. FE,LIKS .
MITURA
'UWAGI O
.
METODACH
I:
,
KIERUN
'
KACH
'
BADAN1NOCEBMU)W
o ', • . ' - .' • ' . • • • ' . . '
: ':.'
1
NOCE:RAMYsą. jedną :l;' p.8jważ'IliejsżYch ,i ··pro\Vadżem.~ por9wna~ lniędzy b~liciitylD.t
. •.... najbardżiej. . charakterystycznych' . pod.' . i iN różn-yeh.. instytutachprzechowy'Wa.tiynii
·
·.względem rzeźby'skorupy grup mięczak6w,·za- . oryginałami .•.. Na dalszym·.etapie · a-ątoroW~ .. liczanychw 'systematyce 'paleontoIQ$iczneJ do prżeprowadżili badania własnych niater.iał6w . ; 'gromady' małż6w ~, .'. ,.. . ', . ," .. ' : stratygra:ł1cznych, ~w,ie' zebranych, ~róż· ':':" . fuocera1Iiy mają w~kieznaczenie
:
dlastra-
,',
nych miejscach, które zostały Uzu:pełniOneoka". · .. tygmfii kredy, pcmiiewatż:. są dobrymi:,. a w~ .lZaini . ~e star:y:ch ,duzych' zbiorów: Usiłowani,.~ch. regionach. i ~ jedynymi Ska';' ., r6wme,* ' przeprowadzić . porÓWnaJriie: 'zbioróW
·~~· przewod.nml.i, WSkutek· dUżego ' .' : możliwie na całejż.ięmi, aby 'poznać jstOltrie
i'~en.ia ~oomałym zaSięgu" . ,-własności' inoceram6w ina ,podsf;awie, .wo" pionowytn wielkiej ilości gatunk6w, 'które '>: :Powtarzających Si~t elemerItów {:eCh stWQrzyć
.przeZ to .. określają dokłBdni~ WlJgIlędil.y wiek . jednolitv· .obraz danej
rormy.
OCzywiście; nie''Skały;. ' . . . . •. . można było pi-.zeprowadzić . wyczerpujących ba.:. . . Od.
czaSu
.
QgłOszen.ta
rodzajulnocer~~~s
'.
'
dań,
gdyzdo' tego . potTzebnebyłoby'
studiWn. . ,zar6Wno .stratygraficznych" st051UIlik6w Vi rórż-,
:Upołynęło140 ilat badań, blędnycil oznaczeń i · ó . h kI" h ·ft.l_ t .' _ft..J ... ~t.-~.w. alb ' :sp.rostówań.OdMśnie ,do .IrVIoCI'7r'7Pa6ln:.· ~'h gatUn- ~.'. nyc " .al8;C ,J-aiJ.\. ez pr~ yy-"3Q~ .
rtzy-r - - - e
.
;'1....
..
'mich, dotychczas ruepor6wny.wańychze
sObą. kówJ całych list.. . . .. ' zbior6w:Autorzy IŻlusfeli się ~ćdo
ma,..
.
.
;i.
Naj'więiksr.ą ~~:brodności
i
:
chaosti
w
.
teriał6w zri.a'jduj~ycłl się
wNiemczęch,.
które . literatun;e, . do'CZasu:
U'karra1da·· si.~ ,:·~todycz~ c'. " , Częśc~VtI'() ·zawier,BaytaJtie zbiory%<agrariiOzne.
'
,nych;Pra:c HeiInrLa (9; 10), .odnośnie, do gatun- ' . . " '. . , . . . .,JroWego
oznacżatnja
inóceramów i llStalen:i:a ich.' . '. NapOdstaWie
·
poWy~szychbadań
:.
ok~om.ę,
pozycji filOgenetyCznej ' istratygiaficzriej był . jak waż~ą cechą jest 'rzezba skorupy,a
~łasz~' brakopraJOOwa.nia metody .badań. ~ sw-- '.' cza pasy przyrostowe (AIn~acb8streifep),:: na :Szych·;a,utorów.' 'W~ 1rindekp.rzystn:ie
.:na
które należy .zwr0cle .uwagę pI'lŻY'Qp~ga-. .. synQn!mikę,i pódważyłoznJ8.menie
:iinoceram,ów·tunk6v.i;; W diagnozach u StarszychalitoroW:jak.ot!>rm ~wod:rrldl
dla:
stmtygraf.ii.-' ' . . okazuje ' się,' :żeriie . żawsze' Odróżnda~Ili(): pasy . " . D ó p' ' , . ' . H' ·: "(10) H" '(12) . ( .,.. ',p~tow~ . od··wł:aściwych ·żeper(Rippen)et
,
','
"... ~.:. e.ilm " •.
e:me . ;
.Fiege 7) L . pierścieni pnzyrosto~.".'
.
.
,.
-
'.
.
f ' ,Sei~ (19) ·uSta.lają .właściwe metodyoznac.za:nia : 'YY .1 ",u
.'
:irux:er~ów,
,
poddając
a.nsil:izie wyniki orznat:o , .•.. 'Największe
'
. Z81Sługi
na paiu'metodQ!@gid. 'w.. Cżeń .po1X'~nik6w. UsiłowaruaautQrów poSzłY ,badaniu rodzaju " Inoceram'lLS'.: manJeWątpliWie ·w ·tyni tkierunlru,by
na podstawie
'
dość dobrego . . R.Rew.
W licznych "swoi~h pracach (i92a-:.. ), dużego materiału inoceramóW pmeprowadzić··.· 1933) pierwszy .zwr6:cif uwagę 'n8,
;
:~czenie. , możliwie wnikliwe. badan.ia, opartena
studiach:' ~źby siro.ruPY .inocerama" dla dmgOOZy" ga~ . ·'·:skorup, N aczelilymzadaniem było. sprawdżenie . ' tun.k6w,a przez systematycme .ujęcie ~zi!... , . i na.DIOWO ich przyn;ależiloś(:i' rodzajoWej ipme-;' .' .. gólny~h'el~ment6w #zeźby skotruP.oraz:ptJd:aJBie .' .•
.
