Adres do korespondencji: Adres do korespondencji:Adres do korespondencji: Adres do korespondencji: Adres do korespondencji: Prof. dr hab. med. Zbigniew Wolski
Katedra i Klinika Urologii Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy ul. M. Skłodowskiej-Curie 9, 85–094 Bydgoszcz
tel./faks: (052) 585 40 45 e-mail: klurol@aci.cm.umk.pl
Nadesłano: 15.04.2005 Przyjęto do druku: 18.11.2005
Zaburzenia erekcji u chorych
hospitalizowanych z nadciśnieniem
tętniczym, cukrzycą i dializowanych
(doniesienie wstępne)
Erectile dysfunction with hospitalized patients with hypertension,
diabetes and dialyzed (initial evaluation)
Zbigniew Wolski
1, Krzysztof Kraśnicki
1, Ewa Czapkowicz
2, Jacek Manitius
3,
Grażyna Zarzycka-Lindner
3, Roman Junik
4, Anna Kamińska
41Katedra i Klinika Urologii Ogólnej, Onkologicznej i Dziecięcej Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK 2Oddział Urologii Wojewódzkiego Szpitala im. dr. Biziela w Bydgoszczy
3Katedra i Klinika Nefrologii, Nadciśnienia Tętniczego i Chorób Wewnętrznych z Oddziałem Dializ Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK
4Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK
Streszczenie
Zaburzeniami erekcji (ED) określa się stan, kiedy mężczyzna nie jest zdolny do osiągnięcia i/lub utrzyma-nia erekcji w stopniu wystarczającym do odbycia satysfakcjonującego stosunku. Celem pracy jest okre-ślenie częstości występowania i nasilenia ED u chorych hospitalizowanych z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą oraz dializowanych, jak również częstości leczenia tych zaburzeń i chęci leczenia ich przez pa-cjentów. Zaplanowano przeprowadzenie badania w grupie ponad 1000 papa-cjentów. Dotychczas oceniono 106 chorych w wieku 22–74 lat hospitalizowanych w 3 klinikach — Urologii, Endokrynologii i Nefrologii z oddziałem dializ Szpitala Uniwersyteckiego w Bydgoszczy. W ocenie ED zastosowano kwestionariusz IIEF-5 wraz z dodatkowymi pytaniami dotyczącymi czynników ryzyka (palenie tytoniu, przebyty uraz krę-gosłupa, miednicy, stan po zabiegach w obrębie miednicy mniejszej, przebyty udar mózgu, objawy prze-wlekłego niedokrwienia kończyn dolnych pod postacią chromania przestankowego), stosowanych przez chorych leków w ED i chęci leczenia. Zaburzenia erekcji stwierdzono u ponad połowy chorych, którzy uczestniczyli w badaniu (72,6%). Średnia wieku mężczyzn z ED wyniosła 56,9 roku. W cukrzycy (typ 1 i 2) odsetek chorych z ED wynosił 70,6%. Średnia wieku chorych na cukrzycę z ED wynosiła 58,2 roku. Zabu-rzenia erekcji częściej występowały w cukrzycy typu 2 (84,4% chorych, średnia wieku 58,3 roku) niż w cukrzycy typu 1 (55%, średnia wieku 58,1 roku). U chorych na cukrzycę, u których dodatkowo występuje nadciśnienie tętnicze, częściej wykrywano ED — u 86,5% badanych. W grupie chorych dializowanych wykryto również wysoki odsetek występowania ED — u 83,3% chorych. Średnia wieku pacjentów dializo-wanych z ED wynosiła 56,2 roku. Większość chorych, u których wykryto ED na podstawie ankiety IIEF-5, chce leczyć te zaburzenia (53,2%), natomiast tylko 10,4% pacjentów z tej grupy dotychczas przynajmniej raz zastosowało leczenie farmakologiczne.
Największy odsetek mężczyzn z ED występuje wśród chorych na cukrzycę i dializowanych. Chęć leczenia ED wyraża ponad połowa chorych, natomiast tylko niewielki odsetek pacjentów dotychczas przynajmniej raz zastosował leczenie farmakologiczne.
