Doświadczenia w umiędzynarodowieniu kształcenia dla górnictwa na Politechnice Wrocławskiej

___________________________________________________________________________

Doświadczenia w umiędzynarodowieniu kształcenia

dla górnictwa na Politechnice Wrocławskiej

Gabriela Paszkowska

Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej, Na Grobli 15, 50-421 Wrocław, e-mail: gabriela.paszkowska@pwr.edu.pl

Streszczenie

W artykule przedstawiono rozwój współpracy Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej z najlepszymi uczelniami technicznymi Europy w zakresie nych studiów magisterskich w ostatniej dekadzie. Przedstawiono ewolucję koncepcji wspól-nego kształcenia, przyczyny wprowadzanych zmian i ich konsekwencje. Omówiono problemy, z jakimi borykały się uczelnie wchodzące w skład konsorcjum, a zwłaszcza te, które pokony-wać musiała polska uczelnia w wyniku dużych różnic w przepisach regulujących szkolnictwo wyższe. Oprócz trudności przedstawiono korzyści, jakie osiągnęła społeczność akademicka Wydziału dzięki umiędzynarodowieniu studiów.

Słowa kluczowe: studia wyższe, umiędzynarodowienie, górnictwo

Internationalization of education for the Mining Industry

– experience of Wroclaw University of Science and Technology

The development of cooperation of Wroclaw University of Science and Technology – Faculty of Geoengineering, Mining and Geology and some prominent European Universities in the field of joint study programs, within the last decade was presented. The evolution of the joint education concept was depicted, while the reasons and consequences of changes were discussed. Some problems the partner universities encountered in co-operation were report-ed with a special focus on difficulties of the Polish University resulting from significant differ-ences in legal regulations. Beside problems, the advantages of internationalization of educa-tion at the Faculty of Geoengineering, Mining and Geology were revealed.

Key words: university education, internationalisation, mining engineering

Wstęp

Górnictwo jest przemysłem o zasięgu globalnym. Największe kompanie górnicze, działają w wielu krajach świata i rozszerzają obszary działalności o nowe kopalnie i złoża. Od kiedy KGHM Polska Miedź S.A. również stał się firmą o zasięgu świato-wym, w naszym kraju pojawiło się zapotrzebowanie na inżynierów górników, geolo-gów i innych pracowników z dobrą znajomością języków obcych oraz wykształconą wrażliwością międzykulturową.

Uczelnie europejskie, przygotowujące kadry dla górnictwa, od dawna uwzględ-niały te elementy w programach i procesach nauczania. Wydział Geoinżynierii,

Gór-nictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej (WGGG) od wielu lat uczestniczył w mię-dzynarodowych projektach edukacyjnych, zwiększając w ten sposób atrakcyjność studiów i zachęcając ambitne jednostki do rekrutacji. Dziś wszystkie polskie uczelnie stanęły przed wyzwaniem umiędzynarodowienia studiów. Wobec niżu demograficz-nego i niewystarczających dotacji ministerialnych, uczelnie próbują pozyskać stu-dentów z zagranicy, którzy poprzez zapłatę czesnego poprawiliby sytuację finanso-wą szkół wyższych. Jednak na razie udział studentów zagranicznych w całkowitej liczbie studentów w polskich uczelniach jest niewielki. Sytuacja poprawia się bardzo wolno, pomimo licznych deklaracji władz uczelni i Ministerstwa. Z czego wynikają trudności w internacjonalizacji kształcenia? Jak można tę sytuację poprawić? W artykule podjęto próbę odpowiedzi na te pytania w oparciu o doświadczenia wie-loletniej współpracy Wydziału z uczelniami europejskimi w zakresie kształcenia kadr dla górnictwa.

