Stanisław Pawłowski,Bożena
Chorąży,Bogusław Chorąży,Jerzy
Szydłowski,Jacek Reyniak
Bielsko-Biała, st. 31, AZP 107-48/16
Informator Archeologiczny : badania 27, 87-88
Inform ator Archeologiczny 87
POZNE ŚREDNIOWIECZE
B ie ls k o - B ia ła , s t. 31 M uzeum O kręgow e w B ielsku-B iałej AZP 1 0 7-48/16
Badania prowadzili m gr m gr Stanislaw Pawłowski i Bożena Chorąży przy współudziale mgr. Bogusława Chorążego. K onsultant naukowy prof. Jerzy Szydłowski. Nadzór konserw atorski mgr Jacek Reyniak. Finansow ane przez M uzeum Okręgowe w Bielsku-Białej. Drugi se zon badań. Zamek późnośredniowieczny i nowożytny (XIV-XX w.) K ontynuow ano ubiegłoroczne prace na dziedzińcu zamkowym. Celem badań było potw ierdzenie obecności sztucznego obniżenia calca, w stępnie interpretow anego jako fosa, oraz rozpoznanie ew entualnych konstrukcji obronnych związanych z fosą.
Założono 2 wykopy: 1/93 o wym iarach 5 x 2 m w północnej części dziedzińca, pośrodku pomiędzy wykopami ubiegłorocznymi, i 2/93 o wym iarach 3 x 1,5 m w sieni przejazdowej zam ku, przy północnej części dziedzińca.
W wykopie 1/93 potwierdzono obecność sztucznego obniżenia stropu calca, sięgającego od 120 do 260 cm poniżej współczesnego poziomu dziedzińca. Obniżenie to kształtem przypom ina nieckę wypełnioną w części dolnej kolejno po sobie następującym i naw ar stw ieniam i, których układ je s t zgodny z kształtem tego obniżenia. Powyżej w arstw zalega jących dno obniżenia w ystąpiła w arstw a żółtej gliny z fragm . zaprawy wapiennej i kam ie niami. N ikła ilość m ateriału zabytkowego, wypetnisko oraz znaczna miąższość wskazują na budowlany ch ara k ter tej warstwy, k tóra najprawdopodobniej stanow iła poziom niw ela cyjny sztucznego obniżenia calca. Powyżej na głębokości ok. 120 cm w ystąpił układ w arstw ciem nobrunatnej gliny przedzielonych w arstw ą gliny z zapraw ą w apienną. D uża ilość fragm. ceram iki oraz kości świadczy o tym , że w arstw y te stanow ią kolejne poziomy użytkowe pow stałe po niwelacji sztucznego obniżenia calca. Ponad nim i n a głębokości ok. 60 cm w ystąpiła kolejna w arstw a budowlana, w ypełniona dużą ilością łam anego piaskowca oraz zapraw ą w apienną o miąższości ok. 50 cm. Na głębokości ok. 40 cm wystąpił kolejny poziom użytkow y ciem nobrunatnej gliny z zaw artością fragm . ceram iki i kości. W arstwa ta uchw ytna je s t jedynie w części południowej wykopu. Ponad nią zalegała w arstw a m iału i drobnego gruzu ceglanego, poprzedzielana cienkimi w arstew kam i żwiru, związana naj prawdopodobniej z ostatnim i, XlX-wiecznymi fazami przebudowy zam ku. U kład stra ty graficzny wykopu zam yka w arstw a współczesnego bruku dziedzińca.
Pozyskany m ateriał zabytkowy stanow iły głównie fragm. ceram iki późnośredniowiecz nej, pochodzącej z wypelniska sztucznego obniżenia calca i z poziomów użytkowych po wstałych po jego niwelacji, oraz fragm, ceram iki nowożytnej z w arstw zalegających powy żej w arstw y budowlanej z ciosami piaskowca. Licznie wystąpiły również fragm . drewna, kości zwierzęcych oraz przedm ioty żelazne, przede w szystkim gwoździe. W wypelnisku dna sztucznego obniżenia calca znaleziono ostrogę i nożyczki żelazne.
