Sektor przemysłów kreatywnych
elementem zmian w e-gospodarce :
ujęcie ekonomiczne
Ekonomiczne Problemy Usług nr 123, 235-244
Ekonomiczne Problemy Usług nr 123
IS S N : 1 8 9 6 -3 8 2 X | w w w .w n u s .e d u .p l/p l/e p u /DOI: 10.18276/epu.2016.123-22 | strony: 235-244
S Ł A W O M I R K O T Y L A K
U n iw e r s y te t Z ie l o n o g ó r s k i / U c z e l n i a Z a w o d o w a Z a g ł ę b i a M i e d z i o w e g o 1
SEKTOR PRZEMYSŁÓW KREATYWNYCH ELEMENTEM ZMIAN W E-GOSPODARCE - UJĘCIE EKONOMICZNE
Streszczenie
W a rty k u le z a p re z e n to w a n o w y n ik i b a d a ń d o ty c z ą c y c h w p ły w u - w u ję c iu e k o n o m ic z n y m - s e k to ra p rz e m y s łó w k re a ty w n y c h n a z m ia n y w e -g o s p o d a rc e . C e le m a r t y k u ł u j e s t w s k a z a n ie k o re la c ji p o m ię d z y ro z w o je m s e k to ra p rz e m y s łó w k re a ty w n y c h a z m ia n a m i z a c h o d z ą c y m i w h a n d lu e le k tro n ic z n y m .
Słowa kluczowe:
p rz e m y s ł k re a ty w n y , m e d ia c y fro w e , n o w o c z e s n e te c h n o lo g ie , e k o n o m ia i g o sp o d a rk a .Wprowadzenie
W z w ią z k u z g w a łto w n y m r o z w o je m e - g o s p o d a r k i, c z y li w y k o r z y s ta n ie m t e c h n o lo g ii i n f o r m a ty c z n y c h w p r o c e s a c h p r o d u k c ji, s p r z e d a ż y i d y s tr y b u c ji p r o d u k tó w p o p r z e z s ie c i t e le in f o r m a ty c z n e , n o w e t e c h n o lo g ie s ta ły s ię n i e o d ł ą c z n ą c z ę ś c i ą z a r ó w n o b iz n e s u ( C z a p le w s k i 2 0 1 0 ) , j a k i k u ltu r y . N i e ty lk o p o m a g a j ą j ą r o z p o w s z e c h n ia ć i d o c ie r a ć d o o d b io r c ó w n a c a ły m ś w ie c ie , le c z ta k ż e m a j ą n a n i ą z n a c z ą c y w p ły w . W a r to p o d k r e ś lić , ż e d y n a m i c z n a e k s p a n s j a t e c h n o lo g ii i n f o r m a c y jn y c h i k o m u n ik a c y jn y c h ( I C T ) s ta n o w i a k tu a ln ie s iłę n a p ę d o w ą w z r o s tu i n n o w a c y jn o ś c i i k o n k u r e n c y jn o ś c i g o s p o d a r e k p o s z c z e g ó ln y c h k r a j ó w ( K r a u s , K a s p r z y k i C h o r ó b 2 0 1 0 ) . U m o ż l i w i a j ą k r e a ty w n y m tw ó r c o m łą c z e n ie r ó ż n y c h d z i e d z in w o b s z a r z e s z tu k i n p . w p o s ta c i c y f r o w e j o r a z w y k o r z y s ta n ie n o w y c h ś r o d k ó w e k s p r e s ji m o g ą c y c h p o s łu ż y ć j a k o e le m e n t k o n k r e tn e g o p r o d u k tu lu b u s łu g i. S tą d t e ż p o j a w i a s ię p y ta n ie , j a k s iln ie s e k to r p r z e m y s ł ó w k r e a ty w n y c h p o p r z e z e le k tr on ic z n e f o r m y h a n d l u o d d z ia łu je n a e - g o s p o d a r k ę . N a l e ż y j e d n a k p a m ię ta ć , ż e s a m a r e w o l u c j a t e c h n o l o g i c z n a n ie w y s ta r c z y , a b y w e p o c e g l o b a liz a c ji n a s t ą p i ł p o s tę p s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z y . P o t r z e b n a j e s t j e s z c z e ś c is ła w s p ó ł p r a c a ( B u d z ie w ic z - - G u ź le c k a 2 0 0 8 ).