1. Podstawowe informacje o kształceniu na Wydziale Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii

WydziałGeoinżynierii,GórnictwaiGeologii Politechniki Wrocławskiej jest najmłodszym i najmniejszym w Polsce wydziałem kształcącym na kierunku Górnictwo i Geologia. Wydział powstał w roku 1968, w październiku bieżącego roku obchodzi swoje 50-lecie. 31 lipca 2017 r. zarejestrowanych było 868 studentów, z czego ok 70% stanowili studenci w trybie stacjonarnym. Zatrudnionych było 77 pracowników naukowo- -dydaktycznych, w tym 21 pracowników samodzielnych. W latach 2008-2017 liczba studentów wynosiła około 1000 osób, osiągając nawet prawie 1500 osób w roku akademickim 2013-2014. Liczby studentów stacjonarnych i niestacjonarnych w ko-lejnych latach wspomnianego okresu przedstawiono na rys. 1. Z kolei na rys. 2 ze-stawiono liczby absolwentów Wydziału w analizowanych latach, również z podzia-łem na studia stacjonarne i niestacjonarne. Wzrost liczby absolwentów w latach 2015-2017 o około 60% w stosunku do roku akademickiego 2014-2015 był skutkiem większej liczby studentów przyjętych w latach 2012-2014, a w szczególności, uru-chomienia studiów pierwszego stopnia na kierunku Geodezja i Kartografia.

Rys. 1. Liczba studentów stacjonarnych i niestacjonarnych na Wydziale Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej w latach 2008-2017

Rys. 2. Liczba absolwentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych na Wydziale Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej w latach 2008-2017 Wydział GGG kształci studentów na dwóch kierunkach: tradycyjnie – Górnictwo i Geologia (GiG) oraz od 2011 r. – Geodezja i Kartografia (GiK). Na kierunku GiG prowadzone są studia pierwszego i drugiego stopnia. Na nowym kierunku GiK do-tychczas prowadzone były jedynie studia pierwszego stopnia. W styczniu 2018 r. po raz pierwszy uruchomiono nabór na studia drugiego stopnia o kierunku Geodezja i Kartografia (specjalność Geomatyka). Studia pierwszego stopnia na obu kierunkach odbywają się bez podziału na specjalności. Studia drugiego stopnia na kierunku Górnictwo i Geologia oferowane są w kilku specjalnościach. O uruchomieniu danej specjalności decyduje dziekan na podstawie liczby zgłoszeń kandydatów. Dotych-czas, studia w języku polskim, prowadzone były w następujących specjalnościach:

 eksploatacja podziemna i odkrywkowa złóż,  geoinżynieria,

 geoinformatyka,

 geologia poszukiwawcza i górnicza,

 gospodarka surowcami i ochrona środowiska.

W latach 2008-2017 równolegle prowadzono również studia drugiego stopnia w języku angielskim, w ramach specjalności:

 Geotechnical and Environmental Engineering (EGEC),  Minerals Engineering (EMEC),

 Mining and Power Engineering.

Dwie pierwsze specjalności oferowane były wspólnie z międzynarodowym kon-sorcjum uczelni europejskich, zaś specjalność trzecia – we współpracy z Wydziałem Mechaniczno-Energetycznym Politechniki Wrocławskiej. Specjalności międzynaro-dowe uruchamiane były corocznie, zaś w specjalności Mining and Power Engineer-ing odbyła się tylko jedna edycja.

2. Powstanie i rozwój koncepcji wspólnego międzynarodowego kształcenia

Światowa sytuacja polityczno-ekonomiczna i przemiany zachodzące w ostatniej dekadzie XX wieku spowodowały powstanie nowej globalnej strategii surowcowej, wymagającej przemian i reform w tradycyjnym pojmowaniu i funkcjonowaniu branży górniczej i metalurgicznej. Zmiany te wkroczyły również w obszar edukacji. Kwalifi-kacje, wymagane od absolwentów uczelni górniczych, uległy rozszerzeniu i przesu-nięciu. Poza tradycyjną eksploracją i eksploatacją złóż znaczenia nabrała przeróbka kopalin, wzbogacanie i gospodarka odpadami. Oprócz problematyki czysto inżynier-skiej, wymagana była znajomość zagadnień ekonomicznych, prawnych i ekologicz-nych. Obok klasycznej technologii eksploatacji górniczej, istotna stała się problema-tyka infrastruktury, transportu, składowania, dystrybucji i marketingu. Dotychczaso-wa perspektyDotychczaso-wa zaopatrzenia lokalnych rynków surowcowych została zastąpiona przez analizę globalną, z uwzględnieniem wpływu na klimat i zanieczyszczenie śro-dowiska.

