A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Ш П I S POLIA OECONOMICA 72, 1907
Ja n u a a G ó rs k i*
SPORY W EKONOMII BURŻUAZYJNEJ NA ТЕ VAT ROLI PAŃSTWA W STEROWANIU PROCESAMI GOSPODARCZYMI I SPOŁECZNYMI
Obaerwujemy d z i ś rozwój t e o r i i p a ra m e tr y c z n e g o s t e r o w a n i a gos p o d a r k ą narodow ą w k r a j a c h k a p i t a l i gos t y c z n y c h , gos z c z e g ó l n i e w p a ń -stw a ch wysoko r o z w i n i ę t y c h . Na tym t l e p o ja w ia s i ę w i e l k i spór« j a k i to c z y s i ę w ekonomii z a c h o d n i e j między neokonserwatyzmem a neokeyBesizmem, ekonomią o f i c j a l n ą (a k a d e m ic k ą ) n s l t e r n a t y w n ą , w ramach k t ó r e g o p r ó b u j e a i ę podważać u t rw a lo n e p a ra d y g m a ty , t o r o -wać drogę nowym koncepcjom . C z ę s to mówi s i ę w zw iązku z tym o kry-z y s i e w s p ó łc kry-z e s n e j t e o r i i e k o n o m ii. Bardkry-zo i s t o t n y a p ó r do ty cz y r o l i p a ń stw a w s t e r o w a n i u g o s p o d a rk ą i p r o c e s a m i s p o łe c z n y m i .
Z te g o t e ż względu te m a ty k a k o n f e r e n c j i p o s i a d a duże z n a o z e - n i e d l a p o z n a n ia ró żn y c h k o n c e p c j i we w s p ó ł c z e s n e j b u r ż u a z y j n e j ekonom ii w z a k r e s i e i s t o t y i f u n k c j i p a ń s tw a . Dobra znajom ość me-t o d i n a r z ę d z i o d d z ia ł y w a n ia p a ń s me-tw a k a p i me-t a l i s me-t y c z n e g o na p r o c e s y g o s p o d a rc z e i s p o ł e c z n e może być ró w n ież p r z y d a t n a w pewnych a s -p e k ta c h -p rz y k s z t a ł t o w a n i u i r e a l i z a o j i -p o l i t y k i g o s -p o d a r c z e j w k r a j a c h s o c j a l i s t y c z n y c h , J a k r ó w n ie ż i d l a r o z w o ju p o l s k i e j eko-n o m i i .
Na w s t ę p i e je d n a k n a l e ż y u sto su n k o w ać s i ę do k i l k u k w e s t i i n a t u r y t e r m i n o l o g i c z n e j , I t a k w sp ó łc ze sn y neoke y n esizra b r o n i sw oich p o z y c j i , z n a j d u j e e i ę w yraźnie w d e f e n s y w i e . Walkę z nim p o d j ą ł neokonserw atyzm nazywany ozasem neoliberali«m eir> , k t ó r y w swej t r e ś c i z a w i e r a wyraźne w ą t k i konse rw atyw ne .
P r o f . d r h a b . , I n s t y t u t Ekonomii P o l i t y c z n e j , U n i w e r s y t e t Ł ó d z k i . N ieautoryzow any z a p i e w y s t ą p i e n i a p r o f . J . G ó r s k ie g o , o t w i e r a j ą c e g o obrad y O g ó l n o p o l s k i e j K o n f e r e n c j i Naukowej w B r o n i -s ła w o w ie , w maju 1985 r . ( o p ra c o w a n ie : W ito ld L e jm a n ).