Abstract
Erectile dysfunction (ED) is the inability to achieve or maintain an erection sufficient for satisfactory sexual intercourse or activity. The aim of this work is to determine incidence and prevalence and intensity of ED in hospitalized patients with hypertension, diabetes and dialyzed and treatment evaluation. Actually was tested 106 patients hospitalized in departments of urology, endocrinology and nephrology University Ho-spital in Bydgoszcz. To evaluate ED was used the International Index of Erectile Function-5 (IIEF-5) with additional questions of risk factors (smoking, spinal cord injury, pelvic trauma or surgery, neurologic im-pairment, vascular disease) and apply ED treatment and intentions of treatment. The prevalence of ED among patients was 72.6%. A mean age man with ED was 56.9 years. ED prevalence in diabetes (type 1 and 2) was 70.6%. Mean age was 58.2 years. In diabetes, type 2 ED was more prevalent (84.4%, mean age 58.1 years) than in diabetes type 1 (55%, mean age 58.1 years. Patients with diabetes and hypertension manifested ED in 86.5%. The prevalence of ED in-group patients with chronic renal failure patients under-going dialysis was high — in 83.3% men. Mean age dialyzed patients was 56.2 years. Most patients with ED wanted to attempt treatment (53.2%), but only 10.4% men with ED have tried pharmacological treat-ment at once. Using the International Index of Erectile Function-5 (IIEF-5) in men is a method of determine prevalence and intense of ED.
This study results have shown that patients with diabetes and dialyzed have a high prevalence of ED. Most patients with ED wanted to attempt treatment, but only few percent men with ED tried pharmacological treatment at once.
Key words: erectile dysfunction, hypertension, diabetes mellitus, hemodialysis
Wstęp
Zaburzeniami erekcji (ED, erectile dysfunction), zgodnie z międzynarodową definicją Instytutu Zdro-wia (NIH, National Institutes of Health) z 1993 roku, określa się stan, kiedy mężczyzna nie jest zdolny do osiągnięcia i/lub utrzymania wzwodu członka w stop-niu wystarczającym do odbycia satysfakcjonującego stosunku płciowego [1]. Częstość ED oraz ich nasile-nie wzrasta wraz z wiekiem, co potwierdza wiele ba-dań klinicznych [2]. Występowaniu ED sprzyjają tak-że określone choroby, stosowane leki czy uzależnie-nie od używek [2–10]. W tabeli 1 przedstawiono naj-częstsze przyczyny ED [11].
Wśród przyczyn ED dominują organiczne (70– –90%), natomiast czynniki psychogenne stanowią znacznie mniejszy odsetek (10–30%) [11].
Celem pracy jest określenie częstości występowa-nia ED w grupie chorych hospitalizowanych z nadci-śnieniem tętniczym, cukrzycą i przewlekle dializowa-nych oraz ocena nasilenia zaburzeń wzwodu prącia u tych chorych i ich chęci leczenia.
Materiał i metody
Zaplanowano poddać ocenie ponad 1000 pacjen-tów. Przedstawiony materiał stanowiło pierwszych 106 chorych hospitalizowanych w Klinice Urologii, Endo-krynologii, Nefrologii z oddziałem dializ Szpitala Uni-wersyteckiego Collegium Medicum Uniwersytetu Mi-kołaja Kopernika w Bydgoszczy, których badano od października 2004 roku. Do oceny ED i ich nasilenia
zastosowano kwestionariusz International Index of Erectile Function-5 (IIEF-5) wraz z dodatkowymi pyta-niami dotyczącymi czynników ryzyka (palenie tytoniu, przebyty uraz kręgosłupa, miednicy, stan po zabiegach w obrębie miednicy mniejszej, przebyty udar mózgu,
Tabela 1. Przyczyny zaburzeń erekcji (wg [11]) Czynniki endokrynne Cukrzyca
Hipogonadyzm Hiperprolaktynemia Niedoczynność tarczycy Nadczynność tarczycy Zespół Cushinga Choroby naczyń Przewlekłe niedokrwienie
kończyn dolnych Przewlekła niewydolność nerek
Choroby neurologiczne Stwardnienie rozsiane Zespół Alzheimera Choroba Parkinsona Urazy i choroby rdzenia kręgowego
Udar
Urazy i zabiegi Prostatektomia radykalna operacyjne w obrębie
miednicy mniejszej
Leki β-adrenolityki
leki moczopędne, steroidy, leki psychotropowe i inne
Używki Heroina
Marihuana Tytoń
Inne Choroba Peyroniego
od punktacji IIEF-5 — 0–21: ciężkie (0–7), średnio cięż-kie (8–11), średnie (12–16) i umiarkowane (17–21).