W tym samym czasie, tradycyjny zawód górnika przestał być atrakcyjny dla mło-dego pokolenia. W Europie Zachodniej zlikwidowano co najmniej 30% programów edukacyjnych w zakresie górnictwa [1]. Na wielu uczelniach samodzielne dotąd wydziały górnicze zostały włączone do wydziałów budownictwa lub nauk o Ziemi. Jako odpowiedź na te wyzwania powstała koncepcja wspólnych studiów między-uczelnianych. Przewidywała ona tworzenie sieci edukacyjnych, w których studenci realizują odpowiednie moduły programowe kolejno w kilku uczelniach, przystępują do wymaganych egzaminów, piszą pracę dyplomową i uzyskują dyplom jednej z uczelni tworzących sieć [1, 2, 3].

Prekursorem takiej formy kształcenia był European Mining Course (EMC) – utworzony w roku 1996 przez cztery uczelnie: Delft University of Technology, Hel-sinki University of Technology, RWTH Aachen oraz Imperial College of London. Te same uczelnie, dwa lata później, utworzyły drugi program międzynarodowy – Euro-pean Minerals Engineering Course (EMEC) specjalizujący się w zakresie przeróbki kopalin.

Pozytywne efekty pierwszych edycji międzynarodowych programów edukacyj-nych i doświadczenia zdobyte przez uczelnie partnerskie wykazały potrzebę stwo-rzenia organizacji, która prawnie uregulowałaby wspólne działania partnerów i jed-nocześnie mogła je wspierać organizacyjnie i finansowo. Taką organizację – Fede-ration of European Mineral Programms (FEMP) – powołano w grudniu 1999 r. w Delft. W skład FEMP weszli przedstawiciele uczelni partnerskich oraz reprezen-tanci wielu przedsiębiorstw górniczych z całego świata. Liczba przedsiębiorstw wspierających programy górnicze w kolejnych latach wzrosła do ok. 40. Zaangażo-wanie przedstawicieli przemysłu w organizację międzynarodowych studiów górni-czych pozwoliło na podniesienie jakości kształcenia, poprzez współpracę z uczel-niami w zakresie programowym, dostarczanie studiów przypadku (case studies) do prowadzonych zajęć i tematów prac dyplomowych, organizację praktyk i wizyt tech-nicznych w zakładach górniczych, czy też bezpośredni udział ekspertów z przemy-słu w prowadzeniu zajęć. Nie bez znaczenia dla motywacji studentów, była świado-mość możliwości zatrudnienia najlepszych absolwentów przez światowe koncerny.

Inną międzynarodową organizacją wspierającą kształcenie dla górnictwa było Society of Mining Professors (SOMP) – stowarzyszenie skupiające przedstawicieli

niemal wszystkich uczelni górniczych świata. W pracach SOMP uczestniczyli rów-nież przedstawiciele uczelni górniczych z Europy Środkowej, w tym Bergakademie Freiberg i Technische Universität Berlin (Niemcy), TU Kosice (Słowacja), University of Miskolc (Węgry) oraz Politechniki Wrocławskiej. Profesorowie z tych pięciu uczel-ni postanowili stworzyć trzeci międzynarodowy program edukacyjny o podobnej strukturze, jak EMC i EMEC. Specjalność tę nazwano European Geotechnical and Environmental Programme, a po raz pierwszy zajęcia uruchomiono w 2003 r. Zaję-cia odbywały się na pięciu uczelniach partnerskich i w dwóch pierwszych edycjach prowadzone były w języku niemieckim. Trzecia edycja – prowadzona już po an-gielsku – stała się oficjalnie trzecim programem edukacyjnym wspieranym przez FEMP [4].