W spółczesna ekonomia b u r ż u a z y j n ą o p a r t a j e a t * znacznym u t o p - n i u na t w i e r d z e n i a c h J . M. Keyn e a a . Nowe t r e n d y w n i e j p o j a w i a j ą s i ę g łó w n ie w związku z p racam i M. F r ie d m a n a , d a j e s i ę z a o b se rw o -wać r e n e a a n a k o n c e p c j i n a w ią z u ją c y c h do t e o r i i n e o k la a y c z n y o h , o d r z u c a ją c y c h l u b z n a c z n ie m o d y fik u ją c y c h w i e le elementów t e o r i i Keynesa i k e y n e siz m u , Уone t a r y zm, e s z c z e g ó l n i e neom onetaryzm , s z k o ł a r a c j o n a l n y c h o c z ek iw a ń , ekonomia pod a ż y , to p r z y k ł a d y n o -wych z ja w is k p o j a w i a j ą c y c h s i ę w ramach konserw atyw nej e k o n o m ii.
Toczący s i ę w s p ó ł c z e ś n i e w ekonom ii s p ó r o dnosi a i ę p r z e d e w szystkim do sp o s o b u fu n k c jo n o w a n ia g o s p o d a r k i 1 dowodzi o n , że w o p a r c i u o t e n ашп a p a r a t n a rz ę d z io w y można form ułow ać ró żn e t e z y . D o k try n ą w s p ó łc z e s n e j ekonom ii z a c h o d n i e j , j a k 1 p o l i t y k i g o sp o -d a r c z e j b y ł -d o t ą -d keynesizm i n e o k e y n e s iz m , k t ó r y o t r z y m a ł nazwę ekonom ii p o p y t u . P ow szechnie wiadomo, że t r a d y c y j n a t e o r i a Keyne-s a b y ła t e o r i ą k r ó t k i e g o o k r e e u , p ó á n ie j r o z w i n i ę t o j ą d l a w arun-ków o k r e s u ś r e d n i e g o , a nawet d ł u g i e g o (modele p o s tk e y n e s o w s k i e j * K ie ru n e k t e n , mający na c e l u p r z y s t o s o w a n i e t e o r i i do z m i e n i a j ą -c e j s i ę r z e -c z y w i s t o ś -c i , o t r z y m a ł nazwę s y n t e z y n e o k l a s y c z n e j , k t ó r a s k i e r o w a ł a uwagę te o r e ty k ó w ekonom ii na k o n i e c z n o ś ć prowa-d z e n ia baprowa-dań w w arunkach w y prowa-d łu ż e n ia h o r y z o n t u czasow ego, p e łn e g o i n i e p e ł n e g o w ykorzystyw ania z d o l n o ś c i wytwórczych o r a z ł ą c z n e g o ujmowania problemów m ik r o - 1 m akroekonom ii.
W ekonom ii popytu ( k e y n e s lz m ie i n e o k e y n e s i z m i e ) spotykamy podstawowy p o g l ą d , i ż mechanizmy a u t o r e g u l a c j i w g o s p o d a rc e k a p i -t a l i s -t y c z n e j zawodzą, a d z i a ł a n i e i c h prow a dz i n i e u c h r o n n i e do wahań c y k l i c z n y c h , w z r o s tu b e z r o b o c i a , nierów now agi w b i l a n s a c h p ł a t n i c z y c h , iiasuwe s i ę w z w ią zku z tym pewna a n a l o g i a między neo- k e y n e s i a t a n d a K. Marksem (w spom inał o n i e j swego c z a s u M. K a l e c - k i ) . Mechanizmy zw iązane z prawem w a r t o ś c i zawodzą, w warunkach m akroekonomicznych n i e prowadzą do równomiernego w z r o s t u . Z ja w i-sko t o bywa r ó ż n i e i n t e r p r e t o w a n e , spotykamy t u s z e r e g u j ę ć wysu-w a ją cy c h na p l a n p ie rwysu-w s z y c o r a z t o i n n e p r z y c z y n y , np.»