Z a te m g łó w n y m c e le m b a d a n i a b y ło w y k r y c ie i o p is a n ie p o w ią z a ń m ię d z y z m ie n n ą o k r e ś l a j ą c ą e - g o s p o d a r k ę , tj. w a r to ś ć h a n d lu , a k a te g o r ia m i z m ie n n y c h o c h a r a k te r z e e k o n o m ic z n y m , c z y li: z a tr u d n ie n ie m , w i e l k o ś c i ą o b r o tó w , u d z ia łe m w P K B o r a z w y d a tk a m i p a ń s t w a n a u s łu g i k u ltu r a ln e . P o n a d to p o d ję to ta k ż e p r ó b ę o d p o w ie d z i n a p y ta n ie , c z y w y s t ę p u j ą p o w i ą z a n i a p o m i ę d z y z m ie n n y m i c h a r a k t e r y z u ją c y m i e - g o s p o d a r k ę , tz n . h a n d e l e le k tr o n ic z n y , a w a r t o ś c i ą s e k to r a p r z e m y s łó w k r e a ty w n y c h . C e le m u z u p e łn ia ją c y m n i n i e j s z y a r ty k u ł j e s t w s t ę p n a p r e z e n t a c j a w y n ik ó w b a d a ń d o ty c z ą c y c h z n a c z e n i a p r z e m y s łó w k r e a ty w n y c h d l a z m ia n z a c h o d z ą c y c h w e - g o s p o d a r c e . A r t y k u ł s ta n o w i k o n ty n u a c ję s e r ii a r ty k u łó w o p u b lik o w a n y c h p r z e z a u to r a , s tą d c z ę ś ć p r o b le m a ty k i j e s t t u j e d y n i e z a s y g n a liz o w a n a , a j e j o b s z e r n ie js z e o m ó w ie n ie z n a le ź ć m o ż n a m .in . w : ( K o ty la k 2 0 1 5 ; 2 0 1 4 ; 2 0 1 3 ). Z a p u n k t w y jś c ia o b s z a r u z a in te r e s o w a ń p r z y ję to p r z e m y s ł y k r e a ty w n e z d e f in io w a n e p r z e z U N C T A D , b ę d ą c e j e d n o c z e ś n i e e le m e n ta m i e - g o s p o d a r k i. 1
1. Przemysł kreatywny w liczbach
O d y n a m ic z n y m r o z w o j u h a n d l u i n te r n e to w e g o w P o ls c e ś w ia d c z y n ie ty lk o lic z b a s k le p ó w in te r n e to w y c h , w a r to ś ć s p r z e d a w a n y c h n a ty m r y n k u to w a r ó w i u s łu g , o d s e te k s p o łe c z e ń s tw a r o b ią c e g o w te n s p o s ó b z a k u p y c z y u d z i a ł h a n d lu i n te r n e to w e g o w h a n d lu o g ó łe m , a le ta k ż e s z e r o k o ś ć a s o r ty m e n tu i li c z b a s e k to r ó w , k tó r e n a r y n k u d e ta lic z n y c h z a k u p ó w i n te r n e to w y c h s ą o b e c n e . P r z e ja w e m r o z w o ju h a n d lu i n te r n e to w e g o m o ż e ta k ż e b y ć w k r a c z a n ie te j f o r m y s p r z e d a ż y w c o r a z to n o w e g a łę z ie i b r a n ż e g o s p o d a r k i ( D r a b - K u r o w s k a 2 0 1 1 ; 2 0 0 6 ). J e d n y m z ta k ic h p r z y k ła d ó w j e s t s e k to r p r z e m y s ł ó w k r e a ty w n y c h . Z a n im j e d n a k d o k o n a n a z o s ta n ie p r z e d m io to w a a n a liz a , n a le ż y k i l k a s łó w w s p o m n ie ć o s a m y m s e k to r z e p r z e m y s łó w k r e a t y w n y c h (a n g . C C I). J a k p o d a je E Y - z p r z y c h o d a m i w w y s o k o ś c i 5 3 5 ,9 m ld e u r o - p r z e d s i ę b i o r s t w a z s e k to r a p r z e m y s ł ó w k r e a ty w n y c h g e n e r u j ą 4 ,2 % e u r o p e js k ie g o P K B . S e k to r te n z a jm u je tr z e c i e m ie js c e p o d w z g lę d e m z a tr u d n ie n ia , p o p r z e m y ś le b u d o w la n y m o r a z d z i a ła l n o ś c i u s łu g o w e j z w ią z a n e j z g a s tr o n o m ią , o b e jm u ją c e j b a r y i r e s ta u r a c je . N a r y s u n k u 1 p r z e d s ta w io n o w ie lk o ś ć o b r o tó w s e k to r a p r z e m y s łó w k r e a ty w n y c h w E u r o p ie w r o k u 2 0 1 2 .