:
clągłegÓjjrófiluwzorcowegO
:
nA
.
podstaW1e
.•
~. ~eraDi6w ,z Li.i.nOOUrga, 'pl'Żyw;rócQ .inoceramom.
. , uzn.aną·· przed stu laty Wal'~Ć stratygrafkzrtą
.. jako fauny . przewodniej; a pólmiejobri.irżo.n\ .
. wskutek zamleQama w' o~u gatunków.
,. W BZerEigti prac autorów;'.kt~ 2ajmowaM
. ~,ę inOceramami· przeq r.' 1~28, rozważa się
..
'.
wprawdzie
delikatną· rzeźbę. skotUJPY, ~ .zwłaSz-..cza
.
pasy
_przyrOst()~e, ~ prąw~ Wy'ł.ącżQ-ie pir ...daje się je' w przygodnycll, pobieżny~h W$ka- '.
. ·zówkaeh.PrZytym~ólniauto:rzy dOc~
. dzą docął11em· różnych ·ocen wartOści tych
:...nn..ł--";'~. . . ..
·
C.~~ter(16j
str.
278}we
·
wspa:ni.j
·
pra~
.. :Cy, jak na' óV'J'czesnystanwiedzy.o .
.inocer.a:-. macll, piOOaje uwagę dotyczącą I.n. crippsi auct.:
,;Jeś1i. 1IWje.rm.en:ie postawione przez. nięktórycib·
-~1loró\i.', że. pasy :przyrosłow~ ni:ę biegną ró-'
WIIll()l~e do ~r,ma . uz~ieride .dila
pew-nych
100m;
to· ~ by .róWnieZ ~ć .in-:ną cechę.' ga~wą,·
m.lanowicie
· .
&skonale'r6WnoI.egty· . przebieg lirtii
przyrostoWYch
·
na•. +,t;,..;.,' 1__ h" . .. .
roe~""'.L'ych o~ac. . . . ..
. J. Bobm(5) r.óWni.eż·większą uwagę pbświęcU
pasffin prrz:y1IXlStOWym i przyznał jm ważne
Zlla-czenie
pmy
wydzielani'l,J g~tunków.· Na:~stO .• Sei.tż (18,
str.
l04),tna'W!ilązującdo wywOidOwJ. BOhmadoty.czących In. Jiltus ManŁ i In.
C'UvieTiSow.,: pod'lm"eśla: "Ta .różnica w.
pr.i.e-:-biegu pasów· p:rzyro:stowych nie. j~. tak . .znę-.
. Elementy rzetby·
ema;"by
Mogła
"słuZyć
zaceebę' il'OrlJciŻaelat~ll
'
gat1,mki". . • . . . ' . . . .
.' Te
róme
·wypowieQ.zi'm.e
.
itmgą nas· drZiMĆ;•.
: . ponieważ
w
·.
tym czaSie meprowadzo.no
sYste-
.
.. matycznych badań morfolojpC?inych akQiupy
·l~ainów .. Stąd brak również'
pOróWnania
ce~h gatUnkowych, a tym samympod.stawy
dO
wyrażenia .sądu, które ce<:ttynaJ.eży uważać ze
· rozdzielające ·gatu!nłt.i; a ~tóre' nie~ . '
· .. W zwyeza,jnej t.el;niOOlogii. r.z.eźbyskorup)
'.prZy oznaczaniu· ·inOceramów mywano głównE
" n9Stępu!ącyeh ok.i:eśleń: ~ . . . ,
. linie ptzyrostowe, " .. faldy, .
. pasy Pl'Z'Yl'OSt9we,
zrriaisrezkd,
'-
..
"
JroncentryCane
że~,piuzda,
'rowelt~. promieniste żelbra,
.
obal1żenja.- ' •· . Pl'zy .bl:i!ższym· badamu . okazało· się, że
Zad-
.·
':riemu
z·
tych' terminów· n:ieodP9wiada ściśleokreślone ·pOjęcie, a nawet nliiektóre;.narlWY są.
.. stosowallle._ w .żaStępstwiewmjęmnym w tym
· znaczeniu; Poriiekąd 7gOdn.iie·. co· do . ~
posłUgują. się WSl:yscyaU'tarzyokreślewamk:
· "ild.:n.ie pxzy!l'urtowe .i pasyprzyTQstOwe". To
sa-mo dotycz.y nariwy
·
;,bnizda"
dla' ·olm:!ś1~dIl,promiendS1lego' zagłęblenia: 'na niektói'ych'·
sk,o;-ropaCh. Przeciwnie ~. wyTaŻenda "żebIa" i
· "fałdy'; stosowano ogalnie w tymsaroYm ~a
. ·cze'!iilu we :wszystk:iCb jwkach. Trzeba Więc'
było te pcmieszane terininyzastąpjtpizeZje
.dOOtite· 9ikreślenia 'lpojęC'la: :Na.jlprosmzym
rorl-P1'Żj'klad
~{a). Unie prZ)'rlistowe . .. ·AJ).wachsll.nl.eri
-',
InoceraJ;Dus (ge·DUs)f----,.JO---oi,..-:----I
.g,
l:l..
...
..
~f
....,
. ~.ł
.. ~ .... .. u ·No
.
g
.
j
.'
.. ', ' ... ~ ...
;\;
.
..
.
8
i
.
.
R6~1'
. ~) pasy pi7.yrońowe ł·
e
·
.;.
.
.
~~Ilł . b) ~bien1e
fa)
symetryczne· ... przyrostowe. !l) asymwyczne n · kiimme . c) obrączki. przyroatowe .; : r1nge
:~f~)gra~j~ przyJ'(J~tumarkęl'
W>
wstęgl'przYrostowe . .;. blilu1erb) fale przyrostowe .. weIlen
..
· g ' ćJ fale z obrąe~amt .. . .~ • dl pieńeien1e·· pr..yrostowe ... . e) pierśclenie grzebieniaste . f) 'pieńelenie O~<iwe refien kammrelfen 'n .rfDireUeng) zmarazcZki ~yroatowe l. iunŻieri ' .
a):~~Cm~
r
t ) pOjed)'1lCżę QlierungsrlPpen..