- p o y c h o l o g i c z n e , a k o e n t u j ą o e r o l ę i wpływ s k ł o n n o ś c i do kon-s u m p c j i ,
- żywiołowość procesów i n w e s t y c y j n y c h , z k t ó r e j wynika o p ó ź -n i e -n i e e fe k tó w podsżowyoh i -n w e a t y o j i w s t o s u -n k u do popytow ych, a w k o n s e k w e n c ji w a hania c y k l i c z n e ,
- 2miana s t r u k t u r y rynku k a p ita ło w e g o , c z y l i pow stanie s t r u k -t u r m on op o lis-ty czn y ch n ie u c h ro n n ie z e o a -t r z a j ą c y c h в р г z e c z n o śc i k a p i t a l i s t y c z n e j r e p r o d u k c ji i prowadzących do zjaw isk s t a g n a c j i s e k u l á r n e j .
Wniosek, ja k i e g o dopracowuje s i ę ekonomia popytu J e a t n a s t ę -p u jąc y : d l a u n i k n i ę c i a ty ch n ie k o r z y s tn y c h zja w isk k onieczne j e s t c e n t r a l n e s te ro w a n ie gospodarką* Dość długo uważano w ięc, że s t e -rowanie to m iało c h a r a k t e r popytowy, z a p e w n ia ją c y , pop rzez wpływ wydatków p rz e d s ię b io rc ó w i państw a na rozm iary popytu g lo b a ln e g o , odpowiednią e k s p a n s ję in w e s ty c y jn ą . Sądzono, że przy pomocy g l o -balnego s te ro w a n ia uda s i ę doprowadzić do częściow ego z a n tą p ie n i n a u t o r e g u l a c j i procesów gospodarczych r e g u l a c j ą p&ńatwową, lia tym t l e ro zw in ęły s i ę p ó ź n ie j m. i n . k oncepcje r o l i państw a w u t o r o -waniu p ro c e o e n i gospodarczym i, a nawot społecznym i (k o n c e p c je pp.-.i- stwe opiekuńczego) .
Uniwersalnym narzędziem p o l i t y k i g o s p o d a rc z e j końca l a t p i ę ć d z i e s i ą t y c h i s z e ś ć d z i e s i ą t y c h b y ła tzw . krzywa l i u l l i p s a , z a k ł a -d a ją c a wymienność i n f l a c j i i b e z r o b o c ia . Ka tym z a ło ż e n iu o p a rte były w sz y stk ie ś r o d k i o d d z ia ły w a n ia państw a na k o n iu n k tu rę gospod a r c z ą . Przyhamowanie w zrostu gospogospodarczego za pomocą in s tr u m e n -tów p ie n ię ż n y c h i finansowych m iało zw aln ia ć tempo ro zw oju , wywo-ływać pewien w zro st b e z ro b o c ia (w g r a n ic a c h 2-3?. z a tr u d n io n y c h ) , a l e je d n o c z e ś n ie w sposób i s t o t n y zw a ln ia ć tempo i n f l a c j i . Druga połowa l a t p i ę ć d z i e s i ą t y c h i p o c z ą te k l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h p r z y -n i o s ł y s i l -n y w zroat g o sp o d a rk i k a p i t a l i s t y c z -n e j : s to p a w zro stu wahała s i ę w g r a n ic a c h 4 -5 » 5Й, sto p a bezrobocie. 1-4Й, s to p a i n f l a c j i 25Ü. Víahania c y k lic z n e w g o sp o d arce i s t n i a ł y n a d a l , n a r a -s t a ł y -s p rz e c z n o ś c i wewnętrzne -sy-stem u, jed n ak że o g ó ln ie b y ł to o k re s znacznego ożyw ienia e k s p a n s j i g o s p o d a r c z e j, p r z y s p i e s z e n ia procesów w zro stu g o sp o d a rk i k a p i t a l i s t y c z n e j . Ka i l e zja w isk o to b y ło efek tem s to so w an ia z a le c e ń w y n ikających z t e o r i i Keynesa, e na i l e wynikiem d z i a ł a n i a czynników e g z o g e n ic2nych tru d n o u s t a l i ć . W r z e c z y w i s to ś c i można s ą d z i ć , że u ja w n ił s i ę tu wpływ z j a -wisk obu grup czynników. Ekonomia popytu p r z y p i s a ł a je d n a k c n łk o - w i c i e s ob ie e f e k t y teg o okreou rozw oju k a p i t a l i z m u .