P o n a d 7 m in E u r o p e jc z y k ó w j e s t b e z p o ś r e d n io lu b p o ś r e d n io z a tr u d n io n y c h w p r z e d s i ę b i o r s t w a c h z s e k to r a p r z e m y s łó w k r e a ty w n y c h , c o s ta n o w i 3 ,3 % a k ty w n e j z a w o d o w o p o p u la c ji U E . S e k to r y s z tu k p e r f o r m a t y w n y c h (1 2 3 4 5 0 0 ) , s z tu k
Sław om ir K o tyla k
237
w iz u a ln y c h (1 2 3 1 5 0 0 ) i m u z y k i (1 16 8 0 0 0 ) z a t r u d n i a j ą p o n a d 1 m in o s ó b k a ż d y , w d a ls z e j k o le jn o ś c i m a m y r e k la m ę (8 1 8 ty s .) , r y n e k w y d a w n i c z y (6 4 6 ty s .) i f ilm (6 4 1 ty s .). N a r y s u n k u 2 p r z e d s ta w io n o s z c z e g ó ło w y r o z k ł a d z a tr u d n ie n ia w s e k t o r z e p r z e m y s łó w k r e a t y w n y c h w E u r o p ie w r o k u 2 0 1 2 .
Rys. 1. Przychody sektora przemysłów kreatywnych w Europie w roku 2012
Źródło:
C rea tin g grow th. M e a su rin g cu ltu ra l a n d creative m a rkets in the E U, Ernst &
Young Global Limited, Paris 2014, s. 10.
Rys. 2. Zatrudnienie w sektorze przemysłów kreatywnych w Europie w roku 2012
Źródło:
C rea tin g grow th. M e a su rin g cu ltu ra l a n d creative m a rkets in the E U, Ernst &
Young Global Limited, Paris 2014, s. 10.
W P o ls c e s e k to r k r e a ty w n y r ó w n ie ż z a c z y n a o d g r y w a ć j e d n ą z k lu c z o w y c h r ó l w r o z w o ju g o s p o d a r c z y m k r a ju . C h o ć w r a n k in g a c h i n n o w a c y jn o ś c i P o ls k a w y p a d a s ła b o , u d z i a ł b r a n ż y k r e a ty w n e j w n a s z e j g o s p o d a r c e j u ż t e r a z j e s t z n a c z n y .
Z g o d n ie z d a n y m i p r z y ta c z a n y m i w N a r o d o w e j S tr a te g ii R o z w o ju K u ltu r y n a la ta 2 0 0 4 - 2 0 1 3 u d z i a ł p r o c e n to w y P K B w y tw a r z a n e g o w k u ltu r z e i p r z e m y s ła c h k u l t u r y j u ż w 2 0 0 2 r o k u k s z t a ł t o w a ł s ię n a p o z io m ie 4 ,5 % , a w 2 0 1 3 r o k u n a p o z io m ie 4 ,8 % . Z a te m w b a d a n y m o k r e s ie z a u w a ż a ln y j e s t t r e n d w z r o s to w y , c o p o tw ie r d z a ją d a n e z a p r e z e n to w a n e n a r y s u n k u 3.
Rys. 3. Dynamika i udział sektora przemysłów kreatywnych w gospodarce Polski w latach
2009-2013
Źródło: Raport „Kreatywny łańcuch - monitoring powiązań sektora kultury i kreatywnego
w Polsce”, IBnGR 2010, s. 54.