Należy tu wspomnieć o osobach, bez których pasji i zaangażowania opisane idee i przedsięwzięcia nigdy nie zostałyby zrealizowane. Zarówno FEMP, jak i SOMP oraz dwa programy edukacyjne EMC i EMEC powstały dzięki pracy wielu osób, z których największy wkład wniósł prof. J.J. de Ruiter z TU Delft. W przypadku środkowoeuropejskiego programu EGEC głównymi pomysłodawcami i realizatorami byli prof. Helmut Wolff z TU Berlin oraz prof. Monika Hardygóra z Politechniki Wro-cławskiej. Dzięki zaangażowaniu Pani dziekan Wydziału Górniczego, polscy studen-ci, od pierwszych edycji, uczestniczyli w trzech międzynarodowych programach edukacyjnych, a studenci zagraniczni przyjeżdżali do Wrocławia, by odbyć część swoich studiów w ramach EGEC.

3. Ewolucja zasad wspólnego międzynarodowego kształcenia W latach 1996-2008 wspólne kształcenie odbywało się na zasadzie wymiany stu-dentów pomiędzy uczelniami partnerskimi. W programach EMC oraz EMEC zajęcia w ciągu jednego roku studiów magisterskich odbywały się kolejno w czterech uczel-niach partnerskich (student mógł uzyskać po 15 punktów ECTS w każdej uczelni). W program EGEC zaangażowanych było pięć uczelni, więc studenci w okresie roku odwiedzali je kolejno, uczęszczając na zajęcia w każdej z nich przez sześć tygodni. Po zakończeniu rocznego międzynarodowego kształcenia studenci uzyskiwali od-powiednie certyfikaty, a zaliczone zajęcia uznawane były na uczelni macierzystej. Kolejny (zwykle ostatni) rok studiów realizowany był na uczelni macierzystej, gdzie studenci otrzymywali dyplomy magisterskie.

Międzynarodowa mobilność studentów była możliwa dzięki grantom unijnego programu Erasmus oraz dzięki finansowemu wsparciu federacji FEMP, która opłaca-ła zakwaterowanie studentów w czasie ich pobytu za granicą. Problemem dla uczel-ni uczestuczel-niczących we wspólnym kształceuczel-niu, a zwłaszcza dla uczeluczel-ni w Polsce i na Węgrzech, był brak dodatkowych funduszy na pokrycie kosztów dydaktyki dla mię-dzynarodowej grupy. Uczelnie nie mogły pobierać czesnego od uczestników pro-gramu Erasmus. Grupy studentów międzynarodowych były mniej liczne, niż wyma-gały przepisy w Polsce (obowiązywało 30-osobowe minimum), pracowników dydak-tycznych trzeba było motywować finansowo do podjęcia dodatkowego wysiłku pro-wadzenia zajęć w języku obcym. Program zajęć w Polsce obejmował wiele wyjaz-dów technicznych do zakławyjaz-dów górniczych. Dla Wydziału GGG Politechniki Wro-cławskiej stwarzało to wiele problemów finansowych, które jednak udawało się po-konywać, m.in. dzięki wsparciu KGHM Polska Miedź (KGHM jest członkiem FEMP od wielu lat) [4, 5].

Problemy kadrowe w niektórych uczelniach wymusiły zmiany partnerów uczest-niczących w programach EMC, EMEC i EGEC. TU Delft musiało zrezygnować z udziału w programie przeróbki kopalin (EMEC) i w to miejsce zaproponowano udział Politechnice Wrocławskiej. W 2008 r. studenci tej specjalności po raz pierw-szy uczestniczyli w zajęciach, organizowanych przez Wydział Geoinżynierii, Górnic-twa i Geologii przy wsparciu profesorów z Wydziału Chemicznego. Imperial College w Londynie (Royal School of Mines) został zastąpiony przez Camborne School of Mines na Uniwersytecie w Exeter. Udział w programie EGEC zakończyły TU Berlin, Bergakademie Frieberg oraz TU Kosice, zaś nowymi partnerami zostały TU Delft i University of Exeter [5].

