n ajm n iej 5 -1 0 lat). Z drugiej stro n y okres dw óch lat od m om entu p o w stan ia parku je s t o kresem zbyt krótkim , by m ożna było na je g o p o d staw ie w y ciąg ać ja k ie ś w iary g o d n e w nioski na tem at dy n am ik i zm ian ruchu tu ry sty czn eg o .
N a p o d staw ie o b serw acji o ra z an alizy m igracji tu ry stó w należy stw ierd zić, że k ształt parku nie d ete rm in u je kieru n k ó w stru m ien i tu ry stó w , a przebiegi zn a ko w anych szlak ó w pieszych w dostatecznym stopniu u ła tw ia ją p en etrację parku. In teresu jące było rów nież, czy i w ja k i sposób w sp o m n ian y w yżej k ształt d e te r m inuje o w ą pen etrację. B ad an ia u d o w odniły, że je d y n ie dla tu ry stó w , d la k tó rych sp o so b em na tu ry sty k ę je s t p o d ró żo w an ie w y łączn ie środkam i kom u n ik acji k rajow ej (P K S , P K P ) n astręczać m oże w ielu k ło p o tó w nie ty le sam k ształt p a r ku, ile je g o lo k alizacja.
M o żliw o ść z w ied za n ia ja k ie g o k o lw ie k dużego teren u z d e term in o w an a je s t o b e c n o śc ią c h o ćb y n ajniższej klasy zag o sp o d aro w an ia tu ry sty czn eg o . T e o re ty czn ie fu n k c ja tu ry sty c zn a pow in n a w zrastać p ro g resy w n ie, w m iarę z w ięk sza nia bazy n o clegow ej i to w arzy szącej o raz p o p raw y ja k o śc i św iad czo n y ch usług. W y k o rz y stan ie i o b ło żen ie bazy n o clegow ej św iad czy , że baza je s t na teren ie o tu lin y M ag u rsk ieg o Parku N a ro d o w eg o w y sta rczająca. Z n aczen ie o tu lin y je s t duże: re g io n aln e pod w zględem ruchu tu ry sty czn eg o po b y to w eg o i p o n a d re g io n alne w przypadku ruchu k rajo zn aw czeg o i turystyki k w alifik o w an ej. O cen a stan u bazy no cleg o w ej z n a laz ła ró w n ież sw o je o d z w iercied len ie w o d p o w ie dziach an k ieto w an y ch : je d y n ie co trzeci resp o n d en t uw ażał za k o n ieczn e u n o w o c z e śn ie n ie bazy ju ż istn iejącej, je d y n ie 37% ch ciało p o w ięk szen ia bazy n o c legow ej, co czw arty n a to m ia st w n o sił o u n o w o c ześn ie n ie bazy to w arzy szącej, 19% resp o n d e n tó w p rag n ęło p o zo staw ić w szy stk o bez ja k ic h k o lw ie k zm ian. B aza ja k a z n a jd u je się na te ren ie o tu lin y je s t p red y sty n o w a n a do ob słu g i ty p ow ych tu ry stó w -p ie c h u ró w , którym w y starcza sch ro n isk o PT SM lub P T T K , p rz ez n a cz o n a j e s t je d n a k ró w n ież d la całych rodzin, które m o g ą w y b ierać sp o
2 C h y ża łe m k o w sk a - tradycyjna zab u d o w a m ieszk a ln a łem k o w sk iej m n ie jsz o śc i etn ogra ficznej.
