Marek Marciniak,Maciej
Witkowski
Dolina Królów. Grobowiec Ramzesa
III
Informator Archeologiczny : badania 13, 286-287
286
te m a tó w p r z e d s ta w ie ń s ta n o w iło p r z e d m io t p r a c m a g i s t e r s k i c h w I n s ty tu c ie A r c h e o lo g ii UW. J e d n a k s f o to g r a f o w a n e b y ło d o ty c h c z a s ty lk o o k o ło 6 t y s ię c y w ię k s z y c h fr a g m e n tó w , g d y ż p e łn a d o k u m e n ta c ja f o to g r a f ic z n a k i l k u d z ie s ię c iu t y s ię c y d r o b n ie js z y c h o d łam k ó w n ie b y ła b y a n i m o ż liw a , a n i c e lo w a . P o n a d to d w u w y m ia ro w e f o to g r a f ie n ie m o g ą w w ie lu p r z y p a d k a c h s ta n o w ić p o d sta w y do d e c y z ji, c z y d a n e f r a g m e n ty p a s u ją do s ie b ie , c z y n ie . S tą d k o n ie c z n o ś ć s p r a w d z e n ia p r a k ty c z n e g o k o n e k s ji z n a le z io n y c h p o p rz e d n io te o r e t y c z n i e , n a p o d s ta w ie z d ję ć .
W r e z u l t a c i e p r a c Ш e ta p u , tr w a ją c y c h w s u m ie o k o ło 2 m ie s i ą c y , z o s ta ło z e s ta w io n y c h p o n a d 150 w ię k s z y c h fra g m e n tó w d e k o r a c j i , o ł ą c z n e j p o w ie r z c h n i - 50 m 2 . P o s z c z e g ó ln e c z ę ś c i ta k z e s ta w io n y c h p ła s k o r z e ź b s k ła d a ją s i ę od k ilk u do o k o ło 200 e le m e n tó w . W c h w ili o b e c n e j w ię k s z o ś ć z ty c h p r z e d s ta w ie ń w y rw a n a j e s t z k o n te k s tu i n ie d a je s i ę j e s z c z e z lo k a liz o w a ć w ś w ią ty n i, c h o c ia ż do n ie w ą tp liw y c h o s ią g n ię ć s e zo n u 1 9 7 8 /1 9 7 9 n a le ż y z id e n ty fik o w a n ie i z e s ta w ie n ie p o n ad 190 f r a g m e n tów z r o z b i t e j n is z y , o r a z k ilk u n a s tu w ię k s z y c h e le m e n tó w d e k o r a c j i o d w r o tn e j s t r o n y ś c ia n y , w k t ó r ą b y ła w b u d o w an a n i s z a . C a ły te n z e s p ó ł m o ż n a u m ie js c o w ić w p ia n ie ś w ią ty n i. Z u w a g i n a o g r o m n ą w a r t o ś ć p o lic h ro m o w a n y c h r e l i e f ó w , n a k t ó r y c h z a c h o w a ły s i ę d o s k o n a le k o lo r y , z id e n ty fik o w a n e p a s u ją c e d o s ie b ie f r a g m e n ty z e s ta w ia s i ę je d y n ie p r o w iz o r y c z n ie w m a g a z y n ie , n ie s to s u ją c u z u p e łn ia n ia b r a k u ją c y c h p a r t i i , a n i tr w a łe g o ł ą c z e n i a . P o z a k o ń c z e n iu p r a c y p r z e z a rc h e o lo g ó w n ie z b ę d n e b ę d z ie p r z y s t ą p i e n i e d o p r a c y k o n s e r w a to r ó w , k tó r z y o p r a c u j ą w ła ś c iw e m e to d y z a b e z p ie c z e n ia p o lic h r o m ii i ł ą c z e n ia fra g m e n tó w k a m ie n n y c h . S e z o n 1 9 7 9 /1 9 8 0 p o ś w ię c o n y b ę d z ie k o n ty n u a c ji s k ła d a n ia s c e n , o r a z u p o rz ą d k o w a n ia w ie lu t y s ię c y d ro b n y c h e le m e n tó w z r o z b ity