. ł~) ~dw6jne '. ' . .1 - - ' - , - - - 1 .. d) Zebra ro~bieZne . . ·Dlyergenzrippen
b " ..
a)
tębr8 prom1~Ist8 . ' Bad1alriPpeD Il<~ ~ ·I-~,--:",~:'-:----'-'---~-I-______ ---"_I,.; .. ~b) Zebra. przerywane' Rad1a1r1ppeln .
. . .
·a) bruzda . . . .. .... ~ ... --' .. e ..
.
. .
·
·
I
ei) ptzednia· :~
~~E~~~
.
Inmiato· concentr1cusGUmb.In. stratus· Mant,·'- ' ..
re...
In .. str.-.conc. Q-var. q"iUlalll :.""."~ ił . In. undW.atlis, Mant. 0-.;' ..
~ , In: pjnnłfoim1s WiU."
. ~ ID.·J)Inn1formis WllI . . I--"';':""~-"-.,...----I
~ In. deform1& Meek.· I----=:~--,....---I
. ~ . lJJ. sebianliachi ":1. B6hm ...
.,/\/V\I'V .In; lam~l' park~
f---::---:"'~.,..,...-ł
.
.
.
J\MJ'c
..
ID. reachensis· Eth.. .. : .
..-...
.
-
.
. . . . . ,...,. ~... In. andlnus WIł·Cł .. ·
".~'.' .. IJi.·hercynlcus Petr. In. pachU Arch.
. ID. uticiulato~pl1e1lNa F. R8m.') . Iii. d1Jłtatus SOwo .. , . In, carcl1Bsoldes' GOlrlf.
in lIIl~mont d'O~b .
·In:
tIacicl.dus. Wbite . In; cord1formis Sowo. .
p::~~:
.
~: ::riraltYl~
...
-....Y>~
·----,---I--.~.
~-.-~--I~----i1) fałd tyiny Hlnterfalte . In. flexuoBus Haen!.
strIemeIi I~. v1rgatUt achilU. ..
".'
.wiązaniem teg'O probiemu byłoby opaa-cle się
na terminoJogili s1:.olSOWanej przy innych
ma.h-żach. Poniewa.2; jednak. i tam :n:ie ma ~odJności,
,pomij;łjąc różnice w rze.2Jbie skOTUlpy pmy j,n
-nych rodzajach lub ;rodzinaJCh, okazało się
k'O-nieczne stworzyć własną terminologię,
odpo-wiadającą jedynie potrzebom paleont:OoOOgii
inoceramowej . Przy tym oczywilście niektóre
stal'e określenia zachowam.o i ,przywiązano do
nich pojęcie najczęściej używane, nowe zaś
terminy tak sprecyzowano, aby diagnOlza
ga.-tunkóvr była baTdziej przejrzysta, jednolirta i
~w.M. . . .
Na podstawie wnHci.iwych badań poszczegól- .
nych egzemplarzy skorup Heinz (10) wybrał
główne m'OdOllogicz.ne formy rzeźby i syste
-matycimie je uporządlrował, jak podaaw na
załącZOll1ej tabeli.
Jest
to
.oczyw.iście oohema,t odnoszący się ty1l-ko do częściej występujących form. Gramce
między pojedynczymi. elememJtami, form ;r:ńe są
tak 'Ostre, jak by m'Ożna przypuszczać na
P'Od-staJwie tabehl. J ed.naik. ,badania wykazałJy. że
istort:nie ~tykainy stalle pOlWtaTZające się ele-menty podstaw.owe budowy slrorupy, które
często występują w różnych 'l.llkładach., ale
we-dług pewnych praw wiążących ~ię z ekol'Ogią i
bi<momią inoceramów ,i to nie tylko na pew
-nym małym obszarrze ziemi, lecz równomier
-nie na całej powierzchni kwli ziemskiej.
N a załączonej tabeli dla kairlego głów.nego
elementu rzeźby skorupy podane są 'Przykłady
odpowiednich typów iln.oceramów. Dla
elemen-tów lroooentrycznyoh He:inz W'Y'brał jako przy
-kład·1lakie typy, na których występuje tylko
je-den., natomiast dla pozostałych elem€a1tów nie
można dać taJkieg.o .przy.kł:a.du, gdyż ~lementy
te
występują na skorupach zawsze w połącz€IDu IZ mymi- formami rzeźby. Stąd .pqdane
przY'kłady są zbioxowe dla k.iłku elementów.
W systematyce elementów crzeźby wydzielam
dwie zasadnicze grupy: A) elementy występu
ją~ Jednocześnie na zewnętrznej i wewnętrz
nej stronie skorupy? B) ffiementy, które .s,potyka
się tylko na wewnętrznej stronie sko:rupy. W
g!"upie . A morlna jesrere wydzielić elementy
jednak.owe i różne dla obu skorup.
W podg:r.upie elementów o jednakowej. rzeź
bie dla obu skorup wyróżniamy znów 3 zespoły
elementów, zależnie 'Od' ich pr~biegu na '
sko-rupie. Są to elementy k<mceniry~e, s1rośne i
promieniste. Elementy kO'l1.centryc.zne cb:i.egną
równolegle do liln.ii przyrostQwych. Elementy
skośne pr~ecinają te linie pod pewnym kątem,
a el em en ty promieniste W'Y'biegają na ksz.tałit
wiązki promieni ze szczytu sko.rupy.
W .rzeźbie koncentrycznej Skorupy
spotytka--my się z elementami prostymi i złożonymi. U
podstawy całej klasyfikacji form neźby skoru
-py leżą dwa elementy proste: l.lJn.ia
przyrosto-wa i pas przyrostowy. Linią przyrootową .nazy
-wamy odstający brzeg pasa ,przyrostowego. Pod
nazwą zaś pasa przyrO'Sbowego rozumiemy część .
sko.rupy wyrosłej w pewnym stadium rozw.oju
i ograniczonej dwiema
iiniami
przyrostowymi(ryc. 1), Niektóre siln:iej uwydaJtnia.ją-ce się
li-nie przyrostowe nazwano granicami
przyrosto-wymi i w tym przypadku odpowiednikiem pasa
przyrostowego jest wstęga przyrostowa.