Nowe konsorcjum złożone z sześciu uczelni postanowiło aplikować o status i finan-sowanie z europejskiego programu edukacyjnego Erasmus Mundus. Podanie skła-dano czterokrotnie i dopiero ostatnia próba zakończyła się sukcesem. W roku 2007 program EMMEP (Erasmus Mundus Minerals and Environmental Programme) – jak nazwano połączone kursy EMC, EGEC i EMEC – uzyskał zaszczytny status Euro-pejskich Studiów Magisterskich Erasmus Mundus. Oznaczało to zmianę zasad wspólnego kształcenia. EMMEP był teraz programem dwuletnich studiów magister-skich o trzech alternatywnych specjalnościach: Mining Engineering, Minerals Engi-neering i Geotechnical and Environmental EngiEngi-neering. Dla studentów z uczelni partnerskich (europejskich) zasady udziału w programie pozostały bez zmian. Otrzymywali stypendia Erasmus i dofinansowanie FEMP. Uczestniczyli we wspól-nym kształceniu tylko przez rok (wraz ze studentami spoza EU), a na drugim roku kontynuowali studia na uczelni macierzystej, gdzie zdobywali dyplom. O przyjęcie na studia i stypendium Komisji Europejskiej mogli teraz ubiegać się absolwenci studiów I stopnia spoza Europy. Dla nich oferowane były pełne studia magisterskie z po-dwójnym dyplomowaniem. Stypendyści Erasmus Mundus wybierali dwie uczelnie spośród czterech kształcących na pierwszym roku i tam na drugim roku kontynuo-wali studia i pisali pracę dyplomową. Po zakończeniu studiów otrzymykontynuo-wali dyplomy obu tych uczelni [5].

Geotechnical and Environmental Engineering (EGEC)

Minerals Engineering (EMEC)

Mining Engineering (EMC)

Rys. 3. Struktura mobilności w pierwszym roku specjalności EMMEP

Umowa z Komisją Europejską przewidywała finansowanie pięciu dwuletnich edycji studiów (w latach 2008-2013). Po naborze w 2012 r. koordynator – TU Delft – odmówił złożenia wniosku o przedłużenie finansowania, z powodu:

 dużego nakładu pracy na administrowanie programu,  malejącej liczby stypendiów finansowanych przez KE,

 ograniczenia wysokości czesnego pobieranego przez konsorcjum,  braku konsensusu w konsorcjum co do podziału czesnego,

 strategii uczelni (TU Delft) odchodzącej od korzystania z programów UE. Pozostali konsorcjanci nie mieli szans na samodzielną kontynuację programu – program Erasmus Mundus Minerals and Environmental Programme zakończył się obronami w 2013 r.

TU Delft zaproponowało nową koncepcję wspólnych studiów magisterskich European Mining, Minerals and Environmental Programme (też EMMEP). Nowa koncepcja zakładała, że dla wszystkich uczestników studia będą pełnymi studiami II stopnia (4-semestralnymi) z potrójnym dyplomowaniem. Każda uczelnia partnerska miała prowadzić zajęcia przez jeden pełny semestr – dzięki temu możliwe stało się zakwaterowanie studentów w domach studenckich. W każdej specjalności uczestni-czyć miały trzy uczelnie, uczestniczące w potrójnym dyplomowaniu. Dyplomant miał wybierać jedną z trzech uczelni jako miejsce opracowywania pracy dyplomowej. Opiekunami pracy byli: główny promotor z tej wybranej uczelni i dwóch promotorów pomocniczych z pozostałych uczelni. Ustalono, że każdy student będzie płacił cze-sne w TU Delft, wpływy miały być dzielone pomiędzy partnerów, proporcjonalnie do liczby semestrów zajęć oferowanych w programie. FEMP miało oferować stypendia dla studentów z krajów o niższym poziomie dochodów (w tym Polska i Węgry).

Nowej koncepcji studiów nie zaakceptował Uniwersytet w Exeter i wycofał się z dalszej współpracy. Pozostałych pięć uczelni podpisało umowę konsorcjum i umowy szczegółowe dla specjalności:

 Mining Engineering (EMC) – prowadziły TU Delft, Aalto University (dawne TU Helsinki) oraz RWTH Aachen,

 Minerals Engineering (EMEC) – oferowały University of Miskolc, Politechni-ka WrocławsPolitechni-ka i Aalto University,

 Geotechnical and Environmental Engineering – prowadziły University of Miskolc, Politechnika Wrocławska i TU Delft

Umowy obejmowały dwie kolejne edycje programu w latach 2015-2017 [5].