L ata s ie d e m d z i e s i ą te p r z y n i o s ły i s t o t n ą zmianę s y t u a c j i . Ka-p i t a l i z m wszedł w faz ę d łu g o tr w a ł e j d e Ka-p r e s j i . W o k r e s i e tym d ało s i ę o d czu ć, że w ie lk o ś c i agregatow e c e c h u j e , n ie z r o z u m ia łe w świe*
t l e t e o r i i , u s z ty w n ie n ie , że wprawdzie spada s to p a wzrostu i r o ś -n i e b e z r o b o c ie , a l e je d -n o c z e ś -n ie s to p ę i -n f l a c j i c e ch uje znaczna sztyw ność i w w ię k sz o śc i krajów n ie u d a je s i ę J e j sp ro w ad zić po-n i ż e j w i e l k o ś c i 10% w s k a l i r o c z po-n e j . P o j a w i ł o s i ę p y t a po-n i e o p r z y - ozyny t a k i e g o p r z e b i e g u z j a w i s k , z a ry s o w u ją c y c h e i ę trendów w g o -s p o d a r c e krajów k a p i t a l i -s t y c z n y c h ł a t -s i e d e m d z i e -s i ą t y c h . Próby w y j a ś n i e n i a a k c en to w a ły ró żn e z j a w i s k a : kry zy sy n a f t o w e , z a k ł ó c e -n i a rów-nowagi p i e -n i ę ż -n o - k r e d y t o w e j , z a d ł u ż e -n i a g l o b a l -n e g o i t p . S t a g f l a c j ą s t a ł a s i ę z ja w is k ie m powszechnie w y stępującym , krzywa P h l l i i p s a p r z e s t a ł a “ d z i a ł a ć " . P o j a w i ło s i ę z ja w is k o m a l e ją o e j s to p y w z r o s tu i s i l n e g o w z r o s tu t e n d e n o j i i n f l a c y j n y c h . Na t l e t a k i e g o k i e r u n k u p r z e o b r a ż e ń , p rze m ia n - p o j a w ia s i ę r e a k c j a w p o s t a c i w iększego z a i n t e r e s o w a n i a koncepcjam i t e o r e t y c z n y m i w ynik ają c y m i z n u r t u ne oynikonserw atyw nego, n e o l i b e r a l n e g o . N u rt t e n , d o -tąd i s t n i e j ą c y n a r o a r g i n e e i e , wysuwa s i ę na p l a n p i e r w s z y . Jego m yślą p rze w o d n ią j e s t r e d u k c j a w s z e lk i o h aktywnych d z i a ł a ń r z ą d u do p o l i t y k i r e g u l o w a n i a podaży p i e n i ą d z a o r a z r a d y k a l n e o g r a n i -c z e n i e s k a l i i n te r w e n -c jo n iz m u państwowego. P o s u n i ę -c i a te s ł u ż y ć mają r e a l i z a c j i podstawowych oelów g o s p o d a r c z y c h , w śrćd k t ó r y c h n a p l a n p ie rw s z y wysuwa s i ę w alka s i n f l a c j ą . Niemożność w y j a ś -n i e -n i a i r o z w i ą z a -n i a problem u s t a g f l a c j i p r z y s p i e s z y ł a w z r o s t n i e u f n o ś c i do w i e lu t e o r i i w s p ó ł c z e s n e j e konom ii z a c h o d n i e j , w tym ekon o m ii p o p y tu wywodzącej s i ę z t r a d y c j i k e y n eeizm u .