Ryc. 1 - lnoceramtLS 'ctLvieri S OWo Turon dln. (poz
In. lamarcki), Bachowice. 2 x. Zakład Geologii AGH
(Coli. M. Ksi"ążkiewicz, design. F. Mitura). Linie
przy-rostowe i pasy przyrostowe. Wycinek skorupy.
Zalemie od kształtu wzniesienia, 'tj.
wyso-kości i szerokości łuku .oraz od ił.0!ŚCiI linii
przyrostowych przebiegających 'podłużnie do
wzniesienia rQl'ZXóżniamy: grzebienie, obrącz.k.i"
fale, pierścienie przyrostowe i złożOne z nich
. różne kombinacje 'Podane na schemacie w
ta-beli. . ' j . .
U
Do elementów slrośny-ch ;i promienistych
za-liczamy żehra i brwdy. Zebra mogą być
prze-rywane lub ciągłe, przecinające liln.i.e
przyrop-towe, proste lub krzywe. Zagłę'bi.en.i..a na
ze-wnętrznej stro.nie skorupy nazywamy bruzda
-rrui, m'-Jgą OnE: występowal: .na 1Pl7J€dn.iej lub
tY'l-nej częś~ skorupy.
Zagłębiema delikaJtl'le i drugie w postaci
:row-ków na wewnętrznej stronie Skorupy nazwano
pręgami, ćl zgrubienia il.istwami. Listwy biegną
wzdłuż pr~kątnej skorupy.
Heine (12), Fiege ~7) i Seitz (19) .opierają się
przev.-:ażnie na .merod~e Heinza, ale
dostooo.wu-ją dostooo.wu-ją do faktycznego stanu zachOlWania się
ino-ceramów w stanie kopaJ,rrym. H$lz uwzględ
nia przede wszystkim elementy rzeźby skorupy,
a H.eme, mając w swych 2Jbiora.ch tylko ośrodki
inoceramów, uWlZgJędn1a trzy głi>wne
elemen-ty rzeźby: żebra 1) 2 i 3 I'!Zędu. Mianem tym
obejmuje k.oncenury;czme wzniesienia,
wydzie-lając .rzędy wi-elkości tych wzniesień od
naj-większych do ban<d.zto drobnych (ryc. 2), .
Fiege pr:z~r.owadził w swej pracy (7) ~
kliwą rew.iz,.ię :form turońsk:iJch. W metodyce
swej .zastoo.owanej przy wydzielen.lIu
pod!gatun-ków
z
grupy In. inconstans 'ZwraQa uwagę naróżnice ontog.en.i.'CZJle, za~ają'Ce się we
wzroście początkowym i końcowym skorupy,
w wypukł~c.i formy i zgJęciu osi grzbietowej
oraz szero1oości i głębokości 'bruzd mi-ędzy że
brami (ryc. 3).
Seitz ~aoa uwagę na 2lnaczenie OOmia.n.y
i formy w systematyce (19). Przyjmuje on całą
terminologię Heinza odnośnie d'O rz~by skQ
-nwy, a 'ponadto wykrywa nową cechę gal1n.m
-kową lU .inoceramów - kier:t.l!l1€tk. WZTooru.
Kie-runkiem wzrostu nazywa Seiltz. Ikąt zawarty
między brzegiem zamk-owy.m a 11n.ią dŁugości
skorupy, wytrażony w stqpniach (ryc. 4). Kąt
ten może być stały lUJb może się z.mieniać w
ciągu rozwojlU ontogenetycznego QSObnika.
Ryc. 2 - Inoceramus subquadratus S c h l li t e·r. Kc.:.
.maik l@rn. Ux>z. In undutato-pticatus), Liinen. 3/4 x.
Muzeum Unilw. Mi1nster. (Heine, 1929, tb. 1, fig. 1).
Zebra 1 i 3 rz·ędu. Ośród;t<a skorupy prawej.
na więc wyróżnić 2 gl'illlPY inoceramów: O'
zmiennym i stałym .kierunku wzrostu. Grupy
te CZęścilOWO poikrywają się z dwiema
grupa-mi filogenetycznygrupa-mi (lnoceramus' sensu' stricto
i Volvicemmus) wy:dzielonymi przez S1nIlilc1lkę
(2:1) i Bohm.a (6) na po:dstarwie innych pok~ew
ny<:h cech. Seitz na p0.d5tawie pomiarów
zmienności kierunku wzr-ootu (wyratżonych w
stopniach kątowych) oraz cliJaJgtramów
onrtogene-tycznych, przedstawiających stosunek długD ści do wysokOOcó. Slrorulpy, wydziela licme
od-miany z gatunku In. labiątus (rys. 5). Metodę tę
mO'Żna r~rzyć na inne gartunlk:i. mooeramów
naJeżącycfu. do gI'lUjpy o zmiennym lkierunku
wzro-stu . .
Wj'lbór Odpowiedniej meto.dy oznaczania
po-srezególnyc.h form in'OCeramów załeży od
spo-sobu :z.achow.ania się 03<:a2'JÓW w starue
drotpaIl-n~. l tat.~ d!1a całych s1roruIp n-aJjl€jpiej jest
st0-sować metodę Heinza :i. Selltza, dJJ.a <:ałych ośró
dek ~etodę Heinza, Heinego i Fiegego, dla
ułamków skoa'U(p metodę Heinza i F'iągego, dla
ułamlków ośr&dek metodę Heinz.a i Heinego.
W historii bada'ń inoceramów wyxÓ!Ż.n.iły się
dwie szkoły: angielska i niemiecka - o od-:
miennych kier.unkacl1.