Wykop 2/93 zlokalizowano w części przyległej do sztucznego obniżenia w celu uchwy cenia ew entualnych śladów um ocnień z nim związanych. N iestety uktad naw arstw ień w części przyległej do sztucznego obniżenia został zniszczony przez budowę XVIII-wiecz nego m uru. N a podstawie dotychczasowych badań wydaje się, że sztuczne obniżenie calca należy interpretow ać jako fosę. U sytuowanie, a także chronologia m ateriału zalegającego n a jej dnie wydąją się wskazywać n a jej związek z nąjwcześniejszą fazą osadnictw a na wzgórzu zamkowym, sprzed 2. poł. XIV w. Celem badań będzie u stalenie dalszego przebie gu fosy.
88 Późne średniowiecze
M ateriały znajdują się w M uzeum Okręgowym w Bielsku-Białej, dokum entacja w b iu rze Wojewódzkiego K onserw atora Zabytków Archeologicznych w Bielsku-Białej.
Badania będą kontynuow ane.
B y to m , s t. 2 M uzeum G órnośląskie w Bytom iu
gm . lo c o , w o j. k a to w ic k ie A Z P 9 6 -4 6 /— lu b 9 6 -4 7 /—
B adania prowadzili m gr m gr M arian Pawliński, D orota Podyma, Izabella Wójcik (autorka spraw ozdania). K onsultanci m gr inż. arch. A leksander Niedzielski, dr hab. inż. Jacek Rodziewicz-Winnicki, d r Zdzisław Jedynak. Finansow ane przez U rząd M iasta Bytomia i M uzeum Górnośląskie. Pierw szy sezon badań.
W trak cie prac ratow niczych przy zakładaniu instalacji sanitarnej natrafiono na relikty zabudowy kam iennej zachodniej pierzei ry n k u w Bytomiu. Badania terenow e obejmowały początkowo jedynie odgruzowywanie pom ieszczenia 1 narożnej posesji, a n astępnie pom ie szczenia 1-5 posesji Rynek 4 i pom ieszczenie 1 posesji Rynek 3. Ściany i sklepienia zbudo wano z łam anego kam ienia wapiennego spąjanego zapraw ą piaskow o-w apienną. N a szcze gólną uwagę zasługuje pomieszczenie 1 posesji Rynek 4, gdzie krzyżowe sklepienie w sparte zostało na dwóch filarach, z których jeden napraw iony został cegłami (palcówkami). Po sadzka znajdująca się n a poziomie 274,3 m n. p. m. u k ład an a była z nieregularnych, płaskich kam ieni. W ścianie wschodniej znajdowało się okno z rozglifieniem do w nętrza. Pomieszczenie to datow ane je s t na renesans. Ze względu na w arunki techniczne nie przeprow adzono tam badań pod posadzką. We wszystkich trzech pom ieszczeniach fronto wych n atrafio n o n a portale kam ienne datow ane n a późny gotyk. N ie rozstrzygnięto jednoznacznie kw estii chronologii odsłoniętych reliktów zabudowy mieszkalnej pierzei zachodniej.
Poza posesjami założono na płycie rynku wykop o powierzchni 1,5 ara. Stw ierdzono, że naw arstw ienia do głębokości 1 m uległy tu zakłóceniu. Pierw szą zachow aną w układzie stratygraficznym w arstw ą był b ru k kam ienny na głębokości 277,15-276,9 m n. p. m. Zało żono go w XVII w. i dłuższy czas użytkow ano utrzym ując stałe elem enty jego rozplanow a nia (rynsztok, chodnik dochodzący do ścian frontowych).
Łącznie ze wszystkich wykopów pozyskano: ponad 2000 ułam ków ceram iki (w tym fragm. kafli typu garnkow ego i płytowego), kilkadziesiąt cegieł palcówek i ich fragm., kilka sztuk gwoździ, dłutko, podkowę, grot żelazny, m łotek, fragm . noża, nieliczne ułam ki szkła, wyroby skórzane i ich fragm., a także wyroby z drew na (fragm. naczyń, kula).
M ateriały oraz dokum entacja znajdują się w M uzeum G órnośląskim w Bytomiu. B adania będą kontynuow ane.
I Chełm, st, 19 — patrz: okres nowożytny
C i e s z y n - W z g ó r z e Z a m k o w e , M uzeum w Cieszynie s t. 1
g m . lo c o , w o j. b ie ls k ie A Z P 1 0 8 -4 4 /—
B adania prowadził m gr W iesław Kuś. Konsultacja archeologiczna d r Zbigniew Pianow ski, architektoniczna prof, dr hab. Jan u sz Bogda nowski. Finansow ane przez MKZ w Cieszynie. Założenia obronne