Wyniki
Kwestionariusz IIEF-5 wypełniło 106 chorych w wie-ku 22–74 lat, a średnia wiewie-ku wyniosła 52,5 rowie-ku. Tyl-ko 1 chory odmówił wzięcia udziału w ankiecie. Za-burzenia erekcji występowały u 72,6% chorych hospi-talizowanych, którzy uczestniczyli w badaniu. Śred-nia wieku mężczyzn z ED wyniosła 56,9 roku, nato-miast bez ED 40,7 roku (ryc. 1). Ciężkie ED rozpozna-no u 39,0% chorych, średnio ciężkie u 9,1%, średnie u 28,6%, a umiarkowane u 23,4% chorych (ryc. 2). W cukrzycy (typ 1 i 2) odsetek chorych z ED wynosił 70,6%. Najczęściej występowały ciężkie ED — u 41,7% chorych, średnio ciężkie u 10,0%, średnie u 20,0% i umiarkowane u 28,3% pacjentów (ryc. 3). Średnia wieku chorych na cukrzycę z ED wynosiła 58,2 roku. Zaburzenia erekcji częściej występowały w cukrzycy typu 2 (84,4% chorych, średnia wieku 58,3 roku) niż w cukrzycy typu 1 (55%, średnia wieku 58,1 roku). Natomiast u osób z cukrzycą typu 1 częściej występo-wały ciężkie ED (u połowy chorych) w porównaniu z chorymi na cukrzycę typu 2 (36,8%). U chorych na cukrzycę, u których dodatkowo występowało nadci-śnienie tętnicze, ED były częstsze (86,5% badanych) (ryc. 4). W grupie pacjentów dializowanych wykryto wysoki odsetek występowania ED — u ponad 3/4 cho-rych (83,3%). Ciężkie zaburzenia występowały u 20,0% chorych, średnio ciężkie u 15,0%, średnie u 45,0%, a umiarkowane u 20,0% pacjentów (ryc. 5). Średnia wieku chorych dializowanych z ED wynosiła 56,2 roku, natomiast pacjentów dializowanych bez ED — 41,5 roku. Większość chorych, u których wykryto ED na podstawie ankiety IIEF-5, chce leczyć te zaburzenia (53,2%), natomiast tylko 10,4% (8) pacjentów z tej gru-py do tej pory przynajmniej raz zastosowało leczenie farmakologiczne: 4 chorych z nadciśnieniem
tętni-Rycina 1. Rycina 1.Rycina 1. Rycina 1.
Rycina 1. Odsetek i średni wiek chorych z zaburzeniami erekcji i bez zaburzeń (n = 106)
Rycina 2. Rycina 2.Rycina 2. Rycina 2.
Rycina 2. Nasilenie występowania zaburzeń erekcji (n = 77)
Rycina 3. Rycina 3.Rycina 3. Rycina 3.
Rycina 3. Występowanie i nasilenie zaburzeń erekcji u chorych na cukrzycę (n = 85)
objawy przewlekłego niedokrwienia kończyn dolnych pod postacią chromania przestankowego), stosowa-nych przez chorych leków w ED i chęci leczenia [10, 12]. Nasilenie ED określono w 4 grupach w zależności
czym i cukrzycą stosowało z powodzeniem sildenafil przepisany przez lekarza pierwszego kontaktu, a ko-lejnych 4 chorych stosowało agonistę receptora α2 --adrenergicznego — johimbinę, którą zażywali bez konsultacji lekarskiej (ryc. 6).