K oncepcje n u r t u neokonserwatywnego r o z w in ę ł y s i ę s z e r o k o w S ta n a c h Z je d n o cz o n y c h , A n g l i i i w m niejszym s t o p n i u i n n y c h k r a -j a c h (RKN). P o -j a w i ł a s i ę p r z e d e w sz ystkim nowe i n t e r p r e t a c j a k rzyw ej P h l l l i p a a , o p a r t a n a k o n c e p c j i n a t u r a l n e j s to p y b e z r o b o -c i a . N a s t ą p i ł o odw ró -c e n ie rozumowania - położony z o s t a ł n a -c i s k na c z y n n i k i tk w ią c e w p r o d u k c j i podaży: p o s tę p t e c h n i c z n y , zmiany s t r u k t u r y p r o d u k c j i i t p . P o j a w i ł a s i ę ponownie t ę s k n o t a do u n i -w e r s a l n e g o sy ste m u sam oczynnej r e g u l a c j i e k o n o m ic z n e j, do n i e z a -wodnych mechanizmów rynkowych, do “ n i e w i d z i a l n e j r ę k i rynku" A. S m itha z a p e w n i a j ą c e j e fe k ty w n e i sprawne fu n k cjo n o w a n ie g o s p o d a r -k i . W g ł o s z e n i u ty o h t e z z a s a d z a s i ę praw dopodobnie p o p u l a r n o ś ć s z k o ły z Chioago i J e j twórcy M. P r ie d m a n a .
Problem J e s t z r e s z t ą praw dopodobnie b a r d z i e j z ło ż o n y . S z k o ła S C h ic a g o , poza t e o r i ą i n f l a c j i o p a r t a na zmodyfikowanej I l o ś c i o -wej t e o r i i p i e n i ą d z a , a k c e p t u j e z a ł o ż e n i e s y n t e z y n e o k l a s y c z n e j .
Co w i ę c e j , s z k o ł a t a n i e o d r z u c a aktyw nej r o l i p a ń s tw a do k o ń c a . W p o l i t y c e g o s p o d a r c z e j r e a l i z o w a n e j pod j e j wpływem, w s z e ro k im z a k r e s i e w y k o r z y s tu je e i ę i n e t r u m e n t y p i e n i ę ż n o - k r e d y t o w e » In n e e ą t y l k o c e l e r e a l i z o w a n e j p o l i t y k i i inny j e j z a k r e e . P o l i t y k a f in a n s o w a państw a z o s t a j e o g r a n i c z o n a w z a k r e s i e r o l i wydatków państwowych j a k o ś ro d k a s ty m u lo w a n ia ro zw o ju g o s p o d a r c z e g o . Nie o z n a c z a to Jednak l i k w i d a o j i i n t e r w e n c y j n y c h f u n k c j i p a ń s tw a . Można wprawdzie uw ażać, że c h o d z i c i ą g l e o tw o r z e n ie warunków, w k t ó r y c h mechanizmy rynkowe będą mogły przejmować n ieo m a l w y łą c zn ą r o l ę r e g u l a c y j n ą , a l e nasuwa s i ę p y t a n i e , j a k d łu g o ma trw a ć te n o k r e s t w o r z e n i a warunków i czy p o l i t y k a te g o o k r e s u b ę d z ie mogła być s k u t e c z n a , (iłównu r ó ż n i c a w p o d e j ś c i u do p r o b le m a t y k i s t o s o -w ania z a l e c e ń t e o r i i -w p o l i t y c e g o s p o d a r c z e j p o l e g a na p r z e n i e -s i e n i u c i ę ż a r u a n a l i z y z problemów popytu na problemy podamy.