c h b lo k ó w p ia s k o w c a , k tó r y obok w a p ie n ia , le p ie j z a c h o w a n e g o , b y ł r ó w n ie ż b u d u l c e m ś w ią ty n i. D O LIN A KRÓLÓW S ta c ja A r c h e o lo g u G ro b o w ie c R a m z e s a III ś r ó d z i e m n o m o r s k i e j w K a ir z e B a d a n ia p r o w a d z ili d r M a r e k M a r c in ia k i m g r M a c ie j W itk o w sk i. F in a n s o w a ła S ta c ja AS UW. T r z e c i s e z o n p r a c d o k u m e n ta c y jn y c h . G ro b o w ie c R a m z e s a III. D o ty c h c z a s w y k o n an o d o k u m e n ta c ję ry s u n k o w ą i f o to g r a f ic z n ą c a ł e go g ro b o w c a z w y ją tk ie m S a li S a rk o fa g o w e j i t r z e c h m a ły c h p o m ie s z c z e ń z n a jd u ją c y c h s i ę z a n ią . S k o p io w an o r ó w n ie ż z n a jd u ją c e s i ę w g ro b o w c u t e k s t y . P o c z y n a ją c od p ie r w s z e g o k o r y t a r z a - te k s t L ita n ii S ło n e c z n e j, p o p r z e z k o r y t a r z d r u g i i t r z e c i - te k s ty k o ń c o w e t r z e c h p ie r w s z y c h g o d z in A m - d u a t i 4 i 5 g o d z in a te g o s a m e g o te k s tu , a ż d o p ie r w s z e j s a l i z f i l a r a m i i s a l i R p o łą c z o n e j z s a l ą o c z t e r e c h f i l a r a c h - te k s ty k s ię g i b r a m - IV , V i VI g o d z in a K s ię g i B r a m , M g r M . W itk o w sk i w y k o n ał r ó w n ie ż s k a lo w a n e r y s u n k i p r z e d s ta w ie ń z n a jd u ją c y c h s i ę w d r u g ie j z n i s z c z o n e j c z ę ś c i g ro b o w c a p o c z y n a ją c od r a m p y s c h o d z ą c e j i p o m ie s z c z e ń z a n i ą w s a l i o c z t e r e c h f i l a r a c h . Z n a jd u ją s i ę ta m : t e k s t r y tu a łu o t w a r c ia u s t i p r z e d s ta w ie n ia do te g o te k s tu , p r z e d s ta w ie n ia b ó s tw g ro b o w y c h i n a k o n ie c tz w . t e k s t s p o w ie d z i n e g a ty w n e j w ła d c y .
287
G ro b o w ie c te n z n a n y o d d a w n a / o d k r y ty z o s t a ł pod k o n ie c X V III w iek u p r z e z J . B r u c e ’a / n ie d o c z e k a ł s i ę j e s z c z e p e łn e j i w y c z e r p u ją c e j p u b lik a c ji i I s t n i e j ą w p ra w d z ie p u b lik a c je C h a m p o ili o n a i L e f e b u r a n ie s ą one je d n a k a n i d o k ła d n e a n i w y c z e r p u ją c e . Z n a n y c h b y ło je d y n ie k ilk a n ie z b y t d o k ła d n y c h r y s u n k ó w . N a te n je d e n z n a jw s p a n ia ls z y c h g ro b o w c ó w , j a k i e z n a jd u ją s i ę w D o lin ie K rólów , z w r ó c ił u w a g ę d r T a d e u s z A n d r z e je w s k i, k tó r y w r e k u 1958 r o z p o c z ą ł d o k u m e n to w a n ie z a c h o w a n y c h w g ro b o w c u te k s tó w i p r z e d s ta w ie ń , J e g o p r z e d w c z e s n a ś m i e r ć h ie p o z w o liła n a z a k o ń c z e n ie p r a c . Z d ą ż y ł on o p u b lik o w a ć je d y n ie n ie w ie lk i a r ty k u ł w A SA E n a t e m a t o d k r y ty c h te k s tó w , k tó r y c h r e s z t k i w id o c z o n e b y ły w S a li S a rk o fa g o w e j g ro b o w c a . P r z e w id z ia n a j e s t j e s z c z e je d n a k a m p a n ie w 1980 r o k u , k o n ie c z n a aby? d o k o n ać d o k u m e n ta c ji S a li S a rk o fa g o w e j i dw óch p o m ie s z c z e ń z a n ią ,