W roku 2015 niespodziewanie TU Delft wycofało swój udział w programie EGEC. Jednocześnie uniwersytety Aalto i Miskolc wycofały się z programu EMEC. Umów o potrójnym dyplomowaniu dla specjalności Minerals Engineering (EMEC) oraz Geotechnical and Environmental Engineering (EGEC) nie przedłużono.

Jedynym programem II stopnia, oferowanym w ramach EMMEP, jest obecnie EMC. TU Delft i Aalto University próbują reaktywować wspólne kształcenie na zasa-dzie wymiany w ramach European Minerals and Recycling Engineering Course (EMREC). WGGG podejmuje próby odtworzenia EGEC.

4. Przyczyny zakończenia wspólnego kształcenia

Bezpośrednią przyczyną wycofania się TU Delft i Uniwersytetu Aalto w Helsinkach była niewielka liczba kandydatów na specjalności EGEC i EMEC. W latach 2015- -2017 na tych specjalnościach studiowały tylko odpowiednio 3 i 4 osoby. Specjal-ność górnicza (EMC) również miała problemy z naborem – studia górnicze w Euro-pie tracą popularność, co wiąże się z trudną sytuacją branży w skali globalnej.

Oprócz sytuacji na rynku pracy, kandydatów odstraszały wysokie koszty studio-wania. Wszyscy uczestnicy studiów międzynarodowych byli immatrykulowani na TU Delft – uczelni koordynującej i zgodnie z zapisami umowy, płacili czesne tylko na tej uczelni. Studia magisterskie na TU Delft (w tym EMMEP) kosztują rocznie obywateli EU lub EFTA – 2000 EUR, zaś pozostałych – 15 800 EUR. Nie tylko dla studentów spoza EU był to wysoki koszt, również dla studentów europejskich wyda-wał się nieuzasadniony. W większości krajów Europy studia są tańsze lub bezpłat-ne, więc studenci z Niemiec czy Finlandii decydowali się na studia na uczelni macie-rzystej. Czesne pobierane przez TU Delft – zgodnie z umową konsorcjum – było dzielone pomiędzy uniwersytety uczestniczące we wspólnym kształceniu. Zasady tego podziału niejednokrotnie prowadziły do konfliktu między partnerami.

Poza problemami finansowymi – trudne do pokonania były też istotne różnice prawne. Systemy prawne szkolnictwa wyższego w krajach EU istotnie się różnią, więc podpisanie i realizacja umowy o wspólnym kształceniu są bardzo trudne. Zwłaszcza wspólne dyplomowanie jest trudnym wyzwaniem dla uczelni i studentów. Dodatkowo, przepisy o szkolnictwie wyższym w krajach postkomunistycznych, ta-kich jak Polska i Węgry, zasadniczo odbiegają od przepisów krajów Starej Unii i są tam postrzegane jako anachroniczne. Udział naszych uczelni w programie – pomi-mo naszego zaangażowania i entuzjazmu – generował wiele problemów dla pozo-stałych partnerów. Problemem jest np. zsynchronizowanie kalendarzy akademic-kich. Czas trwania studiów II stopnia w Holandii, Niemczech i Finlandii wynosi 4 semestry (120 punktów ECTS) – u nas 3 semestry (90 ECTS). Studia w większo-ści krajów europejskich (w tym na Węgrzech) – inaczej niż u nas – rozpoczynają się we wrześniu i kończą w maju.