N a j w i ę k s z a w a r to ś ć d o d a n a j e s t w y tw a r z a n a w d z ia ła ln o ś c i r e k la m o w e j, o d p o w ia d a ją c e j z a b lis k o 2 0 % w y tw o r z o n e g o p r o d u k tu i 1 5 % m ie js c p r a c y w p r z e m y ś le k r e a ty w n y m . W i ę k s z a j e s t j e d n a k d y n a m ik a l i c z b y p o d m io tó w ( 2 1 ,4 % ) n iż w z r o s t l i c z b y o s ó b p r a c u ją c y c h ( 4 % ) c z y p r z y c h o d ó w z e s p r z e d a ż y (1 2 % ) . P o tw i e r d z a to te z ę , ż e s e k to r te n r o z w i j a s ię g łó w n ie n a p o d s ta w ie m a ły c h lu b t e ż b a r d z o m a ły c h p o d m io tó w , k tó r e m a j ą o g r a n ic z o n y k a p i t a ł f in a n s o w y , o r g a n i z a c y j n y i k a d r o w y .2. Rozwój handlu internetowego w Polsce w latach 2005-2013
W r a z z r o z w o je m h a n d l u e l e k tr o n ic z n e g o w la ta c h 2 0 0 5 - 2 0 1 3 m o ż n a z a o b s e r w o w a ć w z r o s t l ic z b y i n te r n a u tó w k u p u ją c y c h w s ie c i. C h o ć w r o k u 2 0 0 8 z a n o to w a n o s p o w o ln ie n ie t e m p a w z r o s t u w y w o ła n e w y b u c h e m k r y z y s u g o s p o d a r c z e g o w g o s p o d a r c e ś w ia to w e j, n ie m n ie j j u ż r o k 2 0 0 9 p r z y n i ó s ł s p o d z ie w a n y w y r a ź n y w z r o s t l ic z b y i n te r n a u tó w k u p u ją c y c h w s ie c i. Z g o d n ie z w y n ik a m i b a d a ń p r z e p r o w a d z o n y c h p r z e z G U S w k w ie tn iu 2 0 0 9 r o k u w o k r e s ie 3 m ie s ię c y p o p r z e d z a j ą c y c h b a d a n ie z a k u p ó w w I n te r n e c ie d o k o n a ło 5,3 m in ( 1 8 ,1 % ) w s z y s tk ic h P o la k ó w
Sławomir Kotylak
239
w p r z e d z ia le w ie k o w y m 1 6 - 7 4 la t. U d z i a ł te n w p o r ó w n a n iu z 2 0 0 8 r o k ie m w z r ó s ł o 6 ,2 % p u n k t u p r o c e n to w e g o . T a b e l a 1 p r e z e n tu je r o z w ó j h a n d l u in te r n e to w e g o w P o ls c e w la ta c h 2 0 0 4 - 2 0 1 3 w o p a r c iu o w y b r a n e w s k a ź n ik i. O d n o s z ą c z a te m lic z b ę o s ó b d o k o n u ją c y c h z a k u p ó w w I n te r n e c ie d o lic z b y i n te r n a u tó w w b a d a n y m o k r e s ie , m o ż n a z a u w a ż y ć , ż e ś r e d n io c o t r z e c i in te r n a u ta ( 3 1 ,4 % ) d o k o n y w a ł z a k u p u p o p r z e z In te r n e t. W a r to r ó w n ie ż z a u w a ż y ć , ż e w s to s u n k u d o r o k u 2 0 0 5 ł ą c z n a w a r to ś ć to w a r ó w i u s łu g z a k u p io n y c h p r z e z I n te r n e t w 2 0 1 3 r o k u w z r o s ł a n ie m a l o ś m io k r o tn ie . P o n a d to z a u w a ż a ln y j e s t r ó w n i e ż tr e n d w z r o s tu ś re d n ie j w a r to ś c i t r a n s a k c ji d o k o n y w a n y c h w w y n ik u z a k u p ó w p r z e z I n te rn e t.Tabela 1
Rozwój handlu internetowego w Polsce w latach 2004-2013 w oparciu o wybrane wskaźniki
Lata
internautów
Liczba
w Polsce
Internauci w wieku
16-74 lat dokonu
jący zakupów
w sieci
Liczba sklepów
internetowych
w Polsce
Wartość rynku
e-commerce
w mld zł
Udział wartości rynku
e-commerce w handlu
detalicznym ogółem
(w %)
2005
10 424 318
2 059 970
2 800
3,10
0,72
2006
11 821 366
3 597 499
4 100
5,00
1,08
2007
12 976 900
4 608 895
5 600
8,07
1,56
2008
14 243 852
5 232 745
7 100
11,01
1,95
2009
17 849 433
6 726 985
9 500
13,43
2,30
2010
21 462 120
8 356 128
10 000
15,50
2,61
2011
22 754 712
8 639 046
13 400
17,50
2,71
2012
24 215 096
9 225 838
12 100
22,90
2,71
2013
25 635 210
9 697 967
17 000
26,10
3,41
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raportów GUS Wykorzystanie technologii
w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych ICT (2004-2013); Raportów
Gospodarka Elektroniczna w Polsce pod red. M. Kraski (2004-2009) oraz Rapor
tów E-commerce Wydawnictwa Internet Standard (2009-2013).