D yskusja między n e o k e y n e s i e t a m i i n e o m o n e ta r y s to m i, o k r e ś l a j ą c a rozw ój n a jn o w s z e j f a z y b u r ż u a z y j n e j t e o r i i e k o n o m ii, c h a r a k -t e r y z u j e e i ę n p . znacznym zróżnicow aniem poglądów no -tem a -t wpływu p i e n i ą d z a na g o s p o d a r k ę , m o ż liw o ś c i j e g o w y k o r z y s ta n i a w p o l i t y c e g o s p o d a r c z e j . I s t n i e j ą c e w t e j m a t e r i i k o n t r o w e r s j e dowodzą, że ekonomia t a ma t r u d n o ś c i z naukowym u z a s a d n ie n ie m p o t r z e b y s t e r o -wania procesem g o sp o d a ro w an ia za pomocą p i e n i ą d z a . Warto z w r ó c ić uwagę na n a a t ę p u j ą c e problem y;
po p i e r w s z e : i s t n i e j e wprawdzie zgoda n a t o , że p ro c e s y g o s -p o d a rc z e winry być determ inow ane -p rzy w y k o r z y s ta n i u w i e l k o ś c i mo-n e t a r mo-n y c h , a l e mo-n i e o s i ą g mo-n i ę t o j e s z o z e jo d mo-n o ra y ś lmo-n o ś c i w k w e s t i i , czym p i e n i ą d z w sp ó łc ze sn y j e s t w o g ó le i z czego s i ę o k ła d a ?
po d r u g i e ; n i e j a s n e i d y s k u s y jn e s ą k w e s t i e , czy a t o p a p r o -centow a i j e j zmiany s ą r e z u l t a t e m g o s p o d a r c z e j d e p r e s j i , p r z e -s ł a n k ą j e j p r z e z w y c i ę ż e n i a , czy t e ż p r z y c z y n ą J e j w ystępow ania? czy r o s n ą c a s t o p a p ro c e n to w a j e s t wynikiem r e s t r y k c y j n e j p o l i t y k i p i e n i ę ż n e j ( n e o k e y n e s iz m ) , czy j e d y n i e a n t y c y p u j e wysokie o c z e k i -w ania i n f l a c y j n e (n e o m o n e tu ry z m ), czy podaż p i e n i ą d z a J e a t s k u t -kiem świadomych d e c y z j i władz w alutow ych, czy t e ż wynika ze zmian w państwowej i p r y w a tn e j k r e a c j i k r e d y t u i j e s t o d z w i e r c ie d l e n ie m t y c h zmien?
po t r z e c i e : n e o k e y n e a i ś c i s p r o w a d z a j ą p o l i t y k ę p i e n i ę ż n ą do s t e r o w a n i a w y s o k o ś c ią atopy p r o c e n t o w e j , k t ó r a powinna u m o żliw ić optym alny p o d z i a ł c a ł e j p r o d u k c j i na konsumpcję i i n w e a t y c j e i
tym samym zapew niać k o n i e c z n ą s t o p ę a k u m u l a c j i , n e o m o n e ta r y ś c i s ą d z ą n a t o m i a s t , t e o r i e n t a c j a na s t o p ę p ro c e n to w ą w p o l i t y c e p i e -n i ę ż -n e j j e s t -n i e r e a l i s t y c z -n a i p o z o s t a j e I l u z j ą , gdy* pom ija z a chowanie u c z e s tn ik ó w ż y c i a g o sp o d a rc z e g o d o t y c z ą c e podaży p i e n i ą -d z a ;
po c z w a r t e : k o n tro w e r s y jn y p o z o s t a j e wpływ z a d ł u ż e n i a pa ństw a (długu p u b l ic z n e g o ) na p r o d u k c ję i i n w e s t y c j e , a w ięc czy o d d z i a -ł y w a ją one na t e w i e l k o ś c i w s p i e r a j ą c o czy hamująoo?
O graniczony c z a s w y s t ą p i e n i a n i e pozwala na u w z g lę d n ie n ie s z e r e g u i n n y c h , b a r d z i e j szczegółow ych k w e s t i i , rów nież k o n t r o w e r s y jn y c h , j a k i na p r z e d s t a w i e n i e w sp o só b w y c z e rp u ją c y m a r k s i -s to w -s k ie g o -s t a n o w i-s k a wobec p o ru -s z o n y c h problem ów. Uwagi powyż-sze d o t y c z ą w y łą c z n ie k w e s t i i z a s a d n i c z y c h i winny być impulsem do d a l s z e j d y s k u s j i .