Ponadto na naszych uczelniach wprowadzono wiele regulacji dotyczących za-wartości programów kształcenia (obowiązkowe zajęcia z przedmiotów humanistycz-nych, obowiązkowe kursy języków obcych – nawet gdy całe studia prowadzone są w języku obcym, wychowanie fizyczne itp.). U nas poszczególne formy dydaktyczne stanowią odrębnie zaliczane kursy o niewielkiej liczbie punktów kredytowych (zwykle 1-3 ECTS), podczas gdy w Finlandii i Wielkiej Brytanii kursy mają po 7-10 ECTS, więc student realizuje w semestrze tylko 3-4 kursy. Oczywiście zawartość takiego kursu jest nieporównywalna do naszych. W ramach jednego kursu student poznaje podstawy teoretyczne (np. zjawiska fizyczne leżące u podstaw), możliwe rozwiąza-nia techniczne, procesy technologiczne, urządzerozwiąza-nia i ich eksploatację, organizację pracy zespołu, rachunek kosztów i ocenę opłacalności, zagadnienia ekologii i bez-pieczeństwa pracy. W ramach jednego kursu odbywają się wykłady, ale przede wszystkim aktywne formy zajęć: zajęcia terenowe, projekty, zajęcia laboratoryjne, seminaria. Dzięki temu wiedza i umiejętności, jakie nabywa student są zintegrowane i rozumie on wzajemne relacje wszystkich istotnych aspektów.

Pojawiło się jeszcze wiele innych, nieraz przyziemnych problemów, które utrud-niają współpracę – np. akceptacja wyłącznie dokumentów papierowych, wymóg, by podstawowe dokumenty studiów (np. protokół z egzaminu dyplomowego) były spo-rządzone w języku polskim, brak możliwości urzędowego wysłania absolwentowi dyplomu pocztą i wiele innych.

5. Mobilność studentów w liczbach

W skali niewielkiego wydziału, jakim jest WGGG, studenci zagraniczni stanowili zauważalną grupę, zwłaszcza w latach 2008-2013, gdy rocznie przybywało ok. 40 osób. Liczba studentów polskich wyjeżdżających na studia za granicę była niższa i oscylowała wokół 10 osób (tabela 1).

Tabela 1. Liczby studentów przyjeżdżających z zagranicy oraz liczby polskich studentów wyjeżdżających w latach 2008-2016

Liczby studentów w latach

2008/09 2009/10 2010/11 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2015/16 Wyjazdy 13 11 8 7 9 11 7 18 Przyjazdy 32 40 37 37 38 20 10 7 w tym: LLP Erasmus 18 15 18 23 27 18 8 5 Erasmus Mundus 14 24 17 12 11 1 2 2 Inne programy 1 2 2 1

Łącznie w latach 2005-2016 na Wydziale GGG studiowało 150 studentów z kra-jów Unii Europejskiej (rys. 4) oraz 76 obcokrajowców spoza EU z 5 kontynentów (rys. 6).

Rys. 4. Liczba studentów przyjeżdżających z Unii Europejskiej w latach 2005-2016

W ostatnich 10 latach (2008-2017) dyplomy Wydziału na kierunku Górnictwo i Geologia otrzymało 35 studentów obcokrajowców, pochodzących z 18 krajów (rys. 5).

Rys. 5. Liczba obcokrajowców, którzy otrzymali dyplom studiów II stopnia w latach 2008-2017 na Wydziale GGG

Rys. 6. Liczba studentów przyjeżdżających spoza Unii Europejskiej w latach 2005-2016

6. Efekty udziału we wspólnym kształceniu

Pomimo trudności, udział Wydziału Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii we wspólnym międzynarodowym kształceniu przyniósł wiele korzyści. Przede wszystkim, studenci mogli uczestniczyć w międzynarodowym kształceniu i studiować w najlepszych uczelniach Europy. Niektórzy spośród nich uzyskali dyplomy tych uczelni. Mieli możliwość zwiedzenia najciekawszych zakładów, związanych z przemysłem wydo-bywczym. Przebywali i studiowali w wielokulturowej grupie, więc przy okazji zdobyli

wiele cennych umiejętności interpersonalnych. Wielu z nich znalazło zatrudnienie w globalnych firmach. Pozostali studenci Wydziału, mając codzienny kontakt z ob-cokrajowcami, przekonali się, że świat jest otwarty również przed nimi, nabrali pew-ności siebie, uświadomili sobie globalny zasięg górnictwa i konieczność dbałości o rozwój własnej kariery zawodowej.