W y d a tk i z e s tr o n y k o n s u m e n t ó w r ó w n i e ż z n a c z ą c o w z r o s ł y - p o s p a d k u o 0 ,4 % w 2 0 0 9 r. n a s t ą p i ł 2 ,2 % w z r o s t w 2 0 1 0 r. W y d a tk i n a d o s tę p d o I n te r n e tu w z r a s ta ły w t e m p ie 9 ,2 % z a r ó w n o p o d c z a s k r y z y s u w 2 0 0 9 r ., j a k i p o n im - w 2 0 1 0 r. O c z e k u je s ię , ż e s k u m u lo w a n a r o c z n a s to p a w z r o s t u ( C A G R ) w y n ie s ie 8 ,6 % d o 2 0 1 5 r ., a w a r to ś ć w z r o ś n ie z 2 7 0 m ld U S D w 2 0 1 0 r. d o 4 0 8 m ld U S D w 2 0 1 5 r. (c y t. z a P w C G lo b a l E n t e r t a i n m e n t & M e d i a O u tlo o k 2 0 1 4 ) . T a b e l a 2 p r e z e n t u j e s tr u k tu r ę w a r t o ś c i z a k u p ó w p r z e z I n t e r n e t w la ta c h 2 0 0 5 - 2 0 1 3 . N a j w i ę c e j z a k u p ó w w b a d a n y m o k r e s i e d o k o n y w a n y c h b y ło n a k w o t ę d o 1 5 0 z ł. J e d n a k z r o k u n a r o k ic h ł ą c z n y u d z i a ł m a l a ł z o k o ł o 6 9 % w r o k u 2 0 0 5 d o 3 7 % w r o k u 2 0 1 3 . D r u g ą g r u p ę s t a n o w i l i k u p u j ą c y , k t ó r z y d o k o n y w a l i z a k u p ó w n a k w o t y o d 151 d o 4 5 0 z ł. S t a n o w ili o n i g r u p ę 2 3 % o g ó ł u o s ó b k u p u j ą c y c h w r o k u 2 0 0 5 i b l i s k o 4 0 % w r o k u 2 0 1 3 . Z r o k u n a r o k z w i ę k s z a s ię r ó w n i e ż l i c z b a in t e r n a u t ó w k u p u j ą c y c h t o w a r y w s ie c i z a w i ę k s z e k w o ty . M o ż n a to i n t e r p r e
to w a ć j a k o o z n a k ę z w i ę k s z a j ą c e g o s ię z a u f a n i a d o I n t e r n e t u j a k o m i e j s c a d o k o n y w a n i a z a k u p ó w .
Tabela 2
Struktura wartości zakupów przez Internet w latach 2005-2013
B a d a n e o k resy W a r to ść za k u p ó w 1 - 1 5 0 z ł W a r to ść za k u p ó w 1 5 1 - 4 5 0 z ł W a r to ść za k u p ó w 4 5 1 - 1 0 0 0 z ł W a r to ść z a k u p ó w 1 0 0 1 -3 0 0 0 z ł W a r to ść za k u p ó w p o w y ż e j 3 0 0 0 zł 2005-2007 64% 26% 7% 2% 1% 2008-2010 55% 30% 11% 3% 1% 2011-2013 41% 37% 14% 5% 3%
* wartości uśredniono dla okresów trzyletnich.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raportów GUS Wykorzystanie technologii
w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych ICT (2004-2013); Raportów
Gospodarka Elektroniczna w Polsce pod red. M. Kraski (2004-2009) oraz Rapor
tów E-commerce Wydawnictwa Internet Standard (2009-2013).