Dyskusja
Częstość występowania ED jest różna w zależno-ści od wieku (wzrasta z wiekiem) i zależy od występo-wania wielu dodatkowych czynników ryzyka. Według Massachusetts Male Aging Study ED występują u 52% zdrowych mężczyzn w wieku 40–70 lat [3]. W innym badaniu z 1999 roku ED wykryto u 31% populacji w wieku 18–60 lat w Stanach Zjednoczonych [4]. Na nasilenie występowania tych zaburzeń wpływają przede wszystkim choroby współistniejące i wiek [2]. W badaniach przeprowadzonych przez autorów ni-niejszej pracy odsetek zaburzeń był znacznie więk-szy, bo wyniósł 72,6%, ale byli to chorzy hospitalizo-wani i u wszystkich występowały czynniki ryzyka ED. Podobne wyniki uzyskali Giuliano i wsp. w ponad 7-tysięcznej grupie chorych na nadciśnienie i cukrzy-cę — ED występowały odpowiednio u 67% i 71% cho-rych [5]. Jednoczesne występowanie cukrzycy z nad-ciśnieniem tętniczym zwiększało odsetek chorych z ED do 77% (w badaniach przeprowadzonych przez autorów pracy odsetek ten był również wyższy i
wy-Rycina 4. Rycina 4. Rycina 4. Rycina 4.
Rycina 4. Występowanie i nasilenie zaburzeń erekcji u chorych z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym (n = 52)
Rycina 5. Rycina 5. Rycina 5. Rycina 5.
Rycina 5. Występowanie i nasilenie zaburzeń erekcji u chorych dializowanych (n = 24)
Rycina 6. Rycina 6. Rycina 6. Rycina 6.
Rycina 6. Mężczyźni z zaburzeniami erekcji, którzy przynajmniej raz zastosowali leczenie
nosił 86,5%) [5]. Poza chorymi na cukrzycę, drugą grupę chorych, u których obserwowano ED w wyso-kim odsetku, stanowili chorzy na przewlekłą niewy-dolność nerek, którzy byli poddani hemodializie. Ist-nieje jednak niewiele doniesień na temat tej grupy chorych opartych na dużej liczbie pacjentów. W ba-daniach przeprowadzonych przez autorów niniejszej pracy częstość ED wśród tych chorych jest podob-nie wysoka (83,3%) jak w innych badaniach (> 80%) [6, 7]. Dane z piśmiennictwa wskazują, że dla wielu pacjentów zaburzenia potencji, niezależnie od nasi-lenia choroby podstawowej, są bardzo ważnym pro-blemem w życiu osobistym i dlatego zdecydowana większość mężczyzn chce leczyć te zaburzenia, tym bardziej, że obecna farmakoterapia daje duże moż-liwości zmniejszania ED. W badaniach autorów pra-cy większość chorych z ED pragnie poprawy swojej potencji, natomiast tylko niewielki odsetek chorych próbował leczenia (10,4%). W podobnej populacji chorych hospitalizowanych w badaniach Giuliano i wsp. 69% wyrażało chęć leczenia ED, a leczenie za-stosowało 35% [5]. Starowicz w swoim Raporcie Sek-sualności Polaków podaje, że tylko 7% Polaków z ED zgłasza to lekarzowi, ale 73% badanych akceptuje leczenie w celu uzyskania satysfakcji seksualnej [13]. Według ankiety przeprowadzonej przez autorów ni-niejszej pracy 5,2% mężczyzn z rozpoznanymi zabu-rzeniami wzwodu leczyło ED za pomocą johimbiny, którą zgodnie z wytycznymi Amerykańskiego Towa-rzystwa Urologicznego uznano za nieskuteczną w leczeniu ED na tle organicznym [14]. W porównaniu z badaniami innych autorów dane te mogą świad-czyć, że problemu zaburzeń wzwodu nie poruszają zarówno chorzy, jak i lekarze [5]. W związku z tym wydaje się, że dla lekarzy, a zwłaszcza urologów, istnieją duże możliwości rozpoznania i leczenia za-burzeń wzwodu u mężczyzn przebywających na od-działach i w klinikach.