Pracownicy Wydziału, którzy uczestniczyli w międzynarodowym kształceniu stu-dentów, podjęli dodatkowy wysiłek przygotowania zajęć w języku angielskim. Pro-wadzenie zajęć dla wysoko zmotywowanych studentów było dodatkowym wyzwa-niem, ale przynosiło wiele satysfakcji. Niektórzy pracownicy mieli możliwość uczest-niczyć w międzynarodowych obronach. Wydział odwiedzali przedstawiciele uczelni partnerskich, odbywały się wspólne seminaria, dyskusje. Wszystko to przyczyniało się do podnoszenia jakości kształcenia i większego otwarcia na współpracę między-narodową, również w dziedzinie badań naukowych.

Wydział – jako organizacja – również zyskał wiele. Stał się bardziej rozpozna-walny w Europie, bardziej doceniany przez partnerów. Studenci zagraniczni zanieśli w świat dobrą opinię o Wydziale. Władze uczelni zauważyły aktywność Wydziału, zauważył to również polski przemysł wydobywczy. Wydział ma obecnie absolwen-tów – ambasadorów na całym świecie.

Wydział nie zamierza zaprzestać działalności w tym zakresie. Od dwóch lat ofe-rowane są kursy w języku angielskim dla polskich i zagranicznych studentów (pełny semestr zajęć). W roku 2019 planowane jest uruchomienie pełnej specjalności gór-niczej II stopnia w języku angielskim. Podejmowane są próby zwiększenia liczby uczelni partnerskich, aby studenci mogli w czasie studiów skorzystać z ich oferty (Erasmus Plus). Podjęte będą działania marketingowe w celu rekrutacji studentów z Azji, Afryki i Ameryki Południowej.

Podsumowanie

Doświadczenia Wydziału GGG wskazują, że nie ma ucieczki przed internacjonaliza-cją kształcenia, zwłaszcza w przypadku studiów górniczych. Na krajowych uczel-niach górniczych musimy brać przykład z najlepszych uczelni w Europie i przyciągać studentów z innych kontynentów, gdzie obecnie rozwija się przemysł wydobywczy. Naszą konkurencyjną przewagą są niższe koszty życia i studiowania przy porówny-walnej jakości kształcenia i uznawaniu dyplomu w świecie. Polscy studenci chętnie podejmują wyzwanie studiowania w języku angielskim, mamy więc zapewnionych kandydatów na studia w okresie początkowym, zanim uda się wypromować nasze studia za granicą.

Doświadczenia Wydziału wskazują, że pomimo wielu problemów i dużego wysił-ku związanego z prowadzeniem studiów międzynarodowych, korzyści uzyskiwane przez studentów, pracowników i uczelnię są bardzo istotne. Wspólne starania pol-skich uczelni powinny pomóc w ograniczeniu problemów formalnych. Powinniśmy apelować do władz o dostosowanie naszych przepisów do standardów europejskich. Musimy też, w coraz większym stopniu, stosować nowoczesne metody dydaktyczne oraz najnowsze technologie w procesie dydaktycznym. Powinniśmy szukać partne-rów do przygotowania wspólnych studiów – na zasadzie wymiany lub z podwójnym dyplomowaniem. Coraz więcej takich ofert pojawia się na rynku edukacyjnym.

Bez wysiłku i inwestycji w rozwój kadry nie można poprawić pozycji polskich uczelni w rankingach światowych ani też wypromować własnych studiów za granicą. Taki wysiłek jednak z pewnością się opłaci.

Bibliografia

[1] Casteel K., 2007, Europe Advances Educational Efforts in Mining Engineering, E&MJ, November 2007.

[2] Hebblewhite B., 2005, MTEC Mining Engineering Education Initiatives in Australia, Proc. SME Annual Meeting Feb.28 – March 2, 2005, Salt Lake City, UT.

[3] Houlding S., 2008, The Changing Face of Education in Mining, MINING.com, February 2008.

[4] Hardygóra M., Paszkowska G., Wolff H., 2008, Introduction of the concept of an interna-tional mining programme in the educainterna-tional environment of Central Europe, Materiały 21st World Mining Congress, Kraków, 7-11 September 2008.

[5] Raporty Federation of European Mineral Programmes dostępne na stronach: www.femp.org oraz www.emmep.org (pobrane w różnych okresach).