S~koła angielska wy'.ka.ruje roczej. ik:ieI'lU1zlek
paleontoaogicz'ny, dążą.c do wyjaśnienia stosun
-ków filogenetylCzny<:h. Stąd w swych badaniach
autorzy angiełscy szukają cech pokrewnych u
poS'Z'CZegótlny.ch fonm, odmian i ga'tl!nlkÓlW,
roz-szerzając pr~ez to nieraz zasięg
straJtygraficoz-ny pionowy Ibardw daleko, np. Woods {23; 24) Bohm (6) ~lkazał na zamieszani€', .które WlPro- .
wadza Woocls przez nieslouszne łą<:zenie wielu
gatuników w odmiany, np. In. lamareki var.
cu-vieri i inne. W konsekwencji przez przyzna,n:e
talk u1twOtrz;Qll1y.m odmianom harozo szerokie-o
zasięgu piono·wego Woods pOZlbawia :yf;ratygrafii
148
kredy :stałych punktów' oparcia,' ustailonycb
przez szJkołę niemieCką w faunie tnocer.amowej.
Szkoła niemiecka przedstawia ~aczej kieru
-nek strattyrgrafkzny, stara.jąc się oprzeć
po-dział stratygraficzny gÓl"nej kredy na porjedyn
-czyoh forma<:h przewodnich ino.ceramów. Stąd
.niemieccy badacze kładą .nacisk na S'ZuIk.a.nie
cóżn'i<: między inoceramami, aby jak :n.ajl
bar-'dziej zacieśnić zasięg stra.tygraficzny pooziCze
-gólny<:h form· inoceramów i umajl:ić jalk
naj-większą ilość poz.iomów stratygraficznych. Porl
tym aspektem Bohm (4, 5, 6) przeprowadza
kryty.czne ana:lizy galtunków -ąpornych, a Heilnz
(10) qpierają.c się na tej samej podstawie ze
-stawia syGtema·tyczny przegtląd. elementów rzeź by. Podobnie w szczegółowe różnice ontogene-tyczne wn!hlmją Heim.e, Flege i Se.iJtz (1.<:.).
Ogólne wyniki doty<:h<:z.aBowych badań
da-dzą się ująć w następujące punkty:
. 1. Obok cech gaJtlID'lrowyoh (poW\9Zechnie
uznanych dJa małżów, jak: zamelk, położenie
szozytu, wyptrl<:łość i kszrtałt skofUlPY, żebro
wanie, duże zp..a.czenie dl>a fiJ10genezy i
syste-matyki ma analiza wszys1lkkh elementów rzeź
by sko11Ujpy oraz kierunku wzrootu ontO'gene-'
tycznego.
2. Inoceramy występują prawie we
wszyst-kich morswszyst-kich wtwora.ch górnokredowJ>1Ch.
3. S'Zereg grua> form., a nawet
gaturutÓW
mal"OZ!przeS'trzenienie na całym świecie.
4. Górna kireda altpejSloo ('kaI'jpaC!ka) zawiera
fo.rmy główne te same co obszar pozaallipejski.
Ryc. 3 - Inoceramus incostans rotuna.atus F Le ge.
Turon gm. (poz. In. schtonbachi), Korytnica. 1 x.
Instytut Geologiczny Kraków. (Coli. et design. F.
Mi-tura). Pasy przyrostowe gęste blisko szczytu, dalej szersze. Zebra zaokrąglone, dachówkowate (pierście
:
;
~" St<Jsurikówo.
du~ iiośĆ '.gafunllt6w wyst~..
~je ·njezaIeżr.lie od facji tak
w
oeada<:h morzao1Jwarteg.o,· jak i pIZyIbrzeżllego. . .
-6. Na podstawie wyżej przytQczonych m~
tod,
a zwłaszcza przy 'W,n.iJkl'ilwej anaJ.iz:e .rzeź- .. by wg . Hetnza'często mO'Jma określić poziom
.... stra-tygraficmy nawet za pomąc§.
ułalnkówslro-.• ru.p, a
Vi
'
Wielu ·~ch t.aJkże Uł.8mków.'. :.ośrodek. . ' . . . .
. . ~itg zsmJc,i", '.
. . .
N&jwa~iejBZYm
'zadani~
na'przyszłośĆ
iest
.
· przeprowadzenie rewizji
inoceramóW
u' ~ '.kich
&utor6wna .podstaIWie powyjszych'metod,
· tak aby m'OŻ.na· było. apraooW'ać kryrty.crz;nie
<i<r
. stosowal1'llę 00 dbecnego
stim'li
.
wiedzyl1'pe.r'to-riumdo inocemm6w. .
· Na ko.niecż.ność·· takiej rewizji zyvracał już
'dawno uwagę jeden z najlepSzy!Ch.· zn.aJWców .
inOceramów J .. Bohm (5), pisząe:.
"Albywpro-..
wadzić jtasne. porjęcia'do
synonl:niiki ..iJńocera-. mów"na1~łoby pow9łać. komiSję międzynaro.- '. " .
. . dową"., PodQbnie podkreśl~ł kOOieeznQść ~ ...
pracy .międz~owej·
przy
rewizji' ~uInocetamusE. Hennig (13). Koniectzność 1la
wy-' .. n'iJkil z potrzeibY·· porównania o~Ych .ty~
p6w lubicllodle,wów,czemu nie in.6głby·podo- ..
łać jeden. człdwiek,a naJWet jeden kraj~ PrZy '
. tak 'li'!!mej 'literaturze
w
EuroP1eipoza. Euro~'.
..
p'ą,..
pemeł ~eJmama paleontalógicznego.i'
Ryc.
"~ ;K1erunekWirostuu
grupy In.IIibłatus· . $tratygraf1CZ'Ilego. Na koniecrmQ\Ść porÓlW1la'oia ,' .. (schemat).· KB - kąt S%(2ytoWy"; 'Kw --. kliei1mek wzro- ... N'fł ... }"'".:,.,.; . o' M-.';""';:"" l_ ... _1_ ' .
. :stu(w stopniach kątowyCh); KW1-Kwi ~ć :&ko- .Z V'~J6"""'U_U.' me ~u~JqC l1\.,orzysl.GLlLLU
itÓw-ropy'w poszczególnych stadiach wzrostu; W'. - wy':' nież 'z .pomocy
opisów
i rysunków, wSkązuje .. :sokaść lIikatwpy w 'danyJm stadI.um.2Jl8łoju;·8, b, c·... .Andert (1). . . . . .