3. Wpływ rozwoju sektora przemysłów kreatywnych w Polsce w latach
2005-2013 na zmiany w e-gospodarce
P r z e d s i ę b i o r s t w a z s e k t o r a p r z e m y s ł ó w k r e a t y w n y c h m a j ą m o c n ą i s t a b i l n ą p o z y c j ę w e - g o s p o d a r c e . B ę d ą c ź r ó d ł e m in n o w a c y j n o ś c i i k r e a t y w n o ś c i , s p r o s t a ł y n i e t y l k o w y z w a n i o m s ta w ia n y m p r z e z n a j n o w s z e ś r o d k i p r z e k a z u , a le i c o r a z w i ę k s z e m u w y k o r z y s t a n i u z r ó ż n i c o w a n y c h i z in t e g r o w a n y c h ś r o d k ó w , a z d o b y w a j ą c y c o r a z w i ę k s z ą p o p u l a r n o ś ć f e n o m e n w i r t u a l n e j r z e c z y w i s t o ś c i o f e r u je c o r a z to n o w e m o ż l i w o ś c i k o n t a k t u , w ty m t a k ż e o p a r t e g o n a i n t e r a k t y w n o ś c i o r a z w p o ł ą c z e n i u z i m m e r s j ą te l e o b e c n o ś c i , k t ó r a p o z w a l a n a j e d n o c z e s n e p r z e b y w a n i e w r ó ż n y c h m i e j s c a c h , p r z e s u w a n i e g r a n i c y w ł a s n e g o c ia ł a , p o d e j m o w a n i e d z i a ł a ń w m i e j s c a c h z d a l n i e , t a k j a k b y s ię ta m b y ł o ( K u c z e r a 2 0 1 1 , s. 7 - 8 ) . W a n a l i z i e „ C r e a t i n g G r o w th : M e a s u r i n g C u l t u r a l a n d C r e a tiv e M a r k e ts in th e E U ” p o d k r e ś l o n o , ż e ś r e d n io 7 0 % c z a s u s p ę d z o n e g o p r z y t a b l e c i e w y k o r z y s t u j e s ię n a k o n s u m p c j ę d ó b r s e k t o r a p r z e m y s ł ó w k r e a t y w n y c h . R z e c z y w i ś c i e w p ł y w y p o c h o d z ą c e z r y n k u c y f r o w e g o w la t a c h 2 0 0 1 - 2 0 1 1 w y n i o s ł y w e w s z y s t k i c h p r z e m y s ł a c h t e g o s e k t o r a ł ą c z n i e p o n a d 3 0 m l d e u r o . W P o l s c e w a r t o ś ć t a w y n i o s ł a o k o ł o 6 m ld e u r o . D l a m u z y k i o d tw a r z a n e j o z n a c z a ł o to w z r o s t o 1 0 9 % w la t a c h 2 0 0 9 - 2 0 1 3 . J e ś l i c h o d z i o k s i ą ż k i , r o z w ó j n o w y c h u s ł u g , t a k i c h j a k e - b o o k i , w b a d a n y m o k r e s i e w z r o s t w y n i ó s ł 1 2 % . S e k t o r f i l m o w y t a k ż e u j a w n i a s w ó j d y n a m iz m , w r a z z te c h n o l o g i a m i c y f r o w y m i i 3 D . J e d n a k p o d s t a w o w e z n a c z e n ie m a o c z y w i ś c i e n a d a l s e k t o r g i e r 2.2
Zob.
www.zaiks.org.pl/877,111 ,tworzenie_wzrostu_-_pomiar_rynkow_kulturyi_krea
tywnych_ w_unii_europejskiej [dostęp 12.01.2016].