1 w r e s z c i e problem f u n k c j i i d e o l o g i c z n y c h w s p ó ł c z e s n e j ekono-m i i . Obserwujeekono-my d z i ś z ja w is k o r e i d e o l o g i z a c j i ekonoekono-m ii b u r ż u a -z y j n e j . Dawna ekonomia n i e wysuwała n a p l a n p ierw s-z y swego i d e o -l o g i c z n e g o c h a r a k t e r u . W spółczesne n u r t y w sp o s ó b b a rd z o w yrainy po d e jm u ją a p o lo g e t y k ę g o s p o d a r k i k a p i t a l i s t y c z n e j , co w i ę c e j , z j a wisko t o ł ą c z y s i ę z s iln y m a ta k ie m na r o z w i ą z a n i a g o s p o d a r k i s o -c j a l i s t y -c z n e j . Zanika o b iek ty w n a o -c e n a , k t ó r a h y ł a t a k c h a r a k t e -r y s t y c z n a d l a ekonomii czasów A. S m ith a , D. H i c a -r d o . P o j a w i ł s i ę b a rd z o s i l n y a t a k na k o n c e p cję państw a o o c j a l n e g o » " o p i e k u ń c z e g o " , k t ó r e ma powodować z a n ik p r z e d s i ę b i o r c z o ś c i , "d u ch a " k a p i t a l i z m u . Na tym t l e wysuwane s ą c o r a z c z ę ś c i e j p o s t u l a t y demontażu o p i e -k uńczych f u n -k c j i p a ń s tw a , o d r z u c e n i a -k o n c e p c j i p a ń stw a s o c ja l n e g o .
O s t a t n i a k w e s t i a t o p r ó b a ooeny to c z ą c y c h s i ę w o s t a t n i c h l a -t a c h sporów w ekonomii b u r ż u a z y j n e j . Prawdopodobnie -t e o r i e ekono-m ii f o r ekono-m u ł u j ą pewne t e z y s k r a j n e . H p o l i t y c e g o s p o d a r c z e j doekono-minu- dominu-j e p o d e dominu-j ś c i e p r a g m a ty c z n e . P r z e k ł a d n i a t e o r i i na j ę z y k p r a k t y k i n i e j e s t p r o s t a . Spó jrz n y na dwa n u r t y d z i a ł a ń p r a k t y c z n y c h , j a -k i e notujem y d z i ś w S t a n a c h Z jednoczonych i W ie l -k ie j B r y t a n i i . W r e a g a n o m ic e w y s tę p u je z ja w is k o typowo ke yne sow a kie - gwałtowny w z r o s t d łu g u p u b l i c z n e g o , w t h a t c h e r y z m i e s i l n y a t a k na państwo o p ie k u ń c z e ( o g r a n i c z e n i e wydatków s o c j a l n y c h , o s ł a b i e n i e r o l i związków zawodowych), stopniow y demontaż " p a ń s tw a o p i e k u ń c z e g o " .
P o l i t y k a podaży p r z y n i o s ł a n i e w ą t p l i w e r e z u l t a t y s p r z y s p i e -s z e n i e tempa w z r o -s tu goepod&Yczego, o g r a n i c z e n i e -s to p y i n f l a c j i ,
c z y l i e f e k t y w y n ik a ją c e n i e j a k o ы s to s o w a n i a z a l e c e ń o p a r t y c h na krzywej ľ h i l l i p B a . Ekonomia p o d a ż y , j a k o p r o d u k t my a l l n e o k o n a e r - w atyw nej, s t a w i a s o b i e za c e l :
- z m n i e j s z e n i e a z e ro k o rozum ianego u d z i a ł u p ł a o (dochodów lud* r.oóci) w d o c h o d z ie narodowym w c e l u z w i ę k s z e n ia w nim u d z i a ł u aku-m u l a c j i , co powinno a tw o rz y ć ś r o d k i d l a e k s p a n s j i i n w e s t y c y j n e j ; s t ą d m. i n . p o l i t y k a "wyżymania" i n f l a c j i , dem ontażu "pań a tw a o p ie k u ń c z e g o " s
- z w ię k s z e n ie s t o p n i a p o l a r y z a c j i s p o ł e c z n e j t a k wewnątrz p o s z c z e g ó ln y oh k r a j ó w . Ja k i między k r a j a m i , oo s p r z y j a ć powinno e k spansyw noáci d z i a ł a ń .