. linie przyrostowe. . . '.~ aruili.zIę'
waZIiiejszjreh
.
i ~ycb~
'
7.
Inoceramyw
znacznym
stopniu odtI»Wia:. gafunkaw.dali. W . sz·ereg.u przy~6w:dają ~aniOm stawianym ~eni~"~ BOhm (4; 5; 6), E. Hennig (13),
H.
:
Ande[tprzewodnim. ' ' . ' . . . . . . . . ' ' . (2), H. Scupin (17),
p.-
Sei~ (18). R. Hem' (9;. Na
pOdstawie
d()'tychczasowef. aIi,a&yrze2Jby '10) i K. Fiage (7). Najvi.ięcej . błęctn~oma-.Bkorupicregwlartlaści częstotliwego pc>wialrza- · ··czeń·(ok .. 66%) .ZalWieraiProoa. Geiniltza . (8); .
. nia . Się jej
elemeD,t;6w;
można . by wydzielić . wiele z lii'Ch s,prostował jW;' Loonhard '(15) i:: 3' grupy głównie i 8 grlip poboc.mych mniej lIIlIb ~ege (7). . . '. .
.,.więcej stale 2JWiąZariycb z pewn,ymi poziomamt . Kłi.nghardt (14)' VI badaniach' inoCermnów
stratygraficznymi. . . ' . .. . . '. jiadro jeden z·postuJlat6w rewPzJji zaleca
UIW7Jględ-· '. ' .. WecH!ug form 'W'y'Ckielam 3 gr1.1PY 11.ast~jt\..; . niać sto8unki filogenetycZne. Najbl.i.2Szym
za-.•. ce: .'. . ' :" . . daniem wedłiug niego jest sbWorzenłe!Podńawy'
.• ', 1. Formy- kom::entrye7me ·~ nedkom; .. Ceil~ ' .. a.nat.onllczmej do; wyjaśnienia budoWy 'skorupy i:irian, turon; ' . .' . ' .. '
.i
ctała inocemma przez balda:nia porównawcze2.: FÓi.my radialne...,.,..'
gault,
'
Senon. .
.
< żyjących' obecnie ,lIlał.iów, j . : . ..:3 .. Formy in-wollllJ1me - ko'ni.alk. . . - :·LPe:ma (lsogonum), '. _ . .
. Nawią7JUjąc' do pięter
stra:tygrafitcZnycb
nioż-' 2.Meleag11na
(Itropilkalny.
!n.aH
.
'
perrowy),
na
.wyJd2ielić 8 grup i!noceram6.w o wyt'6tniaj~-. 3. AvicUla macToptera ' Lam. .' . ' . '.< cycll' Się cechach:. o . • . ' •
·z
nich na:jlbliiżej inoce:ramówstoitoclza1
Pet;. 1 ·N.:....J_ · , f . . Ulał' ~-'" _-L..L.... 'na, . gdYżsPwieMzOlOO
.
18cech
~ln~"""prz.y· .. ' . ' cua..01ll .~' OIl'IIIly e, wy.puA2.e, ~ . r • _.:I' J"'~
. . ' porownamu uuciSków org.ańów 1lIIl eIlementa'Ch
·.żebrow.ane.. .41. ,."rn bu _...:1- 'ów . .
· .'. '. 2.. G~ult - formy'
Silnie
wypukłe; małe; :wą;..:·.
&\.OA"'"It' Ol ~~aJ ZW1erząlt. ... skie z prom.ienistymiżebrami,: regull~niie kop... ' .. PróbY :l'ewizji iJnoceram6w··Podjął się Heini
. t ' . . ~1l )~. jed.na!k posunął Się' za. 1ialeko, sbWa:TZą.jąc
. ;.eenty'CzJ\1ę sm1lgOWane... .... .. . . _.'\._ ,...je 4-ytk.
. ....l .. dJ...n ..:. ... 1 . nową· W'Ulsną .. Sy:~LeIDai~ " . .lI1'OCeramów
.
z
n. 0-. .. · 3~ Cenoma.n - formy ~"yyJt,...-.e, .sze-· ~
. 'rdkie~ .' lroncentrycznię .' żebrowane.. . . . . wOurf;wo~n:ym.i . ~a:l1W:anrl rodzajowymi '1 ga ...
· " ... 4. Turon .--:-formy 'płaskie, ·gładlPe· i kon- %
-
~r-~--~~-r--T-~~~~~~~centrycznie żebrowane oraz s:iJnie wypukłe z ' . I. l ' ',1 .
·nieregularny::rp.i .. iUlb OBtroJgmclastymi żebrarili. . !KI --t-'----t-:--:-t-~-1. r/-=·nw=f~~:V=łIIIw~ .... ~ • .,.~ ... ~ .,.,,~. ~. "1--1-_ . 5 .. Koniak:...- formy dmv01lu;tne
gładkie
'
i
silI;.. •-T"~'
. ' i '~.--'-r.---t-'--+-:-'7--f--+-,--+~-I-:...
·"nie' żebroWane· płaskie, WYdłurżone, : pocżątki .'.
'r--.:
..
• ,żeber. promi~h. :'" . . . :., '11 :-..-r-r....::>;;.~--,...::::. =. r-~'--
..
T,---:-' -+'----.-.-I--l--~.f-;;..'.,.6 . . Santon --:--foxmy płask~wypukłe, .wy-' "-t--t---+_+-.,--il~
-+':::::::
-*-~j...:...;-+_, dłuZone~ siIlnie żeb~owane koncentrycznie
i
pro- ..•. mieni8to z bruzda1nuna ' skiZydle: . .' .' • .'
. 7 .. Kampan - 'formy stlnie wypukłe
i
listWąprzekątną na Blroią:>ie. . . .' .
' .. ·8 .. Masti"~ht --- formy' płaSkie,oikrągłe
o;
· cienkicli . skorup8cil, k~ie .żebrowa.rie
>lub
wydfui:Ohe
'Z żeb!a.Dli promie,niątytrJ.u./O JO. .ID '6 10' 10", ..