Wnioski
W pracy przedstawiono powszechnie stosowaną metodykę mającą na celu ocenę częstości występo-wania i nasilenia ED u chorych hospitalizowanych
z powodu wybranych jednostek chorobowych. Naj-większy odsetek pacjentów z ED występuje wśród chorych na cukrzycę i poddanych hemodializie. Chęć leczenia ED wyraża ponad połowa chorych, natomiast tylko niewielki odsetek pacjentów dotych-czas przynajmniej raz zastosował leczenie farmako-logiczne. Przedstawione dane stanowią ocenę wstępną, ponieważ badanie przeprowadzono na sto-sunkowo niewielkiej liczbie chorych. Liczba plano-wanych badań powyżej 1000 pozwoli na dokład-niejszą ocenę ED, ich nasilenia i wpływu określonych czynników predysponujących w populacji polskich mężczyzn, leczonych szpitalnie. Na podstawie wstępnych wyników widać wyraźną potrzebę oceny ED w grupie mężczyzn hospitalizowanych i ich le-czenia.
Piśmiennictwo
1. NIH Consensus Development Panel of Impotence. JAMA 1993; 270: 83–90
2. Montorsi F., Briganti A., Salona A. i wsp. Starzenie u mężczyzn a zaburzenia wzwodu prącia. BJU intern. (pol.) 2003; 5: 28–32. 3. Feldman H.A., Goldstein I., Hatzichristou D.G. i wsp. Impotence and
its medical psychosocial correlates, results of Massachusetts Male Aging Study. J. Urol. 1994; 151: 54–61.
4. Laumann E.O., Paik A., Rosen R.C. The epidemiology of erectile dys-function: results from National Health and Social Life Survey. Int.
J. Impot. Res. 1999; 11 (supl. 1): S60–S64.
5. Giuliano F.A., Leriche A., Jaudinot E.O., de Gendre A.S. Prevalence of erectile dysfunction among 7689 patients with diabetes or hyperten-sion, or both. Urology 2004; 64 (6): 1196–1201.
6. Ali M.E., Abdel-Hafez H.Z., Mahran A.M. i wsp. Erectile dysfunction in chronic renal failure patients undergoing hemodialysis in Egypt.
Int. J. Impot. Res. 2005; 17 (2): 180–185.
7. Krishnan R., Izatt S., Bargman J.M., Oreopoulos D. Prevalence and determinants of erectile dysfunction in patients on peritoneal dialysis.
Int. Urol. Nephrol. 2003; 35 (4): 553–556.
8. Yap R., Mevary K. Palenie tytoniu a zaburzenia wzwodu prącia — jak silna jest zależność? Contemp. Urol. (pol.) 2004; 2 (1): 14–18. 9. Ponholzer A., Temml C., Mock K., Marszalek M., Obermayer R.,
Mo-dersbacher S. Prevalence and risk for erectile dysfunction in 2869 men using a validated questionnaire. Eur. Urol. 2005; 47 (1): 80–86. 10. Dean J. A practical diagnostic approach to patients with erectile
dys-function in the oral drug therapy. EUA Updates series 2004; 2 (2): 49–55.
11. http://www.fpnotebook.com/URO26.htm
12. Rosen R.C., Riley A., Wagner G., Osterloch J.H., Kirkpatriek J., Mishra A. The international index of erectile function (IIEF) a multidimensio-nal scale for assessment of erectile dysfunction. Urol. 1997; 49: 822– –830.
13. Starowicz L. Raport seksualności Polaków. Pfeizer 2002. Sesja nauko-wa 22.02.2002 Warszanauko-wa, materiały konferencji 9–12.
14. Montague D.K., Barada J.H., Belker A.M. i wsp. Clinical guidelines panel on erectile dysfunction: summary report on the treatment of organic erectile dysfunction. J. Urol. 1996; 156: 2001–2007.