P o l i t y k a podaży p r z y n i o s ł a w g o sp o d a rc e a m e r y k a ń s k ie j n i e w ą t -p liw e r e z u l t a t y , Heaganomika ma więc swoje z a l e t y d l a Stanów Z jed-n o c z o jed-n y c h . J e d jed-n a k i e aukceey g o s p o d a rc z e t e g o k r a j u u ja w jed-n ił y e i ę prawdopodobnie koeztem i n n y c h , głów nie k rajó w Europy Z a c h o d n i e j . O s t a t n i e l a t a p r z y n i o s ł y w n i e k t ó r y c h k r a j a c h spadek tempa wzro-s t u , w wyniku czego p o j a w i ł wzro-s i ę a i l n y n a c i wzro-s k na RFN i J a p o n i ę , by w z ię ły na s i e b i e r o l ę "lokomotywy" w z ro s tu g o s p o d a r c z e g o .
Wniosek końcowy n a le ż y zdawać s o b ie oprawę г b r a k u j e d n o l i -t e j -t e o r i i , praw dziw ej d l a w s z y s -t k i c h krajów J, s p r a w d z a j ą c e j s i ę w każdych w a ru n k a ch .
J a n u s * G óre ki
CONTROVERSIES IN THE BOUREOOIS ECONOMY ABOUT THE STATE ROLE IN THB STEERINO OP ECONOMIC AND SOCIAL PROCESSES
The a u t h o r r e p r e s e n t s a view t h a t i n t h e c o n te m p o ra ry c a p i t a -l i s t economy t h e r e I s a c o n t r o v e r s y r e g a r d i n g t h e way i n whioh t h e eoonomy s h o u ld be f u n c t i o n i n g and th e r o l e which t h e s t a t e p e rf o r m s a n d s h o u l d p e rf o r m i n t h i s p r o c e s s . The p r e v a i l i n g d o o - t r l n e s l n th e c o n te m p o ra ry W estern econonqr have been so f a r Keyne- s is m and n e o K e y n e s is m , which s u b s o r l b e t o a view t h a t s e l f r e g u -l a t i o n mechanisms t e n d t o f a -l -l and t h a t t h e i r o p e r a t i o n -l e a d s t o o y o l i c a l f l u c t u a t i o n s , unemployment and d i s e q u i l i b r i u m i n p a y -m ents b a l a n c e s . The s e v e n t i e s b r o u g h t e r e v i v a l o f t h e n e o - l i b e r a l c o n o e p t s , l n o l u d i n g n e o - c o n s e r v a t i v e o n e s , which f i n d t h e i r f u l l e s t e x p r e s -s i o n l n Ы. F r ie d m a n ’ -s n e o - m o n e ta r i-s m . T h i-s t r e n d t e n d -s t o r a n k f o re m o s t» w i t h r e d u o t i o n o f any a c t i v e u n d e r t a k i n g s o f t h e g o v e rn -ment b e i n g a l e a d i n g i d e a i n t h e economio t h e o r y and p r a o t i o e *
Jonuas Gárakl
' —... —... - ... - -— ---- n i i
Thea« c o n c e p ts hav« gain ed a id « p o p u la r ity l n th« U n ited S ta t« a
and Great B r ita in * Th« main d lff« r « n o a In approaoh«a to problem«
con n ected w ith a p p lic a t io n o f t h « o r « t lo a l r«oommendatlona in the «conomlo p o lic y c o n e ia ta l n a h l f t l n g th« » e ig h t o f a n a ly a l« from demand p ro b lea a to th« p r o b le a o f a u p p ly .