. Ryc. 5 - Pia,il"Bm ontOgehetyCZIiy.
(Sch~~t).
WskaZ ..nikii krzywej' wzrostU :skorupYprawej: ]{. - ot\ rżęci ..
. nyCh"poziom~).
==
dług~ść (w nim)' skorupy . (pa~6w.przYrostowych) od· szczytu; y - oś odciętych' (piono-'
wa)
=
sto9UhE!j~ wysokOŚCi dJo długOści.Bkotu'Py(wy-". . • raż90y W p!"QCentach). . . '.
ttinkowymi,-l)()dn~ąc
.;
~taWnle ~zaj
. 1.3 .. Hennig. E ..~
.
z~t~us-~.Ztt.d.d
.. Inoceramu.s do stqpnila2 rodzin: lnocęra.midae . . . geól;<·Ges" .6~, M(l1l84Sber: lI, Berlin 1912 . .. " .
. . ' "1.0.· K 11 n" h a
r
d t F •. - nie Gnmct1age der Inocet'. tJ.. _. · i · Sphenoceramidae .. " :" . . '. '. _: '. '. ,.... ' .. menfonlchung. .. Ztf. d.d. geOl.~., 83,' Berlin 1931 ..'. W obrębi~ tych rodżia'i ~:z.ł fol"lIl aaE!'" ' '15. LeonhaTd 'B . .,..-. Dfe
:Faun.8
.
der Kre.ide.fonria~.:li a.utor na 24podrOOzi:ny, 62' rodmje,29
pOd-
.
lłD.onin obersch1e6ien. PwaeOnt.ogiraphica.44, KSs- :. :rodza,j6w i 'oikoło 120 gatunków;'. '. 'sel 1897, , . . . ; . .
. Ca~ kllasyicmasystematy;k.aitiemiecka .~ 16.Schltite;r C. - Kirelde-Bivalven. ,zUr G8Jtwog
· .·sUnlkOlWała się :bardzo.kryttyC'm1e do nowej sy-' Lnoceramus .. Palaoon.tQipraphica 24, ~ 187a.:-: 'stematyki. Heinza jakQ niecelorwBj i
iliepr~~1ę77.
, .. , .·.· .. cz.' n .. e.l·.
ls
.
totD.ie
s~
'.1"'~ ...e.matt:y
"
.
ka
H, eiJn.za ....nie
~ui.Jo
.t"'~-J""".
a
. 17.Scupin ·H. - Die LOwtmbel'ger Kreide :undihre FaouIlI!..iPal.ae(mtoeraPhlca, siJppleDL ił, słAifIt.. , się· w utera/turze' poza 'pIlrtl,pr-ó'bami, nP~·
Wo-
.
gai't 191a--13.. . . .1ansky-' 22, .SaJBreg '~1nr6W,. jak Anderi (3),18.8 eit7;O; ~Dieatrati#a.tI.sche Wichłigen
iDClCe-<
JawQrski(1934;fide
'
SeMrz)r
Seitż. (19) "wypo- . irlm.leil des !l'lOIddeutBchen TUrone. Ztf.: d.d.geO.l..W'ladają Się przeciw tej metodzie r~iin(j-' . Ges-., 73, MonatsbeT. 8/7, .Berlin 192i. , .
c~nianó\iv. Ao1l!fx>:rzy:ci 7.godnie·twi.erdzą/!Żeczę- 19.5eitz O. ~ Dle .VairdabllttAt d~ llOOceramus
. sto. :J'esf; niemożliwe oddn.'ełić.od -siebie ga'. tun. ~ ', łabiaUis :von Sci1]pth .. Job. Preuss. GeOl ..
'L.A.
r.
1934, 55 H. 1, Berlin' 1],935 •. ' . " ,
ki, a co dopiero stwarzać noWe rodzatie. Przy .24, Sowe.rlby'
J: -
'
T.t'OOsacł .. ot the:ulmó8OC.
óf tym ~er.n.aliczlba
rodzajów i gaJttrokórW' .. " ~ndon'T. 13 Lood~1822.. . . . ..iJrlocara.mbww systematyce Hemza nie stOi
w
..
21;S.!I;olic~:k:a F . ...;. Cretaceous.fauria :afsouthem . żadnym stosunku .do znanejdQtychczas 1~..
India.Vol 3,The PelecypQda, PalaeOłll.tol<JgiaIn-.poziom6w g6mejkredy.
·.·
z
.
punktu widzenia . , . ' diCa' Meni. Geo!. Survey, ot IOOia; Calcli.tta 1871 ... stratygraficznego systematytka Heinza :rowni~ . ~2 .. ·W9'1'lIllskY D . .;.;...
nie
cepbalopOden. und La';;. .nie.przyn(lsi
żadnej lrorzyśC.4gdYŻ
niewpływa
me11ibmnchiaten derOber~Kreide
·
Pommems.Abh
.. ...;1 ba...:l- .."·geol.~eoot ..
LhS.t.
ci. Unłv. qnillirWa1d, H.IX.'WlCćWe na .l\Lt.iiej 'lS'ZCzegółoWy: podiiał dotytlh- . G~itswald 1932: .... . ... • '.' '.'
. --czasmanyeh pOziom6w, . ' ,.23. Wooda! H. '--. The' evolution
ot.
Inooenunu8i.n ,· . ' .. W r~i i:noCer~ należY się Więc trzy-' .' the crełiaceot.l8 ·period. Quart. Journal ot Geol.
,mać starych nazwga1il:J.iLkorwych
w
myśl przy- '. . '. Soc.; vd. 8B, LoIldon 1912~ .· , ' . . . .:
j~ch
Z888dpierwszeństwa,
a·w
ramach doty- .·24~.
Woods H.';:"" A monograph ol.the
~
" ch.
~sowel'
.,~g~ «:o....+om,a.t"'ki.'
unr,;-aShia:ć
:norvn."7V'I1.~
:fi1l.Q-"~.