Sław om ir K o tyla k
241
A n a liz u ją c p r o c e n to w y p o z io m z m ia n z a i n t e r e s o w a n i a p o s z c z e g ó ln y m i g r u p a m i p r o d u k tó w s e k to r a p r z e m y s łó w k r e a ty w n y c h , z a u w a ż y ć m o ż n a , ż e n a j w i ę k s z y s p a d e k z a i n t e r e s o w a n i a o d n o to w a n o w p r z y p a d k u s p r z ę tu k o m p u te r o w e g o . 0 9 ,9 % m n ie j in te r n a u tó w k u p o w a ło tę g r u p ę p r o d u k tó w . N a j w i ę k s z y w z r o s t z a i n t e r e s o w a n i a i n te r n a u tó w n a s t ą p i ł w p r z y p a d k u z a k u p u b ile tó w n a im p r e z y , d o k in a , te a tr u - o 5 1 ,7 % . F ilm i m u z y k a z n a la z ły s ię n a d r u g ie j p o z y c ji - z a n o to w a n y z o s ta ł 2 4 ,3 % w z r o s t z a in te r e s o w a n ia . Z w i ę k s z o n ą p o p u la r n o ś c ią c ie s z y ły s ię r ó w n ie ż t o w a r y z g r u p y z a b a w k i i b i ż u t e r i a (o 2 0 ,4 % ) . P o r ó w n u ją c lic z b ę s k le p ó w i n te r n e to w y c h s p r z e d a ją c y c h n a jc z ę ś c ie j w y b i e r a n e p r z e z i n te r n a u tó w p r o d u k ty z p o p y te m n a n ie , w id a ć w y r a ź n ie , ż e n a jw ię c e j s k le p ó w i n te r n e to w y c h p r z y p a d a ło w b a d a n y m o k r e s ie n a g r u p ę p r o d u k tó w o d z ie ż 1 s p r z ę t s p o r to w y ( b y ła to p i e r w s z a g r u p a p r o d u k tó w n a jc z ę ś c ie j k u p o w a n y c h p r z e z in te r n a u tó w ) . W d ru g ie j k o le jn o ś c i n a jw ię c e j s k le p ó w b y ło w p r z y p a d k u g r u p y p r o d u k tó w o b e jm u ją c y c h m e b le , p o ja z d y , a r ty k u ły A G D , n a r z ę d z ia , z a b a w k i i b iż u te r ię . T r z e c i ą g r u p ę s ta n o w iły p r o d u k ty s e k to r a p r z e m y s ł ó w k r e a ty w n y c h , t a k i e j a k g r y , b i l e t y n a im p r e z y k u ltu r a ln e , k s ią ż k i. D o d a tk o w o o b lic z o n o w s k a ź n i k i n a s y c e n i a s k le p ó w , d z ie lą c lic z b ę d o s tę p n y c h s k le p ó w z d a n e j g r u p y a s o r ty m e n to w e j z li c z b ą i n te r n a u tó w k u p u ją c y c h d a n e to w a r y , m n o ż ą c w y n ik r a z y ty s ią c . N a jw ię c e j s k le p ó w n a j e d n e g o in te r n a u tę p r z y p a d a ło w g r u p ie t o w a r ó w s p r z ę t k o m p u te r o w y , w d a ls z e j k o le jn o ś c i u p l a s o w a ł y s ię t a k ie g r u p y a s o r ty m e n tu , ja k : le k i, m e b le , p o ja z d y , art. A G D , n a r z ę d z ia , s p r z ę t e le k tr o n ic z n y . P i ą t ą p o z y c ję z a ję ły s k le p y o f e r u ją c e o p r o g r a m o w a n ie k o m p u te r o w e , w ty m g r y , k s ią ż k i i p u b lik a c je e le k tr o n ic z n e o r a z o d p ła tn y d o s tę p d o tr e ś c i s tr e a m in g o w y c h . O s o b y d o k o n u ją c e z a k u p ó w w te j g r u p ie w I n te r n e c ie k u p o w a ł y w s z c z e g ó l n o ś c i p r o d u k ty e le k tr o n ic z n e , to z n a c z y ta k ie , k tó r e m o ż n a b y ło p o b r a ć b e z p o ś r e d n io z In te r n e tu . W te n s p o s ó b 8 ,6 % k u p u ją c y c h w s ie c i z a m ó w iło k s ią ż k i, c z a s o p i s m a i m a t e r i a ł y d o n a u k i. M u z y k ę i f ilm y z a k u p iło i p o b r a ło z I n te r n e tu 1 7 ,6 % k u p u ją c y c h , a o p r o g r a m o w a n ie k o m p u te r o w e i g r y n a b y ło 1 0 ,7 % k u p u ją c y c h w s ie c i. P o d o b n e w y n ik i p o l s k i e p r z e d s i ę b i o r s t w a s e k t o r a p r z e m y s ł ó w k r e a ty w n y c h u z y s k u j ą w E u r o p ie p o d w z g lę d e m o b r o tó w z e s p r z e d a ż y e - c o m m e r c e . N a r y s u n k u4 p r z e d s ta w io n o w a r to ś ć e k s p o r tu d ó b r i u s łu g s e k to r a p r z e m y s łó w k r e a ty w n y c h