P r z e p r o w a d z i s i ę r ó w n ie ż o s t a t e c z n ą w e r y f ik a c ję te k s tó w z n a jd u ją c y c h s i ę n a ś c ia n a c h g ro b o w c a . M a ją c w te n s p o s ó b p rz y g o to w a n ą d o k u m e n ta c ję m o ż n a b ę d z ie p r z y s t ą p i ć do t łu m a c z e n ia te k s tó w . W y n ik ie m p r a c b ę d z ie p u b lik a c ja te g o z a b y tk u w w y d a w n ic tw a c h P o ls k ie j A k a d e m ii N au k , Z a k ła d u A r c h e o lo g ii Ś r ó d z ie m n o m o r s k ie j, T E L L A T R IB S ta c ja A r c h e o lo g ii K o m S id i J u s u f ś r ó d z i e m n o m o r s k i e j UW w K a ir z e K o m ite t K o p ty js k i B a d a n ia m i k ie r o w a ła d r B a r b a r a R u s z c z y c . W z ię li w n ic h u d z ia ł p ro f , d r P a h o r L a b ib / K o m ite t K o p ty js k i/, O s s a m S a id H a fe e / D e p a r t a m e n t S t a r o ż y t n o ś c i / o r a z m g r J a n P a r ty k a , m g r T o m a s z G ó r e c k i, d r S ta n is ła w M e d e k s z a , a r c h i t e k t ,Z b i g n i e w D o liń s k i, f o to g r a f . F in a n s o w a ła S ta c ja AŚ UW , Π k a m p a n ia w y k o p a lis k o w a / I w 1969 r . / . O sa d n ic tw o m i e j s k i e p ó ż n o a n ty c z n e .
W znow iono w y k o p a lis k a , r o z p o c z ę te w 1969 r . , p r z e r w a n e n a o k r e s 10 l a t . B a d a n ia s k o n c e n tr o w an o na p r z e p r o w a d z e n iu w p ó łn o c n e j c z ę ś c i k o m u s o n d a ż u , o z n a c z o n e g o l i t e r ą D. , P r z e b i e g a ł on w o d le g ło ś c i 3 m o d p ó łn o c n e j k r a w ę d z i k o m u , m i a ł s z e r o k o ś ć od 3 m do 4, 5 m , d łu g o ś ć 60 m - g łę b o k o ś ć o d 2 m d o 3, 70 m . We w s c h o d n ie j c z ę ś c i w ykopu z o s ta ły o d k r y te k o n s t r u k c j e a n a lo g ic z n e do o d s ła n ia n y c h w 1969 r . ja k r ó w n ie ż r o d z a j p o le p y w apdenno- c e r a m l c z n e j . W g ó r n e j p a r t i i w y k o p u , w je g o w s c h o d n io -p o łu d n io w e j c z ę ś c i z o s ta ły o d k r y te p ie c e do w y p a la n ia w a p n a , ź le z a c h o w a n e z w y ją tk ie m je d n e g o , w k tó r y m m o ż n a b y ło p r z e ś l e d z i ć j e g o b u d o w ę. G łó w n e z n a le z is k o s ta n o w ił z s y p r u m o w is k p o m ie s z a n y z p o p io łe m 1 w ę g le m , s k ła d a ją c y s i ę z fra g m e n tó w b u d o w li, w d o ln e j p a r t i i c e g la n y c h , w g ó r n e j k a m ie n n y c h e le m e n tó w a r c h ite k to n ic z n y c h . N a w ie lu c e g ła c h z a c h o w a ły s i ę f r a g m e n ty z a p r a w y p o k r y te p o lic h r o m ią . P o z a ty m