, .. ' •.. . Lamellibrancliiaof.EnglaOO.· Vol. 2. palaeantOgr .'.T' .n tJ·J ~":'-J-"--C " M '8QCiety, I..(mdon. lsę&.-1913.
: rn~ty<:zną 'i" straty,grafi'Cżną' . ~ólnych
~.' .
. ~I'l'ERA TURA
J.. Ande«-t H;' _ Dte' InOcer~en ,des Kreibitz- ZbIo'l"omy mde1lls rcd.rmdÓIW··d gafllmklxw ~pl'
· .· Z1ttailer SaDdste~irges. Festecbr. ·HumboidtVer.,' . ,,AIIllindex ito genera ~ l!IPECIets ~ lthelfon:mrlnUera", .
· . ·Eberit>acll i91f .. . , ' . . ; .
opraeawany
Prmz
'
ObarlEBa. ~vłesa Sberb0rn8. wyda- .2.' 'Ande:rrt H. :... :xnooenimus !noomta.ns Woods ' , ,nywdJw9ch ~ w:La;ia~h 1893 1 1896 'pr.r,eż ...•
'WId verrWaoote 'AIl'IteIl. Zentralblatt Mimem1., stutt-.. . ... Sm:it'honian ·lirisiiitiJt.ioil uW obecriłe ... ~~.... _ \.
gad. 1913.' . . ", __ , . - ' , , , . . . . . , . . . u;NII"' . . ...,. rwy
.3. A n d e 11' t H. --=-. Inoceramen 9US demo sudetischen ,'.' daniY 'W ~ tomie o objętości 485 stronic t matJna
0ber1l1.EróIli und. Emscher.Zentmlblat Minerał.,. go· ,nabyć IW: Ecllltatial .and aLbJ.k:atJ.ons. :[>iv.laian.
AJPt. B, Stu1ltgaa-t.1933. . ' . ., ..~ Ins'titu.tion, WashiltlgtOłll. 25,b.c.,· oema
. 4. B li h
m
J.'--' .linoce1Iamus ciiIPSi auct:. Albh. Preuss, " ., .' Gedl. iLĄ., N. F. 56. Berlin i 9 D 9 . · ,$ 3.50.
' 5. B6hm J. -
~lkmg
der Inocenmen Indeks.Sherł:xmla
:
2l&Vl.Ierą~gatumd,
które. <der Kreidef<mn&tioil. Jib •. Flreuss. Geol.· LA. f. 1911.. . :z!8laly qpisane do 01889 :r'olm fWłąx:iamie. ~. dalsze'
... 32, I. BePllon 1912. '. '. . .... . ' ' .. It!ik.:wame '~. dÓtYcząoe . nowych . ~6w
6. 'B li h m . J .. ~ J:noceramus lamarOki
auct;:
und. ieatimków
me
bYtY
mrdrm
·
długO d~ IW tor-',' iT:nooeremu.s cuVierl auct. .~tf. d.d.· geot Ges:,. 64,' . . .
.. 1~12, MoruvIsber, s. 399, Berlin 1913. .. . ' ...
in!e
!indekrłui dioP. 'brak 1baIrdzJó. IOdCZUJWldilbadame
; '7, .F i e g'e K. ~
1toor
diemoceramen
'des Obeortu:. , 9oflwot.nofc •. Qbecnie .HaIls ~ ~ -doroli . 'mit ~ . l3erU.o'k9ichtJ,gUng . der in ·:'.dirułml 'liIndeb, :krh6ry. ~e dalsZy.m CląDein . praCy . Bh~n1imd und Westfa1en vat1lwmimesnden Formen'. . . .
'. Palaearttographica 73;. Stuttgatrt . i930. '. . Sherborila. . ·Ten 1lJIJWY' indeks' obejmie lata 1890-1960.
S;·Oe.inltz H.B. ":"D86 ElbVhalgebirge
in
$ach': • Wtan~6b;p) ~.iib]jJlrowaru.u!P1'acy ~,
. '1Ieri,-. !l-II; iPa.Ia~ntographfca ZO, KaSse1 . 11m,....: badaO'l.'E!·.~ ~Ił<" ~-d~ać ~ .
·.1875. ' . . .m~łem·IiJnlfO~lIlylin
,
dO
!l'dlQu' 1·950 .lW!łllezme,9. ·H e i n~. ·B:. - ' Das Inoceramoo.,.profil·der-.~n· ';' WydaOJttri ·.iw· .foicinie .
dwóch
' ~e ~ą·.. ~ide ~. '.J~resb. Nldemilcbs. Geol. ver~;
",
cyd1 się ~. ' . . ' ... " O" ",:,~, • •. 21, Hannover '1928 • .. ' . " . '. " . ' '. . ... ~~ ___ ,':';";:....:.:.' . " .
lQ.:He·inz' R. - 'Oberd1e bisherwenig~ , Jak ~.iZlI5~. k~
.
centrailn*
Sk~ der LnOcet-amen -Scbale" und .ihre sf;m- . . ~ego' pP.':l& . BibJiOwkę .'lIIstyIIubu Gędl~ ""
~i.9che Bedeutung. Mitt ..
a.
d.' Min.' Geol. · '.neglO
'W Wars'zawole~PlEmwaze
wydaiirle :IoIdebu .Posiad
a .., ' $aatsi118t., Haft 10,Hampur.g 1928. . . ." w Pok:e oh.ol"- ,zekład.~;"''''-''I' uoirWers ... ..h. .. J~~l- .
11.· Heinz R. - Aus der neuen Syate.na,ti:k; diet- Ino- ,..,... ~ J"'"""" ""9""
.... '. ceramen. libld." Hett 13; HambW"g HI32.·. . . . ' iQ~ i z8łd1ad' GeOlogu U~ersy.t~ .PGznań-'
' 12, Heillle F.":"- DieInocaramen des mittelwestfłl.~ lI~eI!O. · .: . 'Uschen Emschers.wid UnłoerseD01U!. Albh.· PIoouss.
'. Geq1.'. LA,'I N. f .. 120 •. Berlin 1929.·. ' C. Z .. 13u~skf
